Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju

Plac Żelaznej Bramy 10, 00-136 Warszawa,
http://www.bcc.org.pl
Warszawa, 27 września 2016 r.
21 POSTULATÓW BCC
Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju
I. Oceniając Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju Business Centre
Club dostrzega ogrom pracy, który został wykonany pod kierownictwem
wicepremiera Morawieckiego. Dobrze, że taki dokument został stworzony i
poddany konsultacji. Zawarta jest w nim próba przełożenia politycznej
„filozofii” oraz deklaracji wyborczych nowej władzy na kierunki działań rządu
w sferze gospodarczej. Pomoże to obywatelom ocenić wyznaczone kierunki i
zweryfikować plany względem ich realizacji.
Przychylnie oceniamy odwagę w stawianiu nowatorskich celów, rozmach
przedsięwzięć realizacyjnych oraz oparcie strategii o dokumenty ONZ i UE,
zwłaszcza agendy na rzecz Zrównoważonego Rozwoju. Zasadne wydaje się
wyraźne podkreślenie w Strategii zagrożeń dla rozwoju gospodarki:
– słabość instytucji państwowych,
– niski poziom oszczędności obywateli,
– niską skłonność Polaków do inwestowania i innowacji,
– słabą jakość prawa i wymiaru sprawiedliwości,
– skomplikowany system podatkowy,
– nadmierną biurokrację, zbyt dużą liczbę koncesji i zezwoleń blokujących
przedsiębiorczość,
– zbyt wiele instytucji kontrolnych (40) oraz uciążliwość kontroli i kar,
– niską efektywność administracji państwowej,
– brak stosownych zapisów dotyczących domniemania niewinności
przedsiębiorcy i jego prawa do błędu.
1
Te i inne zagrożenia sygnalizował Gospodarczy Gabinet Cieni BCC od wielu lat.
Pozytywne są deklaracje Strategii dotyczące zwiększenia inwestycji do 25% PKB
w długim horyzoncie czasowym, konieczność silnego pobudzenia oszczędności
krajowych i eliminowanie deficytu finansów publicznych, również utworzenie
centralnego
ośrodka
studiów
strategicznych
czy
poprawienia
jakości
stanowionego prawa i partycypacji obywateli w jego budowie, jako drogi
dodatkowego wspierania sektora obywatelskiego i współpracy z sektorem
publicznym. Zapisy strategii w dużym stopniu odsłaniają zamiary rządu,
redukując tym samym nieprzewidywalność polityki gospodarczej i zmniejszając
ryzyko złych decyzji przedsiębiorców.
Uważna analiza kierunków Strategii oraz doświadczenia praktyczne BCC
upoważniają do złożenia w kontekście Strategii określonych uzupełnień.
Proponujemy:
1. Precyzyjne określenie źródeł finansowania strategii. Przedstawienie
metod podniesienia krajowych oszczędności o proponowane 10% PKB, w
tym stworzenie systemu zachęt i narzędzi umożliwiających pobudzenie
oszczędności gospodarstw domowych. Opracowanie kampanii mającej
na
celu
uświadomienie
społeczeństwu
konieczności
zwiększenia
oszczędności krajowych.
2. Rozważenie propozycji dotyczących reform finansów publicznych,
zwłaszcza w części wydatków prawnie zdeterminowanych (tzw.
sztywnych)
oraz
przygotowanie
pogłębionej
analizy
realności
proponowanego obniżenia deficytu finansów publicznych do 2030 roku.
3. Przyjęcie założenia o obniżeniu w najbliższych 10–15 latach relacji
rynkowego długu publicznego do PKB oraz zmianę krajowych reguł
liczenia deficytu państwa i rynkowego długu publicznego na takie same
jak ESA 2010, przyjęte dla krajów UE przez Eurostat w 2013 r.
4. Przygotowanie i wdrożenie pakietu uproszczeń dla małych i średnich
przedsiębiorstw.
2
5. Przyjęcie zasad reformy kształcenia wyższego i zawodowego. Zmianę
systemu
finansowania
nauki,
szczególnie
jednostek
naukowo–
badawczych w celu stymulowania współpracy z przemysłem.
6. Uzupełnienie Strategii o program, który zapobiegnie przewidywanemu
przez demografów bardzo dużemu i dość szybkiemu spadkowi liczby
ludności Polski do połowy obecnego wieku. Powinien to być program
dużo bardziej efektywny niż 500+.
7. Przygotowanie wizji rozwoju systemu ubezpieczeń społecznych, w tym
procesu ograniczania przywilejów emerytalnych i podwyższenia wieku
emerytalnego.
