Fizyka Kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego

Fizyka
Kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi
do podjęcia studiów technicznych i przyrodniczych
Rozkład materiału i wymagania edukacyjne dla
2 klasy (zakres podstawowy, klasy: matematyczno – informatyczna, matematyczno - ję-
zykowa ) do programu DKOS-5002-38/04 i podręcznika "Fizyka dla szkół ponadgimnazjalnych kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi do podjęcia studiów technicznych i przyrodniczych" pod redakcją J. Salach, wydawnictwa ZamKor, nr dopuszczenia 90/04
Nr
lekcji
1.
temat
dopuszczający
Wymagania na poszczególne oceny
dostateczny
dobry
b. dobry
Wymagania edukacyjne z fizyki.
Fizyka cząsteczkowa i termodynamika.
2.
3.
4.
5.
6-7
8-9
10.
11.
12.
13-14
Temperatura. Zerowa zasada termodynamiki.
Energia wewnętrzna. I zasada termodynamiki.
Równanie stanu gazu doskonałego.
Równanie stanu gazu doskonałego - rozwiązywanie zadao.
Przemiany gazu doskonałego.
Silnik cieplny. II zasada termodynamiki
Termodynamika – rozwiązywanie zadao.
Entropia. Procesy odwracalne i nieodwracalne.
Powtórzenie i utrwalenie wiadomości.
Sprawdzian.
 potrafi wymienid właściwości gazów,
 potrafi objaśnid pojęcie
gazu doskonałego,
 potrafi wymienid właściwości cieczy.
 zna związek temperatury
ciała ze średnią energią kinetyczną jego cząsteczek
 potrafi wymienid i opisad
przemiany gazowe.
 wie co to znaczy, że proces
jest odwracalny lub nieodwracalny
 potrafi wyjaśnid, na czym
polega zjawisko dyfuzji, ruchów Browna
 potrafi zdefiniowad energię
wewnętrzną i ciepło,
 potrafi wypowiedzied i
objaśnid zerową i pierwszą
zasadę termodynamiki
 potrafi przeliczad temperaturę w skali Celsjusza na
temperaturę w skali Kelvina
i odwrotnie.
 rozumie i potrafi opisad
założenia teorii kinetycznomolekularnej gazów,
 potrafi zapisad i objaśnid
równanie stanu gazu doskonałego,
 potrafi zapisad i objaśnid
równanie Clapeyrona
 rozumie kierunkowośd
procesów w przyrodzie.
 . potrafi objaśnid sens fizyczny pojęcia entropii,
 potrafi obliczad sprawności
silników cieplnych i skuteczności chłodzenia,
 potrafi wypowiedzied drugą
zasadę termodynamiki
 potrafi opisad skutki działania sił międzycząsteczkowych,
 potrafi wyjaśnid zjawiska
menisku..
 potrafi zapisad i objaśnid
podstawowy wzór na ciśnienie gazu,
 potrafi wykorzystad równanie stanu gazu doskonałego
i równanie Clapeyrona do
opisu przemian gazowych
(izotermicznej, izobarycznej, izochorycznej, adiabatycznej),
 potrafi sporządzad i interpretowad wykresy, np.
p(V ) , p(T ) , V (T ) , dla
wszystkich przemian,
 potrafi obliczad pracę objętościową i ciepło w różnych
przemianach gazu doskonałego
 rozumie i potrafi objaśnid
statystyczną interpretację
drugiej zasady termodynamiki.
 potrafi zdefiniowad wielkości fizyczne opisujące te
procesy,
 potrafi sporządzad i interpretowad odpowiednie wykresy,
 potrafi opisad przemiany
energii w tych zjawiskach.
 rozumie co to znaczy, że
energia wewnętrzna jest
funkcją stanu,
 potrafi rozwiązywad problemy związane z wykorzystaniem pierwszej zasady
termodynamiki,
 potrafi wyprowadzid wzór
na ciśnienie gazu w zbiorniku zamkniętym,
 potrafi zastosowad pierwszą zasadę termodynamiki
do opisu przemian gazowych,
 potrafi rozwiązywad problemy, wykorzystując ilościowy opis przemian gazu
doskonałego.
 potrafi rozwiązywad problemy dotyczące drugiej zasady termodynamiki,
 potrafi na podstawie wykresów opisywad cykle
przemian zachodzących w
silnikach.
Elementy szczególnej teorii względności.
15.
16.
17.
Założenia szczególnej teorii względności.  wie, że dla szybkości bliskich szybkości światła w
Efekty relatywistyczne.
próżni, nie można korzystad
Pęd i energia w fizyce relatywistycznej.
z transformacji Galileusza,
Szczególna teoria względności - rozwią
wie, że szybkośd światła c
zywanie zadao.
jest jednakowa dla wszystkich obserwatorów niezależnie od ich ruchu oraz ruchu źródła światła,
 wie, że zgodnie ze szczególną teorią względności
Einsteina w różnych układach odniesienia czas płynie inaczej.
 wie, że c jest największą,
graniczną szybkością przekazywania informacji w
przyrodzie,
 potrafi objaśnid, dlaczego
skutek może wystąpid w
określonym czasie po zaistnieniu przyczyny,
 wie, co to jest rok świetlny,
 potrafi uzasadnid fakt, że
obserwacje astronomiczne
dają nam informacje o stanie obiektów przed milionami lub miliardami lat.
 wie, że dla ruchu z szybkością bliską c nie obowiązuje
zwykły wzór na energię kinetyczną.
 wie, że w układzie, w którym ciało spoczywa ma ono
2
energię E mc zwaną
energią spoczynkową ciała.
 potrafi stosowad transformacje Galileusza w zadaniach.
 potrafi wykazad, że przy
założeniu niezależności
szybkości światła od układu
odniesienia, czas upływający między dwoma tymi samymi zdarzeniami w różnych układach odniesienia
jest różny,
 potrafi podad przykłady
tego, że skutek może wystąpid w określonym czasie
po zaistnieniu przyczyny.
 potrafi objaśnid związek
między czasem trwania
procesu w układzie własnym, a jego czasem mierzonym w układzie odniesienia, który porusza się
względem poprzedniego ze
stałą szybkością, bliską
szybkości światła,
 potrafi przedstawid przykład skutków różnego
upływu czasu w różnych
układach odniesienia.
 wie, że znając położenie i
prędkośd ciała w jednym
układzie odniesienia, można obliczyd położenie i
prędkośd w innym układzie
i że wielkości te mają różne
wartości,
 wie, że związki między
przemieszczeniami i prędkościami w różnych układach odniesienia to transformacje Galileusza,
c zjawi wie, że gdy
ska zachodzące równocześnie w jednym układzie odniesienia, są równoczesne
także w innych układach
odniesienia.
 potrafi rozwiązywad problemy dotyczące obliczania
energii wiązania układów.
 potrafi (na przykładzie)
wyprowadzid związek między czasem upływającym w
dwóch różnych układach
odniesienia, z których jeden
porusza się ze stałą szybkością, bliską c względem
drugiego układu.
Oddziaływanie w przyrodzie - elektrostatyka
18.
19.
20.
21.
22.
Ładunek elektryczny. Elektryzowanie ciał.  wie, że istnieją dwa rodzaje
ładunków elektrycznych,
Zasada zachowania ładunku.
Prawo Coulomba. Pole elektrostatyczne.
 wie, że ładunek elektronu
jest ładunkiem elementarNatężenie pola elektrostatycznego.
nym,
Energia potencjalna ładunku.
 wie, jak zbudowany jest
Elektrostatyka – rozwiązywanie zadao.
atom,
 potrafi zapisad i objaśnid
 wie, co to jest pole jednorodne i centralne,
 wie, od czego zależy wartośd natężenia centralnego
pola elektrostatycznego w
danym punkcie,
 potrafi wypowiedzied i
objaśnid zasadę zachowania
ładunku,
 potrafi sporządzid wykres
E(r ) ,
 potrafi korzystad z zasady
superpozycji pól,
 potrafi obliczyd pracę siły
pola jednorodnego i centralnego przy przesuwaniu
ładunku,
 potrafi wyprowadzid wzór
na energię potencjalną ładunku w polu centralnym,
 potrafi wyprowadzid wzór
ogólny na pracę w polu
elektrostatycznym,
 potrafi rozwiązywad problemy z użyciem ilościowego opisu pola elektrosta-
23.
