1. Rzeczpospolita Polska jako demokratyczne państwo prawne 2

Szczegółowe wymagania na poszczególne oceny
Wiedza o społeczeostwie – nowa podstawa programowa
Bartosz Florys, Maja Sperka
Dział
1.
Rzeczpospolita
Polska jako
demokratyczne
państwo
prawne
Temat
(rozumiany jako
lekcja)
Wymagania
na ocenę
dopuszczającą
Wymagania
na ocenę
dostateczną
Wymagania
na ocenę
dobrą
Wymagania
na ocenę
bardzo dobrą
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Wymagania
na ocenę
celującą
Uczeń opanował
wymagania na
ocenę bardzo
dobrą, a
ponadto:
1.-2. (1.1. – 1.2) – zna podstawy – omawia zasady – rozróżnia władzę – ocenia realizację –
analizuje
Rzeczpospolita
ustroju
ustroju zawarte w ustawodawczą,
zasady
podstawy prawne
jako
Rzeczypospolitej konstytucji
wykonawczą,
praworządności w ustroju
demokratyczne
sądowniczą
i Polsce
Rzeczypospolitej,
państwo prawne.
terytorialną
w
określa wady i
Rzeczypospolitej
zalety konstytucji
(2.1) –
wyjaśnia – zna dokumenty, –
porównuje – analizuje zasady – uzasadnia swoją
2.
Młody 3.
Obywatelstwo
pojęcie
które
regulują
prawa
obywatela nabywania
opinię na temat
obywatel
w
polskie
i
unijne.
obywatelstwa
kwestie
prawne
w
obywatelstwa
nieakceptowania
urzędzie
obywatelstwa
– omawia zasady
nabywania
obywatelstwa
4.
(2.2) – wie, jak uzyskać –
wyjaśnia
Uzyskiwanie
podstawowe
podstawowe
podstawowych
dokumenty:
pojęcia związane z
i przez
Polskę
prawa
do
podwójnego
obywatelstwa
– potrafi wypełnić – analizuje dane –
uzasadnia
wnioski o wydanie dotyczące PESEL
konieczność
podstawowych
– omawia różnice posiadania
Rzeczypospolitej i polskiego
UE
unijnego
1
dokumentów.
dowód osobisty, tematem:
paszport, prawo obowiązek
jazdy
meldunkowy,
dowód
rejestracyjny,
paszport, faktura
VAT
5. (2.3) Udział –
zna
formy – omawia czynne i
obywatela
w udziału obywateli bierne
prawo
wyborach
i w
życiu wyborcze
referendach.
publicznym
dokumentów
przy
rejestracji świadectwa
różnych pojazdów homologacji dla
danego
typu
samochodu
–
porównuje
wybory
na
Prezydenta RP, do
Parlamentu,
samorządów
terytorialnych
i
Parlamentu
Europejskiego
–
potrafi
przedstawić system
wyborczy
w
Rzeczypospolitej
6.
(2.4) – wie, co to jest – omawia prawo –
rozróżnia
Konstytucyjne
informacja
obywatela
do sposoby
prawo obywatela publiczna
informacji
udostępniania
do informacji.
publicznej
informacji
publicznej
7. (2.5) Procedury – zna dokumenty, – potrafi wypełnić – rozróżnia formy
odwoławcze
od które
regulują podanie i złożyć odwoławcze
od
decyzji urzędów.
procedury
zażalenie
na postępowania
odwoławcze
decyzję publiczną
administracyjnego;
postępowania
omawia
proces
administracyjnego
odwoławczy
w
Rzeczypospolitej
3. Prawo i sądy
–
analizuje
przyczyny niskiej
frekwencji
obywateli
w
wyborach
i
referendach
– analizuje powody – ocenia problem
odmowy podania jawności
życia
informacji
publicznego
publicznej
– potrafi uzasadnić
potrzeby
zastosowania
postępowania
odwoławczego
– dokonuje oceny
problemów
występujących w
środowisku,
w
sprawie których
można
by
skierować petycje
do
władz
lokalnych
8. (3.1) Pojęcie – zna podstawowe – rozróżnia rodzaje –
wskazuje – ocenia kondycję –
potrafi
prawa
i
norm pojęcia związane norm
prawnych; poszczególne
naszego
prawa; interpretować
prawnych.
z prawem
omawia
funkcje elementy normy wyjaśnia,
jakie zapisy
prawa
prawnej: hipotezę, prawo jest „dobre” przykładów norm
2
dyspozycję
i
sankcję
9.
