Konkurs biologiczny - test - 2005/2006

Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
....................................
kod pracy ucznia
.............................................
pieczątka WKK
KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
ETAP WOJEWÓDZKI
Drogi Uczniu,
witaj na II etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Arkusz liczy 11 stron i zawiera 24 zadania.
Przed rozpoczęciem pracy sprawdź, czy Twój test jest
kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś je Komisji
Konkursowej.
Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem.
Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem
bądź piórem.
Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi.
W przypadku testu wyboru prawidłową odpowiedź zaznacz
stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej
odpowiedzi.
Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne
zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną
odpowiedź.
Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone
w miejscu do tego przeznaczonym.
Przy każdym zadaniu podano maksymalną liczbę punktów
możliwą do uzyskania za jego rozwiązanie.
Czas pracy:
90 minut
Liczba punktów
możliwych
do uzyskania:
80
Pracuj samodzielnie.
Powodzenia!
Strona 1 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Zadanie 1.
(0-10 pkt.)
Wpisz do tabeli nazwy elementów budowy ciała człowieka, które oznaczono
numerami 1-5, a następnie przyporządkuj każdemu z nich funkcje lub cechy
budowy spośród podanych w podpunktach, wpisując do tabeli odpowiadające
im litery.
a) efektor
b) narząd smaku
c) zginacz
d) tłoczy krew do płuc
e) ma zastawki
f) prostownik
g) gruczoł dokrewny
h) narząd słuchu
i) wypełnia je limfa
j) wytwarza progesteron
k) element dużego obiegu krwi
l) wytwarza komórki jajowe
m) reguluje napięcie mięśni
n) wytwarza tymozynę
o) rozgałęzia się na naczynia wieńcowe
Nr
Nazwy elementów budowy ciała
Cechy budowy, funkcje
elementów
1
2
3
4
5
Strona 2 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Test wyboru z uzasadnieniem odpowiedzi
Po uważnym przeczytaniu każdego zadania dokonaj wyboru jednej prawidłowej
odpowiedzi i zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej
odpowiedzi, którą następnie krótko uzasadnij.
Zadanie 2.
(0-2 pkt.)
Komórki palaczy tytoniu otrzymują mniej tlenu, co ma bezpośredni związek ze
składnikiem dymu tytoniowego, jakim jest:
A. acetylen
B. tlenek węgla
C. kwas nikotynowy
D. nikotyna
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 3.
(0-2 pkt.)
Adam rzadko zapada na choroby zakaźne. Może to zawdzięczać między innymi
doskonale funkcjonującej:
A. grasicy
B. krtani
C. tarczycy
D. trzustce
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 4.
(0-2 pkt.)
Przebywanie na słońcu może być elementem profilaktyki:
A. anemii
B. krzywicy
C. cukrzycy
D. żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 5.
(0-2 pkt.)
Hormonem ciąży określa się:
A. estrogen
B. parathormon
C. progesteron
D. testosteron
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Strona 3 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Zadanie 6.
(0-2 pkt.)
W miarę przepływu moczu pierwotnego przez kanaliki nerkowe maleje w nim
stężenie:
A. glukozy
B. mocznika
C. kwasu moczowego
D. wszystkich wymienionych
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 7.
(0-2 pkt.)
Zaburzenia snu u ludzi mają bezpośredni związek z dysfunkcją:
A. grasicy
B. móżdżku
C. szyszynki
D. trzustki
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 8.
(0-2 pkt.)
Daltonizm związany jest z zaburzeniami w funkcjonowaniu:
A. czopków
B. pręcików
C. soczewki
D. tęczówki
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 9.
(0-2 pkt.)
Eutrofizacja jest następstwem:
A. wypasania łąk
B. stosowania dezodorantów
C. wycinania lasów
D. stosowania nawozów i pestycydów
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 10. (0-2 pkt.)
Dziura ozonowa jest efektem:
A. wycinania lasów
B. emisji gazów cieplarnianych
C. nawożenia pół
D. wykorzystania freonu
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Strona 4 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Zadanie 11. (0-2 pkt.)
