D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt V ACa 869/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 listopada 2012 r.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Katarzyna Przybylska
Sędziowie:
SA Włodzimierz Gawrylczyk
SO del. Arkadiusz Kuta (spr.)
Protokolant:
sekr. sąd. Magdalena Tobiasz - Ignatowicz
po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2012 r. w Gdańsku na rozprawie
sprawy z powództwa J. O. (1)
przeciwko U. F. G. w (...)
o zapłatę i ustalenie
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w (...)
z dnia 17 lipca 2012 r. sygn. akt I C 1995/11
I zmienia zaskarżony wyrok:
1 w punkcie 3 (trzecim) i zasądza od pozwanego U. F. G. w W. na rzecz powoda J. O. (1) dodatkowo kwotę 150.000
(sto pięćdziesiąt tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 13 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty,
2 w punkcie 4 (czwartym) i podwyższa zasądzone od pozwanego na rzecz powoda koszty procesu do kwoty 4.617
(cztery tysiące sześćset siedemnaście) złotych,
3 w punkcie 5 (piątym) i 7 (siódmym) i nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego
w (...), w miejsce kwoty 2.703 złote, kwotę 9.810,25 (dziewięć tysięcy osiemset dziesięć i 25/100) złotych;
I oddala apelację w pozostałym zakresie;
II zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów
procesu za drugą instancję;
III nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w (...) kwotę 7.500 (siedem tysięcy
pięćset) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.
Sygn. akt VACa 869/12
UZASADNIENIE
J. O. (1) domagał się zasądzenia od (...)kwoty 20.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 9 kwietnia
2008 roku tytułem zadośćuczynienia za krzywdę jakiej doznać miał na skutek wypadku
komunikacyjnego z dnia 18 lutego 2007 roku oraz ustalenia odpowiedzialności pozwanego
na przyszłość za skutki tego wypadku . W piśmie procesowym datowanym na 29 września
2011 roku powód rozszerzył żądanie zadośćuczynienia o kwotę 180.000 zł z odsetkami
ustawowymi od dnia doręczenia tego pisma pozwanemu , a w piśmie datowanym na 29
marca 2012 roku zażądał nadto kwoty 1.167 zł odszkodowania .
U. F. G. w W. wniósł o oddalenie powództwa .
Sąd Okręgowy w (...) , wyrokiem z 17 lipca 2012 roku , zasądził (...)na rzecz J. O. (2) 50.000 zł z ustawowymi odsetkami
od dnia 25 października 2010 roku od kwoty
20.000 zł i od dnia 29 września 2011 roku od kwoty 30.000 zł , ustalił że pozwany ponosi
odpowiedzialność za skutki wypadku mogące ujawnić się u powoda w przyszłości , oddalił
powództwo w pozostałej części oraz rozstrzygnął o kosztach procesu i sądowych .
Ustalił Sąd pierwszej instancji , że w dniu 18 lutego 2007 roku jadącego rowerem do
pracy J. O. (1) potrącił samochód osobowy , którego kierowca odjechał z miejsca
zdarzenia nie udzielając powodowi pomocy . Wobec nieustalenia sprawcy wypadku śledztwo
w tej sprawie umorzono . Powód doznał wieloogniskowego stłuczenia(...). Do 16 marca 2007 roku był hospitalizowany
w Wojewódzkim
Szpitalu Zespolonym w T. gdzie dokonano repozycji(...)
1
(...) . Do 19 kwietnia 2007 roku powód przebywał w Wojewódzkim Ośrodku (...) w T. z powodu zaburzeń (...) . W
Ośrodku tym przebywał jeszcze kilkakrotnie , a w listopadzie 2008 roku także na (...) Wojewódzkiego Szpitala (...)
w T. z powodu zaburzeń
świadomości (...) . Postanowieniem z 24 czerwca 2009 roku powód
został (...) . O. została jego żona G. O. . Ustalił także Sąd pierwszej instancji , że w
dniu wypadku J. O. (1) miał 54 lata , był zatrudniony jako pracownik ochrony i nie
chorował przewlekle .(...). Uszczerbek na jego zdrowiu wynosi 100 % , a poprawa nie
jest możliwa . Obecnie przebywa w Zakładzie (...) w W. .
