Sposoby na Choroby

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Sposoby na Choroby
Chcąc ograniczyć skutki zachorowań świń w stadzie z objawami ze strony układu oddechowego należy
uwzględniać w pierwszym rzędzie technologię chowu, metody zarządzania produkcją i obrotem świń w
obiekcie, jakość warunków środowiskowych, a następnie zastosować odpowiednie postępowanie
terapeutyczne (antybiotyki) i zapobiegawcze (szczepionki).
Zapobieganie i zwalczanie specyficznych chorób bakteryjnych układu oddechowego oparte jest na
podawaniu antybiotyków lub sulfonamidów drogą parenteralną lub antybiotyków w postaci pasz leczniczych. W
przypadku niektórych chorób układu oddechowego z dużym powodzeniem stosuje się też szczepionki. Jednak w
pierwszym rzędzie należy zwrócić uwagę na warunki środowiskowe (poziom zapylenia, wydajność urządzeń
wentylacyjnych, stężenie szkodliwych gazów, poziom temperatury w poszczególnych sektorach produkcji oraz jej
amplituda). Poprawa szeroko pojętych warunków utrzymania świń to przynajmniej połowa sukcesu w skutecznym
zwalczaniu schorzeń płucnych u świń.
Podstawowym warunkiem powodzenia zastosowania metody częściowej depopulacji jest odsadzanie
prosiąt w wieku ok. 3 tygodnia i umieszczanie ich w pomieszczeniach/budynkach zlokalizowanych poza
fermą pochodzenia. Miejsce odchowu prosiąt powinno być zlokalizowane w odległości przynajmniej 40 m
- w ten sposób uniemożliwiamy zakażenie drogą kropelkową.
Immunoprofilaktyka i chemioterapia
W przypadku wystąpienia w stadzie zzzn dobre efekty daje dwukrotne, w odstępie 2-4 tygodni,
szczepienie świń stada podstawowego jedną z dostępnych na rynku szczepionek, a następnie immunizacja
przypominająca, przeprowadzana u loch przed kolejnym porodem. Pracochłonną, ale bardzo skuteczną metodą
jest kilkukrotne parenteralne podawanie prosiętom w 1, 7, 14 i 21 dniu po urodzeniu takich antybiotyków, jak:
tetracykliny, amoksycylina czy cefalosporyny. Postępowanie takie jest zalecane i skuteczne szczególnie w
przypadku wystąpienia ostrej formy choroby, kiedy szczepienia loch nie były wcześniej stosowane.
Niejednokrotnie w ostrej formie choroby oprócz równoczesnego stosowania immunoprofilaktyki u zwierząt stada
podstawowego i chemioterapii prosiąt osesków zaleca się podawanie tetracyklin prosiętom w warchlakarni oraz
lochom na 5-7 dni przed porodem.
W stadach zakażonych Mycoplasma hyopneumoniae, w tym z powikłaniami wywołanymi przez Pasteurella
multocida zaleca się stosowanie antybiotyków (pasze lecznicze) w sposób ciągły lub pulsacyjny, w zależności od
potrzeby w okresie po odsadzeniu lub po przerzucie świń na tucz. Do leków z wyboru zaliczyć należy tiamulinę i
jej kombinację z tetracykliną, tylozynę, tilmikozynę, tulatromycynę i linkomycynę. Antybiotykoterapia jest
wskazana szczególnie w okresach przejściowych jesień/zima i zima/wiosna, gdy warunki środowiskowe, w tym
duża amplituda temperatury, są niekorzystne. Na polskim rynku dostępnych jest szereg szczepionek przeciwko
zakażeniom Mhp. Ich stosowanie w wielu przypadkach daje bardzo dobre efekty: przyczyniają się bowiem do
poprawy zdrowotności stada i, co dla producentów trzody najważniejsze, opłacalność produkcji.