8. Doprecyzowanie rozdziału Strategii pn. „Program Budowy Kapitału”,
m.in. w kontekście propozycji finansowania inwestycji za pomocą
dłużnych papierów wartościowych, emitowanych przez polskie firmy oraz
przez Pracownicze Programy Emerytalne.
9. Nadanie znacznie większej rangi rozwojowi odnawialnych źródeł energii
(OZE), by oddalić groźbę przeinwestowania w energetykę węglową.
Wyraźne
nakreślenie
podejścia
rządu
do
energetyki
jądrowej.
Uwzględnienie w systemie rozwoju tzw. energetyki rolnej.
10. Likwidację politycznego nadzoru nad spółkami Skarbu Państwa.
11. Uporządkowanie nadzoru właścicielskiego nad szpitalami.
12. Włączenie do Strategii bankowości spółdzielczej.
13. Dopracowanie roli i zadań samorządu terytorialnego w realizacji Planu i
Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.
14. Nadanie większej rangi dialogowi społecznemu, zwiększającemu
zaufanie obywateli do państwa i porozumienie ponad podziałami
politycznymi oraz rozwijającemu partnerstwo publiczno-prywatne.
15. Doprecyzowanie zagadnień związanych z poprawą skuteczności promocji
przedsiębiorców i gospodarki polskiej za granicą.
3
16. Opracowanie i wdrożenie nowych rozwiązań wyrównujących standardy
infrastrukturalne w Polsce ze standardami Unii Europejskiej.
17. Przeprowadzenie rozróżnienia między wysoką innowacyjnością polskiej
gospodarki a niską innowacyjnością polskiego sektora B&R, koniecznego
dla prawidłowego określenia operacyjnych kierunków działania rządu w
realizacji Strategii.
18. Przeprowadzenie rozróżnienia między niskimi płacami za godzinę pracy
w Polsce a wysokimi kosztami pracy na jednostkę produktu przy
określaniu czynników wpływających na wzrost PKB.
19. Bardziej konkretne sformułowanie metod realizacji Strategii, z
precyzyjnym
przedstawieniem
analiz
wskazujących
na
to,
że
zaproponowane działania są w stanie rządowe cele osiągnąć.
20. Jednoznaczne określenie zasad odchodzenia od „Polski resortowej”, tj.
warunków udziału poszczególnych ministerstw w realizacji Strategii przez
rząd.
21. Bardziej wyraźne odniesienie się Strategii do tzw. pomocy dla
frankowiczów, przedwyborczych deklaracji wprowadzenia kwoty wolnej
od podatku PIT i obniżenia wieku emerytalnego.
Marek Goliszewski
prezes BCC
4
II. Komentarze do wybranych postulatów:
Ad.
1).
Precyzyjne
Przedstawienie
metod
określenie
źródeł
podniesienia
finansowania
krajowych
strategii.
oszczędności
o
proponowane 10% PKB, w tym stworzenie systemu zachęt i narzędzi
umożliwiających pobudzenie oszczędności gospodarstw domowych.
Opracowanie kampanii mającej na celu uświadomienie społeczeństwu
konieczności zwiększenia oszczędności krajowych.
a). Zadeklarowana w Strategii wielkość środków finansowych pozostających pod kontrolą
administracji publicznej zarówno rządowej jak i samorządowej to w większości środki z
Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, które zwykle zarządzane były rutynowo jako tzw.
wydatki sztywne. Stan tych środków tylko w niewielkim stopniu może być powiększony o
dodatkowe działania fiskalne rządu i organiczny przyrost dochodów państwa. Niesłuszne jest
przypisanie do funduszy „rozwojowych“ całości wydatków na NFZ, tzn. sumy aż 374
miliardów złotych (w latach 2016-2020).
b). Tabela 4 na stronie 217 zatytułowana „Źródła finansowania Strategii na rzecz
odpowiedzialnego rozwoju do 2020 r.”, pokazuje duże wydatki i dochody, głównie publiczne,
już w 2015 roku, a więc przed pojawieniem się projektu Strategii. Są tam m.in. wydatki na
projekty finansowane ze środków unijnych oraz wydatki budżetowe na służbę zdrowia,
finansowane składką zdrowotną i wydatki na szkolnictwo, finansowane podatkami.
Poprawne podejście powinno wycenić koszt inicjatyw wydatkowych ściśle związanych z
proponowaną Strategią i pokazać nowe źródła dochodów, dzięki którym ten koszt jest
finansowalny bez wzrostu zadłużenia. Punktem wyjścia powinna być Strategia, a ściślej –
nowe elementy w tej Strategii po stronie dochodów i wydatków – a nie dochody i wydatki,
które miały miejsce i miałyby miejsce gdyby tej strategii nie było.