Pobiera rentę chorobową w wysokości 1.050 zł , z której 80 % przeznaczane jest na jego
utrzymanie w Zakładzie.
U. F. G. przyjął odpowiedzialność za skutki
wypadku , ustalił uszczerbek na zdrowiu powoda na 60 % i wypłacił zadośćuczynienie w
kwocie 90.000 zł . W dniu 11 września 2009 roku powód zwrócił się do (...) o
przyznanie zadośćuczynienia w kwocie 200.000 zł , ale żądania tego nie uwzględniono . Z. dotychczas
zadośćuczynienia pozostało powodowi jeszcze 30.000 zł . Kwotę 30.000 zł przeznaczył natomiast na wynagrodzenie
pełnomocnika w postępowaniu
ubezpieczeniowym .
Odnotował dalej Sąd Okręgowy , że okoliczności wypadku były bezsporne . Odnośnie
zaś rozmiaru krzywdy przyjął za wiarygodne źródło dowodowe opinie biegłych lekarzy ,
dokumentację medyczną oraz zeznania świadka G. O. . W świetle tych
dowodów powództwo o zapłatę dodatkowej kwoty 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia
uznał za częściowo uzasadnione . Przytoczono normę art. 445 § 1 k.c. w związku z art. 444 §
1 k.c. przedstawiając stanowisko , zasadniczo oparte na poglądach judykatury , odnośnie
funkcji zadośćuczynienia i jego wysokości . W tym kontekście postawiono tezę , że
przyznane przez pozwanego zadośćuczynienie jest „ stanowczo za niskie , nieodpowiednie i
2
rażąco krzywdzące w stosunku do rozmiaru cierpień i wielkości uszczerbku na zdrowiu ,
którego doznał powód ” . Powtarzając ustalenia odnośnie aktualnego stanu powoda uznał Sąd
Okręgowy , że powodowi należy się dodatkowo 50.000 zł . Kwota ta nie jest nadmierna w
stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa . Odsetki
zasądzono z osobna od pierwotnie dochodzonej kwoty 20.000 zł i kwoty 30.000 zł ,
odpowiednio : od dnia wniesienia pozwu i od dnia rozszerzenia powództwa , bowiem pisma
te miały pełnić funkcje wezwań do zapłaty . Sąd pierwszej instancji widział także podstawy
do ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość skoro biegli wskazali, że poprawa
stanu zdrowia powoda jest niemożliwa , proces (...)ma charakter postępujący i źle
rokuje na przyszłość , a więc mogą się ujawnić kolejne następstwa wypadku .
Powództwo o zadośćuczynienie w pozostałym zakresie oddalono wyjaśniając , że
opiekun powoda częściowo roztrwoniła otrzymane dotychczas zadośćuczynienie wypłacając
nadmierne wynagrodzenie pełnomocnikom zatrudnionym w postępowaniu likwidacyjnym ,
czym spowodowała znaczny uszczerbek w majątku powoda . Tymczasem zadośćuczynienie
powinno być przeznaczone na leczenie , rehabilitacje i inne potrzeby J. O. (1) .
Oddalono także żądanie zasądzenia zwrotu kosztów wózka inwalidzkiego i przejazdu z
Ośrodka w W. do T. bowiem powód mógł je sfinansować z wcześniej
otrzymanego od pozwanego zadośćuczynienia .
