Kazachstan Przewodnik globtrotera

Kazachstan
Przewodnik globtrotera
Kazachstan
Przewodnik globtrotera
Dawid Dudek
Poznań 2013
Copyright © 2013 by Dawid Dudek
Korekta, projekt typograficzny, skład i łamanie: Dawid Dudek
Opracowanie graficzne okładki: Dawid Dudek
Poznań 2013
ISBN: 978-83-934937-2-2
Wszystkie prawa zastrzeżone. Zabronione jest kopiowanie, tłumaczenie czy
modyfikacja jakiejkolwiek części książki, w jakiejkolwiek formie i jakimikolwiek środkami (wraz z elektronicznymi, mechanicznymi i innymi podobnymi,
jak fotokopia, nagranie czy jakikolwiek system przechowywania i wyszukiwania informacji) bez zezwolenia na piśmie od wydawcy.
www.davidiacus.pl/
www.przewodnikiglobtrotera.pl
Printed in Poland.
Druk: P. H. U. Multikram, ul. Mławska 20 D, 87–500 Rypin
Spis treści
Wstęp...............................................1
Dojazd..........................................9
Podróżowanie po kraju...............11
Przydatne informacje.................17
Historia kazachstanu..................17
Astana i region akmolski................20
Astana........................................20
Region akmolski........................40
Kokczetaw.................................40
Borowoje....................................43
Malinowka.................................45
Korgażyn....................................45
Ałmaty...........................................47
Park Narodowy Ile Alatał...........62
Obwód ałmacki..............................65
Tałdykorgan...............................65
Kanion Szaryński.......................68
Kapszagaj...................................75
Petroglify...................................76
Żarkent.......................................79
Obwód wschodniokazachstański....80
Öskemen....................................80
Góry Ałtaj..................................82
Semej.........................................86
Kurczatow..................................90
Obwód pawłodarski.......................91
Pawłodar....................................91
Jekybastuz..................................94
Park Narodowy Bajanaul............95
Obwód karagandzki.......................96
Karaganda..................................97
Temyrtau....................................99
Karłag........................................99
Karkarały.................................101
Żezkazgan................................102
Ulytau......................................103
Jezioro Bałchasz.......................105
Obwód żambylski........................107
Taraz........................................107
Obwód południowokazachstański 111
Turkiestan.................................111
Sauran......................................115
Farab........................................115
Szymkent..................................117
Tamirlan...................................119
Sajram......................................119
Karamurt..................................120
Obwód Kyzyłordyński.................122
Kyzyłorda.................................122
Aralsk.......................................124
Bajkonur...................................128
Obwód kustanajski.......................132
Kustanaj...................................132
Obwód północnokazachstański....134
Pietropawł................................134
Obwód aktobski (aktiubiński)......138
Aktobe......................................138
Obwód mangystauski...................140
Aktau........................................140
Kosszkarata..............................142
Fort Szewczenko......................143
Półwysep Mangystau................144
Szetpe i okolica........................146
Żangaözen................................147
Obwód atyrauski..........................150
Atyrau......................................150
Ujście rzeki Ural......................152
Saray-Jük.................................153
Machambet...............................154
Region zachodniokazachstański...155
Uralsk.......................................155
Dorinskoje................................158
Orda.........................................159
Ruszamy do Kazachstanu!
Kazachstan: Astana i region akmolski
Abaja. Postać poety przedstawiono
jako mężczyznę otulającego się płaszczem i chroniącego przed chłodem.
Zbudowano go w 2000 roku niemal
na wprost Hotelu Abaj.
Kanał Akbulak
Kanał jest jednym z ciekawszych
miejsc w mieście. Jest to doskonały
punkt, aby zacząć zwiedzanie tej części miasta. Najpierw dotrzeć trzeba do
ulicy Manas (ros. Манас, obok kanału). Spacer tą ulicą to ciekawe przeżycie. Można przyjrzeć się jak wiele
kultur istniało i istnieje nadal w Kazachstanie. Najpierw swoje kroki
skierować należy do dużego, zbudowanego z czerwonej cegły kościoła.
Ta świątynia to katedra rzymskokatolicka. Tablica na ścianie przy wejściu upamiętnia wizytę w niej Jana
Pawła II w 2001 roku. Po wyjściu ze
świątyni, patrząc na drugą stronę kanału, w oczy rzuca się ogromna flaga
Kazachstanu, powiewająca na brązowej masywnej wieży. Budynek ten to
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Niedaleko znajduje się park z
pomnikiem Obrońców Ojczyzny.