Są różne, niekiedy sprzeczne ze sobą opinie, co do terminów szczepień przeciwko Mhp. Producenci szczepionek
zalecają szczepienie prosiąt w 1 i 3 tyg. życia. Z drugiej strony dobre efekty uzyskuje się po immunizacji
przeprowadzonej u prosiąt starszych, już po odsadzeniu. W każdym przypadku przed podjęciem decyzji o
wprowadzeniu szczepień należy bardzo dokładnie określić dynamikę zakażeń oraz zachorowań w stadzie i w
zależności od tego ustalić najbardziej optymalne terminy szczepień. Nie musi to być w każdym przypadku 1 i 3
tydzień życia prosiąt. W dalszym ciągu brak jednoznacznej opinii na temat znaczenia obecności przeciwciał
matczynych u osesków i ich ewentualnego negatywnego wpływu na skuteczność immunizacji prosiąt.
W leczeniu pleuropneumonii, zwła-szcza we wczesnej fazie choroby, antybiotykiem z wyboru jest penicylina.
Mogą być też użyte inne preparaty takie, jak: oksytetracyklina, enrofloksacyna, tulatromycyna czy cefalosporyny.
Zwierzętom chorym antybiotyki należy podawać parenteralnie, a leczenie kontynuować przez kilka kolejnych dni.
W zależności od potrzeby antybiotyki mogą być stosowane w postaci pasz leczniczych lub w wodzie do picia.
Korzyści wynikające ze stosowania metody częściowej depopulacji
w produkcji świń (wg Muirheada i Alexandra, 1997):
•
Nie obserwuje się strat w produkcji, jak również wadze rzeźnej świń, a co za tym idzie płynność
finansowa przedsiębiorstwa nie jest zaburzona.
•
Śmiertelność prosiąt po odsadzeniu może ulec obniżeniu z kilkunastu do kilku procent i na tym
poziomie może być utrzymana przez długi czas.
Strona 1 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
•
Znaczne lub całkowite wyeliminowanie stosowanie pasz leczniczych.
•
Generalnie do niezbędnego minimum obniża się stosowanie antybiotyków w fermach po
częściowej depopulacji.
•
Lepsze przyrosty dzienne aż o 22%.
•
Pomieszczenia/budynki w trakcie depopulacji mogą być poddane niezbędnym remontom i
modernizacji.
•
Uzyskuje się bardzo wyraźną poprawę zdrowotności stada, co uwidocznia się w poprawie
wskaźników produkcyjnych fermy.
Takie choroby, jak: zakaźne zanikowe zapalenie nosa, pleuropneumonia, mykoplazmowe zapalenie płuc
świń oraz ostatnio PRRS mogą być ze stada skutecznie eliminowane.
W immunoprofilaktyce pleuropneumonii dobre efekty uzyskuje się po stosowaniu konwencjonalnych
szczepionek, szczególnie w przypadku zakażeń homologicznych (zgodność serotypowa szczepów
szczepionkowych i terenowych). Ograniczona skuteczność biopreparatów tradycyjnych związana jest z brakiem
odporności krzyżowej. Innymi słowy obecność w szczepionce serotypów 1 i 5 nie chroni świń przed
zachorowaniem wywołanym przez inne serotypy. Od wielu już lat w Polsce dostępna jest szczepionka
podjednostkowa, w skład której wchodzą najważniejsze z immunologicznego punktu widzenia elementy związane
z App, tj. białka błony zewnętrznej oraz hemolizyny (Apx I, Apx II, Apx III). Szczepionka ta jest biopreparatem
uniwersalnym, a więc może być stosowana w stadach zakażonych różnymi serotypami App.
Szczepienia przeciwko pleuropneumonii należy stosować u świń
6-tygodniowych, a więc w okresie, kiedy poziom przeciwciał matczynych jest niski, a ryzyko związane z
interferencją tych przeciwciał z antygenem szczepionkowym niskie.
