o zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej

projekt
Ustawa
z dnia………………….
o zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 1.
W ustawie z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
i
do
Senatu
Rzeczypospolitej
Polskiej
(Dz.U. z 2001 r., Nr 46 poz. 499 ze zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) W art. 11 dodaje się ust. 1a w następującym brzmieniu:
„1a. Stałe zamieszkanie, o którym mowa w ust.1 ustala się w oparciu o przepisy
kodeksu cywilnego.”
2) w art. 11 ust. 5 otrzymuje brzmienie:
„5. Część A rejestru wyborców obejmuje obywateli polskich. W tej części
rejestru wyborców wymienia się nazwisko i imiona, imię ojca, datę urodzenia,
numer ewidencyjny PESEL, adres zameldowania na pobyt stały, adres stałego
zamieszkania, o ile jest inny, niż adres zameldowania na pobyt stały.”
3) W art. 12 ust. 2 otrzymuje następujące brzmienie:
„2. Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy bez zameldowania na
pobyt stały wpisywani są do rejestru, jeżeli złożą w tej sprawie w urzędzie
gminy pisemny wniosek zawierający dane, o których mowa w art. 11 ust. 5,
wraz ze wskazaniem adresu ostatniego zameldowania na pobyt stały poza
obszarem gminy, oraz miejsce ostatniego wpisu do rejestru, o ile nastąpiło
wykreślenie z rejestru miejsca zameldowania na pobyt stały.”
4) w art. 12 dodaje się ust. 2a w następującym brzmieniu:
2a. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, wniesiony w terminie krótszym niż 30
dni od dnia wyborów, jest rozpatrywany w terminie po dniu przeprowadzenia
wyborów.
5) W art. 12 ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy pod innym adresem, aniżeli
adres ich zameldowania na pobyt stały na obszarze tej gminy, mogą być wpisani
są do rejestru wyborców pod adresem stałego zamieszkania, jeżeli złożą w tej
sprawie w urzędzie gminy pisemny wniosek zawierający dane, o których mowa
w art. 11 ust. 5, wraz ze wskazaniem adresu ostatniego zameldowania na pobyt
stały na obszarze gminy, lub ostatniego miejsca stałego zamieszkania, o ile jest
inny niż adres zameldowania.”
6) w art. 12 dodaje się ust. 4a w następującym brzmieniu:
„4a. Wniosek, o którym mowa w ust. 4, wniesiony w terminie krótszym niż 30
dni od dnia wyborów, jest rozpatrywany w terminie po dniu przeprowadzenia
wyborów.”
7) W art. 12 dodaje się ust. 5 – 10 w następującym brzmieniu:
„5. Wnioskodawca zobowiązany jest przedstawić tytuł prawny do lokalu, lub
inne dokumenty, które uprawdopodabniają zamiar stałego zamieszkiwania na
terenie gminy złożenia wniosku.
6. W razie braku dokumentów, o których mowa w ust. 5 wnioskodawca składa
oświadczenie, pod rygorem art. 233 kodeksu karnego, w którym podaje termin,
od którego stale zamieszkuje pod innym adresem zamieszkania, oraz
okoliczności które spowodowały zmianę miejsca stałego zamieszkania.
7. Informacje, o których mowa w ust. 5 i 6, są weryfikowane pod względem ich
zgodności ze stanem faktycznym.
8.Niezwłocznie po otrzymaniu wniosku o umieszczenie w rejestrze wyborców,
urząd gminy miejsca złożenia wniosku zawiadamia urząd gminy właściwy ze
względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy na pobyt stały, albo urząd
ostatniego wpisu do rejestru, o wpłynięciu wniosku i dacie jego wpłynięcia.
9. Urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy
na pobyt stały, albo miejsca ostatniego wpisu do rejestru, po otrzymaniu
zawiadomienia o wpłynięciu wniosku, dokonuje wykreślenia wnioskodawcy z
rejestru, o czym niezwłocznie powiadamia urząd gminy miejsca złożenia
wniosku,
czyniąc
jednocześnie
wzmiankę
o
nowym
adresie
stałego
zamieszkania zameldowanego na pobyt stały, lub zarejestrowanego.