Apelacje od opisanego wyroku złożył J. O. (1) , zaskarżając to orzeczenie w
części oddalającej powództwo o zadośćuczynienie ponad kwotę 50.000 zł i zarzucając
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu , że kwota 50.000 zł jest odpowiednia
i w pełni rekompensuje powodowi doznane krzywdy . Zażądał
skarżący zmiany zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda
dalszej kwoty 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia
rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje
lub jego uchylenia w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu apelacji przypomniano zakres obrażeń jakich doznał powód i ich
obecne skutki oraz niepomyślne rokowania , przebieg leczenia i okoliczność uzależnienia
jego egzystencji od pomocy osób trzecich . Odnosząc się do kwestii rozchodowania
3
świadczenia wypłaconego w postępowaniu likwidacyjnym wskazano , że wysokość
wynagrodzenia pełnomocnika nie ma znaczenia dla określenia odpowiedniego
zadośćuczynienia . Przywołano tezy z orzecznictwa dotyczące kryteriów istotnych przy
ustalaniu jego wysokości. Przypomniano , że Sąd pierwszej instancji uznał
zadośćuczynienie w kwocie 90.000 zł za rażąco krzywdzące powoda i dopiero w wyniku
działań pełnomocnika doszło do dopłaty zadośćuczynienia . Zasądzona kwota nadal nie
rekompensuje jednak krzywdy . Zdrowie jest dobrem szczególnie cennym , a przyznanie zbyt
niskiego zadośćuczynienia w przypadku najcięższych uszkodzeń ciała prowadzi do
niepożądanej deprecjacji tego dobra .
W odpowiedzi na apelację U. F. G. zażądał jej
oddalenia i zasadzenia kosztów procesu za drugą instancję przekonując , że zadośćuczynienie
ma charakter indywidulany , a określenie kwoty odpowiedniej należy do swobodnego uznania
sędziowskiego . Kwota zasądzona przez Sąd Okręgowy jest adekwatna do poniesionej przez
powoda krzywdy . Zadośćuczynienie nie może być źródłem wzbogacenia , a pozwany nie
może ponosić konsekwencji nieprawidłowego rozporządzania majątkiem powoda przez jego
opiekuna.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku ustalił i zważył, co następuje :
Apelacja J. O. (1) okazała się w zasadniczej części trafna i doprowadziła do
zmiany zaskarżonego wyroku i zasądzenia powodowi dalszej kwoty 150.000 zł tytułem
zadośćuczynienia.
Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej
instancji , a więc nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania . Wniosków jakie z tych
poprawnych ustaleń wyprowadził Sąd Okręgowy , odnośnie wysokości należnego powodowi
zadośćuczynienia , nie podziela się .
W postępowaniu odwoławczym ustalono dodatkowo , że operacja nastawienia
złamanej kości ramiennej polegała na jej stabilizacji płytą i śrubami i wykonana została
jeszcze w lutym 2007 roku . W marcu 2007 roku zaobserwowano u powoda przymglenie
świadomości i zaburzenia uwagi . Miesięczny pobyt w Wojewódzkim Ośrodku (...)
(...)w T. ( na przełomie marca i kwietnia 2007 toku ) zasadniczej
poprawy stanu (...) powoda nie przyniósł . Wiadomo jednak , że występowały
wówczas stany okresowego(...) . Powód rozpoznawał bliskich ,
podawał swoje imię i nazwisko oraz adres . Już w okresie poprzedzającym kolejną
hospitalizację w tym Ośrodku na przełomie sierpnia i września oraz listopadzie i grudniu
2008 roku pojawiła się u powoda słowna i czynna agresja , również wobec członków
rodziny . Orientacja w czasie i miejscu była niepełna , a kontakt utrudniony . Wystąpiły
zaburzenia(...) . W zasadzie nieprzerwany pobyt w Ośrodku
od listopada 2008 roku do końca lutego 2009 roku przyniósł skutki przy wypisie w postaci
uzyskania lepszego kontaktu i częściowego ustąpienia zaburzeń(...) . Następnie jednak stan Józefa
Olkiewicza zaczął się pogarszać . Od 2009 roku nie wstawał, niezbędna stała się całodobowa
opieka osób trzecich , utracono kontakt werbalny , a wkrótce utrwalił się obraz stanu powoda
opisany przez Sąd pierwszej instancji, zwłaszcza za opinią biegłych z 26 stycznia 2012 roku .
dowód : karty informacyjne leczenia szpitalnego z 21 lutego , 16 marca i 19 kwietnia 2007
roku , 4 września , 19 listopada , 20 listopada i 12 grudnia 2008 roku , 27 lutego 2009 roku ,
18 maja 2010 roku - karty 18 - 33 akt sprawy .