Monument ten jest bardzo interesujący. Prążkowana kolumna o okrągłej
bazie została przystrojona metalowymi kulami. Wieńczą ją źdźbła pszenicy, symbolizujące Dziewicze Ziemie
Astany. W stronę kolumny podąża
matka trzymająca w ręku metalową,
złotą misę. Inskrypcja na posągu
mówi: „Twoja ojczyzna jest tylko jedna, jedyne Twoje serce i jedyna Twa
nadzieja”. Przed kolumną goreje
33
wieczny płomień. Nie układa się on w
kształt pięcioramiennej gwiazdy sowieckiej, jego metalowa podstawa
przypomina tarczę kazachskiego wojownika. Za pomnikiem postawiono
dwie marmurowe płyty pokryte fryzami: pierwszy ukazuje kazachskiego
wojownika walczącego z przedstawicielem dżungarskiego plemienia, druga płyta prezentuje Kazachów walczących w II wojnie światowej oraz
zmartwione rodziny żołnierzy, oczekujące w domu na powrót swoich bliskich. Idąc wzdłuż kanału dochodzi
się do synagogi Beit Rachel. Jej charakterystycznym elementem jest
ośmiokątna wieża. Naprzeciwko zobaczyć można futurystyczny budynek
– to kazachskie Centrum Sportu. Fasadę budynku wykonano z metalowych, nachylonych płyt, które wydają
się zbyt niestabilne, by mogły utrzymać budynek w ryzach. Jest to jednak
złudne wrażenie. To tu trenuje drużyna hokejowa Bars Astana, która na co
dzień występuje w lidze rosyjskiej.
Kilkaset metrów dalej znajduje się
Państwowy Uniwersytet Euroazjatycki. Charakterystyczną cechą budynku jest otoczony kolumnami
portyk.
Centralny Park Miejski
Zajmuje on dużą część południowego
(lewego) brzegu rzeki Iszym. Sam
prezydent stwierdził, że Astana w dużej części została wybrana na stolicę,
ponieważ przepływa przez nią jeden z
dopływów Irtyszu, co w naturalny
sposób dokonało podziału miasta na
50
Kazachstan: Ałmaty
Dojazd
Samolot: w Ałmatach znajduje się
najważniejszy i największy port lotniczy w kraju. Lotnisko to odegrało niezwykle doniosłą rolę w historii lotnictwa. Stąd wystartował pierwszy ponaddźwiękowy samolot pasażerski
Tu-144, który odbył pierwszy lot 3
grudnia 1968 roku, kilka lat przed
Concordem, i kursował na linii pasażerskiej z Moskwy do Ałmaty od
1977 do 1978 roku. Charakterystyczne, że francusko-brytyjski Concorde
wystartował później w swój pierwszy
lot, ale obie konstrukcje spotkał taki
samo los. Kazachowie jednak szybciej
niż Francuzi i Brytyjczycy doszli do
wniosku, że używanie tego typu maszyny nie ma uzasadnienia ekonomicznego i samolot po niecałych
dwóch latach użytkowania został wycofany z regularnego kursowania.
Po przylocie należy bardzo uważać,
gdyż taksówkarze gotowi są siłą wpakować bagaż turysty do swojego pojazdu. Lotnisko to słynie z tego, że
obsługa próbuje naciągać pasażerów
na wszystkie możliwe koszty. Należy
za wszelką cenę unikać korzystania z
taksówek. Najlepiej skorzystać z
dwóch alternatywnych możliwości
dojazdu do centrum. Pierwszą stanowi
regularnie kursujący autobus linii nr
501. Kursuje między lotniskiem a
międzynarodowym dworcem kolejowym w Ałmacie. Druga opcja to marszrutki. Pierwsza o numerze 540 jedzie do Dostyku (ros. Достык) i Kazbek Bi (ros. Казыбек Би), a druga
mająca numer 572 na tzw. Zielony
Bazar (ros. Opтaлык Кек Базар).
Można także skorzystać z oficjalnych
autobusów lotniskowych, które są nieco droższe. Odpowiednio numery autobusów to: 32, 79, 86, 92 oraz 106.
Plan dojazdu tych autobusów sprawdzić można na oficjalnej stronie lotniska: http://www.alaport.com/.
