plik PDF

Urszula Nosal
Ewa Rutkowska
Nauczanie blokowe w klasie V
Temat: Wyznaczanie południka miejscowego.
Pomiar wysokości Słońca w południe.
Geometria w przyrodzie (kąty, okrąg, kula).
Czas trwania: 2 × 45 min
NP – nauczyciel przyrody, NM – nauczyciel matematyki.
Czas
(min)
Przebieg lekcji
Uwagi
PIERWSZA GODZINA LEKCYJNA
10
Wprowadzenie ważniejszych pojęć.
NP prezentuje uczniom globus.
Wprowadza przy tym pojęcie południka i równoleżnika. Na koniec
sprawdza stopień przyswojenia wiedzy, pytając np.:
Jaki kierunek wyznacza południk,
a jaki równoleżnik?
Czy południki i równoleżniki mają
jednakową długość?
Ćwiczenie z użyciem globusa warto
zakończyć zapowiedzią następnego,
w którym uczniowie sami wyznaczą południk geograficzny przechodzący przez ich miejscowość.
25
Wyznaczanie południka.
NP przedstawia dzieciom gnomon
i omawia jego zastosowania. Następnie kreśli okrąg, w którym gnomon jest środkiem a długość cienia
w danej chwili – promieniem.
Dzieci obserwują zmieniający się
cień, a tymczasem NM przypomina
pojęcia związane z okręgiem (promień, średnica, cięciwa).
NP prosi, by co kilka minut
inny uczeń zaznaczał koniec cienia. W pewnym momencie cień
ponownie dotknie okręgu. Obydwa
punkty styku – ten początkowy
i otrzymany przed chwilą – należy
połączyć kredą z podstawą gnomonu. Powstały kąt wybrany uczeń
dzieli na połowę. Otrzymana linia
to miejscowy południk geograficzny
(zał. 1).
Ten etap lekcji warto przeprowadzić podczas słoncznej pogody w terenie, np. na boisku. Klasa powinna
wyjść na dwór około 11 : 45. Jeśli
jest pochmurno i zajęcia odbywają
się w sali, okrąg można nakreślić
kredą na podłodze.
Przeprowadzając ćwiczenie, NP
zwraca uwagę dzieci na sposób,
w jaki cień się zmienia: najpierw robi się coraz krótszy, po
czym znów wydłuża, tak że dotyka
okręgu ponownie. Warto zwrócić
uwagę na moment, w którym cień
jest najkrótszy (południe), i wyjaśnić, dlaczego nie zawsze pokrywa
się on dokładnie z godziną 12 : 00
na naszych zegarkach.
TEMAT NUMERU
CYAN BLACK
MS19 str. 5
5
10
Mierzenie wysokości Słońca.
NP przypomina, że moment, w którym cień był najkrótszy, wyznacza
południe. Wysokość Słońca w tej
chwili to kąt nachylenia promieni
Słońca do poziomu.
Na prośbę NP wybrany uczeń przeciąga sznurek od końca najkrótszego cienia do czubka gnomonu.
Następnie mierzy kąt zawarty między sznurkiem a linią południka
(zał. 2) oraz wysokość gnomonu
i długość cienia.
NP poleca uczniom wykonywanie
poszczególnych czynności. NM odczytuje wraz z uczniami miarę kąta.
DRUGA GODZINA LEKCYJNA
20
Ile matematyki w przyrodzie?
NM rozdaje uczniom rysunki (zał. 1
i 2), a uczniowie wklejają je do zeszytu. Następnie wyszukują i zaznaczają te elementy, które wiążą się
ze znanymi pojęciami z matematyki
(kąt, promień, średnica, okrąg).
NM monitoruje pracę uczniów.
10
Sprawdzian przyswojenia pojęć.
Dzieci otrzymują krzyżówkę (zał. 3)
i pracują nad nią indywidualnie.
NP i NM kontrolują pracę dzieci,
w razie potrzeby naprowadzają na
właściwą odpowiedź.
10
Mierzenie wysokości Słońca.
Uczniowie otrzymują zadanie nawiązujące do pomiaru kąta nachylenia promieni Słońca (zał. 4). Wykonują zawarte w nim polecenia.
NM wyjaśnia wątpliwości i sprawdza wyniki. Jeden z uczniów zapisuje je na tablicy.
5
Praca domowa.
Uczniowie otrzymują zadanie domowe (zał. 5).
NM wyjaśnia, jak należy przystąpić
do wykonania tej pracy.
ZAŁĄCZNIK 1 – WYZNACZANIE
POŁUDNIKA MIEJSCOWEGO
6
ZAŁĄCZNIK 2 – KĄT NACHYLENIA
PROMIENI SŁOŃCA DO POZIOMU
TEMAT NUMERU
CYAN BLACK
MS19 str. 6
ZAŁĄCZNIK 3 – KRZYŻÓWKA
1. Łączy środek okręgu z punktem na okręgu.
2. Zbiór punktów płaszczyzny oddalonych od środka okręgu o odległość równą
lub mniejszą od promienia.
3. Dwa punkty leżące na okręgu wyznaczają . . . . . . . . . . . . .
4. Kształt Ziemi.
5. Odcinek równy dwóm promieniom.
6. Prosty przyrząd pomocny przy wyznaczaniu miejscowego południka.
7. Odcinek łączący dwa punkty leżące na okręgu.
8. Część płaszczyzny ograniczona dwiema półprostymi o wspólnym początku.
ZAŁĄCZNIK 4 – POMIAR KĄTA NACHYLENIA PROMIENI SŁOŃCA
Z pomiarów w terenie uzyskaliśmy następujące dane:
• wysokość gnomonu: . . . . . . . . . . . . .
• długość cienia w południe: . . . . . . . . . . . . .
Na tej podstawie narysuj trójkąt w skali 1 : 20 (czyli 1 cm : 20 cm). Na rysunku
zaznacz, który kąt wskazuje wysokość Słońca nad horyzontem. Zmierz ten kąt za
pomocą kątomierza.
Zapisz miarę kąta: . . . . . . . . . . . . .
Kąt wysokości Słońca w południe zmierzony w dniu . . . . . . . . . . . wynosi . . . . . . . . . . .
ZAŁĄCZNIK 5 – ZADANIE DOMOWE
W pewnej miejscowości uczniowie wykonywali pomiar wysokości Słońca za pomocą
kątomierza. Zgubili notatki, w których mieli zapisaną długość cienia. Zapamiętali
tylko kąt padania promieni słonecznych, który wynosił 25◦ , oraz wysokość gnomonu,
która wynosiła 2 m. Pomóż uczniom w znalezieniu długości cienia.
• Przedstaw sposób postępowania.
• Skonstruuj odpowiedni trójkąt. Przyjmij skalę 1 : 40.
• Czy miara kąta zależy od długości ramion kąta?
TEMAT NUMERU
CYAN BLACK
MS19 str. 7
7
Temat: Co to jest azymut? Wyznaczanie trasy wędrówki
na podstawie podanych azymutów.
Rodzaje kątów. Stopnie kątowe.
Jednostki długości i ich zamiana – km, m, cm.
Czas trwania: 2 × 45 min
NP – nauczyciel przyrody, NM – nauczyciel matematyki.
Czas
(min)
Przebieg lekcji
Uwagi
PIERWSZA GODZINA LEKCYJNA
15
Kilka ważniejszych terminów.
NP przypomina pojęcia: pion, widnokrąg, horyzont, a także międzynarodowe skróty kierunków głównych (N, S, W, E). Pyta o budowę
i zastosowanie kompasu.
Uczniowie orientują mapę na podstawie kompasu.
15
Zastosowanie busoli.
NP prezentuje dzieciom busolę
i objaśnia sposób jej użycia. Uczniowie rozwiązują zadanie dotyczące wyznaczania kątów kierunków głównych (zał. 1).
Praca indywidualna. NM kontroluje posługiwanie się kątomierzem.
15
Azymut i jego rola.
NP podaje uczniom definicję azymutu i podkreśla jego przydatność
przy określaniu trasy wędrówki.
Uczniowie rozwiązują związane
z tym pojęciem zadanie (zał. 2).
Każdy uczeń zapisuje w zeszycie, co
to jest azymut, i wkleja otrzymany
od nauczyciela rysunek z zał. 2.
DRUGA GODZINA LEKCYJNA
8
10
Skala. Zamiana jednostek.
NM przypomina pojęcie skali, a także sposoby zamiany poszczególnych
jednostek długości. Uczniowie rozwiązują zadanie (zał. 3).
Praca indywidualna. NM sprawdza
wyniki pracy uczniów.
30
Azymut – ćwiczenie.
Kreślenie szkiców wędrówki na podstawie podanych azymutów. Uczniowie otrzymują od nauczycieli
kolejne zadania (zał. 4 i 5).
Jeden z uczniów wykonuje szkic na
tablicy, a pozostałe dzieci w swoich
zeszytach. NM kontroluje posługiwanie się kątomierzem i poprawność wykonania zadania.
5
Praca domowa.
Uczniowie otrzymują zadanie domowe (zał. 6).
NM objaśnia sposób dobrania skali.
TEMAT NUMERU
CYAN BLACK
MS19 str. 8
ZAŁĄCZNIK 1
– GŁÓWNE KIERUNKI ŚWIATA
ZAŁĄCZNIK 4
– AZYMUTY I SKALA
Posługując się kątomierzem, oznacz
kąty kierunków głównych. Mierzymy
je od kierunku północnego – czyli
od 0◦ – w prawo (zgodnie z ruchem
wskazówek zegara).
Narysuj szkic drogi z punktu A do
punktu B na podstawie podanych
azymutów i odległości. Przyjmij taką
skalę, aby twój szkic zmieścił się na
kartce z zeszytu. Rysunek zacznij od
lewego brzegu kartki.
Azymut w stopniach
30
140
90
45
ZAŁĄCZNIK 2
– WYZNACZANIE AZYMUTU
Za pomocą kątomierza wyznacz azymut wieży kościelnej.
Odległość w m
100
400
300
200
ZAŁĄCZNIK 5
– SZKIC WĘDRÓWKI
Na podstawie podanych azymutów
i odległości narysuj szkic wędrówki.
Przyjmij odpowiednią skalę.
Azymut w stopniach
45
100
50
120
Odległość w km
4
5
3
2
Jaka byłaby skala szkicu wędrówki,
gdyby odcinek długości 2 cm odpowiadał odległości 4 km?
ZAŁĄCZNIK 3
– PRZELICZANIE SKALI
Wyjaśnij, co oznaczają podane wartości skali.
skala
cm
cm
km
na w rzeczy- w rzeczymapie wistości wistości
1 : 50 000
1 : 7 500 000
1 : 800 000
1 : 1 200 000
1 : 75 000 000
1 : 45 000
ZAŁĄCZNIK 6
– ZADANIE DOMOWE
Na podstawie podanych azymutów
i odległości narysuj szkic wędrówki.
Pamiętaj, aby przyjąć odpowiednią
skalę.
Azymut w stopniach
60
120
90
150
70
Odległość w km
5
3
2,5
1
3,5
TEMAT NUMERU
CYAN BLACK
MS19 str. 9
9
Temat: Powietrze, którym oddychamy.
Działania na ułamkach zwykłych i dziesiętnych.
Czas trwania: 2 × 45 min
NP – nauczyciel przyrody, NM – nauczyciel matematyki.
Czas
(min)
Przebieg lekcji
Uwagi
PIERWSZA GODZINA LEKCYJNA
10
Skład powietrza.
NP pokazuje uczniom pojemnik
z kulkami, tłumacząc, że ich różne
kolory wyobrażają różne składniki
powietrza. Na prośbę nauczyciela
kilku uczniów kolejno wyciąga z pojemnika garść kulek.
W pojemniku jest 100 kulek:
78 czerwonych (azot), 21 żółtych
(tlen) i 1 czarna (inne gazy). Są to
proporcje objętoścowe.
Ćwiczenie ma na celu pomóc
uczniom zapamiętać, że w powietrzu jest więcej azotu niż tlenu.
10
Skład powietrza – diagram.
