żywego materiału - Copa

Pr(02)64F1
Bruksela, 25 kwietnia 2002
P(02)76F1
STANOWISKO KOMITETÓW COPA-COGECA W
SPRAWIE PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W
ZAKRESIE « ŻYWEGO MATERIAŁU »
2
STANOWISKO KOMITETÓW COPA-COGECA W
SPRAWIE PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W
ZAKRESIE « ŻYWEGO MATERIAŁU »
Tytułem wstępu, Komitety COPA- COGECA przypominają, że selekcja roślin i zwierząt, która pozwoliła
na rozwój odmian (a nie odkryć lub wynalazków) istnieje od momentu istnienia rolnictwa. Wszędzie,
empiryczny wybór dokonywany przez rolników wszystkich epok, faworyzował odmiany najlepiej
przystosowane do terytoriów, na których były one uprawiane lub hodowane, pomimo, że trzeba również
uznać znaczenie i wzrastającą rolę producentów nasion w rozwoju nowych odmian, który niezbędny jest
dla rozwoju europejskiego rolnictwa.
W związku z tym, Komitety COPA i COGECA odrzucają zasadę zdolności patentowej roślin i zwierząt.
Dla europejskich rolników, zrównoważony system prawny w zakresie własności intelektualnej, stanowi
ważną bazę, aby dostarczać sektorowi rolnemu wysokiej jakości nasiona, a szczególnie materiał
rozmnożeniowy, oraz aby zapewniać konkurencyjność tego sektora.
1- Ochrona odmian roślin : model europejski
Komitety COPA - COGECA zawsze opowiadały się za utrzymaniem bardzo efektywnych firm nasiennych
w UE: hodowcy ci są ważnym czynnikiem w ramach konkurencji na arenie światowej oraz są częścią
europejskiego modelu rolnictwa.
Ochrona wynalazków odnoszących się do żywego materiału może przybierać wiele form, prawnych lub nie
(prawo odmian roślin, patent, oznaczenia geograficzne…), dlatego też definicje nie opierają się jedynie na
ustawach i reglamentacjach wspólnotowych (Rozporządzenie WE nr 2100/94 ; Dyrektywa WE nr 98/44) i
krajowych, ale również na reglamentacjach międzynarodowych, określonych w traktatach WTO,
(porozumienie ADPIC), Konwencja UPOV 91 oraz CDB.
Główne proponowane systemy to : licencja dla hodowców roślin (COV) i patent. Należy przypomnieć, że
COV daje prawo do tymczasowego monopolu eksploatacji, ale, w odróżnieniu od patentu, nie pozwala on
hodowcy na domaganie się prawa do wykorzystywania nowej odmiany, uzyskanej z materiału
genetycznego odmiany chronionej: jest to zasada « wyjątku hodowcy », która faworyzuje bioróżnorodność,
pozwalając w ten sposób wszystkim hodowcom na wykorzystywanie do celów selekcji całego
wprowadzanego do obrotu materiału genetycznego. Natomiast, nie można wykorzystywać roślin
( należących do odmiany ), chronionych patentem, bez uzyskania pozwolenia posiadacza patentu oraz bez
opłacania prawa w celach rozwojowych. System patentów wyklucza zatem przywilej rolników oraz
wyjątek hodowcy, w odróżnieniu od COV, pomimo, że mogą być wymagane pewne warunki: europejski
system przewiduje na przykład « sprawiedliwe wynagrodzenie » dla hodowcy, aby pozwolić mu na
finansowanie swoich badań. W Unii Europejskiej, państwa członkowskie mają długą tradycję– wraz z
różnymi reglamentacjami – ochrony odmian roślin. W oparciu o tę bazę, został opracowany obecny system
wspólnotowej ochrony odmian roślin.
Ogólnie rzecz biorąc, możemy powiedzieć, że ochrona odmian roślin stanowi odpowiedni system
własności intelektualnej dla europejskiego modelu rolnictwa, w odróżnieniu od systemu patentów.
3
2- Europejski model w niebezpieczeństwie ?
W ostatnich latach, niektóre międzynarodowe firmy doprowadziły do przyspieszenia debaty na temat
europejskiego modelu własności intelektualnej w sektorze nasion i materiału rozmnożeniowego. Celem ich
było i jest narzucenie systemu własności intelektualnej Stanów Zjednoczonych w sprawie patentów,
również dla sektora nasion i materiału rozmnożeniowego w Europie.
Komitety COPA- COGECA podkreślają, że cel ten został częściowo osiągnięty. Dyrektywa WE nr 98/44
w sprawie ochrony prawnej wynalazków biologicznych czyni możliwym przyznawanie patentów na
procedury (zwłaszcza wprowadzenie genu do rośliny poprzez biotechnologię), rośliny i zwierzęta.
Podczas wieloletniej dyskusji na temat tej Dyrektywy, Komitety COPA- COGECA opowiadały się zawsze
za zrównoważoną i komplementarną integracją dwóch systemów, to znaczy prawa patentów i ochrony
odmian roślin. Należy tego dokonać wraz z zakazem patentowania odmian lub z przywilejem rolników,
(pod pewnymi warunkami), zgodnie z ochroną odmian roślin.