Małże mają wpływ na rozrodczość:
A. karpia
B. różanki
C. uklei
D. węgorza
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadania otwarte
Zadanie 12. (0-3 pkt.)
Podaj nazwy 3 gatunków płazów ogoniastych chronionych w Polsce.
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 13. (0-12 pkt.)
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania:
Marek został mistrzem biegów przełajowych. Oto jak opisał genezę swoich
sukcesów: ,,Podstawowym źródłem energii dla mojego organizmu są cukry, które
spożywam wraz z pokarmami. Cukry złożone np. skrobia zanim oddadzą
organizmowi zmagazynowaną w sobie energię muszą przejść skomplikowany proces
trawienia w przewodzie pokarmowym. Glukoza będąca produktem trawienia jest
wchłaniana do krwi. Poziom glukozy we krwi utrzymywany jest przez wątrobę
i współpracujący
z
nią
gruczoł
dokrewny,
który
wydziela
dwa
hormony
o przeciwstawnym działaniu. Glukoza jest ważnym, choć nie jedynym źródłem
energii dla moich mięśni.’’
a) wpisz do tabeli nazwy 2 enzymów i 2 hormonów biorących udział w przemianach
cukrów, o których mowa w tekście, oraz gruczołów produkujących je
Nazwy enzymów lub hormonów
(0-8 pkt.)
Nazwy gruczołów
Strona 5 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
b) Podkreśl nazwy 2 produktów wewnątrzkomórkowej przemiany cukrów, które
usuwane są z organizmu
(0-2 pkt.)
dwutlenek węgla, glukoza, glicerol, glikogen, mocznik, ryboza, woda
c) Podkreśl występujące w zestawieniu 2 produkty pokarmowe zawierające białka
pełnowartościowe
(0-2 pkt.)
fasola, jaja, kasza gryczana, marchew, pieczywo razowe, ryby, soja
Zadanie 14. (0-3 pkt.)
Na rysunku przedstawiono zakresy tolerancji 3 gatunków wobec temperatury.
Gatunki stenotermiczne oznaczono literami ....... i ........ .
Literą ...... oznaczono gatunek ...................................... .
Zadanie 15. (0-3 pkt.)
Wpisz nazwy 3 gatunków pierwotniaków, które są sprawcami chorób ludzi.
Nazwa gatunku
Nazwa choroby lub jej skutki
malaria
poronienia, wady rozwoje płodu
śpiączka afrykańska
Strona 6 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Zadanie 16. (0-2 pkt.)
Wykresy A i B przedstawiają krzywe przeżywania, a w podpunktach zawarto
opisy odnoszące się do nich. Wpisz obok podpunktów literę A lub B w zależności, do którego z wykresów odnosi się opis. Do jednego opisu brak wykresu.
a) mała śmiertelność we wczesnym i średnim okresie życia ............
b) duża śmiertelność we wczesnym i średnim okresie życia ..........
c) śmiertelność jest prawie na stałym poziomie i nie zależy od wieku ...........
Zadanie 17. (0-3 pkt.)
Na łamach „Przyrody Polskiej” ukazywały się artykuły na temat parków
narodowych w Polsce. Podaj nazwy parków, o których mowa w podpunktach.
a) Park ten jako obszar wodno-błotny ma znaczenie międzynarodowe dla ochrony
przyrody. Jest to największy park narodowy w naszym kraju.
PP nr 4/2004
........................................................................................................................................
b) Park ten zwany Polską Amazonią, pomimo niewielkiej powierzchni (7350 ha) jest
jednym z najcenniejszych polskich parków narodowych.
PP nr 7/2005
........................................................................................................................................
c) Park, którego symbolem jest żuraw, jest największym skupiskiem żółwia błotnego
w Europie.
PP nr 5/2004
........................................................................................................................................
Strona 7 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Zadanie 18. (0-2 pkt.)
,,Przyroda Polska” jest źródłem informacji o wielu gatunkach chronionych. Oto
fragment opisu jednego z nich.