(3.2) –
wymienia –
wyjaśnia –
omawia
Podstawowe
konstytucyjne
znaczenie zasady najważniejsze
zasady prawa i zasady
domniemania
zasady procesowe
funkcjonowania
funkcjonowania
niewinności
gwarantowane w
sądów.
sądów
konstytucji
prawnych
– potrafi wyjaśnić
znaczenie udziału
obywateli
w
sprawowaniu
wymiaru
sprawiedliwości
– analizuje pracę i
funkcjonowanie
polskiego
wymiaru
sprawiedliwości;
sądownictwo
polskie porównuje
z sądownictwem
w
prawie
anglosaskim
– uzasadnia, jakie
znaczenie
dla
funkcjonowania
państwa
ma
hierarchia aktów
prawnych
–
potrafi
interpretować
wybrane przepisy
kodeksu karnego
10. (3.3) Źródła i –
zna
źródła –
omawia – rozróżnia gałęzie
gałęzie prawa.
prawa
hierarchię aktów i dziedziny prawa
obowiązującego
prawnych w Polsce
w Polsce
–
analizuje
poszczególne
działy
prawa
międzynarodowego
i europejskiego
11. (3.4) Wybrane –
wyjaśnia
zagadnienia prawa podstawowe
polskiego.
pojęcia:
przestępstwo,
prawo
karne,
prawo cywilne,
pozew itp.
–
omawia
poszczególne
dziedziny prawa;
wie, czym się
zajmują
–
potrafi
sformułować
dowolny pozew do
sądu i uzasadnić
go
– potrafi napisać
akt
oskarżenia
dotyczący
naruszenia
dowolnego
artykułu
prawa
karnego
12.
(3.5) –
wymienia
Uczestnicy procesu uczestników
sądowego.
procesu karnego i
cywilnego
–
wyjaśnia
poszczególne
pojęcia związane z
procesem karnym i
cywilnym
– rozróżnia kolory
żabotu, lamówek i
mankietów
sędziów,
prokuratorów,
obrońcy i radcy
– uzasadnia rolę –
analizuje
czynnika
osobowe źródła
społecznego
w dowodowe
i
sądzie
instytucję świadka
koronnego
13. (3.6) Przebieg –
zna
etapy – omawia główne –
sporządza – ocenia problem –
uzasadnia
3
postępowania
sądowego.
procesu karnego;
wyjaśnia
podstawowe
pojęcia
prawa,
jakie zawiadomienie
przysługują
popełnieniu
ofierze, sprawcy i przestępstwa
świadkowi
przestępstwa
o obowiązku
powiadomienia o
popełnieniu
przestępstwa
ściganego z urzędu
znaczenie
mediacji
w
procesie karnym i
cywilnym
14. Prawo i sądy −
lekcja
powtórzeniowa.
15.
Prawo
regulatorem życia
społecznego
–
lekcja
sprawdzająca.
16. (4.1) Organy –
wymienia – omawia zadania –
określa –
przedstawia –
ocenia
4.
podstawowe
przykłady
działalność
Bezpieczeństwo odpowiedzialne za instytucje, które instytucji
porządek
bezpieczeństwo
wewnętrzne
państwa.
i realizują zadania
w
zakresie
bezpieczeństwa
wewnętrznego w
Rzeczypospolitej
odpowiedzialnych
za
porządek
i
bezpieczeństwo
wewnętrzne:
Policji,
ABW,
Agencji Wywiadu,
CBA,
Straży
miejskiej, Straży
Granicznej,
Ochrony kolei i
BOR-u
uprawnienia
policji i służb
odpowiedzialnych
za porządek i
bezpieczeństwo
wewnętrzne
nadużywania
uprawnień przez
policję
i
inne
służby
odpowiedzialne za
porządek
i
bezpieczeństwo
instytucji
odpowiedzialnych
za porządek i
bezpieczeństwo
17. (4.2) Problemy –
wyjaśnia
przestępczości w pojęcie
Polsce.
przestępczości i
patologii
–
charakteryzuje
zjawiska
patologiczne wśród
młodzieży
– rozróżnia sposób
postępowania
i
kary
wobec
nieletnich
ze
–
proponuje
sposoby uniknięcia
przestępstwa
i
przeciwdziałania
– uzasadnia swoją
opinię na temat
odpowiedzialności
za
popełnione
4
względu na wiek
mu
zbrodnie
–
potrafi
przedstawić
sposób walki z
„dopalaczami”
–
przedstawia
argumenty za lub
przeciw legalizacji
narkotyków
lekkich w Polsce
– uzasadnia swoje
stanowisko
dotyczące
zdelegalizowania
wyrobów
tytoniowych
5. Edukacja i 19. (5.1) Prawa i – zna genezę – omawia prawa i – charakteryzuje
obowiązki ucznia
dokumenty, które
praca w Polsce obowiązki ucznia. praw dziecka
odnoszą się do
i
w
Unii
praw ucznia
Europejskiej
– dowodzi, czy
instytucje,
które
zajmują
się
ochroną
praw
ucznia, spełniają
swoje zadanie
–
analizuje
dokumenty
prawne; wyciąga
wnioski
– zna strukturę
szkolnictwa
wyższego
w
Rzeczypospolitej
i w Europie
– omawia zasady
przyjmowania na
wyższe uczelnie w
Polsce i Europie
– charakteryzuje
programy unijne
dotyczące
szkolnictwa
wyższego
–
rozróżnia
systemy nauki w
zależności
od
organizacji zajęć i
ze względu na
organ prowadzący
–
uzasadnia
potrzebę
podejmowania
nauki w szkole
wyższej
21. (5.3) Polska w – wie, co to jest
strefie Schengen.