W momencie decyzji Rady i Parlamentu w sprawie dyrektywy, Komitety COPA- COGECA mogły
przypuszczać, że prawo patentów oraz ochrony odmian roślin, zostały zintegrowane w komplementarny
sposób do kompromisu możliwego do przyjęcia.
Jednakże, w związku ze zmianami w ostatnich latach w Orzecznictwie Europejskiego Urzędu Patentów,
kompromis zatracił w końcu jeden ze swoich fundamentów. Zakaz patentowania odmian może być
ominięty przez patenty na rośliny należące do odmian, i tak właśnie dzieje się dzisiaj. Urząd zezwala na
patenty na rośliny, pod warunkiem, że patent nie ogranicza się do jednego gatunku. W pierwszym
momencie moglibyśmy pomyśleć, że odnajdujemy tutaj „ducha” Dyrektywy, a w rzeczywistości chodzi o
przyznawanie patentów bez ograniczeń, ponieważ naniesienie zmiany dla jednej rośliny, stosuje się
bezwzględnie do kilku gatunków.
Ponadto, w zakresie własności intelektualnej, prawo do patentu ma pierwszeństwo przez ochroną odmian
roślin. Bez zezwolenia posiadacza patentu, odmiany roślin będą w przyszłości-przy większym
wykorzystaniu inżynierii genetycznej – patentowane w pośredni sposób przez patenty na rośliny.
Jest to nie do przyjęcia dla europejskiego rolnictwa !
Zakaz pośredniego lub bezpośredniego patentowania odmian roślin musi zostać bezsprzecznie narzucony.
Jeżeli nie uda się tego zrobić, utrzymanie ochrony odmian roślin oraz europejskiego modelu własności
intelektualnej w dziedzinie roślin, będzie zagrożone, najpóźniej w perspektywie średnioterminowej.
Rolnicy, jako konsumenci, potrzebują przejrzystej podstawy prawnej. Zezwalając na pośrednie
przyznawanie patentów, doprowadzamy do amalgamu dwóch systemów prawnych. Czy naturalne
właściwości materii biologicznej, takie jak na przykład nieunikniony wzrost, doprowadzą również poprzez
własności chronione przez patenty, do przeniesienia na sąsiednie pola, a dany producent nie będzie mógł
bronić się przed tą sytuację?
Aby zapewnić w przyszłości utrzymanie ochrony odmian roślin jako europejskiego modelu własności
intelektualnej dla roślin, trzeba będzie znaleźć dwa kompatybilne systemy. Jeżeli nie uda się tego zrobić,
możliwe jest, że prawo patentowe zastępi ochronę odmian roślin.
3- Jakie rozwiązania mogą być wzięte pod uwagę ?
4
Zdaniem Komitetów COPA -COGECA, pierwsze rozwiązanie powinno polegać nie tylko na zakazie
patentów na odmiany i rasy, ale również patentów na rośliny i zwierzęta. Ideą jest zakazanie pośredniego
patentu na odmiany, to znaczy zapobieganie omijana zakazu patentów na odmiany roślin i rasy zwierząt.
I dea ta pojawiła się w ramach długiej dyskusji na temat dyrektywy europejskiej. Jednakże, pojawiają się
poważne obawy co do możliwości poruszenia tej kwestii w nowej dyskusji na temat ewentualnej rewizji
dyrektywy.
Obecnie należy podkreślić, że jedynie cztery państwa członkowskie dokonały transpozycji dyrektywy w
ich prawie krajowym.
Działanie mające na celu uchylenie tej Dyrektywy zostały nawet powzięte przez Holandię (którą poparły
Włochy i Norwegia) w Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, w Luksemburgu. Pomimo, że
wniosek ten został odrzucony (Sprawa C-377/98), dyskusja na temat braków w dyrektywie w zakresie
ludzi i roślin, prowadzona w kilku państwach członkowskich, szczególnie we Francji i w Niemczech,
pokazuje, że Dyrektywa ta mogłaby być bez wątpienia poprawiona.
Podejście proponowane przez Komitety COPA- COGECA polega na zakazaniu patentów na rośliny, które
należą do danej odmiany lub na zwierzęta, które należą do danej rasy.
Można by tego dokonać, włączając do Dyrektywy dodatkowe elementy i zmiany zawarte w załączonej
tabelce, w aneksie w zakresie artykułu 4 oraz artykułów 10 i 11-4 propozycji zaproponowanych przez
Komitety Copa-Cogeca:
- Komitety COPA- COGECA uważają, że koniecznie trzeba zakazać w Dyrektywie, poprzez jasne
wytyczne, omijania zakazu patentów na odmiany roślin i ras zwierząt za pomocą patentów odnoszących
się do roślin należących do danej odmiany lub zwierząt należących do danej rasy. Propozycje nr 1 i 2
mają zrealizować ten cel.
-
Komitety COPA - COGECA domagają się sprecyzowania zasięgu ochrony w ramach patentu.
