Stosowanie BIM w przygotowaniu i realizacji inwestycji publicznych

BIM W BUDOWNICTWIE
mgr inż. Piotr Miecznikowski1)
Stosowanie BIM
w przygotowaniu i realizacji
inwestycji publicznych
4 grudnia 2015 r. odbyła się konferencja zorganizowana przez
Urząd Zamówień Publicznych (UZP) przy współpracy merytorycznej Stowarzyszenia „BIM dla polskiego Budownictwa”, BIM
Klastra oraz nowo powstałego zespołu V4 BIM TaskGroup w ramach Grupy Wyszehradzkiej pt. INNOWACYJNE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE NA ROBOTY BUDOWLANE – stosowanie
technologii/procesów BIM (Building Information Modelling)
w przygotowaniu i realizacji inwestycji publicznych. Konferencję
otworzył i moderował Prezes Urzędu Zamówień Publicznych Dariusz
Piasta. Uczestniczyli w niej przede wszystkim przedstawiciele inwestora publicznego. Należy dodać, że na sali było ponad 260 osób.
Pierwsza część konferencji poświęcona była rozwiązaniom już
wdrożonym w Urzędzie Zamówień Publicznych oraz wymaganiom i rekomendacjom wynikającym z nowych dyrektyw unijnych. Pani Małgorzata Przewalska z UZP zaprezentowała Elektroniczną Platformę Katalogów Produktów – eKatalogi i omówiła
korzyści ze stosowania tych narzędzi dla zamawiających. Pani Justyna Pożarowska z Departamentu Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej UZP omówiła Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych. Prezentacja ta potwierdziła dużą świadomość
UZP dotyczącą stosowania technologii BIM w Europie, genezy pojawienia się rekomendacji oraz korzyści dla zamawiających w poszczególnych krajach Europy. Oprócz Wielkiej Brytanii i Litwy,
gdzie BIM jest już wymagany, elastyczne podejście do rekomendacji zadeklarowały Austria, Belgia, Węgry, Holandia, Bułgaria,
Łotwa, Włochy, Polska i Hiszpania. Podstawą stosowania BIM jest
to, że otwarte i darmowe formaty wymiany danych umożliwiają ich
wykorzystanie zarówno za pomocą prawnie chronionego oprogramowania, jak i oprogramowania w otwartym dostępie. Prezentacja
pani Justyny Pożarowskiej wywołała wiele pytań i wydaje się, że
należy zorganizować następne konferencje prezentujące przypadki zastosowania BIM na polskim rynku, również w zamówieniach
publicznych, a przede wszystkim obalić mit, że stosowanie tej technologii wymaga zmian w obowiązującym prawie.
Druga część konferencji była poświęcona procesom BIM oraz
przykładom wdrażania i zastosowania. Na początku wyjaśniono, że
BIM to nie program komputerowy ani kosztowne rozwiązania programistyczne, wymagające dużych inwestycji kapitałowych, które
obciążyłyby budżety zamawiających. Ponadto BIM nie dotyczy tylko budynków, lecz dowolnych obiektów. BIM to nie projektowanie 3D, jak uważa wielu zamawiających. Przy projektowaniu 3D uzyskuje się bowiem tylko bryłową prezentację obiektu i nie ma żadnych
informacji. Natomiast BIM to głównie proces zarządzania informacjami. Mówił o tym Dariusz Kasznia, który od lat zajmuje się BIM
i jak twierdzi, najczęściej najtrudniejsze jest przełamanie błędnej
świadomości o tej technologii. Z kolejnych prezentacji uczestnicy
konferencji dowiedzieli się, że inwestor stosujący BIM wygrywa
na rynku krótszym czasem realizacji inwestycji oraz możliwością:
osiągnięcia lepszej jakości, uzyskania „zielonych” certyfikatów i niższych kosztów eksploatacji oraz łatwiejszego zarządzania obiektem.
Obecnie obowiązujące prawo nie definiuje żadnych standardów technicznych w zakresie dokumentacji, procesu projektowania, współpracy uczestników procesu inwestycyjnego, wielokryterialnej oceny ofert, odbioru robót, dlatego też wdrażaniem BIM
zajęła się skutecznie grupa osób reprezentujących Polski Związek
Inżynierów i Techników Budownictwa (PZiTB), Stowarzyszenie
Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP) oraz Główny
Urząd Nadzoru Budowlanego (GUNB). Ponadto w ramach Grupy Wyszehradzkiej utworzono V4 BIM TaskGroup, której przedstawiciele: Wiktor Piwkowski – Główny Koordynator oraz Paweł Wierzowiecki – Koordynator Merytoryczny opowiedzieli
o założeniach i celach tej inicjatywy.