Depopulacja tylko dla zdeterminowanych
Niewątpliwie najskuteczniejszą metodą zwalczania chorób układu oddechowego u świń jest całkowita
depopulacja fermy, a następnie, po dokładnym oczyszczeniu, umyciu, wydezynfekowaniu, jej ponowne
zasiedlenie materiałem hodowlanym o pewnym, wysokim statusie zdrowia. Metoda ta choć bardzo skuteczna,
jednak ze względu na nieodzowność przerwania produkcji, a co za tym idzie także płynności finansowej, tylko
przez nielicznych, bardzo zdeterminowanych hodowców jest realizowana w praktyce.
Metody profilaktyki i zwalczania chorób układu oddechowego u świń:
•
immunoprofilaktyka
•
i chemioterapia,
•
całkowita depopulacja,
•
częściowa depopulacja.
Częściowa depopulacja
Alternatywą dla tego rozwiązania jest opracowana w 1993 r. i coraz powszechniej stosowana w praktyce
metoda częściowej depopulacji, w wyniku której możliwa jest nawet całkowita eliminacja niektórych chorób ze
stada np. mykoplazmowe zapalenie płuc, zakaźne zanikowe zapalenie nosa oraz PRRS. Jeśli nawet nie uzyska
się całkowitej eliminacji określonych chorób z fermy, to z pewnością takie postępowanie może w sposób wyraźny
poprawić zdrowotność świń, a co za tym idzie opłacalność produkcji, co jest celem najważniejszym dla hodowcy.
Podstawowym warunkiem tej metody jest odsadzanie prosiąt w wieku ok. 3 tygodni i umieszczanie ich w
pomieszczeniach/budynkach zlokalizowanych poza fermą pochodzenia. Miejsce odchowu prosiąt powinno być
zlokalizowane w odległości przynajmniej 40 m - w ten sposób uniemożliwiamy zakażenie drogą kropelkową.
Pomieszczenia, w których będzie odbywał się dalszy odchów prosiąt, powinny spełniać możliwie optymalne dla
tej grupy wiekowej świń warunki biobezpieczeństwa i środowiskowe, w tym głównie w zakresie temperatury i
wentylacji. Prosięta poza fermą powinny być odchowywane przez około 6-8 tygodni. W tym czasie
pomieszczenia/budynki warchlakarni jak również sektora tuczu powinny być całkowicie zdepopulowane, najlepiej
jednorazowo lub poszczególne sektory w sposób sekwencyjny, a następnie dokładnie umyte i wydezynfekowane.
Strona 2 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Po upływie odpowiednio długiego czasu, w zależności od choroby, która jest przedmiotem eliminacji (zwykle 6
tygodni) prosięta odchowywane poza fermą pochodzenia mogą być, jeśli jest taka konieczność, wprowadzone z
powrotem do pomieszczeń odpowiedniego sektora w taki sposób, aby nie
doszło do bezpośredniego ich kontaktu ze zwierzętami, które pozostały na fermie. Jedynym wyjątkiem, kiedy raz
wyprowadzone poza fermę prosięta nie powinny już do niej nigdy powrócić, jest PRRS. Istnieje bowiem poważne
niebezpieczeństwo występowania tzw. zakażeń przetrwałych, które po powrocie prosiąt mogą się uaktywniać,
przyczyniając się od nowa do krążenia wirusa w stadzie.
W stadach zakażonych Mycoplasma hyopneumoniae, w tym
z powikłaniami wywołanymi przez Pasteurella multocida zaleca się stosowanie antybiotyków (pasze
lecznicze) w sposób ciągły lub pulsacyjny, w zależności od potrzeby w okresie po odsadzeniu lub
po przerzucie świń na tucz. Do leków z wyboru zaliczyć należy tiamulinę i jej kombinację z tetracykliną,
tylozynę, tilmikozynę,tulatromycynę i linkomycynę.