Propozycja nr 3 mówi o tym celu.
Podejście to oznaczałoby, że legislacja w zakresie ochrony odmian roślin oraz prawo do patentów, byłyby
jasno rozdzielone. Pozwoliłoby to na uniknięcie podwójnej ochrony. Celem jest, aby dla roślin
wykorzystywanych w rolnictwie, jedynie legislacja w sprawie ochrony odmian roślin była stosowana dla
rolników. Posiadacze praw własności intelektualnej, to znaczy hodowca i posiadać patentu, musieliby
znaleźć porozumienie. Ponadto, ochrona odmian roślin byłaby nadal dominująca jako europejski model
własności intelektualnej w królestwie roślin.
-
Do obecnej chwili, problem przypadkowego i nieuniknionego transferu, nawet w przypadku
respektowania dobrych praktyk rolnych, odmian chronionych patentem (szczególnie GMO) na inne
rośliny poprzez zapylanie lub inne drogi transferu, nie został jeszcze rozwiązany. Celem propozycji nr 4
jest zaradzenie tej sytuacji.
Komitety COPA-COGECA uważają, że tego typu « zanieczyszczenia», których nie mogą uniknąć
właściciele patentów, nie mogą być przypisane danym rolnikom. Sytuacja, w której rolnicy ponoszą straty i
jednocześnie zapewniają korzyści prawne posiadaczom patentu znajdującym się na początku łańcucha
zdarzeń powodujących starty, jest po prostu nie do przyjęcia.
W związku z tym, Komitety COPA-COGECA proponują dodanie nowego paragrafu 3 do artykułu 11.
______________________
5
Podsumowując, należy stwierdzić, że Orzecznictwo Europejskiego Urzędu patentowego wykazało braki w
Dyrektywie w sprawie królestwa roślin. Najwyższy czas, aby powziąć polityczne decyzje w celu
zaradzenia tej sytuacji.
Komitety COPA- COGECA proszą Komisję o przedstawienie propozycji zmieniającej Dyrektywę 98/44
EWG, aby rozwiązać poważne problemy, na które napotykają producenci rolni.
Aneks : tabelka podsumowująca propozycje Komitetów COPA - COGECA w zakresie zmiany
Dyrektywy 98/44/EWG.
Annex :
Directive 98/44 CEE of the European Parliament and of the Council of 6 July 1998 on the legal protection of biotechnological inventions
Directive 98/44 CEE
COPA/COGECA proposals (amendments are in bold)
Article 4:
Proposal n°1 :
1. The following shall not be patentable :
a) plant and animal varieties;
b) essentially biological processes for the production of plants
or animals.
a) plant varieties and animal breeds « as well as plants belonging to a
variety and animals belonging to a breed ».
Proposal n°2 :
2. Inventions which concern plants or animals shall be patentable if
the technical feasibility of the invention is not confined to a
particular plant or animal variety.
2. Inventions which concern plants or animals shall be patentable if the
technical feasibility of the invention does not concern a plant variety or
an animal breed used in agriculture.
3. Paragraph 1(b) shall be without prejudice to the patentability of
inventions which concern a microbiological or other technical
process or a product obtained by means of such a process.
Article 10:
Proposal n°3 :
The protection referred to in Articles 8 and 9 shall not extend to
biological material obtained from the propagation or multiplication
of biological material placed on the market in the territory of a
The protection referred to in Articles 8 and 9 shall not extend to biological
material obtained from the propagation or multiplication of biological
material placed on the market in the territory of a Member State by the
7
Member State by the holder of the patent or with his consent, where
the mutiplication or propagation necessarily results from the
application for which the biological material was marketed,
provided that the material obtained is not subsequently used for
other propagation or multiplication.
holder of the patent or with his consent, where the multiplication or
propagation necessarily results from the application for which the
biological material was marketed, provided that the material obtained is
not subsequently used for other propagation or multiplication, unless
multiplication is effected in accordance with Article 11.
Article 11:
1.
By way of derogation from Articles 8 and 9, the sale or other
form of commercialisation of plant propagating material to a
farmer by the holder of the patent or with his consent for
agricultural use implies authorisation for the farmer to use the
product of his harvest for propagation or multiplication by him
on his own farm, the extent and conditions of this derogation
corresponding to those under Article 14 of Regulation (EC) n°
2100/94.
2.
By way of derogation from Articles 8 and 9, the sale or any
other form of commercialisation of breeding stock or other
animal reproductive material to a farmer by the holder of the
patent or with his consent implies authorisation for the farmer
to use the protected livestock for an agricultural purpose. This
includes making the animal or other animal reproductive
material available for the purposes of pursuing his agricultural
activity but not sale within the framework or for the purpose of
a commercial reproduction activity.
3.
The extent and the conditions of the derogation provided for in
paragraph 2 shall be determined by national laws, regulations
and practices.
Proposal n°4 :
8
3. Article 8, Article 9 and the last part of Article 10 do not apply to
biological material obtained incidentally in the agricultural domain or
if its breeding was technically unavoidable, despite respect of good
agricultural practices.