Pociąg: Ałmata ma dwa dworce kolejowe i oba są z punktu widzenia turysty istotne. Pierwszy z nich to AłmaAta. Z uwagi na fakt, że leży aż 10
km na północ od centrum miasta, turyści (i miejscowi, którzy nie mieszkają w pobliżu) go unikają. Aby się
do niego dostać, należy jechać cały
czas wzdłuż ulicy Seifullin (ros.
Сейфулина). Stacja jest nowoczesna,
ale personel niezbyt przyjazny. Także
tutaj należy unikać taksówkarzy. Największą stacją kolejową jest AłmaAta II. Leży ona w centrum miasta na
końcu ulicy Ablai Chana (ros.
Абылай Хана). Stacja ma typowy,
postradziecki charakter. W czasach
swojej świetności z pewnością zapierała dech w piersiach ogromnymi kolumnadami i wielkimi salami. Obecnie trochę straszy. Odjeżdżają stąd
trzy razy dziennie pociągi do Astany,
a dwa razy dziennie do: Szymkentu
(kaz. Шымкент, ros. Шымкент), Pietropawłowska (kaz. Петропавл, ros.
Петропавловск),
Semeju
(kaz.
Семей, ros. Семей), Aktiubińska
(kaz. Ақтөбе, ros. Актюбинск), Ku stanaju (kaz. i ros. Қостанай), Pawło daru (kaz. i ros. Павлодар), Karagandy (kaz. Қарағанды, ros. Караган да), cz†sci Oskemenu (Ust-Kameno-
Kazachstan: Obwód ałmacki
Na wschód od Tałdykorganu znajduje
się pasmo górskie Ałatau Dżungarski (kaz. Жетісу Алатауы, Żetysu
Ałatauy; Жоңғар Алатауы, Żonggar
Ałatauy; ros. Джунгарский Алатау,
Dżungarskij Ałatau; chin. 阿拉套山
pinyin Ālātào Shān), wznoszące się
na wysokości powyżej 4000 m, z najwyższym szczytem (Besbaskan) mierzącym 4622 m n.p.m. Zbudowane
jest ono przede wszystkim z łupków,
wapieni i piaskowców, czasem pojawiają się także skały wylewne. W
wyższych partiach spotkać można lodowce. Na około 1200 m n.p.m. spotyka się lasy i łąki alpejski, a podnóża
gór to najczęściej pustynie i półpustynie. Częściowo pasmo znajduje się za
granicą chińską. Powszechnie jest ono
uważane za jedno z najpiękniejszych
w całym kraju. Około 40 km na północny-wschód od Tałdykorganu, leży
miasto Tekely (kaz. Текелі, ros.
Текели = Tiekieli) – punkt wypadowy
wielu tras wiodących w głąb Alatau
Dżungarskiego. Aby zwiedzić same
Tekely nie jest wymagane pozwolenie, jednak nie obejdzie się bez niego,
jeżeli chce się pójść wyżej w góry –
na wschód. Tekely leży u stóp gór,
przy zbiegu trzech strumieni: Kory,
Szize i Tekeli. Razem tworzą one rzekę Karatal, drugą (po Ili) pod względem znaczenia spośród „Siedmiu
Rzek”, która płynie przez Tałdykorgan. Jeśli mamy czas, warto na dłużej
zatrzymać się w dolinie rzeki Kory.
Jednym z ciekawszych miejsc jest
magiczny głaz, w którym zbiera się
„lecznicza” woda. Wyryto na nim niewydatowane inskrypcje w sanskrycie.
75
Miejscowi twierdzą, że woda, która
się tutaj zbiera nie zamarza zimą i nie
wysycha latem. W dolinie rzeki Kory
odnaleźć można 100 metrowy wodospad, który urzeka swoim widokiem.
KAPSZAGAJ
(kaz. Қапшағай, ros. Капчагай) –
miasto leży 80 km na północy-wschód
od Ałmaty, położone nad sztucznym
zbiornikiem wodnym kapczagajskim
(o długości 100 km i szerokości w
najszerszym miejscu 22 km) na rzece
Ili. Zostało ono założone wraz z zakończeniem konstrukcji elektrowni
hydroelektrycznej w 1970 roku. W
mieście poza pomnikiem Lenina
oraz pomnikiem pierwszego sekretarza Komunistycznej Partii Kazachstanu, Dinmuchameda Kunajewa znajduje się aquapark. Wstęp kosztuje
1000 tenge. Ośrodek dysponuje szeregiem zjeżdżalni i basenów oraz 10metrową wieżą wodną. Latem park
wodny odwiedzany jest przez tłumy
ludzi. W dalszej odległości znajdują
się liczne plaże wokół jeziora, a do
niektórych z nich dostęp jest bezpłatny. Jeśli chcemy zatrzymać się tutaj
na dłużej, to wynająć można domek
letniskowy. 40 km od Kapszagaju
znajduje się miejsce absolutnie niezwykłe. Pozwala ono bowiem przenieść się w przeszłość i to dosłownie.
Docieramy bowiem do miejsca, gdzie
kręcono największą superprodukcję w
historii kazachskiego kina, pt. „Nomad” z 2005 roku. Wstęp kosztuje
300 tenge, a za tą sumę poczujemy się
76
Kazachstan: Kapszagaj
jak w czasach, kiedy kwitł handel na
jedwabnym szlaku. Budżet filmu był
astronomiczny jak na Kazachstan: 40
mln dolarów. W filmie przedstawione
zostały losy kazachskiego chana Abilmansura (1711-1781), który wsławił
się obroną Turkiestanu przed inwazją
ludów z Dżungarii. Film otrzymał
wiele nagród, posiada niesamowitą fabułę, piękne zdjęcia i absolutnie unikatową muzykę. Był także wykorzystany w celach propagandowych.
Kończy się bowiem słowami prezydenta Nazarbajewa o świętej wartości
niepodległości kraju, będącej darem
przodków-nomadów. Naprawdę warto
go obejrzeć przed wizytą w Kazachstanie. Co ważne, przy budowie planu
filmowego i kręceniu obrazu, zadbano
o wszystkie detale i każdy drobiazg
wykonywano tradycyjnymi metodami. Ogromne wrażenie robią fortyfikacje, łaźnie, meczet, budynki mieszkalne. Zrekonstruowano tutaj całe
XVIII wieczne miasto.
PETROGLIFY
(Петроглифбі Тамгалбі)
Miejsce, gdzie znajdują się petroglify,
nazywane jest tamga, co w języku starokazachskim oznacza tyle co „znaki
rodów”. Miejsce to znajduje się w górach Ałatau Zailijskiego między rzekami Chu i Ili, na północ od miasta
Karabastał (kaz. Қарабастау, 170 km
na północny-zachód od Ałmaty. Petroglify odkryto w 1950 roku. Od 2004
roku znajdują się na liście światowego
dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Dotarcie tutaj bez samochodu jest niestety niemożliwe. Samochodem ruszyć należy na zachód autostradą na
Biszek. Po przejechaniu około 110 km
docieramy do wioski Targap (kaz.
Тарғап). Stąd po 25 km docieramy do
osady Kopa (kaz. Копа). A z niej już
bardzo łatwo dojechać, bowiem oznakowanie drogi do rezerwatu petroglifów jest bardzo dobre. Wstęp kosztuje
200 tenge. Jest tutaj ponad 4000 petroglifów. Większość pochodzi z epoki brązu i epoki żelaza, ale nie należy
się zdziwić, jeśli zobaczymy wyryty
na skale samolot. Gdy odkryto petroglify nie od razu doceniono ich wartość i pojawiły się także „współczesne” rysunki. Petroglify odznaczają
się dużym artyzmem. Bez problemu
rozpoznać można, na jakie zwierzęta
polowano, czy jakiej broni używano,
a nawet jak budowano szałasy. Niedaleko rezerwatu petroglifów znajdują
się także kurhany z epoki brązu.
Wstęp 1300 tenge.
Osobną grupę petroglifów stanowi zespół Tanbały Tas (kaz. Таңбалы). Petroglify są absolutnie wyjątkowe,
gdyż obejmują one wyobrażenia Buddy z okresu, kiedy na tym terenie panowali Dżungarzy. Odnalezienie tego
miejsca nie jest rzeczą łatwą. Należy z
Ałmat wyjechać w kierunku Kapszagaj (kaz. Қапшағай, ros. Капчагай).
Potem należy jechać w kierunku Bakans (kaz. Бақанас, ros. Баканас). Po
około 30 km docieramy do Tanbały
Tas. Płaskorzeźby przedstawiają Buddę zazwyczaj w pozycji kwiatu lotosu. Najprawdopodobniej część pła-
Kazachstan: Obwód pawłodarski
OBWÓD
PAWŁODARSKI
(kaz. Павлодар облысы, ros.