10. W przypadku, gdy w rejestrze urzędu gminy właściwego ze względu na
ostatnie zameldowanie wnioskodawcy, lub miejsce ostatniego wpisu do rejestru,
wnioskodawca będzie wykreślony, urząd ten przesyła stosowne powiadomienie
do urzędu miejsca złożenia wniosku.”
8) Art. 13 otrzymuje brzmienie:
„Art. 13. 1. Decyzję o wpisaniu lub odmowie wpisanie do rejestru osoby, o
której mowa w art. 12 ust. 2-4 wydaje wójt lub burmistrz (prezydent miasta) w
terminie 14 dni od dnia wniesienia wniosku, po przeprowadzeniu postępowania
weryfikującego o którym mowa w art. 12 ust. 5 - 10, w tym po otrzymaniu
powiadomienia, o którym mowa w art. 12 ust. 9 i 10, zapewniając niezwłoczne
jej doręczenie wnioskodawcy.”
9) W art. 13 dodaje się ust. 1a w następującym brzmieniu:
„1a. W decyzji o wpisaniu do rejestru poucza się wnioskodawcę, o
obowiązywaniu dokonanego wpisu w rejestrze na czas nieokreślony, do czasu
złożenia wniosku i wydania decyzji o wpis do rejestru w innym urzędzie
gminnym.”
Art. 2
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia.
UZASADNIENIE
Zasady i sposób prowadzenia rejestru wyborców określają przepisy
Rozdziału 4 przedmiotowej ustawy oraz przepisy rozporządzenia Ministra
Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 marca 2004 r. w sprawie
rejestru wyborców oraz trybu przekazywania przez Rzeczpospolitą Polską
innym państwom członkowskim Unii Europejskiej danych zawartych w tym
rejestrze (Dz.U. Nr 42, poz. 388).
Jeszcze w 2004 r. Państwowa Komisja Wyborcza sygnalizowała potrzebę
zmian w powyższych aktach normatywnych w zakresie rejestru wyborców,
opierając
się
na
stwierdzonych
nieprawidłowościach
wynikających
z
dotychczasowej praktyki ich funkcjonowania. Zaleceniem z dnia 6 grudnia 2004
r. skierowanym do wójtów gmin, burmistrzów i prezydentów miast (znak
ZPOW-421-7/04), Państwowa Komisja Wyborcza podaje, iż niepokojące są
sygnały o przypadkach nadużywania przepisów umożliwiających wpisanie
wyborcy do rejestru wyborców na jego wniosek, w trybie art. 12 ust. 2-4
Ordynacji
wyborczej,
zamieszkania.
pod
Głównym
wskazanym
we
dotychczasowym
wniosku
adresem
problemem
stałego
funkcjonowania
rejestrów wyborców, było orzekanie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta,
decyzją administracyjną, o wpisie do rejestru wyborców, bez jednoczesnego
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w kwestii prawdziwości
podanych przez wnioskodawcę okoliczności, a także – jak należy rozumieć
pojęcie „stałego zamieszkania”, o którym mowa w art. 11 ust. 1 przedmiotowej
ustawy. Powyższym zaleceniem PKW rozstrzygnęła, iż stałe zamieszkanie,
należy odnieść do miejsca zamieszkania w rozumieniu art. 25 kodeksu
cywilnego. A zatem jest to miejscowość, w której dana osoba przebywa z
zamiarem stałego pobytu. Ponadto PKW zaleciła, iż wprawdzie art. 13 ust. 1
Ordynacji
wyborczej
nie
reguluje
kwestii
prowadzenia
postępowania
wyjaśniającego przed wydaniem decyzji o wpisaniu wyborcy do rejestru
wyborców, to jednak przeprowadzenie takiego postępowania jest wskazane.
Zakres zaś postępowania wyjaśniającego powinien wynikać z okoliczności
sprawy.