Poprzez stosowanie tej metody w fermach zakażonych podklinicznie np. mieszane zakażenia układu
oddechowego możliwe jest przerwanie łańcucha zakażeń, a tym samym skuteczne obniżenie ich potencjału
epizootiologicznego w środowisku lub też nawet całkowitą eliminację. Aby uzyskać założony cel, należy
zastosować w fermie macierzystej szeroko pojęty, w zależności od zakażeń/chorób obecnych na fermie, program
chemioterapii, immunoprofilaktyki oraz wielu przedsięwzięć organizacyjnych, uwzględniających warunki
sanitarno-higieniczne oraz właściwy obrót zwierząt w stadzie. Przed ponownym zasiedleniem budynki
zdepopulowane powinny być podzielone na sekcje w taki sposób, aby mogły one pomieścić prosięta odsadzone
w jednym tygodniu z zachowaniem zasady "wszystko pełne - wszystko puste". Większość zakażeń chronicznych
utrzymuje się w fermie na skutek wprowadzania prosiąt do zakażonego środowiska, w którym ulegają one
zainfekowaniu.
W przypadku wystąpienia w stadzie zzzn dobre efekty daje dwukrotne, w odstępie 2-4 tygodni,
szczepienie świń stada podstawowego jedną z dostępnych na rynku szczepionek,
a następnie immunizacja przypominająca, przeprowadzana
u loch przed kolejnym porodem. Pracochłonną,
ale bardzo skuteczną metodą jest kilkukrotne parenteralne podawanie prosiętom w 1, 7, 14 i 21 dniu po
urodzeniu takich antybiotyków, jak: tetracykliny, amoksycylina czy cefalosporyny.
Głównym celem metody częściowej depopulacji jest ograniczenie do minimum potencjału zakaźnego
fermy, a następnie niedopuszczenie do zakażania się poszczególnych grup wiekowych świń drogą kropelkową.
Powoduje to utrzymanie statusu immunologicznego zwierząt poszczególnych grup wiekowych na odpowiednio
wysokim poziomie, a tym samym wyraźnie wyższą oporność na chorobotwórcze działanie wielu patogenów.
Świnie utrzymywane w takim systemie są eksponowane na mniejszą liczbę czynników chorobotwórczych, w
wyniku czego ich układ odpornościowy nie jest intensywnie stymulowany, co wyraźnie poprawia produkcyjność,
w tym lepsze przyrosty dzienne zwierząt. Dodatkowo segregowanie poszczególnych grup wiekowych według
zasady "całe pomieszczenie pełne - całe pomieszczenie puste" wpływa korzystnie na poprawę warunków
sanitarno-higienicznych w chlewni. W trakcie realizacji tej metody w praktyce szczególną uwagę należy
przywiązywać do statusu zdrowia nowo wprowadzanych loszek do remontu stada.
W tym miejscu chciałbym podkreślić, że najważniejszym źródłem zakażeń/chorób są żywe zwierzęta
wprowadzane do ferm produkcyjnych. W omawianym przypadku tylko loszki o podobnym lub wyższym statusie
zdrowia mogą być wprowadzone do fermy będącej w trakcie uzdrawiania. Odnosi się to do wszystkich jednostek
chorobowych, ale ma znaczenie szczególne w odniesieniu do PRRS i Mycoplasma hyopneumoniae. Do stada
pierwotnie zakażonego wirusem PRRS nie powinno wprowadzać się loszek z innego stada dodatniego dla
PRRS. W tym przypadku najbardziej optymalnym jest zakup loszek ze stada wolnego od wirusa, a następnie
poddanie ich procesowi właściwej aklimatyzacji.
Można powiedzieć, że w większości przypadków stosując wyżej przedstawione metody postępowania można w
sposób skuteczny ograniczać skutki występowania lub nawet całkowicie eliminować specyficzne choroby
bakteryjne układu oddechowego u świń. Jednak w praktyce najczęściej mamy do czynienia z mieszanymi
bakteryjnymi i wirusowymi zakażeniami, które ciągle są dużym wyzwaniem stojącym przed lekarzami
sprawującymi opiekę weterynaryjną nad stadami świń.
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 3 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland