Wystąpienie Rzecznika Praw Dziecka

;
Warszawa, 07 lipca 2015 roku
RZECZPOSPOLITA POLSKA
Rzecznik Praw Dziecka
Marek Michalak
ZEW.422.24.20 I 5.ZA
Pan
Piotr Pawel Bauć
Przewodniczący Komisji
Edukacji, Nauki i Miodzieży
Sejm RP VII kadencja
C
dziękuję
Paiistwu
Posłom
za
podjęcie
ważnej
problematyki
finansowania
młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
Kierowane do Rzecznika Praw Dziecka interwencje oraz przeprowadzane przez
Rzecznika badania sytuacji dzieci w ośrodkach wskazują na potrzebę wprowadzenia zmian
w funkcjonowaniu wielu z tych placówek. Badając wpływające skargi Rzecznik szczególną
uwagę zwraca na jakość pracy placówki, a więc stosowane metody wychowawcze, rodzaj
pomocy kierowanej do młodego człowieka, z uwzględnieniem, czy jej podstawą jest solidnie
przygotowana diagnoza możliwości dziecka. Zwraca również uwagę na organizację
tzw. czasu wolnego, na atmosferę panującą w placówce, na to, czy problemy wychowanków
są ważne dla kadry pedagogicznej. Jednym słowem sprawdza. czy dzieci traktowane są tam
podmiotowo, czy też ich zachowanie wymuszane jest restrykcyjnymi karami, także
fizycznymi. Z analizy sytuacji dzieci tam przebywających wynika, że jakość pracy ośrodków
jest na bardzo różnym poziomie, co może prowadzić do nierównego traktowania kierowanych
tam wychowanków. Dlatego Rzecznik Praw Dziecka dostrzega konieczność ujednolicenia
warunków pobytu dzieci i młodzieży zarówno w sferze edukacyjno-wychowawczej, jak
infrastrukturalno-socjalnej.
Kierując się pilną potrzebą rozwiązania tego problemu Rzecznik wystąpił 25 kwietnia
2014 roku do Ministra Edukacji Narodowej o wprowadzenie obowiązkowego certyfikatu
jakości pracy placówki. Kolejnym krokiem Rzecznika Praw Dziecka było powołanie Zespolu
•
25latKonwencji
oPrawach Dziecka
do Spraw Standaryzacji Pobytu Dzieci w M/odzieżowych Ośrodkach Wychowawczych oraz
Młodzieżowych Ośrodkach Socjoterapii w Zakresie Edukacji, Opieki i Wychowania.
Do współpracy Rzecznik zaprosił przedstawicieli świata nauki, resortu edukacji, praktyków
dyrektorów młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
—
Główną ideą, która przyświecała pracom tego Zespoiu było osiągnięcie celu, jakim
powinno być przygotowanie młodych ludzi umieszczanych w młodzieżowych ośrodkach
wychowawczych do samodzielnego, kreatywnego i odpowiedzialnego życia w środowisku
pozainstytucjonalnym. Obecnie zbyt często odziaływania wychowawcze zmierzają
do adaptowania ich do życia w zamkniętym ośrodku wychowawczym. Skutkiem takiego
modelu wychowawczego jest kształtowanie u nich cech tożsamości właśnie wychowanka,
a nie człowieka zdolnego do funkcjonowania w powszechnie akceptowanych rolach
społecznych w środowisku otwartym.
Wypracowane przez Zespół Standardy Pobytu Dzieci i Młodzieży w Młodzieżowych
Ośrodkach Wychowawczych oraz Młodzieżowych Ośrodkach Socjoterapii w Zakresie
Edukacji, Wychowania i Opieki, Rzecznik 2 marca 2015 roku przekazał Ministrowi Edukacji
Narodowej. Obecnie w resorcie edukacji trwają prace (z udziałem przedstawicieli RPD) nad
wdrożeniem tych rozwiązań do systemu prawnego. Należy mieć świadomość, że powodzenie
tego przedsięwzięcia w dużej mierze będzie zależało od zapewnienia finansowania
młodzieżowych ośrodków wychowawczych na odpowiednim poziomie. Kreowanie rozwoju
poznawczego i społecznego wychowanka poprzez zaprojektowane i zindywidualizowane
programy wychowawcze, edukacyjne, resocjalizacyjne i inne specjalistyczne formy
oddziaływań pedagogicznych wymaga zagwarantowania odpowiednich środków pieniężnych
na ten cel.
