Case Niemcy - Departament Europejskiego Funduszu Społecznego
Transkrypt
Case Niemcy - Departament Europejskiego Funduszu Społecznego
Case Niemcy System nauki zawodu w Niemczech jest niezwykle efektywny. Jego cechą charakterystyczną jest dwutorowość. Teoretyczne podstawy zawodu przekazywane są w szkole zawodowej, praktyka zaś jest domeną przedsiębiorstw1. Co ważne to przedsiębiorcy ponoszą koszty kształcenia praktycznego. Dotyczy to zarówno delegowania własnych pracowników do pracy w charakterze instruktorów, jak i wypłacania uczniom wynagrodzeń. Wg reprezentatywnego badania Federalnego Instytutu Kształcenia Zawodowego koszt brutto kształcenia jednej osoby wyniósł 16,2 tys. euro rocznie (2007 r.). Koszt netto uwzględniający włączenie uczniów i uczennic w procesy produkcyjne sięgnął od 2,6 tys. euro w Niemczech Wschodnich do 3,9 tys. euro w Niemczech Zachodnich. Korzyści jakie otrzymuje pracodawcy w zamian są znaczące. Poprzez trafne decyzje związane z zatrudnieniem nowych pracowników redukują koszty rekrutacji. Uczestnictwo w procesie kształcenia pozwala bowiem firmie dobrze poznać potencjalnego pracownika, przed podjęciem decyzji o jego zatrudnieniu. Ponadto daje możliwość wyposażenia go w pożądane kwalifikacje zawodowe. Okres edukacji jest również czasem budowania lojalności oraz poczucia identyfikacji z przedsiębiorstwem – cech, o które coraz trudniej na rynku pracy. Dochodzą do tego również korzyści związane z poprawą społecznego odbioru przedsiębiorstwa angażującego się w proces kształcenia młodych ludzi. Uczestnictwo w dualnym systemie kształcenia zawodowego reguluje umowa ucznia z pracodawcą. Posiada ona cechy umowy o pracę. Na jej podstawie uczeń/pracownik otrzymuje regulowane ustawowo rosnące z roku na rok wynagrodzenie (uzależnione od zawodu), ubezpieczenie społeczne, prawo do urlopu (nie ma natomiast prawa do ferii oraz wakacji), jest również zobligowany do pracy zmianowej (ale nie może pracować w nocy). Jednocześnie uczeń pobiera naukę teorii w szkole zawodowej. Wraz z upływem czasu zwiększa się nacisk na kształcenie praktyczne (początkowo są to 3, później zaś 4 dni w tygodniu). Zdarza się, że (zwłaszcza w wysokospecjalizowanych branżach, w których szkoła obsługuje rozległy geograficznie obszar) nauka ma charakter blokowy - co jakiś czas odbywają się trwające 1-2 tygodniowe zjazdy, przy czym koszty dojazdu i zakwaterowania pokrywają uczniowie. Dla każdego zawodu podlegającego pod dualny system kształcenia zawodowego wydawane są przepisy regulujące program nauczania. Zawierają one w szczególności: określenie zawodu nabywanego w zakładzie pracy czas trwania nauki zawodu rodzaj wiedzy i umiejętności 1 Opracowano na podstawie: Fachglossar – Betriebliche Ausbildung, Bundesministerium fur Bildung und Forschung, Bonn 2011 oraz Mazik-Gorzelańczyk M., Niemiecki system kształcenia zawodowego wobec wyzwań rynku pracy, Biuletyn Niemiecki nr 19, www.csm.org.pl Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego przybliżoną strukturę merytoryczną i czasową kształcenia zawodowego standardy wymagań egzaminacyjnych Program kształcenia zawodowego zawarty w regulaminie kształcenia zawodowego to jedynie minimum, które zakład pracy może rozszerzyć. Zakład kształcący uczniów musi spełniać warunki decydujące o jego przydatności edukacyjnej. Dotyczą one wyposażenia zakładu oraz obecności fachowej kadry. Wykres 1. Dualny system kształcenia zawodowego w Niemczech Przedsiębiorstwo Uczeń Szkoła zawodowa Instytucja pomocnicza (izba branżowa) O tego typu przydatności decydują instytucje pomocnicze takie jak: Izby PrzemysłowoHandlowe oraz Izby Rzemieślnicze. Stanowią one ważne uzupełnienie systemu kształcenia dualnego. Poza oceną zdolności przedsiębiorstwa do prowadzenia kształcenia zawodowego w ich kompetencji leży prowadzenie mediacji w przypadkach sporów pomiędzy partnerami umowy o pracę w celu nauki zawodu. Realizują one ponadto niektóre elementy, wymaganej przez program kształcenia, praktycznej nauki zawodu, których nie podejmuje przedsiębiorstwo. Co ważne, to pracodawca ponosi koszty tego typu usługi. Podmioty te odpowiadają również na potrzeby przedsiębiorców w zakresie szkoleń zatrudnionych już pracowników. W dualnym systemie kształcenia bierze udział około 25 proc. wszystkich niemieckich przedsiębiorstw, czyli mniej więcej połowa posiadających niezbędne ku temu uprawnienia. Pozostali przedsiębiorcy wskazują na bariery uniemożliwiające im włączenie się do systemu takie jak: biurokracja oraz koszty. Zdecydowanie częściej na uczestnictwo w systemie decydują się duże przedsiębiorstwa produkcyjne. Liczba miejsc pracy/stażu oferowanych w zakładach pracy jest niższa od popytu. Dla części chętnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu oznacza to oczekiwanie (czasem nawet kilkuletnie). W 2010 r. odsetek będących w takiej sytuacji zamykał się w przedziale od 10 proc. w Niemczech Wschodnich do 14 proc. w Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Niemczech Zachodnich. Aby nie wypadli z systemu kształcenia oferuje się im tzw. Działania integracyjne. Jednocześnie jednak nie wszystkie miejsca praktykowania są zapełnione, na co składa się szereg czynników w tym m.in.: niż demograficzny, niska mobilność przestrzenna młodych ludzi czy brak osób z predyspozycjami do pracy w danych branżach. Niemiecki system podstawowego kształcenia zawodowego obejmuje szerszy niż w Polsce zakres kształcenia. Na poziomie zasadniczym obejmuje np. zawody okołomedyczne, związane z branżą chemiczno-laboratoryjną czy socjalno-wychowawczą. Fundamentalna różnica wynika z faktu prowadzenia praktycznej nauki zawodu w przedsiębiorstwach. Zaangażowanie pracodawców w proces kształcenia to efekt tradycji oraz przejaw społecznej odpowiedzialności biznesu. Systemowe zaangażowanie firm powoduje, iż edukacja zawodowa wpisuje się w zmieniające się trendy na rynku pracy. Mankamentem tego typu rozwiązania jest jednak uzależnienie możliwości nauki zawodu od koniunktury gospodarczej i bieżącej kondycji przedsiębiorstw. Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego