list abpa Stanisława Gądeckiego do prezydenta Poznania Jacka

Wielce Szanowny Panie Prezydencie!
Odpowiadając na Pański list z dnia 16 lipca 2015 r. chciałbym przede wszystkim zaznaczyć,
iż od wielu lat Archidiecezja Poznańska podejmuje próby polubownego zakończenia
wszelkich sporów pomiędzy podległymi jej instytucjami kościelnymi a Miastem Poznań.
Jednym z podstawowych sposobów uregulowania spraw dotyczących nieruchomości może
być wymiana gruntów. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom władz miejskich strona
kościelna wielokrotnie deklarowała gotowość wymiany niezabudowanych nieruchomości,
którymi z różnych względów zainteresowane jest Miasto Poznań. Doprowadzenie do
zawarcia odpowiednich umów wymaga dokonania szczegółowych ustaleń z udziałem
specjalistów wielu dziedzin, w tym prawników, geodetów oraz rzeczoznawców majątkowych.
Mogę Pana zapewnić, iż ze strony Archidiecezji Poznańskiej nie ma żadnych przeszkód, aby
ustalenia te mogły być dokonane niezwłocznie. Pragnę jednak zauważyć, iż dotychczasowa
praktyka procedowania dobitnie wskazywała na to, iż opóźnienia i brak decyzyjności
występuje po stronie Miasta, a nie Kościoła. Dlatego też ufam, iż skoro publicznie
zadeklarował Pan, iż sprawa rozwiązania tej kwestii jest dla Pana ważna, uczyni Pan
wszystko, aby również po stronie podległych Panu służb zaistniała wola osiągniecia
szybkiego porozumienia.
Odnośnie pozostałych kwestii poruszonych przez Pana w liście z dnia 16 lipca 2015 r. pragnę
zauważyć, iż obecne relacje pomiędzy Kościołem a instytucjami państwowymi i
samorządowymi w Polsce, dotyczące spraw majątkowych, nie biorą pod uwagę kwestii,
których w debacie publicznej pomijać nie wolno. Z przykrością stwierdzam, iż zarówno w
Pańskim liście, jak również w załączonym do niego Raporcie brak jest tła historycznego,
które mogłoby wyjaśnić opinii publicznej genezę poszczególnych sporów. Dlatego też pragnę
przypomnieć, iż sprawy prowadzone na drodze prawnej pomiędzy Kościołem, Miastem
Poznań czy Skarbem Państwa, dotyczące spraw majątkowych, nie są związane z jakimiś
przywilejami, których obrony domaga się obecnie strona kościelna, lecz stanowią próbę
naprawienia dziejowej niesprawiedliwości, jaką była grabież majątku wspólnoty Kościoła
dokonana przez władze komunistyczne.
Kierując się zasadami wyrażonymi w obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a
zwłaszcza zasadą demokratycznego państwa prawa, nie sposób zaakceptować stanu, który
zaistniał na skutek prześladowania Kościoła zwłaszcza w okresie stalinowskim. Jednym z
jego przejawów było pozbawianie instytucji kościelnych środków materialnych służących
jego działalności, w tym także charytatywno – opiekuńczej, oświatowej i wychowawczej.