O rozwiązanie problemu właściwego finasowania edukacji i wychowania dzieci
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Rzecznik Praw Dziecka zabiega już od 2011 roku.
Wtedy to po raz pierwszy zwrócił uwagę Ministra Edukacji Narodowej na problem
nieprzekazywania przez samorządy środków finansowych na realizację zaleceń
formułowanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne wobec uczniów wymagających
szczególnej organizacji nauki i metod pracy, mimo że otrzymują one pieniądze na ten cel
w ramach subwencji oświatowej. Cieszy urnie, że powyższy problem został częściowo
rozwiązany uregulowaniami tzw. ustawy okołobudżetowej (art. 32 ustawy z dnia 5 grudnia
2014 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej Dz. U. z 2014 r.,
poz. 1877). Powyższe uregulowanie zobowiązało samorządy do przekazywania w 2015 roku
-
środków finansowych, przeznaczonych na realizację zadań wymagających stosowania
specjalnej organizacji nauki i metod pracy w wysokości nie mniejszej niż kwoty przewidziane
w podziale części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego
na ten właśnie cel. Podkreślam jednak, że nadal nie został rozwiązany problem kierowania
środków na potrzeby konkretnego dziecka, a samorządy zostały jedynie zobligowane
do przekazywania środków na potrzeby tej grupy dzieci.
O szczegółowe wyjaśnienia i interpretację wprowadzonego przepisu, 17 marca 2015
roku Rzecznik zwrócił się także do Ministra Finansów. W odpowiedzi został poinformowany,
że Minister Finansów wystąpił do Ministra Edukacji Narodowej o docelowe uregulowanie
kwestii przeznaczania i iydatkowania przez organy prowadzące szkoły i placówki środków
na realizację zadań związanych ze stosowaniem specjalnej organizacji nauki i metod pracy
dla dzieci i młodzieży. Można mieć zatem nadzieję, że wprowadzona regulacja definitywnie
rozwiąże problem kierowania środków na potrzeby każdego dziecka ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi w danej gminie czy powiecie. Rzecznik Praw Dziecka będzie
monitorował działania podejmowane w tym zakresie przez resort edukacji.
Kolejnym ważnym problemem związanym z finansowaniem
młodzieżowych
ośrodków wychowawczych jest zmiana zasad finansowania tych placówek. Rzecznik Praw
Dziecka podniósł ten problem w wystąpieniu z 14 listopada 2014 roku, skierowanym
do Ministra Edukacji Narodowej. W tej sprawie odbyły się również z inicjatywy Rzecznika
spotkania w resorcie edukacji w dniach 4 grudnia 2014 roku oraz 8 kwietnia 2015 roku.
Wątpliwości Rzecznika Praw Dziecka nadal budzi fakt naliczania podstawowej kwoty
subwencji oświatowej przeznaczonej na ww. cel od chwili przybycia wychowanka
do ośrodka, a nie od daty wystawienia dla niego skierowania do konkretnej placówki przez
Ośrodek Rozwoju Edukacji. Takie naliczanie subwencji powoduje, iż samorządy terytorialne
nie są w stanie zapewnić środków na właściwą organizację pracy tych placówek. Dyrektorzy
ośrodków, sporządzając arkusz ich organizacji w danym roku szkolnym, muszą zaplanować
m.in. liczbę oddziałów, liczbę grup wychowawczych, liczbę etatów, liczbę godzin,
a następnie liczbę pracowników pedagogicznych, a w szczególności specjalistów, co jest
niezmiernie trudne bez posiadania informacji o liczbie wychowanków. Brak środków
na stworzenie miejsc dla wychowanków skierowanych, a jeszcze nieprzybyłych do placówki,
wręcz uniemożliwia organizację właściwej pracy z podopiecznymi. Podkreślam, że problem
dotyczy prawie pięciu tysięcy dzieci i młodzieży. a brak skutecznych rozwiązań w tym
zakresie może mieć katastrofalne skutki.