Bardzo ciekawe wnioski można wyciągnąć z badania statystycznego, jakie zaprezentowała agencja Millward Brown w listopadzie 2015 r. Wynika z niego, że nadal 75% uczestników procesu budowlanego nie ma żadnych kompetencji BIM (rysunek 1), natomiast mają je przede wszystkim duże międzynarodowe firmy
oraz freelancerzy pracujący dla tych firm. 20 marca 2015 r. zespół
ekspertów PZiTB oraz SARP zaprezentował dokument „Ogólne
założenia procesu wdrażania BIM w realizacji zamówień publicznych na roboty budowlane w Polsce”, który był podstawą do założenia V4 BIM TaskGroup jako społecznej, międzynarodowej
grupy eksperckiej w formule think-tanku, która działa obecnie
na zasadach non-profit i gromadzi kilkudziesięciu ekspertów z Polski, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Misją tego think-tanku jest partnerskie działanie mające na celu pozyskanie globalnej wiedzy i doświadczeń dotyczących implementacji BIM
Prezes Zarządu Stowarzyszenia „BIM dla polskiego Budownictwa;
e-mail: [email protected]
Rys. 1. Poziom wdrożenia BIM w Polsce w 2015 r. wg standardów
brytyjskich
1)
www.materialybudowlane.info.pl
ISSN 0137-2971, e-ISSN 2449-951X
1 ’2016 (nr 521)
63
BIM W BUDOWNICTWIE
w gospodarce krajów partnerskich oraz w zamówieniach publicznych. W praktyce działania V4 BIM TaskGroup koncentrują się
na stworzeniu rekomendowanych w Polsce standardów i klasyfikacji, działalności propagującej oraz współpracy z samorządami i administracją państwową przy konstruowaniu zasad dobrych praktyk i przepisów prawa dotyczących BIM.
Podczas konferencji zaprezentowano również drugą, o wiele szerszą inicjatywę utworzenia Narodowego Forum Kontraktowego
(NFK), której współtwórcą jest Rafał Sebastian Bałdys, Wiceprezes
Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa (PZPB). Zakłada ona
powołanie podmiotu, który będzie odpowiedzialny za kreowanie i propagowanie wzorów umów, opisów przedmiotu zamówienia i dobrych
praktyk prowadzenia procesów inwestycyjnych. Proponowane rozwiązanie jest rozszerzeniem intencji ustawodawcy, która znalazła wyraz
w nałożeniu na prezesa UZP obowiązków publikowania przykładowych wzorów wymienionych dokumentów (art. 154 ust. 10 pzp).
O roli buildingSMART, czyli międzynarodowej organizacji
non-profit, która została założona w celu wspierania współpracy
firm w obszarze projektowania, budownictwa i zarządzania nieruchomościami mówił profesor Adam Glema, reprezentujący Politechnikę Poznańską, ale jednocześnie polski obserwator buildingSMART.org. Cel ten realizowany jest przez działania na rzecz
opracowania standardów, norm i narzędzi wspierających wymianę informacji niezależnie od stosowanej platformy IT. BuildingSMART wspiera zintegrowane prowadzenie projektu i efektywne
zarządzanie w całym cyklu życia budynku przez zastosowanie
Modelowania Informacji o Budynku (BIM) i formatu IFC (Industry Foundation Classes) przeznaczonego do wymiany informacji
pomiędzy aplikacjami używanymi w procesach związanych z projektowaniem, realizacją i użytkowaniem budynków.
W praktycznej części konferencji zaprezentowano przykłady
wykorzystania technologii BIM w celu uzyskania konkretnych
korzyści w procesie inwestycyjnym. Tę część rozpoczął Paweł
Wierzowiecki, prezentując korzyści z technologii BIM na etapie
eksploatacji nieruchomości. Prelegent podkreślił, że koszt inwestycyjny to jedynie 20 – 30% kosztów nieruchomości w całym cyklu życia, gdyż 70 – 80% stanowią koszty remontów i eksploatacji. W zamówieniach publicznych głównym beneficjentem BIM
jest właściciel, czyli Skarb Państwa. Technologia ta pozwala m.in.
na natychmiastowy dostęp do informacji o budowli i umożliwia
szybką interwencję oraz lokalizację awarii. W efekcie dzięki zgromadzonym danym o budynku jest ogromnym wsparciem dla służb
ratowniczych w przypadku pożaru i zadymienia budynku lub wybuchu gazu, czy prowadzenia akcji antyterrorystycznych.
