Lwów, ślady żydowskiej przeszłości

Złota Róża
i inne ślady żydowskiej przeszłości Lwowa
Karolina Wantuch - Gazda
Gród Lwów założony został ok. 1250 roku przez ruskiego księcia Danyłę Halickiego. Żydzi
byli tam obecni właściwie od samego początku, współtworząc narodowo-wyznaniową
mozaikę z wieloma innymi grupami etnicznymi. Wojenna tragedia bezpowrotnie odebrała
miastu jego wielokulturowy urok. Przedwojenna społeczność żydowska Lwowa liczyła około
160000 osób, dziś jest ich tylko około1900. To, co współcześnie zostało we Lwowie po jego
żydowskich mieszkańcach to głównie ich materialne ślady. Budynek synagogi Złota Róża
znajduje się przy ulicy I. Fedorowa (wcześniejszej Blacharskiej). Zbudowano ją w 1582 roku
wg projektu Pawła Szczęśliwego z inicjatywy przewodniczącego gminy wyznaniowej Izaaka
Nachmanowicza. W 1604 roku Złota Róża stała się główną miejską synagogą, a zatem i
magazynem ksiąg oraz kronik, siedzibą szkoły i biblioteki. Spalili ją Niemcy w 1941 roku.
Obecnie odbudowana, mieści w sobie nawiązującą klimatem do czasów przedwojennych
żydowską restaurację „Pod Złotą Różą”, gdzie można skosztować macy i potraw żydowskiej
kuchni. Inna monumentalna synagoga znajduje się przy ulicy Braci Michnowskich. Można
wejść do środka i obejrzeć przepiękne barwne iluzjonistyczne malowidła na ścianach i
sufitach. Budynek jest zadbany i odbywają się w nim modlitwy.
W kamienicy przy ulicy Kotlarewskiego 30, gdzie siedzibę ma Hesed Arieh mieści się dobrze
wyposażona biblioteka i muzeum poświęcone tematyce żydowskiej, odbywają się tam
zajęcia. Po wizycie w Hesed Arieh można odnieść wrażenie, że społeczność żydowska
Lwowa tętni życiem. Trochę smutniej przedstawia się kwestia terenów dawnego getta - o
dawnym przeznaczeniu tej dzielnicy miasta przypomina pomnik poświęcony ofiarom getta.
Jedyną działającą współcześnie lwowską synagogą jest Cori Gilod znajdująca się przy ulicy
Braci Michnowskich. Przetrwała wojnę jako jedna z nielicznych. Zbudowana została w w
stylu neorenesansowym w 1924 roku przez Alberta Kornbluta - dla organizacji dobroczynnej
Cori Gilod. Wyróżnia się pięknem naściennego malarstwa autorstwa Maksymiliana Kugela.
Synagoga mieściła 384 miejsca siedzące. Jedną z najpiękniejszych ozdób stanowił kolorowy
witraż w kształcie Gwiazdy Dawida. Urodą nie ustępowała też bogato rzeźbiona galeria dla
kobiet. Budynek został zdewastowany w 1941 roku a w powojennych latach służył jako
magazyn. Lwowskiej gminie żydowskiej został zwrócony w 1989 roku. Poddano go w latach
90. gruntownemu remontowi i przywrócono mu funkcje kultowe.
Nie można pominąć niezwykle monumentalnego budynku niegdysiejszego żydowskiego
szpitala przy ulicy Rappaporta. Sfinansowany przez Maurycego Lazarusa, został wzniesiony
w latach 1898-1901 wg projektu K. Moklowskiego. Styl owego budynku jest określany jako
niezwykle dekoracyjna interpretacja stylu mauretańskiego. W kolorystyce orientalnoegzotycznej budowli dominuje żółć i czerwień. Dawny szpital z miejskiego spokojnego
krajobrazu wyróżnia barwna, bogato zdobiona kopuła. Mimo, że część budynków popadła w
ruinę, niekiedy można po prawej stronie przy bramach wejściowych odnaleźć wyraźne
ukośne ślady po mezuzach. Jeszcze milszą niespodzianką było natrafienie w rejonie ulic
Kulisza i Szołom -Alejchema na zachowane i odnowione napisy w języku jidysz o produktach
sprzedawanych w dawnym sklepiku. Zatem ulice Lwowa nie pozwalają zapomnieć o
żydowskiej przeszłości w tym mieście.