Nie można być obojętnym wobec faktu, że interpretacja przepisów stosowana w tym
zakresie przez Urzędy Kontroli Skarbowej oraz przedstawiona przez Ministerstwo Edukacji
Narodowej może być powodem podejmowania decyzji o likwidacji ośrodków. Taki los już
spotkał Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Józefowie. W uzasadnieniu do uchwały
nr Nr 22!III”15 z dnia 29 stycznia 2015 r. W sprawie likwidacji Młodzieżowego Ośrodka
Wychowawczego Nr 5 w Józefowie wskazano, że Urząd Kontroli Skarbowej zakwestionował
wpisywanie wychowanek wskazanych przez ORE do SIO, jeżeli na dzień 30 września
nie znajdowały się fizycznie w placówce. Konsekwencją powyższego będzie, w przypadku
nie uwzględnienia odwołań Powiatu Otwockiego, zwrot subwencji za lata 2010
2012
na wychowanki wskazane i wpisywane do SIO. Wpisanie do SlO liczby i”ychowanek fizycznie
—
przebywających w MOW na dzień 30 września 2014 r. tj. 24 i utrzymywanie gotowości
do przyjęcia 36 wychowanek skutkuje koniecznością zabezpieczenia środków z dochodów
własnych innych niż subwencja w kwocie ok. 760.000 zł, co wynika również z faktu,
iż Minister Edukacji Narodowej w rozporządzeniu w sprawie sposobu podziału części
oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2015 wagę P
40
—
dla
wychowanków
młodzieżowych
z zakwaterowania w tych ośrodkach
—
ośrodków
wychowawczych,
którzy
korzystają
zmniejszył z 11 do 10. Zatem w sytuacji, kiedy
wychowankami MOW nie są uczennice Powiatu Otwockiego, niezasadne jest finansowanie
znacznej różnicy między subwencją a planem finansowym z dochodów własnych Powiatu.
Jeszcze raz podkreślam, że skierowanie wydane dla konkretnego dziecka przez
Ośrodek Rozwoju Edukacji ważne jest cztery tygodnie od daty jego wystawienia, a placówka
ma obowiązek
—
zgodnie z obowiązującym prawem oświatowym
—
pozostawać przez ten czas
w pełnej gotowości do jego przyjęcia. Dziecko może bowiem zostać przywiezione
do ośrodka w każdej chwili. Takie zobowiązanie rodzi określone skutki finansowe. Proces
wychowawczy będzie przebiegał prawidłowo, jeśli wychowankowi zostaną zapewnione
właściwe warunki wychowawcze i edukacyjne, m.in miejsce w klasie i w grupie
wychowawczej. Wiąże się to z zatrudnieniem pracowników, w tym specjalistów (terapeutów,
psychologów
itp.).
Ważnym
argumentem
powinien
być
także
fakt,
że
dyrektor
młodzieżowego ośrodka wychowawczego, będąc zobowiązanym do przygotowania miejsca
dla wychowanka skierowanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji, zupełnie nie ma wpływu
na czas jego doprowadzenia do placówki lub fakt niedoprowadzenia go do niej w ogóle.
Jeżeli ten problem nie zostanie należycie rozwiązany, jakość pracy tych placówek,
a tym samym stan przestrzegania praw dziecka umieszczanych tam wychowanków. stoją
pod wielkim znakiem zapytania.
W związku z powyższym, na podstawie art. 1 Oa oraz art. 11 ustawy z dnia 6 stycznia
2000 roku o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.), zwracam
się za pośrednictwem Pana Przewodniczącego do wszystkich Państwa Posłów o podjęcie
—
—
działań zmierzających do wypracowania takiego sposobu naliczania subwencji, który będzie
adekwatny do specyfiki pracy tych placówek i sprawi. że realizacja odziaływań wychowawczych
zostanie zagwarantowana na najwyższym poziomie.
C
Do wiadomości:
1.
Pani Joanna Kluzik-Rostkowska
Minister Edukacji Narodowej,
2.
Pan Mateusz Szczurek
Minister Finansów.
()