Zasada odpowiedzialności U. F. G. (...)nie była przedmiotem sporu . Według art. 98 ust. 1 w związku z art. 34 - 36
ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych , (...) /.../( Dziennik Ustaw Numer 124 pozycja
1152 ze zmianami ) do
zadań Funduszu należy zaspokajanie roszczeń z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych OC
posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe na osobie gdy szkoda została
wyrządzona w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza
pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym , a nie ustalono ich
tożsamości . Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej
posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym , najwyżej jednak do sum
gwarancyjnych określonych w ustawie , o których przekroczeniu nie ma mowy w niniejszej
sprawie . Odpowiedzialność ta aktualizuje się także w przypadku krzywdy wywołanej
uszkodzeniem ciała i polega na obowiązku zapłaty zadośćuczynienia , o którym mowa w art.
445 § 1 k.c. w związku z art. 444 § 1 k.c.
5
Zadośćuczynienie spełniające dyrektywy z art. 445 § 1 k.c. powinno być
„ odpowiednie ” , a zatem adekwatne do rozmiaru szkody niemajątkowej wyrażającej się
zwłaszcza intensywnością i czasem utrzymywania się dolegliwości bólowych , zakresem i
trwałością konsekwencji zdrowotnych , innymi skutkami uszkodzenia ciała na różnych
płaszczyznach życia poszkodowanego , w tym jego stanu psychicznego . Obrażenia ciała
jakich doznał powód na skutek wypadku z 18 lutego 2007 roku , zwłaszcza w obrębie (...) ,
były bardzo poważne . (...) . Poza drastycznym obrazem obecnego
stanu powoda przejmujące jest i to , że proces ten nieubłaganie postępował przez okres około
dwóch lat , od względnie zachowanej sprawności ruchowej po pierwszej hospitalizacji i
utrzymanej świadomości , po całkowite (...) i zupełną degradację
sprawności fizycznej i funkcji psychicznych u mężczyzny w sile wieku , sprawnego i
czynnego zawodowo . Na podstawie opinii biegłych z zakresu (...)ustalono , że powód jest całkowicie zdany na pomoc
osób trzecich , rokowania są
złe ( Sąd Okręgowy szczegółowo opisał obecny stan powoda ) , a trwały uszczerbek na
zdrowiu wyniósł 100 % . Stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu stanowi jedynie
pomocnicze kryterium dla określenia odpowiedniego zadośćuczynienia , ale też nie sposób
przyjąć , że kwota 140.000 zł zadośćuczynienia , przy tym natężeniu trwałych konsekwencji
zdrowotnych , jest adekwatna do okoliczności sprawy . Odmienna ocena Sądu pierwszej
instancji nie przekonuje . Przede wszystkim zaskakiwać musi dysonans pomiędzy deklaracją ,
że wypłacona w postępowaniu ubezpieczeniowym kwota 90.000 zł jest stanowczo za niska i
rażąco krzywdzi powoda , a uwzględnieniem powództwa tylko odnośnie kwoty 50.000 zł .
Poczyniono przecież ustalenia co do trwałego uszczerbku na zdrowiu powoda zasadniczo
odmienne od przyjmowanych przez ubezpieczyciela . Uznanie za bezzasadne żądania
zadośćuczynienia ponad ogólną kwotę 140.000 zł opierać się zaś miało na zarzucie
częściowego roztrwonienia kwoty już uzyskanej . Jest to tymczasem kwestia marginalna .
Wysokość wynagrodzenia wydaje się rzeczywiście nieadekwatna do wysiłku włożonego
przez pełnomocnika w postępowanie ubezpieczeniowe , ale o wysokości zadośćuczynienia
stanowić powinna potrzeba kompensacji cierpień psychicznych i fizycznych w ich pełnym
wymiarze , a nie celowość poszczególnych wydatków pokrywanych z zadośćuczynienia .