Павлодарская область) – obwód w
północno-wschodniej części Kazachstanu o powierzchni 124 800 km².
Jego stolicą jest Pawłodar. Obwód zamieszkuje 744 860 mieszkańców.
Graniczy on od północy z Rosją, od
zachodu z obwodem akmolskim, od
południowego wschodu z obwodem
wschodniokazachstańskim, od północnego zachodu z obwodem północnokazachstańskim i od południa z obwodem karagandzkim. Większość powierzchni jest nizinna (Nizina Zachodniosyberyjska), na południowym
zachodzie pojawiają się wyżyny (Pogórze Kazaskie). Obszar ten znany
jest z wydobycia węgla kamiennego i
brunatnego, soli kamiennej i złota.
Odnaleźć tu można przemysł maszynowy, metalowy, lekki, spożywczy.
Obszar ten często bywa nazywany Syberią Kazachstanu. Jest tutaj mnóstwo
jezior, rzek i dzikie lasy.
PAWŁODAR
(kaz. i ros. Павлодар). Miasto liczy
obecnie prawie 320 tys. ludzi. Jest to
jeden z najważniejszych portów nad
Irtyszem. Założony został formalnie
w 1720 roku jako posterunek Koriakowski w ufortyfikowanej przez Rosjan linii wzdłuż Irtyszu. Garnizon
91
portu stanowiło 48 żołnierzy. Port
wziął nazwę od położonego niedaleko
jeziora o takiej samej nazwie. Pod koniec XVIII wieku wokół fortu zaczęli
osiedlać się mieszkańcy cywilni –
związane to było z rozwojem handlu
solą. Handlarze czując się bezpiecznie
w okolicy fortu, budowali tutaj swoje
magazyny. Prawa miejskie i nazwę
uzyskał w 1861 roku. Nazwano go na
cześć Pawła Aleksandrowicza, ósmego dziecka cara Aleksandra II. Paweł
Aleksandrowicz dowodził armią carską. Miasto w dużej mierze zachowało swój XIX wieczny charakter i bardzo dobrze można tutaj zaobserwować wiele elementów architektury, zabudowy przestrzennej a nawet zwyczajów panujących w Rosji pod rządami carów. Rozwój nowoczesnego
miasta nastąpił w połowie lat 60. XX
wieku, w momencie tworzenia nowych zakładów przemysłowych. W
1978 roku ukończono budowę rafinerii ropy naftowej.
Dojazd
Samolot: Międzynarodowe Lotnisko
Pawłodar znajduje się 14 km na południe od miasta. Samoloty latają stąd
do Astany, Ałmaty, Mińska, Moskwy,
Soczi, Antalai oraz Petersburga. Strona internetowa lotniska:
http://www.airport.pvl.kz/.
Pociąg: Centralny Dworzec Kolejowy
to nowoczesny budynek w północnej
części miasta. Codziennie jeżdżą stąd
pociągi do Ałmaty, Astany, Ridder,
Karagandy i Nowokuźniecka (ros.
Новокузнецк). Ponadto dojedziemy
108
Kazachstan: Taraz
dwabnym Szlaku miasto handlowe
Tałas. Później było kontrolowane
przez Turgesz, konfederację plemion
turkijskich, by w VIII w. dostać się
pod władzę Karłuków. Wydaje się, że
w tym czasie zaczęto używać nazwy
„Taraz”. W IX w. perska dynastia Samanidów rozciągnęła swoje panowanie na dolinę rzeki Tałas i narzuciła
miastu Islam. Pod koniec X w. przybyli na te ziemie Karachnidzi i pod
ich rządami w XI i XII w. Taraz przeżywał okres swojej świetności. Z tamtych czasów zachowały się piękne pomniki, które odnowiono ku ozdobie
miasta i jego okolic. Taraz mógł się
również pochwalić systemem podziemnych glinianych wodociągów,
akweduktem oraz mennicą. Potęga
Karachnidów osłabła w XII w. i miasto w 1210 r. przeszło pod panowanie
chorezmszacha Muhammada II. W
1220 roku miasto zajęli Mongołowie.
Niedługo po tym zaczęło podupadać i
w XVI wieku w czasach Chanatu Kazachskiego było tylko niewielką wsią.
