Aglomeracja powstaje w wyniku przestrzennej ekspansji leżących

Aglomeracja powstaje w wyniku przestrzennej ekspansji leżących na pewnym obszarze jednostek
osadniczych, wśród których znajduje się co najmniej jeden ośrodek miejski wysokiego poziomu
centralności.<- nawiązanie do teorii ośrodków centralnych Christallera
Teoria ośrodków centralnych (teoria Christallera) – teoria wyjaśniająca prawidłowości rządzące
rozmieszczeniem, liczbą i wielkościąmiejscowości w systemie osadniczym. Jej twórcą jest niemiecki
geograf Walter Christaller.
Teoria ta opiera się na przekonaniu, że rozmieszczenie miejscowości wynika z pełnionych przez nie
funkcji centralnych, tzn. takich działalności, które obsługują ludnośd mieszkającą na obszarze ich
wpływu (obszarze obsługi, inaczej zaplecza). Poprzez termin „ośrodek centralny” rozumie się
najczęściej miasto, może byd nim jednak każda jednostka osadnicza, która zaspokaja potrzeby
mieszkaoców otaczających ją obszarów (np. wieś gminna); każde dobro i usługa centralna, np.
piekarnia, poczta, szpital, ma różny zasięg rynkowy i różny próg sprzedaży (zasięg rynkowy to
odległośd, jaką konsument jest skłonny przebyd, aby skorzystad z danego dobra, czyli opłacalna
odległośd docierania dóbr centralnych; próg sprzedaży natomiast to minimalna liczba osób
korzystających z danej funkcji centralnej, by jej lokalizacja była opłacalna w danym ośrodku). Funkcje
niskiego rzędu (np. sklep spożywczy) mają niewielki zasięg rynkowy i niewielki próg sprzedaży, dobra
wyższego rzędu (np. wyższa uczelnia) mają szeroki zasięg rynkowy i wysoki próg. Dobra niskiego
rzędu są świadczone w dużej liczbie ośrodków, zarówno najmniejszych, jak i największych, a dobra
wyższego rzędu – tylko w niewielkiej liczbie ośrodków największych.
Typy aglomeracji – w Polsce bardziej powszechny jest typ aglomeracji monocentrycznych. Przykłady:
Warszawa, Kraków, Łódź.
Liczne badania odnoszące się do procesów rozwoju polskich aglomeracji, wskazują następującą
kolejnośd rozwoju polskich aglomeracji:
1. warszawska,
2. poznaoska,
3. krakowska,
Metropolia
•
Metropolizacja jest jednym z najważniejszych wyznaczników współczesnego modelu rozwoju;
jest to proces podejmowania w skali ponadnarodowej, przez niektóre duże miasta, funkcji
kierowniczych w sferze gospodarczej oraz politycznej i/lub funkcji wzorotwórczych w
kulturze.
•
Pojęcie „metropolia” wywodzi się z greckiego métropolis oznaczającego miasto macierzyste.
Funkcje metropolitalne są to funkcje:
•
egzogeniczne o znaczeniu i zasięgu co najmniej ponadregionalnym (w rozumieniu
christallerowskim); polegające na pełnieniu działalności usługowej najwyższego rzędu,
zaliczanej do sektora IV (polityczne, religijne, administracyjne, kulturalne, naukowe,
edukacyjne, turystyczne, gospodarcze, finansowe, komunikacyjne, informacyjne), w tym
zwłaszcza funkcje o charakterze decyzyjnym, związane z obecnością instytucji
reprezentujących struktury kierowania, zarządzania i kontroli w skali międzynarodowej.
Poza Warszawą w Polsce nie ma ośrodków o funkcjach decyzyjnych na większą (światową) skalę.
Dlatego też szerokie stosowanie pojęcia metropolii w odniesieniu do (zbyt) wielu współczesnych
polskich miast jest sprawą dyskusyjną.
Kategorie obszarów metropolitalnych w Europie
Klasyfikacja ESPON (Europejskiej Sieci Obserwacyjnej Rozwoju Terytorialnego i Spójności
Terytorialnej - European Spatial Planning Observation Network) wyróżnia następujące kategorie
Metropolitalnych Europejskich Obszarów Wzrostu MEGA (Metropolitan European Growth Areas):
•
globalne węzły,
•
lokomotywy Europy
•
silne MEGA
•
potencjalne MEGA
•
słabe MEGA
Polecana literatura:
[1] J. Parysek, Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju, (w:)
Wybrane
problemy rozwoju i rewitalizacji miast: aspekty poznawcze i praktyczne, Pod red. J. Paryska i A. Tolle,
Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im.
Adama
Mickiewicza w Poznaniu, Poznao 2008, s. 29-48.
[2] P. Swianiewicz, U. Klimska. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe
centrum, mozaika przedmieśd. „Prace i Studia Geograficzne”. 35, s. 51, 53-56, 2005. Warszawa:
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
[3] S. Wyganowski, L. Królikowski, Rozważania o przyszłości Warszawy, Muzeum Historyczne m.st.
Warszawy
[4] Metropolia Poznao 2020 Strategia Rozwoju Aglomeracji Poznaoskiej, Centrum Badao
Metropolitalnych Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznao 2011
[5] T. Markowski, T. Marszał, Metropolie Obszary Metroplitalne Metropolizacja Problemy i pojęcia
podstawowe, Polska Akademia Nauk Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa
2006
[6] K. A. Kud-Czajkowska, Funkcje metropolitalne Warszawy,Pragi i Budapesztu, Studia Regionalne i
Lokalne
Nr 1(35)/2009, s.74-94
[7] Atlas ESPON Struktura terytorium Europy, Federal Office for Building and Regional Planning,
Październik 2006
[8] B. Jałowiecki, Polskie miasta w procesie metropolizacji, Studia Regionalne i Lokalne Nr 1(19)/2005,
s.9
[9] T. Kudłacz, T. Markowski, Zintegrowany rozwój aglomeracji jako podstawa budowania
konkurencyjności polskiej przestrzeni społeczno-gospodarczej, Studia Regionalne i Lokalne Nr 2–
3/2002, ss.15-36
[10] M. Smętkowski, Delimitacja obszarów metropolitalnych w Polsce – nowe spojrzenie, Centrum
Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytet Warszawski
[11] A. Zborowski, T. Chaberko, N. Grad, P. Kretowicz, Delimitacja Krakowskiego Obszaru
Metropolitalnego
[12] K. Kucioski, T. Kudłacz, T. Markowski, Z. Ziobrowski, Zintegrowany rozwój aglomeracji a
konkurencyjnośc polskiej przestrzeni, PAN Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Tom
CXI, Warszawa 2002