„Przyroda Polska” nr 11/2005
Jest doskonałym przykładem gatunku zwornikowego, to znaczy takiego, który
stwarza warunki do życia dla innych organizmów i którego brak może doprowadzić
do poważnych zakłóceń w przyrodzie. Jego prawna ochrona w Polsce swój początek
miała już w X wieku.
a) Podaj pełną nazwę opisanego gatunku?
........................................................................................................................................
b) Jak nazywają się domki, budowane przez opisane zwierzęta?
........................................................................................................................................
Zadanie 19. (0-2 pkt.)
PP nr 10/2005
Jaki gatunek ptaka - dość rzadko spotykanego w Polsce - odbywa lęgi zimą?
Co sprzyja lęgom o dość nietypowej, jak dla ptaków porze roku?
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Zadanie 20. (0-1 pkt.)
PP nr 9/2005
Przed laty nierozważnie sprowadzona do Europy czyni ogromne spustoszenia
wśród zwierząt. Związana ze środowiskiem wodnym świetnie pływa, poluje
w dzień i w nocy.
Opisany gatunek to: .......................................................................................................
Zadanie 21. (0-2 pkt.)
PP nr 10/2005
Należą do tzw. indywidualnych form ochrony przyrody. Ich ustanowienie następuje rozporządzeniem wojewody lub uchwałą rady gminy.
Podaj nazwy tych dwóch form ochrony przyrody.
......................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Strona 8 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Zadania genetyczne
Zadanie 22. (0-4 pkt.)
Romek jest daltonistą, zaś jego rodzice nie są daltonistami.
a) Zapisz genotypy i typy gamet rodziców Romka /przy pomocy liter/, a następnie
wypełnij szachownicę genetyczną obrazującą genotypy ich dzieci. Daltonizm jest
cechą sprzężoną z płcią. Symbol Xd oznacza allel warunkujący chorobę – recesywny,
XD oznacza allel prawidłowego widzenia.
genotypy
rodziców
gamety
b) Które z wymienionych fenotypów mogą wystąpić u ich dzieci? Podkreśl je.
daltonista, niedaltonista, daltonistka, niedaltonistka z genem na daltonizm,
niedaltonistka nie mająca genu na daltonizm
Strona 9 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Za rozwiązanie tego zadania możesz otrzymać maksymalnie 4pkt.
/genotypy rodziców-1pkt, gamety rodziców-1pkt, genotypy dzieci podane w szachownicy-1pkt, fenotypy dzieci-1pkt/.
Strona 10 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Zadanie 23. (0-3 pkt.)
Rodzice /matka - grupa krwi AB, ojciec - 0/ mają dzieci o różnych grupach krwi.
a) Wpisz do szachownicy genetycznej typy gamet rodziców i genotypy ich dzieci
posługując się znanymi symbolami literowymi: i0, IA, IB.
b) Podaj nazwy grup krwi ich dzieci: ............................... .
Za rozwiązanie tego zadania możesz otrzymać max 3 pkt.
/gamety rodziców-1pkt, genotypy dzieci-1pkt, grupy krwi dzieci-1pkt /
Strona 11 z 12
Konkursy w województwie podkarpackim w roku szkolnym 2005/2006
Krzyżówka tematyczna
Zadanie 24. (0-10 pkt.)
Rozwiąż krzyżówkę
1
3
4
2
5
6
7
8
9
POZIOMO: 3) współbiesiadnik 6) żaba w stosunku do muchy 7) organizmy żyjące
na dnie zbiorników wodnych 8) orientacja przestrzenna nietoperzy 9) zapyla m.in.
lucernę i koniczynę czerwoną
PIONOWO: 1) wzajemne oddziaływanie roślin na siebie 2) trujący alkaloid zawarty
w liściach ziemniaka 3) jest nim kąkol w stosunku do pszenicy 4) organizm o szerokim zakresie tolerancji, zdolny do życia w różnych środowiskach 5) pazur orła
Źródła rysunków:
1. Jędrasik H. Kwiecień A. – „Biologia. Egzamin gimnazjalny”. Wydawnictwo Żak,
Warszawa 2002.
Strona 12 z 12