Własności elektryczne ciał.
prawo Coulomba.
 wie, że każde ciało naelektryzowane wytwarza pole
elektrostatyczne,
 poprawnie wypowiada
definicję natężenia pola
elektrostatycznego,
 potrafi opisad i wyjaśnid
sposoby elektryzowania ciał
posługując się zasadą zachowania ładunku,
 potrafi zapisad i objaśnid
wzór na energię potencjalną elektrostatyczną ładunku,
 wie, co nazywamy dipolem
elektrycznym,
 potrafi obliczyd energię
potencjalną cząstki naładowanej w polu elektrostatycznym,
 potrafi sporządzad wykresy
tycznego.
E (r )
zależności p
dla układu ładunków punktowych,
 potrafi zapisad i objaśnid
wzór ogólny na pracę wykonaną przy przesuwaniu
ładunku przez siłę dowolnego pola elektrostatycznego,
 potrafi przeanalizowad ruch
cząstki naładowanej w polu
elektrostatycznym,
 potrafi objaśnid zasadę
działania i zastosowania
oscyloskopu
Oddziaływania w przyrodzie - elektromagnetyzm
24.
25-26
27-28
29.
30-31.
32.
33
34-35
Oddziaływanie magnetyczne. Pole magnetyczne.
Ruch ładunku w polu magnetycznym. Siła
Lorentza. Indukcja pola magnetycznego.
Przewodnik z prądem w polu magnetycznym. Siła elektrodynamiczna.
Oddziaływanie przewodników z prądem.
Zjawisko indukcji elektromagnetycznej.
Własności magnetyczne substancji.
Elektromagnetyzm - powtórzenie.
Sprawdzian wiadomości.
 potrafi przedstawid graficznie pole magnetyczne magnesu trwałego,
 wie, że wielkością opisującą
pole magnetyczne jest in-

dukcja magnetyczna B i
zna jej jednostkę,
 potrafi opisad i wyjaśnid
doświadczenie Oersteda,
 wie, że w polu magnetycznym na poruszającą się
cząstkę naładowaną działa
siła Lorentza,
 wie, że na przewodnik,
przez który płynie prąd w
polu magnetycznym działa
siła elektrodynamiczna.
 zna wzór na wartośd siły
Lorentza dla przypadku

B

,
 zna wzór na wartośd siły
elektrodynamicznej dla


l .
przypadku gdy B
 potrafi określid wartośd,
kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej i siły Lorentza w konkretnych przypadkach,
 potrafi opisad pole magnetyczne przewodnika prostoliniowego i zwojnicy,
 potrafi objaśnid, na czym
polega zjawisko indukcji
elektromagnetycznej i podad warunki jego występowania.
 potrafi zapisad wyrażenie
na siłę Lorentza i definicję
wektora indukcji magnetycznej,
 potrafi zdefiniowad jednostkę indukcji magnetycznej,
 potrafi objaśnid zasadę
działania silnika elektrycznego,
 potrafi opisad oddziaływania wzajemne przewodników z prądem i podad definicję ampera,
 potrafi jakościowo opisad
właściwości magnetyczne
substancji.
 potrafi objaśnid zasadę
działania prądnicy prądu
 potrafi przedyskutowad
zależnośd wartości siły Lorentza od kąta między wek-


torami B i ,
 potrafi przedstawid zasadę
działania i zastosowanie cyklotronu,
 potrafi rozwiązywad problemy związane z oddziaływaniem pola magnetycznego na poruszającą się
cząstkę naładowaną i przewodnik z prądem.
przemiennego,
 potrafi objaśnid zasadę
działania transformatora i
zna jego praktyczne zastosowania.
