Program hodowli koni rasy huculskiej

Program hodowli koni
rasy
huculskiej
Warszawa 2007
opracowanie
Polski Zwiàzek Hodowców Koni
00-673 Warszawa
ul. Koszykowa 60/62 m. 16
tel.: (022) 629 95 31, (022) 628 98 38
faks: (022) 628 68 79
Wszelkie prawa PZHK zastrze˝one.
Przedruk i kopiowanie materia∏ów zawartych
w „Programie hodowli koni rasy huculskiej” zabronione.
Druk i oprawa: Matrix.
Nak∏ad 200 egz. Cena 5 z∏ w tym 22% VAT
spis treÊci
strona 3
I. Charakterystyka koni rasy huculskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
II. Cel hodowlany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
III. Wzorzec konia huculskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
IV. Użytkowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
V. Pogłowie koni rasy huculskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
VI. Metody kojarzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
VII. Metody selekcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
VIII. Zasady wpisu do Księgi Stadnej koni rasy huculskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
IX. Dokumentacja hodowlana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
X. Tryb wpisywania koni do ksiąg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
XI. Rozród naturalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
XII. Rozród kontrolowany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
XIII. Zasady oceny efektywności działania programu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
XIV. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Załącznik nr 1. Wskaźniki liczbowe pogłowia koni
wpisanych do Księgi Stadnej koni rasy huculskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Załącznik nr 2.Ocena wartości użytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielności . . .21
I. Wstępna polowa próba dzielności dla koni rasy huculskiej – wierzchowa lub zaprzęgowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
II. Zasadnicza polowa próba dzielności dla koni rasy huculskiej – wierzchowa lub zaprzęgowa . . . . . . . . . . . . . . . .23
Szczegółowy regulamin ścieżki huculskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
Szczegółowy regulamin polowej próby zaprzęgowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
III. Czempionat Użytkowy Koni Rasy Huculskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
Załącznik nr 3. Kategoryzacja ogierów rasy huculskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
w w w. p z h k . p l
strona 4
Program hodowli koni rasy huculskiej
spis treÊci
strona 5
I. Charakterystyka koni rasy huculskiej
Hucu∏y – niewielkie, prymitywne konie górskie – sà jednà z najstarszych polskich ras
o skonsolidowanym genotypie. Wytworzone zosta∏y na terenie Bukowiny oraz Karpat
Wschodnich tzw. Karpat Lesistych, w górnym biegu Czeremoszu, Prutu, Putilli, Mo∏dawy,
Suszawy i Tissy. Do dnia dzisiejszego nie wiadomo jednak, jakie jest pochodzenie rasy koni huculskich. Najprawdopodobniej sà potomkami ró˝nych typów koni, takich jak: tatarskie, orientalne, arabskie, tureckie, konie Przewalskiego, a tak˝e konie z krwià noryckà.
Wydaje si´ równie˝, ˝e rasa ta kszta∏towa∏a si´ g∏ównie pod wp∏ywem Êrodowiska
– ostrego klimatu górskiego, przy ubogiej paszy i bardzo prymitywnych warunkach bytowania.
Hodowla na Huculszczyênie prowadzona by∏a zawsze bardzo prymitywnie. Konie
przez wi´kszà cz´Êç roku przebywa∏y na po∏oninach i tylko w czasie du˝ych mrozów
i Êniegów chroni∏y si´ w sza∏asach górskich lub brano je do stajenek przy zagrodach.
W lecie ˝ywi∏y si´ trawà, w zimie natomiast wypuszczano je do stogów siana poustawianych na po∏oninach, przy których pozostawa∏y dniem i nocà. Tylko wyjàtkowo w okresach
ci´˝kiej pracy dokarmiane by∏y owsem i kukurydzà. Bytowanie w surowych warunkach
górskich, stale pod go∏ym niebem, ciàg∏y ruch w terenach górzystych oraz dalekie marsze
pod ci´˝kimi jukami – wszystko to hartowa∏o konie przez ca∏e pokolenia i wyrobi∏o
w nich zdrowie, odpornoÊç, niewybrednoÊç i wielkà ˝ywotnoÊç.
