D - Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy

Sygn. akt I Ns 338/14
POSTANOWIENIE
Dnia 10 czerwca 2015 r.
Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie, I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSR Michał Jakubowski
Protokolant: apl. rad. Wojciech Pawłuszko
po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2015 r. w Warszawie
na rozprawie
z wniosku A. M. (1)
z udziałem M. M. (1)
o stwierdzenie nabycia spadku po M. P.
postanawia:
1. Stwierdzić, że spadek po M. P., c. T. i E., urodzonej (...) w miejscowości J., zmarłej dnia 24 marca 2012 roku w
W., ostatnio stale zamieszkałej w W. przy ulicy (...), na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 19 października
2007 roku, otwartego i ogłoszonego na rozprawie dnia 10 czerwca 2015 roku, w całości nabywa wnioskodawca A. M.
(1) (s. M. i Z.).
2. Nakazuje pobrać od uczestnika M. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia
w Warszawie kwotę (...) ((...)) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych tymczasowo wyłożonych przez Skarb
Państwa.
3. Ustala, iż w pozostałym zakresie uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.
Sygn. akt I Ns 338/14
UZASADNIENIE
do postanowienia z dnia 10 czerwca 2015 roku
Wnioskiem z dnia 25 marca 2014 r. (data nadania w placówce pocztowej) A. M. (1), reprezentowany przez swojego
syna M. M. (3), wystąpił o stwierdzenie, że spadek po zmarłej w dniu 24 marca 2012 r. M. P. przypada spadkobiercom
testamentowym: wnioskodawcy A. M. (1) i uczestnikowi M. M. (1).
W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, że spadkodawczyni pozostawiła testament notarialny
z dnia 23 czerwca 2009 r. oraz testament własnoręczny z dnia 19 października 2007 r., w którym powołała do całości
spadku siostrzeńców A. M. (1) i M. M. (1) (dalej: M. M. (1)) w częściach po ½. Wnioskodawca dołączył do wniosku
powołane dokumenty oraz oświadczenie z dnia 3 grudnia
1997 r. podpisane przez uczestnika M. M. (1). Poinformował również, że oryginał testamentu własnoręcznego został
zdeponowany w sejfie w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie w dniu 28 marca 2012 r.
(wniosek z załącznikami-k.1-11).
W dniu 12 maja 2014 r. uczestnik M. M. (1), zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył odpowiedź na
wniosek, w której zakwestionował treść i autentyczność dołączonego do wniosku oświadczenia z dnia 23 czerwca 2009
r. oraz testamentu własnoręcznego z dnia 19 października 2007 r.
i wniósł o stwierdzenie, że spadek po zmarłej w dniu 24 marca 2012 r. M. P. nabyli na podstawie ustawy A. M. (1) i
M. M. (1) w częściach po ½.
W uzasadnieniu wskazano, iż uczestnik zawarł w dniu 3 grudnia 1997 r. ze zmarłą M. P. umowę sprzedaży
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W. w formie aktu notarialnego, nie złożył
natomiast oświadczenia z dnia
3 grudnia 1997 r. załączonego do wniosku. Pełnomocnik uczestnika podniósł również, że oświadczenie zmarłej z
dnia 23 czerwca 2009 r. nie stanowi testamentu notarialnego, z uwagi na fakt, iż zostało ono sporządzone ręcznie
z podpisem notarialnie poświadczonym oraz nie zawiera wskazania spadkobierców ani rozrządzeń testamentowych.