Drgania i fale.
36
37
38
39
40
41
42
43
44-45
46
47
48
49
50-51
Siła sprężystości.
Charakterystyka ruchu harmonicznego.
Przykłady ruchu harmonicznego.
Energia potencjalna w ruchu harmonicznym.
Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego
za pomocą wahadła matematycznego
Matematyczny model ruchu harmonicznego
Drgania wymuszone, tłumione. Rezonans
mechaniczny.
Fale mechaniczne.
Charakterystyka fal mechanicznych.
Dyfrakcja i interferencja fal.
Charakterystyka fal dźwiękowych.
Zjawisko Dopplera.
Drgania i fale rozwiązywanie zadao.
Powtórzenie wiadomości.
Sprawdzian
 potrafi wymienid przykłady
ruchu drgającego w przyrodzie,
potrafi wymienid i zdefiniowad pojęcia służące do opisu
ruchu drgającego,
 potrafi wyjaśnid, na czym
polega rozchodzenie się fali
mechanicznej,
 potrafi objaśnid wielkości
charakteryzujące fale,
 potrafi podad przykład fali
poprzecznej i podłużnej,
 wie, że ruch harmoniczny
odbywa się pod wpływem
siły proporcjonalnej do wychylenia i zwróconej w
stronę położenia równowagi.
 potrafi wyjaśnid, na czym
polega zjawisko rezonansu,
 potrafi podad przykłady
praktycznego wykorzystania właściwości sprężystych
ciał.
 potrafi opisad fale akustyczne,
 potrafi wyjaśnid, na czym
polega zjawisko Dopplera,
 potrafi obliczyd współrzędne położenia, prędkości,
przyspieszenia i siły w ruchu harmonicznym, rozkładając ruch punktu materialnego po okręgu na dwa
ruchy składowe,
 potrafi sporządzid i objaśnid
wykresy zależności współrzędnych położenia, prędkości i przyspieszenia od
czasu,
 potrafi obliczad pracę i
energię w ruchu harmonicznym,
 potrafi opisad fale stojące,
 rozumie pojęcie spójności
fal,
 potrafi objaśnid zasadę
Huygensa,
 potrafi wyprowadzid wzór
na okres drgao w ruchu
harmonicznym,
 potrafi rozwiązywad problemy dotyczące ruchu
harmonicznego.
 potrafi wyprowadzid warunki wzmocnienia i wygaszania w przypadku interferencji fal harmonicznych
wysyłanych przez identyczne źródła,
 potrafi rozwiązywad problemy dotyczące ruchu falowego.
 potrafi uzasadnid, że światło o różnych barwach ma
w danym ośrodku inny
współczynnik załamania,
 potrafi objaśnid zjawisko
rozszczepienia światła białego jako skutek zależności
współczynnika załamania
od barwy światła,
 potrafi uzasadnid zmianę
długości fali przy przejściu
 potrafi wymienid własności
i praktyczne zastosowania
fal elektromagnetycznych o
różnych zakresach długości,
 potrafi rozwiązywad problemy dotyczące rozszczepienia światła białego.
 potrafi rozwiązywad problemy z zastosowaniem za-
Fale elektromagnetyczne – optyka falowa
52
53
54
55
Fale elektromagnetyczne. Widmo fal
 potrafi objaśnid, co nazywamy falą elektromagneelektromagnetycznych.
tyczną,
Dyfrakcja i interferencja światła.
Wyznaczenie długości światła przy pomo-  potrafi wyjaśnid, na czym
polegają zjawiska dyfrakcji i
cy siatki dyfrakcyjnej.
interferencji światła,
Polaryzacja światła.
 wie, co to jest siatka dyfrakcyjna.
 potrafi podad przykłady
praktycznego wykorzystywania zjawiska polaryzacji.
 potrafi opisad widmo fal
elektromagnetycznych
 wie, że w ośrodku materialnym (czyli poza próżnią)
światło o różnych barwach
(częstotliwościach) rozchodzi się z różnymi szybkościami,
 potrafi objaśnid zjawisko
polaryzacji światła (jakościowo),
n .
