śląski związek gmin i powiatów - Ministerstwo Edukacji Narodowej

ŚLĄSKI ZWIĄZEK GMIN I POWIATÓW
j
40-048 Katowice, ul. Kościuszki 43/5
tel.: -48 32 25 U 021. 25 U 241 &x.: -48 32 25 10 985
\fc-\\-w.silesia org.pL email: [email protected]
NIP: 634-10-87-850 Konto ING Bank ŚU&ki 03 1050 1214 1000 0007 0001 3261
i
Katowice, dn. 18 listopada 2016 r.
Pani
Anna Zalewska
Minister Edukacji Narodowej
w
imieniu
Organizacji
ośmiu
organizacji -
Samorządowych
(OPOS),
sygnatariuszy Ogólnopolskiego
przesyłam
Pani
Minister
Porozumienia
stanowisko
OPOS
w sprawie planowanej reformy edukacji, przyjęte na posiedzeniu OPOS w dn. 16 listopada
2016 r. w Warszawie. Jednocześnie w imieniu regionalnych organizacji samorządowych
z różnych województw Polski zwracam się do Pani Minister z apelem o przesunięcie w czasie
planowanych zmian w systemie oświaty. Założony przez Rząd harmonogram zmian
w systemie nie pozwoli samorządom na odpowiednie wdrożenie zmian już od roku 2017.
Przewodniczący
Śląskiego Związku Gmin i Powiatów
Jacek
H1KISTERSTV,'0 EDUKAOIK'••
KANCEL/?:<\Gió":
...1
RPW/64935/2016 P
Data:20l6-n-29
2L;i.^ Ml- ^
STOWARZYSZENIE
CMIN I POWIATÓW
WIELKOPOLSKI
ZRZESZ
eniin
U A S K I ZWIĄZEK
GMIN I POWIATÓW
Zwigzek G m i n
Lubelszczyzny
Stanowisko
Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych'
z dnia 16 listopada 2016 r.
w sprawie: planowanej reformy edukacji
W związku z przedłożonymi do konsultacji w dniu 16 września 2016 r. przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej projektami ustaw: Prawo oświatowe oraz Przepisy
wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe zgłaszamy uwagi dot. kierunków zmian
systemowych, a także konkretnycłi regulacji zawartycłi w tycłi projektacli.
1. Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowycłi (OPOS) wyraża generalnie
negatywną opinię wobec sposobu i formy oraz tempa planowanycłi przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej zmian w systemie. W związku z tym, iż projektowana reforma
oświaty niesie bardzo daleko idące konsekwencje dla uczniów, rodziców, nauczycieli,
dyrektorów szkół oraz samorządów, a także biorąc pod uwagę realne koszty reformy,
wprowadzanie tycłi zmian w tempie przyjętym przez Ministerstwo, bez szerszycłi
konsultacji i odpowiedniego przygotowania budzi bardzo duży niepokój samorządów
lokalnycti oraz społeczności szkolnycli.
2. Wdrożenie zmian zgodnie z harmonogramem przyjętym przez Rząd jest zadaniem
praktycznie niewykonalnym dla samorządów. Likwidacja gimnazjów związana jest ze
zmianą istniejącej sieci szkół, niezbędnym przystosowaniem budynków, w których
ot>ecnie mieszczą się szkoły podstawowe i ich doposażeniem oraz zmianą struktury
zatrudnienia nauczycieli. Jst nie będą w stanie dokonać odpowiednich zmian
organizacyjnych w sieci szkół oraz dostosowawczych w ramach placówek oświatowych
już na rok szkolny 2017/2018, w sytuacji gdy aktualnie trwa dyskusja dot. jej ogólnego
' Stanowisko OPOS zostało przyjęte przez osiem organizacji-sygnatariuszy Porozumienia, tj.:
Stowarzyszenie Gmin Regionu Południowo-Zachodniego Mazowsza
Stowarzyszenie Związek Gmin i Powiatów Regionu Łódzkiego
Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopolski
Śląski Związek Gmin i Powiatów
Zrzeszenie Gmin Województwa Lubuskiego
Związek Gmin Lubelszczyzny
Związek Gmin Pomorskicłi
Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich
kształtu, a szczegółowe kwestie nie są jeszcze znane. Ponadto reforma w proponowanym
kształcie - oprócz wyzwania organizacyjnego - będzie powodować prawdopodobnie
ogromne wydatki z budżetów samorządowych, które nie są możliwe do wyasygnowania
w budżetacłi jst dot. kolejnego roku, w sytuacji niepewności co do ostatecznego kształtu
reformy i nieznajomości jej szczegółów, tym bardziej, że w ostatnim czasie samorządy
musiały podjąć wysiłek związany z koniecznością zapewnienia w trybie pilnym miejsc w
przedszkolacli w związku z powrotem do nicłi dzieci 6-letnich.
3. Konieczne jest również przeprowadzenie pogłębionej analizy sytuacji w średnicłi i małycłi
gminach, związanej z koniecznością zmiany sieci szkół w następstwie wdrożenia wyżej
wzmiankowanych planów. Jest to niezbędne zwłaszcza pod kątem możliwości i
potencjału w zakresie przeznaczenia w przyszłości budynków obecnie wykorzystywanych
przez gimnazja, a także potrzeby i realnych możliwości przystosowania budynków szkół
podstawowych pod kątem rozszerzenia w nich nauki o dwa roczniki młodzieży (oraz
odpowiedniego przystosowania budynków szkół średnich). Wnosimy o zwrócenie w
szczególności uwagi na sytuacje, w których budynki gimnazjów wraz z infrastrukturą
towarzyszącą powstały w ramach projektów unijnych w perspektywie finansowej 20072013 (ze szczególnym uwzględnieniem kwestii trwałości projektów), a także sytuacji, w
której gminy znajdują się jeszcze w okresie spłacania rat kredytów zaciągniętych w
związku z budową lub renowacją budynków gimnazjalnych,
4. Nie podzielamy opinii MEN, iż wprowadzenie reformy nie wpłynie na zawirowania
kadrowe i konieczność zwolnień części pracowników oświaty (chociaż wynika to także ze
zmniejszającej się od wielu lat liczby dzieci i młodzieży szkolnej). Efektem likwidacji
gimnazjów w połączeniu z treścią proponowanych przez resort edukacji ramowych
planów nauczania będą zwolnienia pracowników oświaty (nauczycieli i pracowników
administracyjnych), szczególnie w gminach wiejskich i małych miejsko-wiejskich (nie
hęćzie to jednak również możliwe do całkowitego uniknięcia w dużych miastach) i
związane z tym koszty odpraw.
Kolejna kwestia związana z siecią placówek edukacyjnych to jej przewidywane
„zagęszczenie", w celu zmniejszenia odległości ucznia do szkoły, czyli w praktyce
utworzenie dodatkowych obwodów szkolnych w miejsce obecnie funkcjonujących
gimnazjów. Takie rozwiązanie w sposób drastyczny zwiększy i tak ogromne dziś koszty
ponoszone przez gminy na funkcjonowanie oświaty. Przykład jednej z lubuskich gmin
wiejskich doskonale obrazuje problem. Gmina licząca 5 tys. mieszkańców posiada 3
szkoły podstawowe oraz 1 gimnazjum. Łącznie 24 oddziały ze średnią liczbą uczniów w
klasie - 15,2. Automatyczne wprowadzenie w miejsce istniejącego samodzielnego
gimnazjum kolejnej - czwartej szkoły podstawowej oznaczałoby wzrost liczby oddziałów
do 32 przy jednoczesnym zmniejszeniu średniej liczby uczniów w klasie do 11,6.
Konsekwencją tej zmiany będzie wzrost kosztów utrzymania szkół o ok. YA W stosunku do
obecnie ponoszonych, przy jednoczesnym zmniejszeniu o ok. 11% ogólnej liczby
uczniów W związku ze zmniejszeniem ilości roczników z 9 do 8. Przedmiotowa gmina
obecnie musi dopłacać ponad 2 min zł rocznie do utrzymania oświaty. Proponowane
zmiany zmuszą ją do wygospodarowania dodatkowo kwoty ok. 1,1 min - 1,2 min złotych
rocznie na utrzymanie kolejnych oddziałów, co uniemożliwi jakikolwiek rozwój na
pozostałych płaszczyznach jej funkcjonowania. W związku z powyższym zdecydowanie
protestujemy przeciwko automatycznemu przekształcaniu gimnazjów w kolejne obwody
szkolne. Taka decyzja winna leżeć wyłącznie w gestii samorządu lokalnego.
5. Wprowadzenie reformy systemowej pociąga za sobą zmianę podstawy programowej. Nie
widzimy możliwości wdrożenia zamierzeń dot. podstawy programowej i opracowania
nowych podręczników w takim czasie. Podobnie jak irme organizacje samorządowe
apelujemy zatem, że w sytuacji kiedy reforma jest nie do umknięcia, to jedynym
właściwym rozwiązaniem byłoby spokojniejsze tempo wprowadzanycłi zmian. Obecni
uczniowie klas czwartych szkoły podstawowej powirmi zakończyć swój etap edukacji
według zasad, które obecnie obowiązują, czyli powinni być ostatnim rocznikiem, który
pójdzie do gimnazjum. Obecni uczniowie klas trzecich, którzy będą we wrześniu 2017
roku rozpoczynać następny etap edukacyjny mogą być pierwszymi uczniami
ośmioklasowej szkoły podstawowej.
6. Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych negatywnie odnosi się również
do tych propozycji projektów ustaw, które utrzymują wprowadzone w ostatnim czasie
rozwiązania, a które zacierają jednoznaczny dotychczas podział kompetencji między
organem prowadzącym a organem nadzoru pedagogicznego (w zakresie wymogu
uzyskania przez gminę pozytywnej opinii kuratora oświaty przy likwidacji szkoły - art. 89
ust. 3 projektowanej ustawy Prawo oświatowe, czy też opiniowania arkuszy
organizacyjnych), przewidując kolejne, nie znajdujące naszym zdaniem uzasadnienia,
wzmacnianie roli nadzorczej kuratorów oświaty (np. w zakresie powołania lub odwołania
dyrektora danej jednostki). Oznacza to w rzeczywistości ograniczenie kompetencji
organów prowadzących jednostki oświatowe w zakresie kształtowania sieci szkolnej na
swoim terenie. Kurator nie finansuje i nie nadzoruje spraw związanych z zatrudnieniem
oraz nie dysponuje dostateczną wiedzą o lokalnych uwarunkowaniach. Biorąc pod uwagę
niż demograficzny oraz fakt, iż jst nadal będą ponosiły koszty utrzymania szkół, tego
rodzaju uprawnienie uniemożliwi sprawne zarządzanie oświatą.
Wzrastające kompetencje kuratorów oświaty budzą wątpliwości interpretacyjne w
odniesieniu do postanowień art. 66 ust. 2 projektowanej ustawy Prawo oświatowe,
zgodnie z którym „w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii
kuratora oświaty (...), może odwołać nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie
roku szkolnego t>ez wypowiedzenia"; Ponadto kompetencje te budzą także zasadnicze
zastrzeżenia w zakresie akceptacji arkuszy organizacyjnych - wymuszona forma nadzoru
wydłuży proces planowania pracy w jednostkach. W naszej ocenie, w zaproponowanym
trybie, niezbędne jest wprowadzenie stosownego oprogramowania, które będzie
kompatybilne z obowiązującymi systemami elektronicznymi obsługującymi jednostki
oświatowe, sfinansowanego ze środków krajowych; określenie terminów zatwierdzania i
opiniowania arkuszy organizacyjnych szkół i przedszkoli. Niezbędne jest również
wskazanie czy opiniowanie dotyczy także aneksów do arkuszy organizacyjnych.
7. Kluczową kwestią, która powinna zostać podjęta w procesie projektowanej reformy są
wymagające dogłębnej weryfikacji i zmian przepisy ustawy z dn. 26 stycznia 1982 r.
Karta Nauczyciela. Niezmiennie kwestionujemy funkcjonowanie tej ustawy szczególnej,
która powstała ponad 30 lat temu i pomimo licznie wnoszonych poprawek, nie udało się
dostosować jej postanowień do wymogów gospodarki wolnorynkowej i państwa
obywatelskiego. Jeżeli celem jest odbudowanie etosu zawodu nauczyciela i jego
znaczenia w całym procesie edukacyjnym i wychowawczym, należy zasadniczo
zweryfikować dotychczasowe regulacje poprzez radykalne odejście od bezwzględnie
dotąd egzekwowanych przywilejów korporacyjnych tej grupy zawodowej, wprowadzając
współczesne rozwiązania dot. systemów motywacyjnych (obejmujące m.in. przedkładanie
efektów pracy, wyników rankingowych placówki, itp.), skierowanym jednoznacznie na
wysokie standardy i efekty edukacyjne, z uwzględnieniem silnego głosu samorządu jako
dysponenta środków i odpowiedzialnego za prowadzenie placówek oświatowych.
Priorytetowym postulatem jest zatem kwestia wypracowania konkretnych rozwiązań
prawnych zapewniających wpływ na ksztahowanie lokalnej polityki oświatowej,
adekwatny do ponoszonego przez jst zakresu odpowiedzialności. Proponujemy zmianę
dotyczącą szerokiego zakresu działań, począwszy od wysokości pensum nauczycielskiego
(zmiana na 40-godzinny tydzień pracy z 22 godz. pensum nauczyciela przedmiotu), „tła"
socjalnego dla wykonywanego zawodu, warunków awansu oraz systemu motywacyjnego,
których koszty w obecnej sytuacji pochłaniają w całości przyznawane samorządom
środki. Jednocześnie protestujemy przeciwko pojawiającym się niekiedy w debacie
publicznej ze strony Ministerstwa opiniom, że samorządy lokalne zarabiają zasadniczo na
subwencji oświatowej.
8. OPOS pragnie podkreślić, że w rzeczywistości koszty wprowadzanej reformy poniosą
samorządy. Konsekwencje wizerunkowe skupią się wyłącznie na organach prowadzących
- bo na nich spadnie niezadowolenie skazanej na utratę pracy kadry pedagogicznej oraz
rodziców ponoszących konsekwencje zmian w sposobie realizacji obowiązku szkolnego
podopiecznych. Koszty finansowe przerzucone na samorządy, w konsekwencji obciążą
obywateli, bo to z ich podatków wpływających do budżetów gmin, będą musiały zostać
pokryte wszystkie koszty z nią związane.
9. Projekt ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe nie zapewnia gminie
możliwości przeprowadzenia konkursu na stanowisko dyrektora szkoły podstawowej 8letniej. Zgodnie z zapisami tego projektu dyrektor szkoły podstawowej z dniem włączenia
gimnazjum do ośmioletniej szkoły podstawowej, w której prowadzi się klasy
dotychczasowego gimnazjum, zajmuje to stanowisko do końca okresu, na jaki powierzono
mu stanowisko dyrektora dotychczasowej szkoły podstawowej. Z kolei dyrektor
dotychczasowego gimnazjum, z dniem włączenia gimnazjum do ośmioletniej szkoły
podstawowej staje się wicedyrektorem ośmioletniej szkoły podstawowej. Projekt
przedmiotowej ustawy nie przewiduje możliwości przeprowadzenia konkursu na
dyrektora szkoły podstawowej podczas procesu przekształcania tej szkoły ze szkoły 6letniej w 8-letnią. Trudno znaleźć uzasadnienie merytoryczne dla przyjętej w projekcie
ustawy konstrukcji, zakładającej uzyskanie przez dotychczasowego dyrektora gimnazjum
stanowiska wicedyrektora szkoły podstawowej. Organom jst nie stwarza się możliwości
dokonania wyboru dyrektora w tak trudnym okresie, jak właśnie okres przeprowadzenia
reformy oświatowej. Należałoby rozpatrzyć możliwość powierzenia przez jst
przekształcania szkół podstawowych 8-letnich najbardziej doświadczonym dyrektorom, a
to będzie możliwe tylko poprzez przeprowadzenie konkursów na te stanowiska.
10. Konkretną kwestią wymagającą pilnej zmiany jest zagadnienie kształcenia dzieci
niepełnosprawnych. Zgodnie z nowymi przepisami rodzic ma prawo zgłosić
niepełnosprawnego ucznia do dyrektora szkoły, który z kolei jest zobowiązany zapewnić
dla tego ucznia komplet nauczycieli (w ramach nauczania indywidualnego), bądź
asystenta ucznia niepełnosprawnego lub nauczyciela wspomagającego. Ponadto bardzo
istotnym problemem jest brak weryfikacji w ciągu roku szkolnego wysokości subwencji
oświatowej w części dotyczącej uczniów niepełnosprawnych. Do dnia 30 września jst ma
obowiązek zgłoszenia do Ministerstwa Edukacji Narodowej liczby dzieci
niepełnosprawnych, w stosunku do której nalicza się odpowiednią część subwencji
oświatowej. Jednak najczęściej zdarza się, że w trakcie roku szkolnego liczba tych dzieci
bardzo znacząco wzrasta (bywa, że nawet trzykrotnie), co nie znajduje odzwierciedlenia w
wysokości środków przyznanych danej jednostce. Powoduje to bardzo znaczące wydatki
dla samorządów lokalnych, sięgające wielu min zł.
W związku z wieloma zastrzeżeniami dot. zapowiedzianych zmian, sugerujemy
modyfikację założeń reformy, a przynajmniej rozłożenie w dłuższym okresie czasu zmian,
które Ministerstwo Edukacji Narodowej zamierza przeprowadzić, co pozwoliłoby na lepsze
przygotowanie samorządów do ich wdrożenia oraz rozłożenie na kilka lat skutków
finansowych, którymi zostaną obciążone samorządy lokalne. Organy prowadzące jako
ostateczni realizatorzy polityki oświatowej Rządu powinny mieć możliwość wpływu na
przygotowywane reformy systemu oświaty, szczególnie wobec zmian wpływających na
stabilność systemu edukacji publicznej oraz finansów publicznych.
ŚT^Z\ł/i
Pr2ewixiniszący
Jacek Krywult