D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Nowy Sączu

Sygn. akt III Ca 205/15
POSTANOWIENIE
Dnia 22 kwietnia 2015 r.
Sąd Okręgowy w Nowym Sączu Wydział III Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący – Sędzia SO Mieczysław H. Kamiński
Sędzia SO Urszula Kapustka
Sędzia SO Agnieszka Skrzekut – sprawozdawca
po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2015 r.
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z wniosku M. S., A. W., K. W.
przy uczestnictwie A. Ż.,
o wpis
na skutek apelacji uczestniczki
od wpisu Sądu Rejonowego w Nowym Sączu X Zamiejscowego Wydziału Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Muszynie
z dnia 31 grudnia 2014 r. sygn. akt DZ. KW/NS1M/00002837/14
p o s t a n a w i a:
1. uchylić zaskarżony wpis i wniosek o jego dokonanie oddalić;
2. orzec, że wnioskodawcy i uczestniczka ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze
swym udziałem w sprawie.
Sygn. akt III Ca 205/15
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Nowym Sączu X Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Muszynie wpisem z dnia
31.12.2014 r. (Dz. Kw. NS1M/00002837/14) z księgi wieczystej nr (...)odłączył do nowo założonej księgi wieczystej
dz. ewid. nr (...)o pow. 1a 71 m 2, położoną w K., Gmina K., w której w dziale II wpisał jako współwłaścicieli A. W.,
syna C.i A.oraz K. W., córkę S.i J.– na prawach wspólności ustawowej w udziale wynoszącym 5/8 części na podstawie
umowy sprzedaży zawartej w akcie notarialnym z dnia 30.11.2014 r. (rep. A(...)) oraz A. Ż., córkę K.i Z.w 3/8 częściach
przy przeniesieniu podstawy wpisu.
Powyższy wpis zaskarżyła apelacją uczestniczka A. Ż., wnosząc o jego zmianę i oddalenie wniosku o wpis, a ewentualnie
o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Wniosła również o zasądzenie
kosztów postępowania apelacyjnego.
W obszernym uzasadnieniu apelacji zarzuciła, że umowa zawarta w akcie notarialnym Rep. A nr (...) z dnia 30.11.2014
r. była nieważna, nie wywołała skutków prawnych i nie mogła stanowić podstawy wpisu.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jest uzasadniona i musiała skutkować uchyleniem zaskarżonego wpisu oraz oddaleniem wniosku o jego
dokonanie.
Jak wynika z akt sprawy, umowa sprzedaży z dnia 30.11.2014 r. dotyczyła udziału w jednej z działek składających się
na nieruchomość położoną w K.objętą księgą wieczystą numer (...). Poza pgr lkat (...)stanowiącą dz. ewid. (...)księga ta
obejmowała pgr lkat (...), nie będącą przedmiotem umowy. W księdze tej jako właściciele nieruchomości wpisani byli:
A. Ż., córka K.i Z.w 3/8 częściach, M. K., córka K.i I.w 3/8 częściach oraz M. S., córka K.i I.w 2/8 częściach. M. S.to ta
sama osoba co M. K.ujawniona w księdze wieczystej, a nazwisko zmieniła na skutek zawarcia związku małżeńskiego.
Przedmiotową umową M. S.sprzedała małżonkom A. W.i K. W.cały swój udział wynoszący 5/8 części w nieruchomości
stanowiącej dz. ewid. (...). Należy podkreślić, iż stroną przedmiotowej umowy nie była A. Ż., druga ze współwłaścicielek
nieruchomości.
Zgodnie z wnioskiem zawartym w akcie notarialnym, zaskarżonym wpisem Sąd Rejonowy z księgi wieczystej
(...)odłączył do nowej księgi wieczystej dz. ewid.(...), w której w dziale II wpisał jako współwłaścicieli A. W., syna C.i
A.oraz K. W., córkę S.i J.– na prawach wspólności ustawowej w udziale wynoszącym 5/8 części na podstawie umowy
sprzedaży zawartej w akcie notarialnym z dnia 30.11.2014 r. (rep. A Nr (...)) oraz A. Ż., córkę K.i Z.w 3/8 częściach przy przeniesieniu dotychczasowej podstawy wpisu.