leżności d sin
 potrafi korzystad z definicji
 potrafi wymienid sposoby
polaryzowania światła.
wie, że przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego częstotliwośd i okres fali świetlnej nie ulega zmianie
światła z jednego ośrodka
do drugiego,
 potrafi wyjaśnid powstawanie barw przedmiotów w
świetle odbitym i barw ciał
przezroczystych.
 potrafi wyjaśnid obraz
otrzymany na ekranie po
przejściu przez siatkę dyfrakcyjną światła monochromatycznego i białego,
 potrafi zapisad wzór wyrażający zależnośd położenia
prążka n-tego rzędu od
długości fali i odległości
między szczelinami i poprawnie go zinterpretowad.
kąta Brewstera.
Elementy optyki kwantowej.
56-57
58-59
60
Zjawisko fotoelektryczne.
 potrafi wyjaśnid, na czym
polega zjawisko fotoelekWidma atomowe. Model budowy atomu
tryczne,
wodoru.

potrafi wymienid zastosoLasery. Emisja wymuszona.
wania lasera.
 wie, co to jest praca wyjścia
elektronu z metalu,
 wie, co to znaczy, że atom
jest w stanie podstawowym
lub wzbudzonym,
 wie, że każdy pierwiastek w
stanie gazowym pobudzony
do świecenia wysyła charakterystyczne dla siebie
widmo liniowe.
 potrafi zapisad i zinterpretowad wzór na energię
kwantu,
 potrafi sformułowad warunek zajścia efektu fotoelektrycznego dla metalu o pracy wyjścia W,
 wie, jakie ciała wysyłają
promieniowanie o widmie
ciągłym,
 wie, że model Bohra został
zastąpiony przez nową teorię – mechanikę kwantową,
 wie, na czym polega analiza
spektralna,
 wie, że spektroskop służy
do badania widm,
 wie, co to są widma absorpcyjne i emisyjne,
 wie, jak powstają linie
Fraunhofera w widmie sło-
 potrafi wyjaśnid zjawisko
fotoelektryczne na podstawie kwantowego modelu
światła,
 potrafi napisad i objaśnid
wzór na energię kinetyczną
fotoelektronów,
 potrafi narysowad i objaśnid
wykres zależności energii
kinetycznej fotoelektronów
od częstotliwości dla kilku
metali,
 potrafi sformułowad i zapisad postulaty Bohra (wie, że
promienie dozwolonych
orbit i energia elektronu w
atomie wodoru są skwantowane),wie, że całkowita
energia elektronu w atomie
wodoru jest ujemna,
 wie, że pojęcie kwantu
energii wprowadził do fizyki
Planck,
 wie, że wyjaśnienie efektu
fotoelektrycznego podał
Einstein,
 potrafi obliczyd całkowitą
energię elektronu w atomie
wodoru,
 potrafi wykazad zgodnośd
wzoru Balmera z modelem
Bohra budowy atomu wodoru,
 potrafi wyjaśnid, dlaczego
nie można było wytłumaczyd powstawania liniowego widma atomu wodoru
na gruncie fizyki klasycznej,
 potrafi wyjaśnid, dlaczego
model Bohra atomu wodoru był modelem „rewolu-
necznym,
 potrafi zamienid energię
wyrażoną w dżulach na
energię wyrażoną w elektronowoltach,
 wie, czym różni się światło
laserowe od światła wysyłanego przez inne źródła,
cyjnym”,
 wie, że model Bohra jest do
dziś wykorzystywany do intuicyjnego wyjaśniania niektórych wyników doświadczalnych, gdyż stanowi dobre przybliżenie wyników
uzyskiwanych na gruncie
mechaniki kwantowej.
Optyka geometryczna.
61
62-63
64-65
66
67
68-69
Prawo załamania i odbicia.
Zwierciadła.
Soczewki.
Przyrządy optyczne.