Z
powyższego
dotychczasowym
wyraźnie
brzmieniu
wynika,
wraz
w
że
przedmiotowa
wydanym
na
jej
ustawa
w
podstawie
rozporządzeniem nie regulowała właściwie powyższych kwestii pozostawiając
urzędom gmin wiele niejasnych przepisów, które starała się doprecyzowywać
Państwowa Komisja Wyborcza w swoich uchwałach.
Te nieprawidłowości dostrzegła Najwyższa Izba Kontroli, która w
sprawozdaniu kontrolnym za rok 2005 stwierdziła, iż
w większości
kontrolowanych gmin dane zawarte we wnioskach obywateli o wpis do rejestru
wyborców nie były weryfikowane. Wójtowie wyjaśniali zaś, że nie ma podstaw
prawnych do prowadzenia takich czynności sprawdzających.
Stwierdzenie powyższych nieprawidłowości przez Państwową Komisję
Wyborczą oraz Najwyższą Izbę Kontroli spowodowało konieczność nowelizacji
przedmiotowej ustawy w zakresie przepisów dotyczących rejestrów wyborców,
co realizuje niniejszy projekt ustawy.
Powyższe zagadnienie uregulowane zostało w art. 11 – 16 przedmiotowej
ustawy. Zasadniczym celem tych przepisów jest sprawowanie kontroli przez
gminy nad prawidłowością przeprowadzenia wyborów samorządowych i
parlamentarnych, oraz referendum, a zarazem umożliwienie wyborcom oddanie
głosu w miejscu ich stałego zamieszkania. Kontrola ta, w intencji
projektodawców, ma polegać na rzetelnym prowadzeniu przez gminy rejestru
wyborców i realnej weryfikacji procesu wykreślania wyborców z rejestru
wyborców w jednej gminie, i wpisywania wyborców w rejestrach innych gmin,
w zależności od tego, gdzie znajduje się jego miejsce stałego zamieszkania.
Aby uniknąć jakichkolwiek wątpliwości związanych ze stosowaniem reguł
ustalania miejsca stałego zamieszkania wyborcy, w art. 11 ust. 1a proponuje się
umieszczenie zapisu, który rozumienie pojęcia „miejsca stałego
zamieszkiwania” nakazuje ustalać zgodnie z normami kodeksu cywilnego, tj.
art. 25 – 28 kodeksu cywilnego. W świetle przepisu art. 25 k. c. miejscem
stałego zamieszkania będzie miejscowość, w której dana osoba faktycznie
przebywa z zamiarem stałego pobytu. Jest ono zatem kwestią faktu
zamieszkiwania i okoliczności sprawy świadczących, że w miejscu pobytu
koncentrują się ważne interesy życiowe, majątkowe i inne danej osoby.
W art. 11 ust. 5 proponuje się dodanie do obowiązkowych danych, jakie
podaje wnioskodawca, także miejsca ostatniego stałego zameldowania na pobyt
stały. Ten element danych jest o tyle istotny, że w miejscu ostatniego
zameldowania na pobyt stały wyborcy wpisywani są z urzędu, a zatem w
większości przypadków gmina miejsca ostatniego zameldowania na pobyt stały
będzie właściwą do wykreślenia wnioskodawcy z rejestru wyborców.
W art. 12 ust. 2 oraz art. 12 ust. 4 proponuje się dodanie jako
obligatoryjnych danych załączonych do wniosku o wpis do rejestru wyborców,
także informacji o gminie właściwej ze względu na ostatni wpis do rejestru,
czyli gminie, w której wnioskodawca w momencie złożenia wniosku realnie
widnieje w rejestrze wyborców. Ma to na celu umożliwić urzędowi gminy, w
której wniosek o wpis został złożony, przesłanie informacji o wpłynięciu
wniosku, do gminy, w której ma nastąpić wykreślenie wnioskodawcy z rejestru
wyborców.
Powyższe
zmiany
wymagają
wprowadzenia
adekwatnych
zmian
w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11
marca 2004 r. w sprawie rejestru wyborców oraz trybu przekazywania przez
Rzeczpospolitą Polską innym państwom członkowskim Unii Europejskiej
danych zawartych w tym rejestrze.