Testamentowi własnoręcznemu z dnia 19 października 2007 r. zarzucono natomiast brak autentyczności pisma
oraz brak wskazania spadkobierców w sposób jednoznaczny, co zdaniem uczestnika powodowało konieczność
wykładni testamentu. Pełnomocnik poddał również pod wątpliwość świadomość i swobodę w podjęciu decyzji przez
spadkodawczynię ze względu na jej podeszły wiek i stan zdrowia. (odpowiedź na wniosek z załącznikami-k.17-40)
Pismem z dnia 28 maja 2014 r. wnioskodawca wniósł o obciążenie uczestnika kosztami sądowymi związanymi
ze sporządzeniem opinii przez biegłych sądowych grafologa i lekarza sądowego z zakresu psychiatrii wobec
kwestionowania przez uczestnika autentyczności pisma i podpisu spadkodawczyni na testamencie własnoręcznym
oraz jej stanu psychicznego. (pismo-k.56-57)
Pełnomocnik uczestnika złożył na rozprawie w dniu 4 marca 2015 r. pismo, w którym wniósł o nieobciążanie
uczestnika kosztami sądowymi, uzasadniając swoje stanowisko trudną sytuacją materialną oraz zasadnością
przeprowadzenia dowodów z opinii biegłych w sprawie. (pismo-k.210-212)
Sąd ustalił następujący stan faktyczny.
M. P., córka T. i E., urodziła się w dniu (...) w miejscowości J., a zmarła w dniu 24 marca 2012 r. w W.. Przed śmiercią
mieszkała w W. przy ul. (...). Spadkodawczyni w chwili śmierci była wdową. Nie posiadała dzieci. Spadkodawczyni
miała jedną siostrę Z. K. zmarłą w dniu 23 stycznia 2011 r., której jedynymi dziećmi są: wnioskodawca A. M. (1) i
uczestnik M. M. (1). (odpis skrócony aktu zgonu spadkodawczyni-k.2, odpis skrócony aktu urodzenia wnioskodawcyk.6, odpis skrócony aktu urodzenia uczestnika-k.7, odpis skrócony aktu zgonu Z. M.-k.5 akt I Ns 294/12, zapewnienie
spadkowe wnioskodawcy-k.243-244).
Nikt nie zrzekał się dziedziczenia, nie odrzucał spadku po zmarłej ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia.
Jest to pierwsze postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej. (zapewnienie spadkowe wnioskodawcyk.243-244). W dniu 28 marca 2012 r. wnioskodawca A. M. (1) złożył do tut. Sądu wniosek o stwierdzenie nabycia
spadku po M. P., jednakże został on zwrócony prawomocnym zarządzeniem z dnia 30 sierpnia 2012 r., z uwagi na
nieuzupełnienie braków formalnych wniosku. Sprawie nadano sygnaturę I Ns 294/12. (k. 1 i 14 akt I Ns 294/12)
W dniu 19 października 2007 r. spadkodawczyni M. P. sporządziła testament własnoręczny, w którym przeznaczyła
wszystkie należące do siebie przedmioty majątkowe siostrzeńcowi A. M. (1), urodzonemu w dniu (...) Wymienione
przez spadkodawczynię w testamencie przedmioty: meble, książki, obrazy, dywany, naczynia, ubrania i ewentualne
pieniądze zgromadzone na książeczce oszczędnościowej w (...) S.A. wyczerpują cały spadek. Przed śmiercią
spadkodawczyni wypłaciła wszystkie środki pieniężne znajdujące się na książeczce oszczędnościowej w kwocie 10.000
zł, które zostały przeznaczone przez wnioskodawcę A. M. (1) na jej pochówek. (testament własnoręczny-oryginał
zdeponowany w sejfie Sądu pod poz. 50/12, zapewnienie spadkowe wnioskodawcy-k.243-244)
W dniu 23 czerwca 2009 r. spadkodawczyni M. P. sporządziła oświadczenie z podpisem notarialnie poświadczonym
pod
Rep A nr 2941/2009. Oświadczenie to nie stanowi testamentu, z uwagi na fakt, iż nie zawiera rozrządzenia majątkiem
na wypadek śmierci. (oświadczenie-oryginał zdeponowany w sejfie Sądu pod poz. 39/14)
Testament własnoręczny z dnia 19 października 2007 r. pochodził w całości od spadkodawczyni M. P.. (opinia
biegłego-k.121-125)
Testament własnoręczny z dnia 19 października 2007 r. roku został otwarty i ogłoszony przed Sądem Rejonowym dla
Warszawy-Śródmieścia w Warszawie na rozprawie w dniu 10 czerwca 2015 r. (protokół-k.242).