Powtórzenie. *
Sprawdzian. *
 potrafi objaśnid, na czym
polega zjawisko odbicia
światła,
 potrafi sformułowad i objaśnid prawo odbicia,
 potrafi zapisad i objaśnid
prawo załamania światła i
zdefiniowad bezwzględny
współczynnik załamania,
 potrafi objaśnid, co nazywamy zwierciadłem płaskim,
 potrafi objaśnid, co nazywamy zwierciadłem kulistym; wklęsłym i wypukłym,
 potrafi opisad rodzaje soczewek,
 potrafi wyjaśnid i poprzed
przykładami zjawisko rozpraszania,
 potrafi objaśnid na czym
polega zjawisko załamania
światła,
 potrafi objaśnid na czym
polega zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia,
 potrafi wymienid warunki,
w których zachodzi całkowite wewnętrzne odbicie.
 potrafi wymienid cechy
obrazu otrzymanego w
zwierciadle płaskim,
 potrafi objaśnid pojęcia:
ognisko, ogniskowa, promieo krzywizny, oś optyczna,
 potrafi wykonad konstrukcję obrazu w zwierciadle
płaskim,
 potrafi wykonad konstrukcje obrazów w zwierciadłach kulistych i wymienid
ich cechy.
 potrafi sporządzad konstrukcje obrazów w soczewkach i wymienid cechy
 potrafi zapisad i objaśnid
związek względnego współczynnika załamania światła
na granicy dwóch ośrodków
z bezwzględnymi współczynnikami załamania tych
ośrodków,
 potrafi wymienid przykłady
praktycznego wykorzystania zjawiska całkowitego
wewnętrznego odbicia,
 potrafi opisad przejście
światła przez płytkę równoległościenną, korzystając z
prawa załamania,
 potrafi opisad przejście
światła przez pryzmat, korzystając z prawa załamania.
 potrafi zapisad równanie
zwierciadła i prawidłowo z
niego korzystad,
 potrafi zapisad i objaśnid
wzór na powiększenie obrazu,
 potrafi zapisad wzór informujący od czego zależy
ogniskowa soczewki i poprawnie go zinterpretowad,
 potrafi przedstawid praktyczny przykład przechodzenia światła przez płytkę
równoległościenną,
 potrafi podad możliwości
praktycznego wykorzystania odchylenia światła
przez pryzmat.
 potrafi narysowad wykres
funkcji y(x ) dla zwierciadła wklęsłego i podad interpretację tego wykresu,
 potrafi wymienid i omówid
praktyczne zastosowania
zwierciadeł,
 potrafi wykorzystywad
równanie soczewki do rozwiązywania problemów,
 potrafi rozwiązywad problemy jakościowe i ilościowe, związane z praktycznym wykorzystywaniem soczewek,
 potrafi wyjaśnid, na czym
polegają wady krótko- i dalekowzroczności oraz zna
sposoby ich korygowania,
 potrafi zinterpretowad
wzór na powiększenie ob-
obrazu w każdym przypadku,
 wie, co nazywamy zdolnością skupiającą soczewki,
 potrafi obliczad zdolnośd
skupiającą soczewki.
 potrafi obliczad zdolnośd
skupiającą układów cienkich, stykających się soczewek,
 potrafi zapisad i zinterpretowad równanie soczewki,
 potrafi objaśnid działanie
oka, jako przyrządu optycznego,
 potrafi objaśnid zasadę
działania lupy,
 wie, że do uzyskiwania
dużych powiększeo służy
mikroskop.
razu oglądanego przez lupę,
 potrafi opisad budowę i
zasadę działania mikroskopu jako układu obiektywu i
okularu,
 potrafi zinterpretowad
przybliżony wzór na powiększenie uzyskiwane w
mikroskopie.
 potrafi opisad historyczne
doświadczenie Rutherforda
i płynące z niego wnioski,
 rozpadania się ciężkich
jąder,
 wie, że jądro, podobnie jak
atom, może się znajdowad
w różnych stanach energetycznych a przechodzenie
ze stanu wzbudzonego do
podstawowego wiąże się z
 potrafi objaśnid metodę
datowania za pomocą izo-
Fizyka jądrowa
70
71
72
73
74
Budowa jądra atomowego. Promienio-  wie, że niektóre pierwiastki
samorzutnie emitują protwórczośd naturalna.
