WENTYLACJA - układ oddechowy obiektu.

nowoczesne hale 2/09
| techniki i technologie
Andrzej Czarnecki
Wentylacja
– układ oddechowy obiektu
p
Podczas projektowania są rzeczy,
na których nie warto oszczędzać
– do takich należy także
wentylacja. W tym wypadku
bowiem kompromis sprowadza
się do wyboru: tanie albo dobre.
W
entylacja pomieszczeń wielkokubaturowych jest dużym wyzwaniem zarówno dla projektanta, jak i dla
inwestora (o wykonawcy nie wspomnę, bo w większości przypadków prace te wykonują prawdziwi fachowcy).
Od czasu, gdy z myślą o oszczędzaniu energii zmieniły się technologie budowlane, uwaga projektantów i użytkowników skupia
się na metodach utrzymania ciepła w budynkach. Pojawiły się
szczelne okna i drzwi, likwiduje się wszelkie drogi niekontrolowanego przedostawania się powietrza przez obudowę budynku.
W ścianach wbudowuje się coraz grubsze warstwy izolacji i zabezpiecza się je przed przewiewaniem oraz przed parą wodną
opuszczającą budynek. Obiekty są więc o wiele bardziej szczelne
niż dawniej, a w efekcie wzrasta stężenie substancji zanieczyszczających powietrze w budynkach.
Aby podołać problemowi, trzeba sobie przede wszystkim uświadomić fakt, że w przypadku wentylacji nie wystarczy jedynie
wstawić jakieś urządzenie albo wybudować kilka kanałów. Wentylacja to system i to jeden z najbardziej skomplikowanych w obrębie budowy. To system współpracujących ze sobą urządzeń,
kanałów, okablowania i nadzorującej wszystko automatyki, który
w całości tworzy „układ oddechowy” naszej budowli. Jeżeli nie
chcemy, aby nasz budynek miał zadyszkę, świszczał lub permanentnie dmuchał nam w twarz, musimy z rozwagą zaplanować
każdy krok projektu, budowy i eksploatacji wentylacji.
Ustalaj z projektantem
Na wstępie, jeszcze na etapie projektu, musimy sobie określić
priorytety, takie jak: przeznaczenie budynku, określenie stref
zróżnicowanych pod względem potrzeb klimatycznych, cechy konstrukcji i izolacyjności przegród (ścian, stropu, okien
i drzwi). Jednym słowem technologię wentylacji należy dosto-
54
fot. Shutterstock
techniki i technologie | nowoczesne hale 2/09
sować do rzeczywistych potrzeb obiektu. Trzeba zdecydować,
czy zastosować system wentylacji „centralnej” (jedna lub więcej
central wentylacyjnych, połączonych z systemem kanałów
i przewodów wentylacyjnych, zakończonych nawiewnikami) lub system rozproszony (wentylatory wywiewne, aparaty
grzewczo-wentylacyjne, otwory wentylacyjne w ścianach zewnętrznych, wywietrzaki dachowe itp.).
Mamy do wyboru szerokie spektrum urządzeń i technologii,
między innymi wentylację naturalną, mechaniczną, ciągłą,
okresową, ogólną, miejscową, nawiewną, wywiewną, nawiewno-wywiewną, z ogrzewaniem, chłodzeniem, wentylację z dowilżaniem itd. W celu pełnego charakteryzowania systemu
używa się zwykle kilku określeń, np. wentylacja mechaniczna
nawiewno-wywiewna, o działaniu okresowym, z chłodzeniem.
Producenci „maszyn do robienia wiatru” są do naszej dyspozycji i spełnią praktycznie każde kryteria konstrukcyjne i jakościowe w swoich produktach, a także dostosują je do wszelkich
warunków, z jakimi przyjdzie zmierzyć się na placu budowy.
Zapytaj fachowca
Analizując powyższe, wybór prawidłowej konfiguracji, wbrew
pozorom, nie jest łatwy. Koniecznie trzeba przypomnieć sobie
prawa fizyki, jakimi rządzi się powietrze w zależności od temperatury i wilgotności, mając przy tym na uwadze również zdrowie
ludzi przebywających w wentylowanym pomieszczeniu.
Z osobistych doświadczeń mogę zasugerować kontakt z przedstawicielem dobrej firmy instalacyjnej, posiadającej w swoich referencjach realizację robót wentylacyjnych w obiektach
o charakterystyce maksymalnie zbliżonej do naszej inwestycji.
Kontakt z osobą biegłą w problematyce wentylacyjnej owocuje przeważnie dość pokaźnym zbiorem wytycznych dla pro-
jektantów wentylacji. Wynika to przede wszystkim z wiedzy
praktycznej, pochodzącej zarówno z doświadczeń montażowych, jak i serwisowych. Dopiero bowiem podczas eksploatacji układu wentylacyjnego na jaw wychodzą wszystkie błędy
projektowe i budowlane. Weryfikacja i korekta tychże jest
najlepszą szkołą dla projektantów i wykonawców.
Uważaj na przeróbki
Projekt wentylacji obiektu budowlanego powstaje jako jeden
z ostatnich, ponieważ opiera się on na „podkładach budowlanych” i wedle nich jest wykonywany. Dlatego wszelkie późniejsze zmiany w konfiguracji zabudowy wewnętrznej mają
fundamentalny wpływ na skuteczność działania systemu wentylacyjnego, choćby dlatego, że zmianie ulegają dane obliczeniowe, według których zaprojektowano system wentylacyjny.
Nie bez znaczenia są również zmiany otoczenia budynku lub
jego przeznaczenia. Ignorowanie założeń projektowych może doprowadzić w rezultacie do sytuacji kuriozalnych. Znane
są mi przypadki umiejscowienia czerpni powietrza bezpośrednio
w strefie podwyższonej emisji spalin, pochodzących z parkingów
czy doków przeładunkowych, których to w pierwotnym planie
obiektu nie było, a ich obecność wynika z poprawek inwestorskich,
niedostatecznie skonsultowanych z zespołem projektowym.
Nie daj się zaskoczyć
Kolejną kwestią, o której często inwestorzy całkowicie zapominają, są rzeczywiste wymiary central wentylacyjnych,
szczególnie tych o dużych wydajnościach, a musimy pamiętać,
że mogą one osiągać rozmiary dużej naczepy kontenerowej.
Niejednokrotnie nieświadomy tego faktu inwestor na widok
centrali wpada w panikę i zaczyna rozmowę z wykonawcą
55
nowoczesne hale 2/09
| techniki i technologie
od słów – Czy TO musi być takie wielkie? Co więcej, o rozmiarach central niewiele wiedzą nawet ludzie z branży budowlanej. Świadczą o tym chociażby anegdotyczne już słowa
pewnego architekta – projektanta całości obiektu, który przy
kolejnej wizytacji placu budowy, widząc stojące na dachu centrale wentylacyjne rzekł: „Te pudła z dachu, to one muszą
zniknąć, bo burzą mi harmonię bryły obiektu.”
Pamiętajmy, że estetyka musi niekiedy ustąpić wymogom budowlanym. Dla naszej centrali musimy przygotować miejsce
zgodne ze wszelkimi normami jej rozmieszczenia.
Przy właściwie skomponowanym projekcie i przygotowaniu
przestrzeni oraz sprzętu instalacja poszczególnych systemów
wentylacyjnych, oczywiście realizowana przez wykwalifikowany zespół fachowców, nie powinna sprawiać kłopotów, choć
trzeba pamiętać, że czas realizacji każdego projektu zależy
od stopnia komplikacji i wielkości systemu.
Zadbaj o wydajność
Konieczna jest również prawidłowa regulacja wydajności wentylacji. W zasadzie powinna ona być zgodna z wytycznymi
projektowymi, jednak doświadczenie pokazuje, że założenia obliczeniowe niekiedy rozmijają się z rzeczywistością. Nie oznacza
to oczywiście, że nagle zmieniły się zasady fizyki albo projektant
nie umie liczyć. Wentylacja jest po prostu jednym z najwrażliwszych układów i niewielkie odchylenia w montażu lub jakiś drobiazg konstrukcyjny budynku, którego nie wzięto pod uwagę,
może wywołać niepożądane skutki. Na szczęście pomontażowa
regulacja wentylacji z zastosowaniem stosownych urządzeń
pomiarowych może te mankamenty wyeliminować. Właśnie
dlatego regulacja układu jest niezwykle istotnym elementem
montażu. W tym przypadku szczególną uwagę warto skupić
na zakończeniach kanałów wentylacyjnych, czyli nawiewnikach
i anemostatach, ponieważ mają one istotny wpływ na jakość
działania wentylacji, ale i tutaj rynek rozpieszcza inwestorów
swoją różnorodnością kształtów, wielkości, sposobu pracy czy
choćby kolorów płaszczyzn widocznych.
Olbrzymi wpływ na efektywność wentylacji mają także zespoły sterujące systemami wentylacyjnymi. W przypadku prostych
systemów wywiewnych sterowanie ma znaczenie drugorzędne,
a przy wentylacji grawitacyjnej jest ono całkowicie zbędne.
Problemy zaczynają się przy układach nawiewno-wywiewnych
z elementami dodatkowej obróbki powietrza (nagrzewanie,
chłodzenie, odzysk ciepła czy chłodu itp.), nie mówiąc już
o wentylacji inteligentnej, skorelowanej z pozostałymi urządzeniami obiektu (bramy, lokalne odciągi, systemy kontroli
obecności użytkowników itp.).
System sterowania (automatyka sterująca) jest niejako zwieńczeniem pracy projektanta i wykonawcy, bo od algorytmu pracy zespołów wentylacyjnych zależy efekt końcowy inwestycji.
Możemy wejść do wspaniałego, nowoczesnego architektonicznie obiektu z oszałamiającymi wnętrzami, lecz wszystko
to na nic, jeżeli równocześnie poczujemy duchotę, nieprzyjemne zapachy, szum pracującego powietrza czy też przeciągi
spowodowane niezborną pracą systemu. Obecnie dostępne
na rynku sterowniki wentylacyjne oraz osprzęt towarzyszący
pozwalają na swobodne sterowanie ilością i jakością powietrza. Dzięki zaawansowanej, ale niekoniecznie już kosmicznej,
56
technologii, nasz budynek może mieć unikalny klimat – w dosłownym tego słowa znaczeniu.
Płacz i płać
Oczywiście dla inwestora najbardziej dramatycznym momentem budowy jest spojrzenie na kartkę papieru z nagłówkiem
„kosztorys inwestycji”. Tu wśród wielu ważnych niewątpliwie
pozycji znajdzie się również ta określająca koszty wentylacji
czy klimatyzacji. W obiektach o znacznej kubaturze i konkretnych wymaganiach klimatycznych wartość dobrej instalacji
wentylacyjnej może przyprawić inwestora o palpitacje serca.
Natychmiast pojawia się również pytanie: Czy nie dałoby się
taniej? W tym przypadku niestety mamy do wyboru jedynie
dwie opcje: albo dobrze, albo tanio Decyzja nie jest łatwa,
ale jej konsekwencje będą odczuwalne przez wiele kolejnych
lat, ponieważ znaczące „poprawienie” wentylacji często bywa
niemożliwe po zamknięciu inwestycji.
Reasumując, wentylacja obiektów użytkowych, a szczególnie tych o określonych wymaganiach klimatycznych, to poniekąd system, który żyje własnym życiem. Raz prawidłowo
skonfigurowany i uruchomiony pracuje bez przerw, reagując
na wszelkie zmiany parametrów powietrza w obsługiwanych
pomieszczeniach. Dobrą wentylację docenimy dopiero wtedy, gdy jej zbraknie, czy to z powodu awarii, czy też postoju
spowodowanego źle rozumianą oszczędnością.
Nie chcę ferować ni wyroków ni opinii, pragnę tylko pokazać,
jak łatwo popełnić błąd (ten się bowiem nie myli, kto nic nie
robi).
q
reklama