Stan psychiczny M. P. w dniu testowania umożliwiał jej świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Z dokumentacji medycznej spadkodawczyni nie wynika, by kiedykolwiek przejawiał oznaki zaburzeń psychicznych.
Przede wszystkim, u spadkodawczyni nie stwierdzono choroby psychicznej ani innego zaburzenia zdrowotnego
lub upośledzenia, które mogłoby wpłynąć na zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji. Spadkodawczyni
przyjmowała leki stosowane w chorobie wieńcowej, obniżające ciśnienie krwi oraz leki o działaniu nasennym, przy
czym z dokumentacji medycznej nie wynika, by nadużywała tego typu leków. (opinia biegłego lekarza psychiatry Rafała
Wójcika-k.161-172, dokumentacja medyczna spadkodawczyni-k.93-113v)
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz złożone zapewnienie
spadkowe wnioskodawcy. Sąd skorzystał również z opinii biegłego sądowego z zakresu badań pisma ręcznego i
dokumentów J. B., ze względu na kwestionowanie autentyczności testamentu własnoręcznego spadkodawczyni przez
uczestnika. Prawdziwość i wiarygodność pozostałych dokumentów, które posłużyły Sądowi do rozstrzygnięcia, a
zostały powołane powyżej, nie była kwestionowana w toku postępowania.
Nadto, Sąd oparł się na opinii biegłego sądowego lekarza psychiatry R. W., sporządzonej z wykorzystaniem wiedzy
specjalistycznej na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej spadkodawczyni.
W ocenie Sądu, obie sporządzone w sprawie opinie udzielają wyczerpujących odpowiedzi na zadane pytania, są
logiczne, spójne i pozbawione nieścisłości. Nie zachodzą przy tym żadne powody osłabiające zaufanie do wiedzy,
kompetencji, doświadczenia czy też bezstronności sporządzających je biegłych. Zważyć należy, że opinie nie zostały
zakwestionowane przez wnioskodawcę ani uczestnika.
Dokonując ustaleń faktycznych, co do kręgu uczestników, tj. spadkobierców ustawowych po M. P., Sąd zgodnie z
treścią art. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 roku Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 1986 r., Nr 36, poz. 180 ze
zm.) oparł się na odpisach skróconych aktów stanu cywilnego: odpisie skróconym aktu zgonu spadkodawczyni (k.2),
odpisie skróconym aktu urodzenia wnioskodawcy A. M. (1) (k.6), odpisie skróconym aktu urodzenia uczestnika B. M.
(1) (k.7), odpisie skróconym aktu zgonu Z. M. (k.5 akt I Ns 294/12). Na ich podstawie ustalono, iż spadkodawczyni w
chwili śmierci była wdową. Z zapewnienia spadkowego wnioskodawcy i treści testamentu wynika, iż spadkodawczyni
nie posiadała dzieci. Jej najbliższą rodziną była siostra Z. M., zamarła przed spadkodawczynią, a która pozostawiła
dwóch synów – A. M. (1) i B. M. (1).
Sąd postanowił oddalić wnioski dowodowe uczestnika zawarte w odpowiedzi na wniosek z dnia 12 maja 2014 r. w
punktach 3, 4 i 12 (dowód z zeznań uczestnika, dowód z przesłuchania świadków B. M. (2) i A. M. (2), dowód z
opinii biegłego sądowego lekarza neurologa) z uwagi na fakt, iż okoliczności, na wykazanie których zostały powołane,
zostały już dostatecznie wyjaśnione za pomocą opinii biegłych sądowych, a przeprowadzenie dalszego postępowania
dowodowego na okoliczność autentyczności testamentu i zdolności testowania spadkodawczyni zmierzałoby do
przedłużenie postępowania.
Sąd oddalił również wniosek uczestnika o udzielenie terminu 30 dni do przedłożenia oświadczenia w formie
aktu notarialnego o odrzuceniu spadku. Uczestnik B. M. (1) nie został bowiem powołany do spadku, co czyni
bezprzedmiotowym powyższy wniosek.