mieniowanie zwane proPrawo rozpadu promieniotwórczego.
mieniowaniem jądrowym,
Jądrowy niedobór masy. Energia wiąza potrafi wymienid rodzaje
nia.
tego promieniowania i poRozszczepienie jądra atomowego.
dad ich główne właściwości,
Reakcje jądrowe.
 wie, z jakich składników
zbudowane jest jądro atomowe,
 potrafi wyjaśnid, czym różnią się między sobą izotopy
danego pierwiastka,
 wie, że przemiany jąder,
następujące w wyniku zderzeo nazywamy reakcjami
jądrowymi.
 potrafi objaśnid co to znaczy, że reakcja jest łaocuchowa
 wie, że promieniowanie
jądrowe niszczy komórki
żywe i powoduje zmiany
genetyczne.,
 potrafi opisad jądro pierwiastka za pomocą liczby
porządkowej (atomowej) i
masowej,
 potrafi opisad cząstki elementarne, uwzględniając
ich masę i ładunek,
 wie, że między składnikami
jądra działają krótkozasięgowe siły jądrowe,
 potrafi wyjaśnid, na czym
polega rozpad.
 potrafi objaśnid przyczynę.
 potrafi objaśnid, na czym
polega reakcja rozszczepienia jądra,
 wie, że z badao widma
słonecznego wynika, iż wodór jest głównym składnikiem materii słonecznej,
 potrafi wyjaśnid co to znaczy, że materia słoneczna
jest w stanie plazmy
 potrafi objaśnid, skąd pochodzi energia wyzwalana
emisją promieniowania .
 potrafi zapisad ogólne
schematy rozpadów
i
oraz objaśnid je, posługując się regułami przesunięd Soddy'ego i Fajansa,
 potrafi zapisad i objaśnid
prawo rozpadu promieniotwórczego,
 potrafi objaśnid pojęcia:
stała rozpadu i czas połowicznego rozpadu,
 potrafi zinterpretowad
14
topu C .
 potrafi skorzystad, w razie
potrzeby, ze związku między stałą rozpadu i czasem
połowicznego rozpadu.
 potrafi objaśnid, dlaczego
może nie dojśd do zderzenia cząstki naładowanej
(lub jądra) z innym jądrem,
 potrafi obliczyd najmniejszą
odległośd, na którą zbliży
się dodatnio naładowana
cząstka do jądra atomu.
 potrafi opisad budowę i
zasadę działania reaktora
jądrowego.
 potrafi sporządzid bilans
energii w reakcji rozszczepienia,
 potrafi rozwiązywad problemy z zastosowaniem
prawa rozpadu
w reakcjach termojądrowych.
 potrafi wymienid główne
zalety i zagrożenia związane
z wykorzystaniem energii
jądrowej do celów pokojowych,
 wie, że bomba atomowa to
urządzenie, w którym zachodzi niekontrolowana reakcja łaocuchowa,
 wie, że bomba wodorowa
to urządzenie, w którym
zachodzi gwałtowna fuzja
jądrowa.
 wie, jakie cząstki nazywamy
pozytonami,
 potrafi podad przykłady
wykorzystania promieniowania jądrowego w diagnostyce i terapii medycznej.
wykres zależności N (t ) ,
liczby jąder danego izotopu
w próbce, od czasu,
 potrafi objaśnid pojęcia
deficytu masy i energii wiązania w fizyce jądrowej,
wykorzystując wiedzę na
temat energii wiązania
układów,
 wie, że energie wiązania
jąder są znacznie większe
od energii wiązania innych
układów,
 potrafi zinterpretowad
„najważniejszy wykres
świata” tzn. wykres zależności energii wiązania przypadającej na jeden nukleon
w jądrze, od liczby nukleonów w nim zawartych,
 wie, że rozumienie faktów
ilustrowanych przez ten
wykres jest konieczne do
wyjaśnienia pochodzenia
energii jądrowej.
 potrafi zapisad reakcję
jądrową, uwzględniając zasadę zachowania ładunku i
liczby nukleonów.
 potrafi objaśnid, jaką reakcję nazywamy egzoenergetyczną a jaką endoenergetyczną,
 potrafi wyjaśnid, na czym
polega reakcja fuzji jądrowej, czyli reakcja termojądrowa i rozumie, dlaczego
warunkiem jej zachodzenia
jest wysoka temperatura,
 wie, że dotąd nie udało się
zbudowad urządzenia do
pokojowego wykorzystania
fuzji jądrowej.