Bardzo eksponowana jest rola Polskiego Funduszu Rozwoju. Tymczasem, według
wspomnianej Tabeli 4, średnioroczne wydatki inwestycyjne tego funduszu w latach 20162020 mają wynieść około 22 mld zł, czyli około 5% wszystkich wydatków inwestycyjnych.
Zatem rzeczywista rola tego funduszu, całkiem marginesowa teraz, ma i musi pozostać
marginesowa także w przyszłości.
c). Środki UE i efektywność ich wydatkowania powinny być środkiem, a nie celem realizacji
strategii. Zatem zbyt dużo miejsca poświęcono na analizę tego zagadnienia nie odnosząc się
jednocześnie np. do efektywności wydatkowania krajowych środków publicznych na cele
rozwojowe, zarządzane m, innymi przez agencje wykonawcze i inne instytucje (m. innymi
NCBiR, NFOŚ, ARP, BGK. PARP, PFR) oraz synergii tych programów z programami
finansowanymi ze środków UE.
5
W Strategii przewidziano dużo nowych instytucji m.in: Narodowy Instytut Technologiczny,
Polska Grupa Kapitałowa, Polski Fundusz Rozwoju, Centrum Rozwoju Biotechnologii, Polska
Platforma Przemysłu 4.0, Państwowy Instytut Bezpieczeństwa Żywności, Polski Narodowy
Holding Spożywczy, Polska Akademia Spożywcza co może wiązać się z dodatkowymi dużymi
kosztami dla budżetu.
Realizujący ten program muszą podjąć w przyszłości decyzje o przekierowaniu
dotychczasowych strumieni finansowych na realizację zadań objętych prezentowaną
Strategią. Potrzebne są jasne wskazania dla tej alternatywy, by nie pozostawiać w
niepewności obywateli, a szczególnie tę ich część, która zarządza własnymi środkami i
prowadzi działalność gospodarczą na własne ryzyko i odpowiedzialność, tj. prywatnych
inwestorów.
d). Oszczędności krajowe pochodzą z trzech źródeł: gospodarstwa domowe, sektor rządowy
oraz sektor przedsiębiorstw. W Polsce, gospodarstwa domowe oszczędzają istotnie bardzo
niewiele, a sektor rządowy ma wręcz systematycznie oszczędności ujemne, wynoszące w
okresie transformacji średnio około 4% PKB rocznie. Oszczędzają tylko przedsiębiorstwa, ale
część tych oszczędności przejmuje sektor rządowy. Aby zwiększyć oszczędności krajowe o 10
pp. PKB, co proponuje Strategia, należy wyeliminować deficyt sektora finansów publicznych
oraz spowodować aby gospodarstwa domowe zwiększyły własną stopę oszczędności o 6 pp.
PKB. Te oszczędności trafiłyby do firm rodzinnych, finansowałyby większe budownictwo
mieszkaniowe oraz inwestycje średnich i dużych firm poprzez sektor bankowy oraz giełdę
papierów wartościowych.
Inwestycje zagraniczne i zobowiązania kapitałowe Polski wobec zagranicy to aż około 100%
PKB. Gdyby oszczędności gospodarstw domowych były przez ostatnie 25 lat o 6 pp. PKB
wyższe niż były w rzeczywistości, to kapitał krajowy byłby wyższy o 150% PKB. W takiej
sytuacji rola kapitału zagranicznego mogłaby być dużo mniejsza. Te liczby pokazują, że
sukces Strategii obecnego rządu w perspektywie długofalowej zależy w bardzo wysokim
stopniu od tego, czy uda się doprowadzić do znacznego wzrostu skłonności do oszczędzania
gospodarstw domowych oraz do eliminacji deficytu w finansach publicznych.
W dokumentach Ministerstwa Rozwoju po raz pierwszy pojawiły się propozycje działań
nakierowanych na stymulowanie oszczędności gospodarstw domowych. Omówienie tych
propozycji zajmuje niewiele miejsca, ale to potencjalnie najważniejsza część całej Strategii,
która wymaga bardziej solidnej analizy. Autorzy Strategii proponują założyć spadek deficytu
sektora finansów publicznych, ale spadek powolny i do roku 2020 niewielki.
6
Ad. 2). Rozważenie propozycji dotyczących reform finansów
publicznych, zwłaszcza w części wydatków prawnie zdeterminowanych
(tzw. sztywnych). Przygotowanie pogłębionej analizy realności
proponowanego obniżenia deficytu finansów publicznych do 2030 roku.
Strategia projektuje deficyt sektora finansów publicznych do lat 2017-2020, choć dokument
dotyczy także lat 2020-2030. Punktem wyjścia do propozycji w obszarze finansów publicznych
jest projekt budżetu państwa na rok 2017. Projekt ten zakłada stosunkowo wysoki wzrost
realnego PKB, połączony z szybkim wzrostem przeciętnego wynagrodzenia oraz znaczny
wzrost zatrudnienia. W takich stosunkowo dobrych okolicznościach powinniśmy mieć budżet
zrównoważony albo nawet nadwyżkę budżetową. Tymczasem, rząd proponuje ustalić
wydatki całego sektora finansów publicznych na poziomie o blisko 3% PKB przewyższającym
dochody. 3% niedoboru to w UE maksymalny poziom deficytu, akceptowany w sytuacji
niemal zerowego wzrostu lub recesji. Unikamy wejścia w procedurę nadmiernego deficytu
tylko przez przyjęcie założenia, że uszczelnianie systemu podatkowego przyniesie 10 mld zł.
Wyniki uszczelniania są jednak niepewne.
Reasumując, zdaniem BCC, deficyt sektora finansów publicznych powinien oscylować w
przedziale od nadwyżki 3 proc. PKB do deficytu 3 proc. PKB, a nie, jak dotąd od roku 1991, w
przedziale od deficytu 2 proc. PKB do deficytu 8 proc. PKB.
Ad. 3). Przyjęcie założenia o obniżeniu w najbliższych 10–15 latach
relacji rynkowego długu publicznego do PKB oraz zmianę krajowych
reguł liczenia deficytu państwa i rynkowego długu publicznego na takie
same jak ESA 2010, przyjęte dla krajów UE przez Eurostat w 2013 r.
Dług publiczny Polski w postaci rynkowych obligacji Skarbu Państwa wynosi dzisiaj około 975
mld zł i jest w zbyt wysokim stopniu długiem zagranicznym, co zwiększa ryzyko niestabilności.
W relacji do PKB oznacza to zadłużenie na poziomie 53,6%, czyli już powyżej pierwszego
progu ostrożnościowego 52%. Kryzys w finansach publicznych mielibyśmy po przekroczeniu
konstytucyjnego progu 60%. Ten poziom byłby już przekroczony w tym roku, gdyby rząd
Donalda Tuska nie przejął około 150 mld zł środków OFE dwa lata temu. Dla krajów
zaawansowanych gospodarczo, z dużym kapitałem zaufania, takich jak USA czy Niemcy,
poziom zadłużenia 60% PKB nie jest problemem. Dla krajów doganiających, tzw. emerging
markets, do których należy Polska, negatywny wpływ długu publicznego na inwestycje i
wzrost gospodarczy zaczyna się już po przekroczeniu poziomu zadłużenia 30% PKB.
Wysokie rentowności skarbowych papierów wartościowych, dużo wyższe niż w przypadku
krajów sąsiednich należących do UE, świadczą o niskim kapitale zaufania do Polski na
światowych rynkach finansowych i wymagają znacznego obniżenia w najbliższych 10–15
latach relacji rynkowego długu publicznego do PKB, perspektywicznie najlepiej do poziomu
poniżej 30 proc., a przynajmniej do poziomu poniżej 40 proc.
7
Ad. 4). Przygotowanie i wdrożenie pakietu uproszczeń dla małych i
średnich przedsiębiorstw.
Diagnozę stanu małych i średnich polskich firm przedstawiono w ujęciu statystycznym, na tle
danych z UE. Wykazano w niej, że ten obszar naszej gospodarki jest dużo mniej efektywny niż
średnia dla krajów UE. Jako przyczyny tego stanu wskazano rozbudowany system kontroli,
duże obciążenie sprawozdawczością, niską jakość prawa, mały dostęp MSP do instrumentów
wspierania rozwoju i innowacyjności oraz wysokie koszty pracy.
Diagnozę tę przygotowano wspólnie dla przedsiębiorstw z sektora nierolnego oraz rolnego,
ale o ile dla tych pierwszych można ją uznać za trafną, to w odniesieniu do gospodarstw
rolnych nie jest ona prawidłowa. Nie przedstawia pełnego obrazu przyczyn wpływających na
niską efektywność małych i średnich przedsiębiorstw rolnych, ponieważ przedsiębiorstwa te
potraktowano tak jakby były to firmy pozarolnicze, tylko zlokalizowane na wsi.
Niektóre, sformułowane w Strategii, propozycje są sprzeczne z inicjatywami rządu, np.
projekt ustawy o odbieraniu firm właścicielom i oddawaniu ich w zarząd zewnętrzny do czasu
wyjaśnienia sprawy, gdy istnieje podejrzenie działania przestępczego, brak ścieżki
legislacyjnej dla Konstytucji Biznesu (Prawa działalności gospodarczej), Ustawa o energii
odnawialnej, brak akceptacji przez instytucje kontrolne projektu ograniczenia i zapowiadania
kontroli w przedsiębiorstwach.
W istocie Strategia podejmuje próbę sformułowania narzędzi, jakie powinny być
wykorzystane dla realizacji celów, ujętych w omawianym dokumencie. Należy jednak
uszczegółowić charakter większości działań, określić realizatorów poszczególnych zadań,
koszty tych prac i źródła pochodzenia środków finansowych na nie przeznaczanych.
Ad. 7). Przygotowanie wizji rozwoju systemu ubezpieczeń społecznych,
w tym procesu ograniczania przywilejów emerytalnych i podwyższenia
wieku emerytalnego.
Dokument tej rangi co Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju powinien
poinformować i poddać dyskusji publicznej dane – na dzisiaj i prognozowane do roku 2030 –
w odniesieniu do państwowego systemu emerytalnego o tzw. implicit public debt.
Zmiany w długoterminowym oszczędzaniu emerytalnym powinny obejmować ujednolicenie
zasad związanych z opłacaniem składek, stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego oraz
stosowanie ulg i zachęt podatkowych we wszystkich formach oszczędzania emerytalnego.
8
Ad. 8). Doprecyzowanie rozdziału Strategii pn. „Program Budowy
Kapitału”, m.in. w kontekście propozycji finansowania inwestycji za
pomocą dłużnych papierów wartościowych, emitowanych przez polskie
firmy oraz przez Pracownicze Programy Emerytalne.
Należy w tym celu skorzystać z doświadczeń brytyjskich oraz rozwiązań podatkowych
(współpłacenie, zachęty podatkowe) zbliżonych do wprowadzonych w Czechach, a także
stworzyć mechanizmy ograniczające możliwości transferu zgromadzonych aktywów na cele
nie związane z zabezpieczeniem emerytalnym:
- składkę na PPE należy przestać traktować jako przychód pracownika, i zwolnić go z płacenia
części podatku, co ułatwi tworzenie programów,
- wypłata z IKZE powinna zostać zwolniona z 10% opodatkowania, obowiązującego w
obecnych przepisach; oznacza to, że osoba przechodząca na emeryturę z IKZE nie będzie
płaciła podatku dochodowego od zaoszczędzonych kwot,
- wprowadzenie dla PPE możliwości współpłacenia składki podstawowej przez pracownika i
objęcie jej rocznego wymiaru ulgą podatkową, o podobnej konstrukcji jak IKZE (obecnie w PIT
można odliczyć rocznie ok 4,9 tys. zł z tytułu wpłat na konto emerytalne),
- uproszczenie zakładania PPE, przeniesienie części obowiązków formalnych z pracodawcy na
operatora programu.
Ad. 14). Nadanie większej rangi dialogowi społecznemu,
zwiększającemu zaufanie obywateli do państwa i porozumienie ponad
podziałami politycznymi oraz rozwijającemu partnerstwo publicznoprywatne.
W dokumencie zdefiniowano całkowicie słusznie „brak zaufania” jako istotny i destrukcyjny
element dla realizacji zadań rozwojowych. Daleko idące i niejasne deklaracje w polityce
gospodarczej przyczyniają się do powiększenia obszaru niepewności i braku zaufania.
Ze sformułowań wielokrotnie powtarzanych w dokumencie wynika jednoznaczna
zwierzchność władzy publicznej nad aktywnością kapitału prywatnego. W skrajnych
przypadkach mamy do czynienia z propozycją konkurowania środków publicznych z
prywatnymi, co stwarza całkowicie nierównomierny i szkodliwy rozkład sił.
W prezentowanej Strategii należy założyć racjonalną równowagę pomiędzy uczestnikami
procesu gospodarczego zarówno w sferze publicznej jak i prywatnej. Odejść od nadmiernego
interwencjonizmu Państwa, wszechobecnego w małych i dużych projektach, nie tylko w roli
inwestora. Rozwinąć rolę jednostki i jej aktywności, bo uwolniona inicjatywa osobista
obywateli, po latach obowiązywania nieuzasadnionego ekonomicznie centralizmu
biurokratycznego i wszechwładzy administracji państwa, legła u podstaw polskiego sukcesu
ostatnich dwóch dekad.
9
Dokument o takim znaczeniu strategicznym musi zawierać rozwiązania otwarte na rynek i
aktywność gospodarczą przedsiębiorczych obywateli naszego kraju. Jest to kluczowe dla
ambitnego i wszechstronnego programu zrównoważonego rozwoju.
Ad. 15). Doprecyzowanie zagadnień związanych z poprawą skuteczności
promocji przedsiębiorców i gospodarki polskiej za granicą.
Diagnozy postawione w części Strategii poświęconej ekspansji zagranicznej w dużej mierze są
zbieżne z dotychczasowymi opiniami BCC. Słabością, która przejawia się w procesie promocji i
wspierania polskich eksporterów, są aspekty instytucjonalne, jak rozproszenie lub nakładanie
się zadań instytucji oraz brak wspierającego eksport podmiotu realizującego zadania we
współpracy z innymi instytucjami i siecią placówek zagranicznych. Propozycje podane w SOR
są bardzo konkretne: w drodze ewaluacji doświadczeń z działań poprzedników,
wyselekcjonowanych zostało 12 branż, dla których zostanie opracowany szczegółowy zakres
programu promocji, którego realizacja nastąpi w dwóch trzyletnich etapach, rozdzielonych
oceną efektywności. Program wykonywany będzie przy udziale instytucji koordynowanych
przez Polski Fundusz Rozwoju, które zapewnić mają konkretne, nazwane elementy wsparcia
(finansowanie, ograniczanie ryzyka, doradztwo).
W ramach Grupy Polskiego Funduszu Rozwoju utworzony ma zostać nowy podmiot, który
skoordynuje na poziomie krajowym działania związane ze wspieraniem przedsiębiorców w
ich internacjonalizacji. W Strategii należy przedstawić tryb utworzenia tego podmiotu oraz
zakres jego kompetencji w relacji do obecnie istniejących agend i komórek rządowych.
Daleko idąca jest zapowiedź w Strategii utworzenia nowej sieci biur zagranicznych
wspierających przedsiębiorców. W domyśle, ma ona zastąpić obecną sieć Biur WPHI,
rozmieszczoną w mało przemyślany sposób i o wyłącznie pasywnych zadaniach. W SOR
trzeba podać informacje kierunkowe czym miałaby się nowa sieć różnić od starej –
zadaniowo, organizacyjnie, kadrowo i terytorialnie oraz określić rolę polskich placówek
dyplomatycznych i zadania dla ambasadorów we wspieraniu i promowaniu polskich
przedsiębiorców.
Ad. 16). Opracowanie i wdrożenie nowych rozwiązań wyrównujących
standardy infrastrukturalne w Polsce ze standardami Unii Europejskiej.
Proponowaną Strategię należy uzupełnić o nowe elementy, które zwiększyłyby szansę na
osiągniecie planowanego celu jakim jest wyrównanie standardów transportowych w Polsce
do standardów średniej europejskiej. Prezentowany dokument to prosta kontynuacja, z
niewielkimi zmianami szczególnie w rzecznym transporcie śródlądowym, programu
zawartego w strategii prezentowanej w 2013 przez poprzedni rząd. Tak jak całość Strategii,
10
część transportowa powinna zawierać sposób realizacji wyznaczonych zadań i ich
finansowania, szczególnie budowy części drogowej (już obecnie występuje znaczący niedobór
środków dla realizacji celu bieżącego).
Strategia musi przesądzać o roli sektora prywatnego w procesie inwestycyjnym, zarówno w
zakresie finansowania projektów jak i planowania i realizacji. Wydaje się że bez wznowienia
sprawnie działającego programu PPP dla budownictwa drogowego, proponowane cele są nie
do osiągnięcia z powodów finansowych i organizacyjnych. Jeżeli horyzont Strategii ma sięgać
roku 2030, w propozycjach należy uwzględnić sposób utrzymania i finansowania sieci
autostrad i dróg ekspresowych i remontów, co jest zagwarantowane w umowach
koncesyjnych obejmujących niewielką część sieci.
W przypadku sieci kolejowych, przyjęte plany – pomimo posiadanych środków finansowych –
budzą, zdaniem BCC, wątpliwości co do możliwości ich realizacji. Niezbędne są zmiany
organizacyjne, np. regionalizacja zadań inwestycyjno-remontowych, a także proceduralne i
inna polityka kadrowa.
Strategia powinna być uzupełniona o odniesienie się do planów zawartych w części
przemysłowej, związanych z powszechnym użytkowaniem technologicznie zaawansowanych
pojazdów elektrycznych w całym obszarze transportu kołowego.
Ad. 17). Przeprowadzenie rozróżnienia między wysoką innowacyjnością
polskiej gospodarki a niską innowacyjnością polskiego sektora B&R,
koniecznego dla prawidłowego określenia operacyjnych kierunków
działania rządu w realizacji Strategii.
Innowacje w gospodarce to przede wszystkim wprowadzane przez przedsiębiorstwa nowe
produkty i nowe metody ich wytwarzania. Te nowe, innowacyjne produkty i metody mogły
być wynalezione w stosunkowo odległej przeszłości lub są wytwarzane w ostatnich latach
przez światowy sektor B+R. Tymczasem Autorzy Strategii przez innowacyjność gospodarki
rozumieją udział nakładów krajowych na B+R w PKB (s. 106) lub udział nowych polskich
patentów w relacji do światowej produkcji patentów (s. 52). To są jednak miary
innowacyjności samego polskiego sektora B+R, a nie miary innowacyjności polskiej
gospodarki. Polski sektor B+R jest bowiem drobną częścią światowego sektora, bo nakłady w
Polsce na B+R to około ½ procenta światowych nakładów. Zatem mamy w Polsce bardzo
dużą różnicę miedzy innowacyjnością gospodarki a innowacyjnością sektora B+R. Tę różnicę
dokument całkowicie pomija.