NM ustala z uczniami skład powietrza na podstawie liczby kulek
w pojemniku. Uczniowie sporządzają diagram kwadratowy przedstawiający skład powietrza.
Do wykonania diagramu uczniowie
potrzebują kwadratów 10 cm × 10 cm,
wyciętych z papieru w kratkę.
5
Tlen i jego rola.
NP przeprowadza doświadczenie:
2 jednakowe świeczki przykrywa
szklanymi naczyniami o różnej
objętości. Uczniowie mierzą czas
spalania każdej ze świeczek.
Ćwiczenie ma na celu wykazać,
że tlen jest w procesie spalania
niezbędny. NP podaje także inne
zastosowania tlenu (oddychanie,
syntezy chemiczne).
20
Spalanie węgla.
NP objaśnia proces całkowitego
i częściowego spalania węgla oraz
zwraca uwagę na trujące właściwości tlenku węgla (czad). Uczniowie
otrzymują związane z tymi wiadomościami zadania (zał. 1).
Praca w 4-osobowych grupach. NM
pomaga w rozwiązywaniu zadań.
DRUGA GODZINA LEKCYJNA
15
10
Przypomnienie zjawiska fotosyntezy.
NP zadaje uczniom pytania:
Skąd bierze się tlen w powietrzu?
Czy nie zabraknie nam tlenu?
Do omawiania tej partii materiału
przydatna będzie plansza przedstawiająca obieg tlenu w przyrodzie.
Warto także przygotować słowniki
i encyklopedie.
TEMAT NUMERU
CYAN BLACK
MS19 str. 10
25
5
Tlen i dwutlenek węgla – zadania.
Uczniowie rozwiązują zadania
o treści nawiązującej do omówionych wcześniej zagadnień (zał. 2).
Korzystają z informacji zawartych
w tabelach.
Praca domowa.
Uczniowie otrzymują zadanie domowe (zał. 3).
ZAŁĄCZNIK 1
– TLEN W ZADANIACH
1. Oblicz, ile tlenu należy zużyć do
całkowitego spalenia 2 kg węgla, jeżeli
wiesz, że na spalenie 6 g węgla należy
zużyć 16 g tlenu.
2. Oblicz, w jakiej ilości powietrza
znajduje się obliczony w poprzednim
zadaniu tlen. Zakładamy, że w 1 m3
powietrza jest 14 kg tlenu.
Nauczyciele mają możliwość różnicowania wymagań i tempa pracy
zależnie od umiejętności uczniów.
2. Tabela podaje ilość dwutlenku węgla wydzielonego przez osoby w różnym wieku.
Wiek
(w latach)
Ilość dwutlenku węgla
wydzielana w ciągu doby
w gramach
15
765
20–40
1072
40–60
887
Oblicz, ile kilogramów dwutlenku
węgla wydzieli rodzina składająca się
dziecka, rodziców i babci w ciągu
doby, miesiąca i roku.
3. Tabela przedstawia skład powietrza
wdychanego i wydychanego przez człowieka w próbce 100 litrów powietrza.
Składnik
ZAŁĄCZNIK 2 – ODDYCHANIE
I DWUTLENEK WĘGLA – ZADANIA
1. Tabela przedstawia przeciętną liczbę oddechów człowieka na minutę.
Mężczyzna
16
Kobieta
18
Dziecko
25
Oblicz, ile oddechów wykona mężczyzna i dziecko w ciągu godziny i doby.
Ile razy więcej oddechów wykona
dziecko niż mężczyzna?
tlen
azot
dwutlenek węgla
inne
Powietrze Powietrze
wdychane wydychane
20,95
78,10
0,03
0,92
16,0
79,0
4,2
0,8
Oblicz, ile razy więcej dwutlenku węgla znajduje się w powietrzu wydychanym niż wdychanym w analizowanej
próbce powietrza.
ZAŁĄCZNIK 3
– ZADANIE DOMOWE
Oblicz, ile metrów sześciennych tlenu
znajduje się w pokoju o wymiarach:
długość 6 m, szerokość 4 m, wysokość
2,5 m.
TEMAT NUMERU
CYAN BLACK
MS19 str. 11
11