Proponuje się także umieszczenie w art. 12 ust. 2a i 4a terminu, do
jakiego istnieje możliwość rozpatrzenia wniosku o wpis do rejestru, ze skutkiem
dla najbliższych wyborów. Termin ten projektodawcy proponują określić jako
nie krócej niż 30 dni przed dniem wyborów. Wnioski składane po tym terminie
będą rozpatrywane po przeprowadzeniu najbliższych wyborów.
Należy
zaznaczyć,
iż
podobny
przepis
prawny
został
zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 lutego
2006 r. Sygn. akt K 9/05. Zakwestionowany został art. 6 ust. 1 oraz art. 6a ust. 1
ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów
i sejmików województw, w zakresie, w jakim pozbawiał czynnego prawa
wyborczego oraz biernego prawa wyborczego obywateli polskich, wpisanych do
prowadzonego w gminie stałego rejestru wyborców w okresie krótszym niż 12
miesięcy przed dniem wyborów. Trybunał Konstytucyjny uznał, iż przepis ten
jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 62 i art. 169 ust. 2 zdanie
pierwsze w związku z art. 16 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednakże przepis art. 12 ust. 2a i 4a niniejszego projektu ustawy,
wprowadzając
30-dniowy
termin,
nie
pozbawia
prawa
wyboru,
ani
wybieralności wyborców, jak powyższa zakwestionowana regulacja, a jedynie
rozstrzyga o miejscu oddania głosu przez wyborcę. Wprowadzenie 30-dniowego
terminu zawieszenia w rozpatrywaniu złożonych w tym terminie wniosków jest
uzasadnione ochroną porządku prawnego w państwie. Osoba, która złożyła
wniosek o wpis do rejestru musi otrzymać decyzję administracyjną o wpisie do
rejestru, a następnie mieć możliwość odwołania się od niej i uzyskania
prawomocnego rozstrzygnięcia. Termin, przewidziany przez projektowany art.
13 ust. 1, do wydania powyższej decyzji przez właściwy organ, wynosi 14 dni.
Po wydaniu decyzji właściwy organ powinien mieć zapewniony czas na
doręczenie decyzji, a strona na zapoznanie się z jej treścią, odwołanie się i
uzyskanie prawomocnego rozstrzygnięcia, co do miejsca figurowania w
rejestrze wyborców. Wprowadzenie 30-dniowego terminu do złożenia wniosku
umożliwi uzyskanie przez wyborcę jednoznacznej i ostatecznej decyzji co do
miejsca oddania przez niego głosu. Zapewnienie przez ustawodawcę takiej
sytuacji wyborcom stanowi realizację konstytucyjnej zasady państwa prawa.
Wprowadzenie powyższego terminu uniemożliwi także powstawanie
sytuacji, w której urząd nie ma czasu na zweryfikowanie danych wynikających
ze złożonego przez wyborcę wniosku, co zdarzało się w dotychczasowym stanie
prawnym. Doprowadzało to do sytuacji, w której wnioskodawca mógł złożyć
wniosek hipotetycznie w ostatni dzień pracy urzędu przed terminem wyborów.
Uniemożliwiało to jakąkolwiek weryfikację złożonego wniosku, zaś wyborca
mógł potencjalnie złożyć wniosek i być potencjalnie wpisanym do rejestru w
kilku gminach, bądź obwodach do głosowania.
Aby zapobiec takiej możliwości, która stwarzała furtkę do prób
wypaczenia wyniku wyborczego, projektodawcy proponują w art. 12 ust. 5 – 10
ustalić zasady procedury weryfikacyjnej. Aby ułatwić urzędom gmin
weryfikację zamiaru stałego pobytu na terenie gminy, który musi posiadać
wnioskodawca, aby uznać, iż ma on stałe zamieszkanie na terenie gminy,
proponuje się określenie wymogów, jakie stawiane będą wnioskodawcom w tym
zakresie, a mianowicie wymóg wykazania wymienionego zamiaru w postaci
tytułu prawnego do lokalu, lub innych dokumentów uprawdopodabniających
fakt woli stałego zamieszkiwania na terenie gminy. W razie braku dokumentów,
o których mowa w ust. 5 proponuje się, aby wnioskodawca składał
oświadczenie, pod rygorem art. 233 kodeksu karnego, w którym podaje termin,
od którego stale zamieszkuje pod innym adresem zamieszkania, oraz
okoliczności które spowodowały zmianę miejsca stałego zamieszkania.
W ust. 7 proponuje się zapisanie obowiązku dodatkowej weryfikacji przez
urzędy gmin danych podanych przez wnioskodawców.
Procedura weryfikacyjna, według projektodawców posiada jakby dwa etapy: po
wstępnym zweryfikowaniu miejsca stałego zamieszkania wnioskodawcy,
następuje sprawdzenie, czy wnioskodawca rzeczywiście figuruje w rejestrze
wyborców, z którego ma zostać wykreślony. Aby uniemożliwić ewentualność
głosowania wyborców w kilku miejscach równocześnie, wymóg sprawdzenia
wykreślenia z poprzedniego rejestru wydaje się konieczny. Zatem proponuje się,
aby niezwłocznie po otrzymaniu wniosku o umieszczenie w rejestrze wyborców,
urząd gminy miejsca złożenia wniosku zawiadamiał urząd gminy właściwy ze
względu na ostatnie zameldowanie wnioskodawcy na pobyt stały, albo urząd
ostatniego wpisu do rejestru, o wpłynięciu wniosku i dacie jego wpłynięcia.
Następnie proponuje się, aby, urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie
zameldowanie wnioskodawcy na pobyt stały, albo miejsca ostatniego wpisu do
rejestru, po otrzymaniu zawiadomienia o wpłynięciu wniosku, dokonywał
wykreślenia wnioskodawcy z rejestru, o czym z kolei niezwłocznie powiadamiał
urząd gminy miejsca złożenia wniosku, czyniąc jednocześnie wzmiankę o
nowym adresie stałego zamieszkania zameldowanego na pobyt stały, lub
zarejestrowanego. Wzmianka ta stałaby się istotna w razie poszukiwania przez
wyborcę rejestru wyborców do którego wpisał się, a miejsca właściwej gminy
nie zapamiętał, której to sytuacji nie można wykluczyć. W przypadku, gdy w
rejestrze urzędu gminy właściwego ze względu na ostatnie zameldowanie
wnioskodawcy, lub miejsce ostatniego wpisu do rejestru, wnioskodawca byłby
wykreślony, urząd ten przesyłałby stosowne powiadomienie do urzędu miejsca
złożenia wniosku, co stanowiłoby przesłankę wydania decyzji odmawiającej
wpisu do rejestru.
W art. 13 ust. 1 proponuje się wydłużenie dotychczasowego 3-dniowego
terminu na wydanie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta decyzji w
sprawie wpisu do rejestru, do terminu 14-dniowego, co jest uzasadnione czasem,
jaki zajmie przesyłanie korespondencji pomiędzy dwoma gminami.
W art. 13 proponuje się dodanie ust. 1a zobowiązującego wydającego
decyzję do umieszczenia pouczenia dla wnioskodawcy, o stałym skutku wpisu
do rejestru. Ma to zapobiec sytuacji, w której wyborcy błędnie spodziewają się,
że wpis następuje jednorazowo, co ma często miejsce w praktyce.
Niniejszy projekt nie jest objęty prawem Unii Europejskiej, nie pociąga za
sobą obciążenia budżetu państwa, ani nie powoduje negatywnych skutków
gospodarczych, i społecznych, będzie natomiast skutkował likwidacją zbędnej
biurokracji w urzędach i uproszczeniem dotychczasowych procedur.
Niniejszy projekt realizuje wnioski de lege ferenda Najwyższej Izby
Kontroli ze sprawozdań kontrolnych z lat 1999 – 2005 z zakresu administracji
publicznej.