Podzielić należy stanowisko apelującej, że umowa ta nie mogła wywołać stwierdzonych w niej skutków, a w
konsekwencji wniosek w niej zawarty o dokonanie wpisów - nie mógł zostać uwzględniony.
W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że na przestrzeni lat występował spór między materialnoprawnym
a wieczystoksięgowym ujęciem nieruchomości. Zgodnie z tym pierwszym, nieruchomością jest jednolity fizycznie
obszar gruntu należący do tego samego właściciela, graniczący ze wszystkich stron z gruntami należącymi do innych
właścicieli, bez jakiegokolwiek nawiązywania do ksiąg wieczystych (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 7.11.2003r., sygn. V CK 396/ 02, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27.12.1994r., sygn. III CZP 158/ 94).W
tym materialnoprawnym rozumieniu jedna księga wieczysta mogłaby obejmować kilka nieruchomości, a w takiej
sytuacji odłączenie z księgi wieczystej i założenie nowej księgi nie wiązałoby się z podziałem nieruchomości. Według
drugiej koncepcji, który Sąd Okręgowy podziela, w przypadku nieruchomości wieczystoksięgowych o istnieniu,
liczbie nieruchomości oraz ich zakresie przedmiotowym decyduje treść księgi wieczystej - inne okoliczności jak
sąsiedztwo lub przynależność do jednego podmiotu własności nie mają znaczenia. W tym ujęciu wyrażonym regułą
„ jedna księga wieczysta - jedna nieruchomość” kilka działek objętych jedną księgą wieczystą stanowi zawsze jedną
nieruchomość, nawet jeśli działki nie graniczą ze sobą, a odłączenie chociażby jednej z działek z księgi wieczystej
równoznaczne jest z podziałem nieruchomości. Obecnie stanowisko judykatury jest jednoznaczne, przyjmuje się
bowiem wieczystoksięgowy model nieruchomości ( por. m.in. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7.04,2006 r., III CZP
24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24, z dnia 26.04.2007 r., III CZP 27/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 62, z dnia 17.04.2009
r., III CZP 9/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 4, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23.09.1970 r., II CR 361/70, OSNCP 1971,
nr 6, poz. 97, z dnia 26.02.2003 r., II CKN 1306/00, „Biuletyn SN" 2003, nr 8, s. 8, z dnia 22.02.2012 r., IV CSK
278/11, OSNC 2013, nr 3, poz. 35, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19.02.2003 r., V CK 278/02, nie publ., z
dnia 30.10.2003 r., IV CK 114/02, OSNC 2004, nr 12, poz. 201; z dnia 30.05.2007 r., IV CSK 56/07, nie publ., z dnia
16.06.2009 r., V CSK 479/08, nie publ.).
Powyższe ma ten skutek, że za nieskuteczne pozwala uznać rozporządzenie udziałem w niektórych tylko działkach
wchodzących w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą przez niektórych tylko współwłaścicieli. Nie znajduje
tu zastosowania reguła, że każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem (art.198 kc). Reguła
ta dotyczy bowiem rozporządzania udziałem we współwłasności, pojmowanym w kontekście idealnego podziału
wspólnego prawa składającego się właśnie z udziałów. Chodzi tu o rozporządzanie udziałem we współwłasności
rzeczy, funkcjonującej w momencie rozporządzania jako jeden wspólny , cały przedmiot współwłasności. W przypadku
nieruchomości gruntowych jej zastosowanie może zatem mieć skutek jedynie w odniesieniu do całej nieruchomości
objętej księgą wieczystą, nawet jeśli składa się ona z geodezyjnie wyodrębnionych działek.