6
Wbrew przekonaniu U. F. G. , który w odpowiedzi na
apelację nawiązuje do tej argumentacji , nie uszczuplono przecież środków przeznaczonych
na rehabilitację i leczenie bowiem te kompensować winien właśnie pozwany , w granicach
odpowiedzialności odszkodowawczej . J. O. (1) nie wytoczył powództwa twierdząc ,
że spożytkował dotychczas wypłacone świadczenie i utracił źródło utrzymania . Pobiera
przecież rentę chorobową , a z wypłaconego wcześniej zadośćuczynienia zachował 30.000 zł
w niniejszej sprawie odszkodowania nie dochodził, poza drobnymi kwotami, co do których
powództwo zostało już prawomocnie oddalone . Wykazano natomiast wyżej , że skala
uszczerbku na zdrowiu powoda i jego nieodwracalność uzasadniają podwyższenie
zadośćuczynienia do kwoty 290.000 zł , co wyrażało się w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego o
zasądzeniu dodatkowo kwoty 150.000 zł.
O odsetkach od tej kwoty orzeczono na mocy art. 481 §§ 1 i 2 k.c. w związku z art.
109 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych . Zasądzonego świadczenia powód
zażądał w piśmie procesowym datowanym na 29 września 2011 roku , domagając się odsetek
od dnia odbioru przez pozwany (...) odpisu tego pisma ( zgłoszone w apelacji żądanie ich
zasądzenia „ od dnia rozszerzenia powództwa ” stanowiło zatem niedopuszczalne w
postępowaniu apelacyjnym wyjście poza żądanie pozwu ) . Nie zadbał jednak o wykazanie
kiedy pozwanemu odpis ten doręczono . Pewne jest tylko to , że (...) odniósł się do
nowych żądań w piśmie datowanym na 28 listopada 2011 roku , wyjaśnienie okoliczności w
ówczesnym stanie sprawy nastąpić mogło niezwłocznie , a zatem 14 dniowy termin do
spełnienia świadczenia upływał 12 grudnia 2011 roku . W opóźnieniu Fundusz pozostawał
zatem od 13 grudnia 2011 roku .
W tym stanie rzeczy , na mocy art. 386 § 1 k.p.c. i przy zastosowaniu art. 445 § 1 k.c. w
związku z art. 444 § 1 k.c. i art. 481 §§ 1 i 2 k.c. (jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem
świadczenia pieniężnego , wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia ), orzeczono jak
w sentencji.
O kosztach procesu za obie instancję orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. ( odnośnie
postępowania apelacyjnego - w związku z art. 391 § 1 k.p.c. ) przyjmując , że Józef
Olkiewicz uległ tylko w nieznacznej części swego żądania ( w pierwszej instancji co do
kwoty 1.167 zł odszkodowania i części odsetek , a w postępowaniu apelacyjnym co do
odsetek ustawowych za okres od 29 września do 12 grudnia 2011 roku ) . Uwzględniając
poniesione przez powoda koszty , to jest opłatę od pozwu ( 1.000 zł ) , wynagrodzenie
7
pełnomocnika ( 3.600 zł ) i opłatę skarbową od pełnomocnictwa ( 17 zł ) zasądzono od
pozwanego ich sumę w kwocie 4.617 zł, a w postępowaniu apelacyjnym 2.700 zł stanowiącą
wynagrodzenie pełnomocnika określone na podstawie §§6 pkt 6 w związku z § 13 ust. 1 pkt
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu ( Dziennik Ustaw Numer 162 pozycja 1349 ).
Kosztami sądowymi , których strona nie miała obowiązku uiścić , sąd w orzeczeniu
kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika , jeżeli istnieją do tego podstawy , przy
odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu ( art. 113
ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - tekst
jednolity z 2010 roku Dziennik Ustaw Numer 90 pozycja 594 ze zmianami ) . Zasada
zastosowana przy kosztach procesu zmusza do obciążenia pozwanego nieuiszczonymi
kosztami sądowymi . Na koszty te w pierwszej instancji składała się opłata w wysokości 9.000 zł od rozszerzonego
powództwa o zadośćuczynienie i suma wydatków na
wynagrodzenie biegłych w kwocie 810,25 zł , a w drugiej instancji opłata od apelacji w
wysokości 7.500 zł.
8