Sąd zważył co następuje.
Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ma na celu ustalenie, czy osoba wskazana we wniosku jako spadkodawca
zmarła oraz kto i na jakiej podstawie jest jej spadkobiercą. Stosownie do art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe
zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Zgodnie z
dyspozycją art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku wynika albo z ustawy albo z testamentu. Ustawa daje pierwszeństwo
porządkowi dziedziczenia określonemu przez spadkodawcę w testamencie (art. 926 § 2 k.c.) (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 6 lutego 1998 roku, I CKU 206/97, niepublikowany; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1997 roku, II
CKU 58/96, niepublikowany). W przypadku powołania do spadku z testamentu oprócz stwierdzenia pozostawienia
takiego dokumentu, konieczne jest jego otwarcie i ogłoszenie, a także zbadanie zarzutów kwestionujących jego
ważność lub skuteczność. Sąd nie bada natomiast jakie składniki wchodzą w skład spadku, przy czym nawet ujawniony
brak majątku spadkowego, nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu o nabyciu spadku (postanowienie Sądu Najwyższego
z 21 lipca 1977 roku, III CRN 156/77, niepublikowane).
Kodeks cywilny wprowadza dwa rodzaje formy testamentu: testamenty zwykłe i testamenty szczególne. Testament
musi spełniać wszelkie wymogi ważności czynności prawnej oraz wymogi ustalone w przepisach prawa spadkowego.
Przy ocenie ważności testamentu należy wziąć pod uwagę przepisy dotyczące zdolności testowania, wad oświadczenia
woli przy testamencie, formy testamentu i jego treści.
W niniejszej sprawie wnioskodawca A. M. (1) wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po M. P. na podstawie testamentu
własnoręcznego z dnia 19 października 2007 r., wskazując, iż spadek przypada wnioskodawcy i jego bratu B. M. (1).
Sąd zważył, że testament zawiera jednoznaczne stwierdzenie, że cały spadek przypada na rzecz wnioskodawcy, chociaż
nie oczywiście nie posłużyła się terminologią prawniczą. Spadkodawczyni posłużyła się wyrażeniem „Dlatego piszę
testament i zapisuję mojemu chrześniakowi A. M. (1) wszystkie moje rzeczy, które są w moim mieszkaniu Nr (...) przy
ul. (...) w W., a są to – ruchome meble, książki, obrazy mojego autorstwa i innych artystów, dywany, naczynia, ubrania
itp. Biżuterii nie ma. Pieniądze jeżeli zostaną to na (...). (...) które posiadam”. Zdaniem Sądu, nie ma wątpliwości, iż
ostatnią wolą spadkodawczyni było przekazanie całego posiadanego majątku wnioskodawcy.
Stosownie do treści art. 961 k.c. jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne
przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za
zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadki.
Jak wynika z zapewnienia spadkowego wnioskodawcy, przedmioty majątkowe wymienione przez spadkodawczynię w
testamencie wyczerpują cały spadek. Przed śmiercią spadkodawczyni wypłaciła wszystkie środki pieniężne znajdujące
się na książeczce oszczędnościowej w kwocie 10.000 zł, które zostały przeznaczone przez wnioskodawcę na jej
pochówek.
Wobec powyższego, poczytuje się, że M. P. powołała do całości spadku swojego siostrzeńca wnioskodawcę A. M. (1).
Uczestnik B. M. (1) w toku postępowania kwestionował autentyczność testamentu własnoręcznego spadkodawczyni
oraz jej zdolność testowania, wnosząc o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych sądowych grafologa, lekarza
psychiatry i lekarza neurologa.
Zgodnie z zapisami art. 949 § 1 k.p.c. spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości
pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Testament ten jest podstawową formą testamentu zwykłego, przy czym jego
konstrukcja opiera się na rygorystycznie traktowanych przesłankach formalnych, które muszą być zachowane pod
rygorem nieważności. Testament ten dla swej ważności musi być sporządzony pismem ręcznym testatora, podpisany
oraz opatrzony datą, przy czym brak daty nie zawsze prowadzi do nieważności testamentu. Brak zaś jednej z dwóch
pierwszych przesłanek zawsze powoduje nieważność testamentu.