strefa Schengen i
z
czym
ją
powiązać
–
wyjaśnia
podstawowe
pojęcia związane
ze strefą Schengen
– charakteryzuje
warunki
bezpiecznego
podróżowania po
świecie
–
ocenia
fakt
przystąpienia
Polski do strefy
Schengen
–
uzasadnia
korzyści
i
zagrożenia
wynikające
z
członkostwa
Polski w strefie
18. (4.3) Przepisy
prawne dotyczące
sprzedaży
i
konsumpcji
alkoholu,
papierosów
i
narkotyków.
20.
(5.2)
Szkolnictwo
wyższe w Polsce i
w Europie.
społecznej; zna jej
przejawy
– zna przepisy
dotyczące
sprzedaży
napojów
alkoholowych,
używania tytoniu
i
wyrobów
tytoniowych
– wymienia kary,
jakie grożą za
wytwarzanie,
sprowadzanie,
udzielanie,
ułatwianie
i
nakłanianie
do
zażywania
substancji
psychotropowych i
odurzających
5
Schengen
22.
(5.4) – zna możliwości
Zatrudnianie
zarabiania przez
młodzieży
i młodych ludzi
podejmowanie
działalności
gospodarczej.
– podaje, jakie
umowy
mogą
zawierać
młodzi
ludzie i jakie są
zasady
opodatkowania ich
dochodów
– charakteryzuje –
sporządza
ogólne
zasady Europass-CV
podejmowania
pracy i zakładania
własnych
przedsiębiorstw w
Unii Europejskiej
–
uzasadnia
korzyści
i
zagrożenia
wynikające
z
podejmowania
działalności
gospodarczej
przez młodych
ludzi
wyjaśnia – rozróżnia trzy –
omawia –
przedstawia –
analizuje
6.
Prawa 23. (6.1) Pojęcie i –
geneza
praw znaczenie pojęcia generacje
praw najważniejsze
historyczny
dokumenty
człowieka
prawa człowieka i człowieka i podaje dokumenty
rodowód
praw dotyczące
praw
człowieka.
wymienia
ich przykładowe prawa związane
z
naturalne cechy
prawami
człowieka
24.
(6.2) –
wyjaśnia –
wymienia – wyjaśnia, co
Podstawowe prawa znaczenie pojęć: podstawowe prawa oznacza, że prawa
wolności człowieka
są
i
wolności prawa i wolności i
człowieka
człowieka
powszechne,
człowieka.
przyrodzone
i
niezbywalne
człowieka
–
charakteryzuje
najważniejsze
postanowienia
Powszechnej
Deklaracji
Praw
Człowieka,
Europejskiej
Konwencji Praw
Człowieka
i
Konwencji
o Prawach Dziecka
25. (6.3) Przykłady –
wyjaśnia –
wyjaśnia – przedstawia na –
ocenia
skuteczność
łamania
praw znaczenie pojęcia: przyczyny łamania wybranych
łamanie
praw
praw
człowieka
przykładach,
w
ochrony
praw
człowieka.
człowieka,
i
jaki
sposób
i człowieka w Polsce
człowieka
–
ocenia
Konstytucję
Rzeczpospolitej
pod kątem praw
człowieka
– bierze udział w
debacie klasowej,
szkolnej
lub
internetowej
na
6
podaje
przykłady
26. (6.4) Ochrona
dóbr osobistych –
prawo
do
prywatności.
ich
– wyjaśnia, na
czym
polega
prawo
do
prywatności
–
wymienia
ochronę
danych
osobowych i prawa
obywatela
w
kontaktach
z
mediami
jako
przykłady prawa
do prywatności
dlaczego
we i na świecie
współczesnym
świecie są łamane
prawa człowieka
temat wybranych
praw człowieka
–
wyszukuje
przykłady
naruszania prawa
do prywatności
–
uzasadnia
potrzebę
funkcjonowania
prawa,
które
chroni
dobra
osobiste
–
ocenia
skuteczność
ochrony
dóbr
osobistych
w
kontekście prawa
do prywatności
(7.1) – zna podstawę –
przedstawia –
wyszukuje –
charakteryzuje – ocenia, na ile
7.