Podobna kwestia była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w uzasadnieniu postanowienia z dnia 30.05.2007r.
sygn. IV CSK 56/07 oraz uchwały z dnia 21.03.2013r. sygn. III CZP 8/13. W pierwszym z tych orzeczeń Sąd Najwyższy
- powołując się na treść art. 58 kc - przyjął, że skoro geodezyjnie wyodrębnione działki objęte jedną księgą wieczystą
stanowią jedną nieruchomość gruntową zarówno w znaczeniu prawnorzeczowym, jak i wieczystoksięgowym, to
w konsekwencji umowa zbycia udziału w jednej tylko działce gruntowej, jest nieważna. Zbliżone stanowisko Sąd
Najwyższy zajął w uchwale z dnia 21.03.2013r., III CZP 8/13 przyjął bowiem, że czynność prawna dotycząca
udziału jedynie w niektórych działkach gruntu stanowiących z innymi działkami nieruchomość objętą jedną księgą
wieczystą, jest nieważna w świetle art. 58 kc. Uznał przy tym, iż geodezyjnie wyodrębnione działki objęte jedną księgą
wieczystą, stanowią części składowe nieruchomości i jako takie nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu.
Jednocześnie nie negując, że uprawnienie do rozporządzenia rzeczą jest atrybutem prawa własności, zauważył, iż
analizowana umowa przez złożenie wniosku o odłączenie części nieruchomości w postaci już istniejących działek
geodezyjnych zmierzała w istocie do podziału nieruchomości objętej księgą wieczystą, z pominięciem uzyskania zgody
współwłaścicieli, którzy nie uczestniczyli w transakcji (art. 199 kc). Rozłączenie z woli właściciela nieruchomości
wpisanej do jednej księgi wieczystej jest dopuszczalne, jednakże w stanie faktycznym sprawy wola taka została
wyrażona jedynie przez część współwłaścicieli, co nie było wystarczające.
Powyższe stanowisko w ocenie Sądu Okręgowego nie może być do końca zaakceptowane, a mianowicie m.in.
co do przyjęcia, iż geodezyjnie wyodrębnione działki objęte jedną księgą wieczystą stanowią części składowe tej
nieruchomości, jest to bowiem sprzeczne z zasadą, że nieruchomości gruntowe są podzielne. Istnieje możliwość
wydzielenia poszczególnych działek do nowej księgi wieczystej ale dla skuteczności takiego obrotu konieczny jest
jednak uprzedni podział nieruchomości i wyodrębnienie jej części ze skutkiem powstania nowej nieruchomości. Taki
podział musi być jednak dokonany w granicach przewidzianych prawem. I tak, dla jego dokonania, jako że stanowi
on czynność przekraczającą zwykły zarząd, konieczna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli (199 kc).
W okolicznościach niniejszej sprawy powyższe oznacza, że umowa sprzedaży udziału w działce (...) była bezskuteczna.
W ocenie Sądu Okręgowego przyjęcie nieważności czynności prawnej, jak uznał Sąd Najwyższy w powołanych wyżej
orzeczeniach, wydaje się zbyt daleko idące, niewątpliwie natomiast zachodzi bezskuteczność takiej umowy , której
skutkiem jest również konieczność oddalenia przedmiotowego wniosku wieczystoksięgowego. Umowa ta dotyczyła
bowiem w istocie udziału „ cząstkowego” tj. nie udziału w nieruchomości, którym można swobodnie rozporządzać
zgodnie z art. 198 kc lecz udziału w jednej ze składających się na tę nieruchomość działek. Przeniesienie takiego
udziału powinno poprzedzać dokonanie prawnego podziału tej nieruchomości prowadzące do wyodrębnienia z księgi
wieczystej (...) działki (...), dokonane za zgodą wszystkich, a nie tylko niektórych ze współwłaścicieli (art. 199 kc), co
nie miało jednak w niniejszej sprawie miejsca, gdyż apelująca, która jest jednym ze współwłaścicieli nie uczestniczyła
w tej czynności prawnej. W związku z bezskutecznością rozporządzenia doszło do wniesienia nieskutecznego
wniosku wieczystoksięgowego. W postępowaniu wieczystoksięgowym związanym z podziałem nieruchomości w
charakterze legitymowanego właściciela powinni bowiem wystąpić wszyscy współwłaściciele (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 11.02.2009 r., V CSK 333/08, OSNC-ZD 2010, nr B, poz. 33 oraz uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 7.04.2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24).
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak sentencji na podstawie art. 386 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc.
O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc, uznając, iż nie zachodzą w niniejszej
sprawie okoliczności uzasadniające odstąpienie od ogólnej reguły obowiązującej w postępowaniu nieprocesowym.
(...)
(...)