W długim horyzoncie, dobrą miarą innowacyjności gospodarki jest tempo wzrostu PKB na
roboczogodzinę, czyli tempo wzrostu wydajności pracy. To tempo było w ostatnich 25 latach
około dwukrotnie wyższe niż w krajach wysokorozwiniętych. Zatem innowacyjność polskiej
gospodarki była i jest nadal wysoka, dużo wyższa niż krajów takich jak Niemcy, Japonia czy
11
Stany Zjednoczone. Taka sytuacja jest normą wśród krajów mniej rozwiniętych
technologicznie, ale doganiających kraje najbardziej rozwinięte. Bardzo niska, niemal zerowa,
jest natomiast innowacyjność polskiego sektora B+R.
W krajach doganiających, szczególnie w początkowym i średnim etapie doganiania, nie ma
znaczącej zależności między tymi dwoma rodzajami innowacyjności. Ten związek pojawia
się dopiero na zaawansowanym etapie rozwoju. W Polsce zasadniczym celem sektora B+R
jest, i jeszcze przez wiele lat będzie, pomoc przedsiębiorstwom w absorbowaniu zagranicznej
produkcji innowacyjnej, a nie znaczący wkład do światowej produkcji innowacji.
Strategię należy uzupełnić o informacje czym przede wszystkim powinno zająć się państwo i
jego struktury czyli działań na rzecz budowy Narodowego Systemu Innowacji, rozumianego
jako system połączeń, działań i powiązań instytucji publicznych i prywatnych, który tworzy
wzajemnie synergiczny i efektywny system wspierania innowacyjności na poziomie
krajowym. Takie systemy stworzyły kraje, które cechują się obecnie wysokim poziomem
innowacyjności. Strategia powinna zawierać propozycje takiego synergicznego wykorzystania
instytucji i ekosystemów innowacji, działających na rynku, instytucji otoczenia biznesu (np.
Krajowy System Innowacji, organizacji biznesowych przedsiębiorców i pracodawców); także
propozycje działań, które uwzględniałyby trendy w innowacyjności na poziomie globalnym
(we wdrażaniu innowacji obecnie coraz częściej uczestniczy klient). Skala i komplikacja tych
zjawisk oraz ich skutków powoduje, że wiele skutecznych rozwiązań może się pojawiać tylko
we współpracy fima-firma, firma-klient, przy udziale sektorów: publicznego, prywatnego i
pozarządowego.
Pozytywnie należy ocenić część propozycji np. plany koncentracji wsparcia, w sytuacji
ograniczonych zasobów finansowych, na dziedzinach ważnych dla długofalowego rozwoju
kraju oraz propozycję wprowadzenia tzw. Innovation Test jako instrumentu weryfikacji
projektów planowanych przepisów pod kątem ich wpływu na ekosystem innowacyjności.
Ad. 18). Przeprowadzenie rozróżnienia między niskimi płacami za
godzinę pracy w Polsce a wysokimi kosztami pracy na jednostkę
produktu przy określaniu czynników wpływających na wzrost PKB.
Początkowo wymienia się poprawnie te czynniki, które dotąd decydowały o szybkim wzroście
gospodarczym Polski (s.7). Tam niskich płac się nie wymienia. Ale w późniejszych częściach
dokumentu pojawia się dość często błąd polegający na nierozróżnianiu między płacami za
godzinę pracy, które są istotnie niskie w Polsce w porównaniu np. z Niemcami, a kosztami
pracy na jednostkę produktu, które nie są niskie. O konkurencyjności decydują nie średnie
płace a właśnie średnie jednostkowe koszty pracy, które w przypadku produktów
przemysłowych są podobne we wszystkich krajach UE, w tym w Polsce i w Niemczech.
12
Zróżnicowanie średnich płac jest generowane zróżnicowaniem średniej wydajności pracy. Ten
fakt powinien być podkreślany przez autorów Strategii, bo jest mało znany wśród polityków i
wyborców.
O płacach decyduje rynek pracy, więc ich zmieniać szybko nie można. Przedsiębiorstwa
zagraniczne, wprowadzając do Polski wysokowydajne metody wytwarzania, obniżają silnie i
szybko jednostkowe koszty pracy. To przekłada się na (przejściowo) wysoką zyskowność,
wyższą niż w firmach krajowych, więc także na ich wysoką konkurencyjność, z której i Polska
korzysta.