Następnie członek zespołu projektowego architekt Wojciech Gawinowski, przedstawiciel BIM Klastra, omówił wykorzystanie technologii BIM w zaprojektowaniu i realizacji siedziby Wydziału Rzeźby ASP w Warszawie. Jest to pierwszy w Polsce obiekt w technologii BIM zaprojektowany na oprogramowaniu różnych producentów przy użyciu międzynarodowego formatu wymiany danych IFC.
Projekt został zrealizowany w ramach otwartego konkursu architektonicznego i zamówienia publicznego. W procesie projektowania
uczestniczyły trzy firmy. Przez cały okres trwania prac projektowych
koordynacja branż architektonicznej, konstrukcyjnej i instalacyjnej
wykonywana była w środowisku 3D z wykorzystaniem otwartego
standardu IFC. Szczególnie ciekawe było pokazanie przebiegu procesu koordynacji na etapie projektu budowlanego i wykonawczego. Po zakończeniu etapu modelowania można było przystąpić
do przeprowadzenia przedmiaru i przygotowania kosztorysu. Prelegent podkreślił, że wykonanie przedmiaru całej konstrukcji projek-
64
1 ’2016 (nr 521)
towanej siedziby Wydziału Rzeźby trwało zaledwie 3 h i nie dopatrzono się w nim błędów. Przedmiar przeprowadzony tradycyjnymi metodami trwałby w przypadku tego konkretnego obiektu ok. 40 h i przynajmniej w 10% wyliczenia nie byłyby poprawne.
Referat Jerzego Rusina, reprezentującego BIM Klaster, dotyczył
zrealizowanego projektu skanowania i modelowania istniejącego
budynku Sądu Rejonowego w Katowicach na potrzeby remontu,
rozbudowy i przyszłego zarządzania. Udział projektów przebudów
i modernizacji w gęsto zabudowanych terenach miejskich sukcesywnie rośnie. Sformułowane, przy udziale SARP Katowice, zapytanie
ofertowe dotyczące inwentaryzacji budynku Sądu Rejonowego
w Katowicach to pierwszy przypadek w naszym kraju, gdy jednym
z wymagań było dostarczenie, oprócz standardowej dokumentacji
rysunkowej, modelu informacyjnego budynku. Zapytanie bardzo
precyzyjnie określało dopuszczalne metody pomiarowe oraz parametry oczekiwanego modelu BIM. Co ważne, trafnie wskazano
oczekiwany format pliku, czyli IFC 2x3 CV 2.0 – otwarty format
opracowany przez buildingSMART International. Wykonanie inwentaryzacji BIM wymaga stosowania na poszczególnych etapach
wyrafinowanych technologii. W pierwszej kolejności wykorzystuje się skanery laserowe – urządzenia pozwalające na wykonywanie
pomiarów odległości i kątów z prędkością setek tysięcy na sekundę. Proces tzw. skanowania 3D daje w efekcie cyfrową „chmurę”,
składającą się z setek milionów punktów pomiarowych rozmieszczonych w odstępach 1 – 10 mm. Skanowania sądu dokonano w sumie z przeszło 400 pozycji. Następnie połączono wszystkie skany
w jedną całość (rysunek 2). Uzyskane dane posłużyły do przygo-
Rys. 2. Model cyfrowy budynku istniejącego, sporządzony na podstawie skanu 3D – Sąd Rejonowy w Katowicach
[Opracowanie BIM Point Sp. z o.o.]
towania materiałów, na podstawie których został opracowany model budynku. Chmura punktów stanowi idealne odwzorowanie jego geometrii, ale nie jest źródłem kompletu informacji wymaganych do inwentaryzacji. Wszystkie dodatkowe dane dotyczące np.
funkcji elementów, ich podziału przestrzennego, materiałów budowlanych, cech, takich jak choćby kierunek otwierania drzwi, numerów i przeznaczenia poszczególnych pomieszczeń itp. wymagają interpretacji projektanta i wprowadzenia do modelu.
Na zakończenie konferencji pani Katarzyna Orlińska-Dejer,
reprezentująca BIM Klaster, omówiła, jak wygląda wykorzystanie
technologii BIM w pięciu krajach na świecie: Danii, Singapurze,
Finlandii, USA i Wielkiej Brytanii. Jedno jest pewne, nie musimy
wyważać otwartych drzwi, nie musimy wszystkiego na nowo tworzyć, lecz tylko wykorzystać dostępną i przetestowaną w praktyce wiedzę. Wiele polskich biur projektowych bierze udział w procesach BIM na wielkich europejskich inwestycjach. Mamy więc
już pewne zaplecze potrafiące wdrożyć tę technologię do praktyki.
ISSN 0137-2971, e-ISSN 2449-951X www.materialybudowlane.info.pl