Filmtipps zum Thema „Stereotyp“

Sebastian
Chudak1
Filmtipps zum
Thema „Stereotyp“
... czyli film jako impuls
do refleksji o stereotypach
Współczesna dydaktyka uznaje rozwój tzw. kompetencji interkulturowej za ważny cel edukacji
(także językowej). Jednocześnie mówi się o tym,
że jest to cel trudny do osiągnięcia (szczególnie
w ramach edukacji szkolnej). Niemniej podkreśla się, że należy próbować stworzyć przynajmniej podwaliny tej kompetencji, punkt wyjścia
do samodzielnej pracy, która będzie kontynuowana przez uczniów, także po opuszczeniu murów
szkoły (lifelong learning). Niezwykle ważne jest
uświadomienie uczniom tego, że ich postrzeganie
obcych kulturowo zjawisk pozostaje pod stałym
wpływem wzorców kulturowych, które przyswoili w swoim dotychczasowym życiu. Istotna jest
tu także refleksja na temat uprzedzeń i stereotypów, ich źródeł i oddziaływania. Osiągnięcie tych
i innych celów związanych z kompetencją interkulturową może być przy tym trudne, w sytuacji, gdy
uczniowie mają znikome doświadczenie w kontaktach z obcymi kulturami, a praca na lekcji opiera
się wyłącznie na podręcznikach, których jakość
w tym specyficznym zakresie pozostawia niestety
nadal wiele do życzenia. Koniecznością jest zatem
szukanie sposobów na zróżnicowany i odpowiadający preferencjom uczniów sposób prezentacji
wiedzy niezbędnej do rozwinięcia wspomnianej
wyżej kompetencji oraz bodźców, które będą stymulowały uczniów do refleksji na temat obcych
kultur, ich własnego kręgu kulturowego i ich
samych. W czasach, w których – jak wynika
nie tylko z obserwacji, ale przede
wszystkim z prowadzonych w tym
zakresie badań – media audiowizualne (telewizja, kino, serwisy internetowe typu YouTube.com) cieszą
się wśród uczniów szczególnie
dużą popularnością, nonsensem
byłaby rezygnacja z tychże mediów
w pracy na lekcji. Niestety, dzieje
się tak nader często. Przyczyny tego
stanu są różne. Niewątpliwie dużą
trudnością jest znalezienie odpowiedniego materiału filmowego
oraz opracowanie jego dydaktyzacji.
Uprzedzenia i stereotypy są tematem często poruszanym przez
1
autorów
scena-riuszy filmowych.
aKlasycznym już przykładem filmu opartego w całości na „zabawie” stereotypami
Sch
jest film krótkometrażowy pt. „Schwarzfahrer”
(reż.
P. Danquart, 1992/93, 12 min.). Jest on dostępny m.in.
na stronie WWW reżysera: http://danquart.de/de/
projekte/schwarzfahrer. Akcja tej czarno-białej
produkcji rozgrywa się w tramwaju, którym – jak
sugeruje tytuł – ktoś podróżuje bez biletu (niem.
jemand fährt schwarz). Głównymi bohaterami są
starsza kobieta i czarnoskóry mężczyzna (niem.
der Schwarze). Czy gapowiczem jest jedna z tych
osób, czy może jednak ktoś inny? W trakcie jazdy
tramwajem kobieta wygłasza monolog. Obraża
przy tym wielokrotnie czarnoskórego pasażera. Jej
tyrada pełna jest stereotypów i uprzedzeń dotyczących obcokrajowców. W pewnym momencie
pada nawet zdanie, że „jak tak dalej pójdzie,
to będziemy mieli tu [w Niemczech] niedługo
tylko Polaków, Turków i czarnuchów” (tłumaczenie własne).
Film
„Schwarzfahrer”,
który
doczekał
się już wielu dydaktyzacji, np. w czasopiśmie
„Fremdsprache Deutsch” (nr 36/2007 Sehen(d)
lernen, str. 26-28, www.fremdsprachedeutschdigital.de/ce/schwarzfahrer/detail.html), w publikacji „Deutsche Spielfilme der neunziger
Jahre. Arbeitsheft für den Unterricht” (Goethe
Institut, 2000) lub w internecie (np. na stronie
http://berlinfundgrubedaf.weebly.com/berlin-kurzfilme.html), doskonale nadaje się do tego,
aby sprowokować uczniów (poziom B1+) do refleksji na temat stereotypów i uprzedzeń obecnych
w życiu społecznym, ich wpływu na nasze zachowania i oceny.
Pracę z filmem można rozpocząć od opisu
występujących w nim postaci. W tym celu warto
wybrać takie ujęcia, w których są one pokazane
w sposób niesugerujący odpowiedzi na pytanie,
która z nich mogłaby być potencjalnym gapowiczem (patrz ilustracja nr 1).
W kolejnym kroku proponujemy pracę z dwoma
innymi ujęciami (patrz ilustracja nr 2 i 3). Każde
z nich wydaje się sugerować zupełnie odmienne rozwiązanie zagadki… Czy to możliwe, aby
Dr Sebastian Chudak jest adiunktem w Instytucie Filologii Germańskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
4