Ad. 19). Bardziej konkretne sformułowanie metod realizacji Strategii, z
precyzyjnym przedstawieniem analiz wskazujących na to, że
zaproponowane działania są w stanie rządowe cele osiągnąć.
Tzw. projekty strategiczne oraz projekty „flagowe“ i „kluczowe”, przewidziane do
przygotowania i realizacji do roku 2020 (które – jak należy rozumieć – mają być
instrumentami wykonawczymi pomysłów zawartych w SOR), pokrywają jedynie niewielką
część wymienionych działań. Oznacza to, że nie wiadomo w jaki sposób liczne i ogólnie
sformułowane działania będą przekładały się na implementację SOR w nadchodzących
latach. Część wymienionych w Strategii projektów przybrała już całkiem realny kształt
pomimo faktu, że SOR jest dopiero we wstępnej fazie konsultacji.
Nową ideą jest powtarzany w kilku miejscach Strategii tzw. „nowy model rozwoju” mający
polegać na „selektywnym podejściu“, oznaczającym „koncentrację na produktach,
technologiach, branżach lub sektorach, które mają istotne znaczenie dla realizacji celów SOR
w dłuższej perspektywie czasowej”. Wszystko wskazuje na to, że selekcji tej będą dokonywać
sami urzędnicy, ponieważ, jak piszą autorzy – „wybór branż przyszłości będzie opierał się
zarówno na potencjale wewnętrznym polskiej gospodarki, jak i na analizie megatrendów w
gospodarce światowej. Właściwa identyfikacja szans i zagrożeń wynikających z trendów
globalnych umożliwi stworzenie listy sektorów/technologii z perspektywą wzrostu”. Należy
przypomnieć, iż taka lista już jakiś czas temu została w ministerstwie utworzona. Jest to lista
tzw. „krajowych inteligentnych specjalizacji” (KIS). Opisane są one w obszernym, 70ciostronicowym dokumencie, przygotowanym jeszcze przez Ministerstwo Gospodarki. Wg
BCC, selekcja powinna być przeprowadzana z udziałem praktyków gospodarczych, głównie z
sektora prywatnego.
13
Ad. 21). Bardziej wyraźne odniesienie się Strategii do tzw. pomocy dla
frankowiczów, przedwyborczych deklaracji wprowadzenia kwoty
wolnej od podatku PIT i obniżenia wieku emerytalnego.
Największym zagrożeniem dla finansowej stabilności i gospodarczego rozwoju w najbliższych
latach były dotąd wyborcze propozycje dotyczące pomocy dla frankowiczów, zwiększenia
kwoty wolnej od podatku oraz powrotu do wieku emerytalnego 60/65 lat. Status tych
propozycji nie jest w tej chwili jasny i nie wspomina o nich – choć powinien – projekt Strategii.
W okresie do roku 2030 potrzebne jest przynajmniej zrównanie wieku emerytalnego kobiet i
mężczyzn na poziomie 65 lat, a później praktycznie nieuniknione jest stopniowe podnoszenie
tego wieku do np. 67 lat. Konieczne jest także wycofanie się z wyborczej propozycji silnego
podniesienia kwoty wolnej od podatku. Aby wyjść naprzeciw jednego z orzeczeń Trybunału
Konstytucyjnego, wystarczy ustawa o zwrocie podatku PIT osobom z dochodami do
opodatkowania poniżej minimum socjalnego.
Marek Goliszewski
prezes BCC
Kontakt:
Emil Muciński
rzecznik, Instytut Interwencji Gospodarczych BCC
tel. 602 571 395, 22 58 26 113
e-mail: [email protected]; [email protected]
Business Centre Club istnieje od 1991 roku. Liczba członków Grupy BCC składającej się z Klubu BCC, Związku
Pracodawców BCC, konfederacji pracodawców BCC i Studenckiego Forum BCC wynosi ok. 2000. Wśród
członków BCC znajdują się największe korporacje krajowe i zagraniczne. Członkami Klubu są także uczelnie
wyższe, wydawnictwa, szpitale, prawnicy, dziennikarze, naukowcy, lekarze, wojskowi i studenci. BCC koncentruje
się na działaniach na rzecz rozwoju gospodarki i pomocy przedsiębiorcom. BCC jest członkiem Rady Dialogu
Społecznego. Działa w 250 miastach i 24 lożach regionalnych na terenie całej Polski. Koordynatorem wszystkich
działań BCC jest Marek Goliszewski. Kontakty prasowe: http://www.bcc.org.pl/Eksperci.244.0.html Więcej:
http://www.bcc.org.pl oraz: http://www.facebook.com/pages/Business-Centre-Club/301754142096
14