Elementy fizyki współczesnej.
75
76
77
Fale materii. Zasada nieoznaczoności.
Teoria Wielkiego Wybuchu.
Ewolucja gwiazd.
 potrafi podad hipotezę de
Broglie'a fal materii.
 wie, że klasyczne prawa
fizyki nie stosują się do mikroświata, ale dla świata
dostępnego naszym zmysłom stanowią wystarczające przybliżenie praw fizyki
kwantowej,
 wie, że dokonywanie pomiaru w makroświecie nie
wpływa na stan obiektu,
 wie, że pomiar w mikroświecie wpływa na stan
obiektu
 potrafi podad kilka kolejnych obiektów w hierarchii
Wszechświata,
 wie, że odkryto promieniowanie elektromagnetyczne, zwane promieniowaniem reliktowym, które
potwierdza teorię rozszerzającego się Wszechświata,
 wie o istnieniu ciemnej
materii,
 wie, że rozszerzający się
Wszechświat jest efektem
Wielkiego Wybuchu.
 wie, że prawa fizyki kwantowej w chwili obecnej najlepiej opisują funkcjonowanie całego Wszechświata.
 . potrafi uzasadnid, dlaczego dla ciał makroskopowych nie obserwujemy
zjawisk falowych,
 potrafi uzasadnid, dlaczego
dla cząstek elementarnych
powinno się obserwowad
zjawiska falowe
 potrafi sformułowad i zinterpretowad zasadę (relację) nieoznaczoności Heisenberga,
 potrafi zapisad i zinterpretowad prawo Hubble'a,
 potrafi objaśnid, jak na
podstawie prawa Hubble'a
można obliczyd odległości
galaktyk od Ziemi,
 potrafi objaśnid, jak na
podstawie prawa Hubble'a
wnioskujemy, że galaktyki
oddalają się od siebie,
 potrafi opisad ideę doświadczenia, potwierdzającego hipotezę de Broglie'a.
 potrafi podad przykłady
braku wpływu pomiaru w
makroświecie na stan
obiektu,
 potrafi podad przykład
wpływu pomiaru w mikroświecie na stan obiektu,
 potrafi uzasadnid wpływ
długości fali odpowiadającej cząstce rozproszonej na
obiekcie mikroskopowym
na możliwośd określenia
położenia i pędu tego
obiektu,
 wie, jak fizycy sprawdzają,
czy dla danego zjawiska
opis klasyczny jest wystarczający.
 potrafi podad definicję
parseka,
 potrafi objaśnid sposób
obliczania odległości
gwiazdy za pomocą pomiaru paralaksy,
 wie, że zmiany jasności
cefeid wykorzystuje się do
obliczania odległości tych
gwiazd,
 potrafi opisad, jak wykorzystuje się własności falowe
cząstek do badania struktury kryształów,
 potrafi odszukad informacje
i opisad zasadę działania
mikroskopu elektronowego.
 na podstawie przykładów
potrafi uzasadnid, że opis
kwantowy jest istotny dla
pojedynczych obiektów mikroskopowych a pomijalny
dla układów składających
się z wielkiej liczby tych
obiektów.
 potrafi wymienid obserwacje, jakie doprowadziły do
odkrycia prawa Hubble'a,
 potrafi wymienid argumenty na rzecz idei rozszerzającego się i stygnącego
Wszechświata,
 potrafi objaśnid, dlaczego
odkrycie promieniowania
reliktowego potwierdza
teorię rozszerzającego się
Wszechświata.