W XIX wieku na terenie starożytnego
miasta Taraz zbudowana została forteca, wokół której zaczęło powstawać
nowe miasto. Nadano mu nazwę „Namangani Kochek” z racji tego, iż wielu nowych przybyszów pochodziło z
Namanganu w Kotlinie Fergańskiej.
W roku 1856, miasto zostało przemianowane na „Aulije Ata”, czyli „święty
ojciec”, którego mauzoleum tu się
znajduje. Rosjanie, pod dowództwem
generała Michaiła Czerniajewa, zajęli
miasto w roku 1864. Trzy lata później
zostało ono ustanowione stolicą ujezdu. W roku 1936 ponownie zmieniono
nazwę miasta. Tym razem na „Mirzojan”, na cześć Leona Mirzojana, Ormianina z pochodzenia, który był
przywódcą Komunistycznej Partii Kazachstanu w latach 1933-1938. W tym
roku Mirzojan został stracony, stając
się ofiarą stalinowskich represji, a
miasto przemianowano na „Dżambuł”, upamiętniając w ten sposób kazachskiego poetę, Dżambuła Dżabajewa. W roku 1997, przywrócono nazwę o najdłuższej historii – Taraz.
Chociaż współcześnie rozwija się tu
doskonale przemysł elektrotechniczny, spożywczy, rafineria ropy naftowej, lekki, itd., to z pewnością większość osób zapytana z czego słynie to
miasto odpowie, że z wódki. Jest to
fakt, że zostało tutaj coś z postradzieckiego klimatu.
Pamiętać należy także, że w latach 40.
XX wieku zostało do tego regionu zesłanych wielu Polaków. Szacuje się,
że mogło ich być ponad 30 tys. Działała tu polska szkoła, przedszkole,
żłobek. Rozwijało się także życie kulturalne, propagujące Polskę. To tu
podczas wojny mieszkała Anna
German.
Dojazd
Samolot: samoloty z lotniska Tałas,
latają codziennie do Astany, Ałmaty
oraz Kyzyłordy. Lotnisko to stary, postradziecki budynek. Robi bardzo złe
wrażenie, jest mało funkcjonalny i
przestarzały.
128
Kazachstan: Aralsk
wody w jeziorze poskutkowało także
powiększeniem się jego powierzchni i
odwróceniem tendencji do cofania się
linii brzegowej: np. miasto Aralsk,
które niegdyś było ważnym portem na
brzegu jeziora, a które w wyniku wysychania znajdowało się na początku
XXI wieku około 100 kilometrów od
brzegu, rok po wybudowaniu tamy
odległe jest od jego brzegu już tylko o
25 kilometrów.
Po zwiedzeniu tamy trzeba wybrać się
do chyba najbardziej znanego miejsca
Kazachstanu i jednego z najbardziej
znanych miejsc byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
– kosmodromu Baikonur.
BAJKONUR
(kaz. Байқоңыр, ros. Байконур) znaj duje się 250 km na północny-zachód
od Kyzyłordy. Jest to miejsce największych sukcesów i najbardziej
spektakularnych klęsk nauki radzieckiej drugiej połowy XX wieku. Jest to
największy i najstarszy tego typu
obiekt na naszej planecie. Stąd do dzisiaj startują zarówno bezzałogowe jak
i załogowe statki kosmiczne. Kosmodrom znajduje się na obszarze o wymiarach 75 na 90 kilometrów, zaś na
jego terenie ulokowano 11 kompleksów montażowych, 9 startowych oraz
2 lotniska. Bajkonur, to również nazwa kazachskiej wioski odległej kilkaset kilometrów od kosmodromu –
po locie Gagarina była ona podawana
przez ZSRR jako rzekoma lokalizacja
kompleksu. W wiosce tej wystawiane
były wówczas, dla utrzymania pozorów, makiety rakiet. Prawdziwy kosmodrom znajduje się w okolicy miejscowości Töretam (Tiuratam), a jego
oficjalna nazwa to 5-GIK „Bajkonur”. W pobliżu, w maju 1955 rozpoczęto budowę osady dla pracowników
kosmodromu i ich rodzin. Nosiła ona
różne nazwy – Taszkent-90, TiuraTam, Zarja, Zwiezdograd, a od 1958
Leninsk. W 1966 uzyskała prawa
miejskie, a w 1995 przemianowano ją
na Bajkonur. Nazwa się przyjęła. Jej
etymologia związana jest z historią,
która mówiła o skazaniu w carskiej
Rosji rzemieślnika na wygnanie do
wioski Bajkonur za wywrotowe poglądy o możliwych lotach człowieka
na Księżyc.