Stosownie do treści art. 945 § 1 k.c. testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie
sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynikało, że testament
z dnia 19 października 2007 r. został własnoręcznie napisany oraz podpisany przez M. P.. Okoliczność ta wynikała
z opinii biegłego sądowego z zakresu badań pisma ręcznego i dokumentów J. B., której żadna ze stron nie
zakwestionowała. Biegły oparł się na materiale porównawczym dostarczonym zarówno przez wnioskodawcę jak i
uczestnika, tak więc wnioski zawarte w opinii nie budziły wątpliwości Sądu.
Odnosząc się zaś do twierdzeń uczestnika dotyczących sporządzenia przez spadkodawczynię testamentu w stanie
wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, Sąd uznał, że twierdzenia te są
nieuzasadnione.
Z opinii biegłego sądowego lekarza psychiatry R. W., którą Sąd uznał za wiarygodną, wynika, że stan psychiczny
spadkodawczyni w dniu testowania umożliwiał jej świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Spadkodawczyni nie cierpiała na chorobę psychiczną ani innego rodzaju zaburzenie zdrowotne lub upośledzenie, które
mogłoby wpłynąć na zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji. Nigdy nie kwestionowano jej sprawności
umysłowej. Ponadto, testament sporządzony przez M. P. nie odzwierciedlał obecności zaburzeń procesu myślenia,
orientacji czy rozpoznania w swojej sytuacji. Został on napisany w sposób wewnętrznie spójny, szczegółowo określał
wolę spadkodawczyni, zawierał dane spadkobiercy z datą urodzin i miejscem zamieszkania oraz wolę testatora
odnośnie opieki spadkobiercy nad jej siostrą, która w chwili sporządzania testamentu jeszcze żyła.
Wobec powyższego zważyć należy, że testament własnoręczny sporządzony przez M. P. w dniu 19 października 2007
r. jest ważny.
Mając na uwadze powyższe, stwierdzono nabycie spadku po M. P. jak w punkcie 1 postanowienia.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty
postępowania związane ze swym udziałem w sprawie (§ 1). Zgodnie z § 2 powołanej regulacji, jeżeli uczestnicy
są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo
rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu
kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. W kontekście powyższego, Sąd nałożył obowiązek poniesienia
kosztów związanych ze sporządzeniem opinii biegłych i zwrotu wydatków Szpitala (...) Sp. z o.o. w W. za sporządzenie
kserokopii dokumentacji medycznej spadkodawczyni na uczestnika B. M. (1). To on bowiem kwestionował ważność
testamentu, wnosił o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych z zakresu grafologii (ekspertyzy pisma) i psychiatrii
oraz wnosił o przesłanie dokumentacji medycznej. Koszty związane z przeprowadzeniem tych dowodów powstały
więc wyłącznie w związku z udziałem w sprawie uczestnika, wobec czego to on jest obowiązany zwrócić te wydatki
poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa wobec przeprowadzenia wnioskowanych dowodów.
Stosownie do powyższego, Sąd nakazał pobrać od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2.578,56 zł tytułem
nieuiszczonych kosztów sądowych, na którą składała się kwota 31,32 zł za sporządzenie kserokopii dokumentacji
medycznej, kwota 1.876,29 zł za wynagrodzenie biegłego sądowego z zakresu pisma ręcznego i dokumentów oraz
kwota 670,95 zł za wynagrodzenie biegłego sądowego lekarza psychiatry. Rozstrzygnięcie to znajduje swoją podstawę
prawną w art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust.1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 nr 90 poz. 594 ze zm.) Zgodnie z art. 83 ust. 2 ww ustawy, w orzeczeniu kończącym
postępowanie Sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, stosując odpowiednio przepisy
art. 113.
W pozostałym zakresie Sąd postanowił, iż wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swym
udziałem w sprawie.
Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w punktach 2 i 3 postanowienia.
Zarządzenie: odpis postanowienia z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi uczestnika.