Odmowa zwrotu zagrabionej własności jest w istocie równoznaczna z zaakceptowaniem
aksjologii państwa komunistycznego, które nie respektowało podstawowych praw i wolności
obywatelskich w tym także prawa własności. Warto przy tym pamiętać, iż Kościół zmuszony
jest wynajmować od władz publicznych nieruchomości przeznaczone na działalność
oświatową właśnie dlatego, że nieruchomości kościelne, które mogłyby do takiej działalności
być wykorzystywane, zostały znacjonalizowane lub w inny sposób przejęte przez Państwo po
1945 roku. Dlatego też – od początku mojej posługi jako Metropolita Poznański –
konsekwentnie domagam się zwrotu zagrabionego Kościołowi majątku, przy czym działania
te podejmowane są zgodnie z obowiązującym prawem i w ramach odpowiednich procedur
sądowych i administracyjnych. Jednocześnie zawsze stałem na stanowisku, iż majątek
Kościoła jest dobrem służącym całej katolickiej wspólnocie, która ma prawo oczekiwać od
Kościoła wypełniania właściwej dla niego misji, przede wszystkim w zakresie ewangelizacji,
wychowania katolickiego, działalności dobroczynnej oraz dbałości o istotną część
dziedzictwa narodowego, w tym przede wszystkim należyte utrzymanie stanowiących
własność kościelną obiektów zabytkowych. Wyrazem tego stanowiska niech będą inwestycje
służące wspólnocie Kościoła oraz wszystkim mieszkańcom Poznania, w tym odnowienie
Muzeum Archidiecezjalnego, Archiwum Archidiecezjalnego, budowa biblioteki dla Wydziału
Teologicznego UAM, odnowienie budynku przy ul. Głogowskiej 92 – obecnej siedziby
dwóch szkół katolickich, odnowienie budynku przy ul. Filipińskiej 5 – siedziby Szkoły
Muzycznej. Inwestycje te nie byłyby możliwe, gdyby nie dochody uzyskiwane z majątku
kościelnego, w tym także na drodze sądowej, w związku z naruszaniem przez władze
publiczne kościelnej własności.
Dlatego też nie mogę zgodzić się z zarzutem, iż w relacjach pomiędzy Miastem Poznań a
instytucjami Kościoła katolickiego występuje brak symetrii. Pragnę jednocześnie zauważyć,
iż mieszkańcy Miasta Poznania będący katolikami mają prawo oczekiwać, iż demokratycznie
wybrane władze publiczne będą dostrzegać również ich dążenia i potrzeby zarówno w
dziedzinie duchowej, ale także dotyczącej m.in. wychowania oraz edukacji dzieci i młodzieży.
Zgodnie z art. 48 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej rodzice mają prawo do wychowania
dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Według art. 53 ust. 1 Konstytucji rodzice mają
prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze
swoimi przekonaniami.
Tym samym udzielane przez władze publiczne wsparcie poprzez m.in. współfinansowanie
nauki i wychowania w przedszkolach oraz szkołach katolickich i pomoc w realizacji
niektórych dzieł dobroczynnych nie jest wyrazem przywilejów udzielanych instytucji
Kościoła, lecz dążenia do zaspokajania potrzeb całej wspólnoty samorządowej, którą na
równych prawach tworzą także osoby wyznania katolickiego. Stanowi to przejaw realizacji
obowiązującego prawa, w tym art. 14 Konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską i
Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r. oraz art. 20 i 38 ustawy o stosunku Państwa do
Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 7 ust. 1 pkt 6 i 8 ustawy
o samorządzie gminnym.
Dlatego też ważne jest, aby relacje pomiędzy władzami publicznymi oraz Kościołem opierały
się nie tylko na dobrej woli stron, ale także, aby pozostawały one zgodne z obowiązującym w
Polsce prawem. Jest dla mnie oczywistym, iż relacje te powinny opierać się także na zasadzie
jawności i transparentności, przy czym rozumiem przez to przede wszystkim prawo do
rzetelnego informowania opinii publicznej o wszystkich ważnych dla niej kwestiach, w tym
także przedstawienia wyczerpującej informacji o genezie i historii sporów oraz decyzjach
podejmowanych przez władze publiczne na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Nie oznacza to
natomiast zgody na manipulację faktami oraz wykorzystywanie spraw dotyczących
kościelnego majątku jako tematu zastępczego służącego odwracaniu uwagi opinii publicznej
od realnych problemów oraz dzielenia społeczeństwa.
Dlatego też wierzę, że uczyni Pan wszystko, aby poruszone przez Pana kwestie sporne mogły
być rozwiązane w duchu prawdy, kompromisu i wzajemnego szacunku oraz w zgodności z
obowiązującym prawem. Z wyrazami szacunku
+ Stanisław Gądecki
Arcybiskup
Metropolita Poznański
Poznań, 24 września 2015 roku
2015 ROKU N. 5215/2015
pełna wersja do pobrania http://www.archpoznan.pl/pdf/zalacznik.pdf