Początek radzieckiego programu kosmicznego wiąże się nierozerwalnie z
osobą Siergieja Korolewa, który pracował nad programem rakiet balistycznych i zadecydował w dużej
mierze o lokalizacji kosmodromu.
Stąd wystartował pierwszy sztuczny
satelita ziemi. 4 października 1957
roku wystrzelono ważącą zaledwie 90
kg pierwszego sztucznego satelitę ziemi – Sputnik 1. Miesiąc później 3 listopada, w 40 rocznicę rewolucji październikowej wystrzelono satelitę
Sputnik 2, na pokładzie którego znajdował się pies – Łajka, pierwszy organizm żywy wystrzelony z ziemi. Pies
zdechł po kilku miesiącach w przestrzeni kosmicznej. 12 kwietnia 1961
roku z Bajkonuru miał miejsce najważniejszy start rakiety kosmicznej w
historii Związku Radzieckiego. Na
142
Kazachstan: Aktau
sko ulicy Prezydenta Republiki Kazachstanu. Wystawę otwiera prezentacja minerałów i kopalin, jakie znajdowane są w okolicy. Dalej obejrzeć
można najdawniejsze dzieje regionu i
eksponaty z czasów, kiedy pojawili
się tutaj pierwsi prehistoryczni ludzie.
Mamy więc artefakty z epoki kamienia i żelaza. Dalej są znaleziska z
okresu, który w Europie jest określany mianem „średniowiecza”. Mamy
zatem zarówno ceramikę, jak i przedmioty luksusowe z czasów, kiedy Jedwabny Szlak był w rozkwicie.
Mamy także znaleziska z czasów chanatu kazaskiego. W końcu obejrzeć
można artefakty z czasów caratu, bolszewizmu oraz II wojny światowej.
Nie zabrakło także licznych fotografii
i pamiątek prezentujących początki
wydobycia ropy naftowej w regionie
oraz budowy magistrali życiowej miasta – portu. W końcu warto zatrzymać
się przy dużej mapie regionu oraz bardzo dużej mapie miasta. Warto zapamiętać układ ulic oraz ważniejszych
budynków, bądź zrobić zdjęcie makiety miasta i map. Przy nienazwanych
ulicach zdobyta tu wiedza będzie bezcenna i niezwykle pomocna, gdy się
zgubimy. Po wyjściu z muzeum idziemy na północ. Mijamy pomnik Kaszagana Kurzszimomuly. Niestety
na tym kończą się zabytki godne uwagi w mieście. Trudno się temu dziwić,
w końcu założono je 50 lat temu. Pora
ruszyć ekplorować okolicę! Celem
pierwszym jest miasto umarłych –
Kosszkarata.
Jednak jako ciekawostkę można podać, że samo Aktau szczyci się każdym nawet najmniejszym zabytkiem
(pamiętać należy o szczególnie niesprzyjających warunkach w tym regionie) i plażami, które de facto do
najczystszych nie należą. Panuje tu
tak surowy klimat, że wodę słodką
uzyskuje się, odsalając wodę morską
przy użyciu reaktora atomowego.
KOSSZKARATA
(ros. Коссзкарата) czyli miasto umarłych leży 20 km na północ od Aktau i
rozmieszczone jest wzdłuż półpustynnych krajobrazów regionu Mangistau.
Liczne nekropolie zawierające misterne konstrukcje kamienne, stanowią
symbole istnienia i łączności z przodkami. Pierwsze grobowce zostały wybudowane przez ludy koczownicze,
które pozostawiły więcej śladów istnienia po śmierci niż za życia. Niegdyś mauzolea oznaczały miejsca pochówku szczególnie szanowanych
przodków. Wyjątkową uwagę należy
tu zwrócić na zdobienia najstarszych
grobów, które wykorzystały ornamentykę stylizowanych, kręconych rogów
barana (są one jednak zupełnie inne
od znanych w pozostałych częściach
kraju przedstawień rogów, nazywanych koita). Nekropolia jednak rozwijała się przez wieki. Obecnie w przypadku współczesnych cmentarzy, takich jak w południowej części Kosszkaraty, wielu dobrze sytuowanych
obywateli Kazachstanu wybudowało
wyszukane mauzolea dla swoich