Ochrona 27.
środki przykłady działań działalność sądów zawarte
w
praw i wolności Gwarancje ochrony prawną ochrony główne
praw człowieka w praw człowieka w ochrony praw i podejmowanych w
Polsce
wolności w Polsce celu ochrony praw
RP.
człowieka przez
wybrane instytucje
28. (7.2) Rzecznik
Praw
Obywatelskich
i
Rzecznik
Praw
Dziecka.
– zna instytucje
państwowe
powołane
do
ochrony praw i
wolności
człowieka
– opisuje sposób
działania
Rzecznika
Praw
Obywatelskich
i
Rzecznika
Praw
Dziecka
–
określa
podstawowe
zadania Rzecznika
Praw
Obywatelskich i
Rzecznika Praw
Dziecka
powszechnych
i
administracyjnych,
Trybunału
Konstytucyjnego i
Krajowej
Rady
Radiofonii
i
Telewizji
Konstytucji
RP
gwarancje praw
człowieka
są
wystarczające
– ocenia, czy w – pisze prostą
Polsce
są skargę
do
przestrzegane
Rzecznika Praw
prawa dziecka i Obywatelskich
prawa ucznia
lub
Rzecznika
Praw
Dziecka
według podanego
wzoru
7
29.
(7.3) – zna Europejski
Praw
Europejski system Trybunał
Człowieka
w
ochrony
praw
Strasburgu
człowieka.
–
przedstawia
strukturę
międzynarodowego
systemu ochrony
praw
człowieka:
system
międzyrządowy
(system
uniwersalny
i
systemy
regionalne)
i
organizacje
pozarządowe
– określa sposób
złożenia petycji do
Europejskiego
Trybunału Praw
Człowieka
w
Strasburgu
–
charakteryzuje
działalność
instytucji
wchodzących
w
skład
Europejskiego
systemu ochrony
praw człowieka
–
uzasadnia
znaczenie
działalności
Europejskiego
Trybunału Praw
Człowieka
w
Strasburgu
dla
ochrony
praw
człowieka
–
wyjaśnia
znaczenie pojęcia
„organizacja
pozarządowa”
–
wymienia
najważniejsze
organizacje
pozarządowe
ochrony
praw
człowieka
działające w Polsce
i na świecie
– przedstawia na
przykładach
działania
podejmowane
przez
ludzi
i
organizacje
pozarządowe
broniące
praw
człowieka
–
charakteryzuje
działalność
organizacji
pozarządowych w
Polsce
–
–
rozpoznaje
przejawy rasizmu,
szowinizmu,
antysemityzmu,
ksenofobii
i
homofobii
– charakteryzuje
szowinizm,
rasizm,
antysemityzm,
ksenofobię
i
homofobię
–
uzasadnia
potrzebę
przeciwstawiania
się
omawianym
formom
dyskryminacji
i
braku tolerancji
30.
(7.4)
Działalność
organizacji
pozarządowych.
31. (7.5) Przejawy
szowinizmu,
rasizmu,
antysemityzmu,
ksenofobii
i
homofobii.
–
wyjaśnia
znaczenie pojęć:
szowinizm,
rasizm,
antysemityzm,
ksenofobia
i
homofobia
w
miarę
swoich
możliwości
włącza się w
wybrane
działania
organizacji
pozarządowych
– uzasadnia swoje
stanowisko
dotyczące
zaangażowania się
w
wybrane
działania na rzecz
równości
i
tolerancji
8
32.
Prawo
człowieka
jako
istoty ludzkiej w
świetle
dokumentów
międzynarodowych
–
lekcja
powtórzeniowa.
33.
Prawa
człowieka w Polsce
i na świecie –
sprawdzian
wiadomości.
34. ( ) Naruszanie
praw człowieka w
wybranych
dziedzinach.
–
wymienia
dziedziny,
w
których dochodzi
do
naruszania
praw człowieka
–
poszukuje
informacji
z
różnych źródeł na
temat naruszania
praw
kobiet
i
dzieci
–
przedstawia
przykłady
naruszania praw w
kontekście
wolności
wyznania, prawa
do edukacji i praw
humanitarnych
–
charakteryzuje
wybrane przejawy
naruszania
praw
człowieka
w
wybranych
dziedzinach
–
opracowuje
założenia
do
projektu, który ma
zaradzić
naruszaniu praw
człowieka
w
omawianych
dziedzinach
9