II. Cel hodowlany
G∏ówne cele hodowli koni rasy huculskiej to:
1. zachowanie unikalnego genotypu i zdolnoÊci przekazywania na potomstwo cech rasowych;
2. zachowanie okreÊlonego typu rasowego, w którym najistotniejszymi cechami rasowymi sà:
– pokrój zgodny ze standardem rasy;
– sucha konstytucja;
– ∏agodny charakter;
– ˝ywy temperament;
– odpornoÊç na niekorzystne warunki Êrodowiska;
– ma∏e wymagania paszowe;
– doskona∏e zdrowie;
– d∏ugowiecznoÊç;
– wysoka p∏odnoÊç;
w w w. p z h k . p l
strona 6
– dobre cechy mateczne;
– wytrwa∏oÊç w pracy;
– wszechstronna u˝ytkowoÊç.
Istotne jest równie˝ utrzymywanie tej rasy w odpowiednich dla niej warunkach ˝ywieniowych i biotopie. B´dàc bowiem koniem typowo górskim, nieprzywyk∏ym do wygód,
koƒ huculski sprowadzony na równiny traci swe pierwotne w∏aÊciwoÊci – przekracza po˝àdanà miar´ i traci suchoÊç, maksymalnie wykorzystujàc bogactwo pasz.
Nale˝y utrzymaç standard biometryczny koni huculskich w dotychczasowych granicach, z uwagi m.in. na niebezpieczeƒstwa zmiany typu.
III. Wzorzec konia huculskiego
W oparciu o analiz´ obecnie hodowanego w Polsce pog∏owia koni huculskich zosta∏
opracowany model konia rasy huculskiej. Uwzgl´dnia on charakterystyk´ najcz´Êciej
wyst´pujàcych typów rasowych, wzorzec pokrojowy ze szczególnym uwzgl´dnieniem
podstawowych wymiarów, maÊci i u˝ytkowoÊci koni.
G∏owa doÊç ci´˝ka o ró˝nym profilu, szerokim czole, ale sucha, szyja Êrednio d∏uga, raczej gruba, nieosadzona wysoko, tu∏ów silny, d∏ugi, szeroki, o d∏ugich i wyjàtkowo dobrze
wysklepionych ˝ebrach, k∏àb niewysoki, ale wyraênie zarysowany i dobrze umi´Êniony.
Grzbiet d∏ugi, prosty lub nieco wkl´s∏y, ale mocny, l´dêwie d∏ugawe, szerokie i mocne, zad
zaokràglony lub nieco Êci´ty, bardzo mocny, cz´sto przebudowany. PierÊ szeroka, ∏opatka
ustawiona stromo, nogi krótkie, koÊciste bardzo mocne, o dobrze wykszta∏conym nadgarstku i cz´sto wyst´pujàcej szablastoÊci. Stawy skokowe szerokie i mocne, sprawiajàce
przez to wra˝enie du˝ych, kopyta o bardzo twardym i elastycznym rogu, ale niewielkie.
Uz´bienie mocne, wolno Êcierajàce si´. Zarówno ogiery, jak i klacze odznaczajà si´ mocnà
i j´drnà konstytucjà, ˝ywym temperamentem i ∏agodnym usposobieniem.
Umaszczenie przewa˝nie gniade i myszate, w ró˝nych odcieniach, srokate, rzadziej kare lub bu∏ane. U wszystkich koni powinna wyst´powaç ciemna pr´ga ciàgnàca si´ przez
grzbiet oraz pr´gowanie na ∏opatkach i nogach, natomiast niepo˝àdane sà odmiany. Do
Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej nie b´dà wpisywane ogiery z odmianami oraz
o umaszczeniu kasztanowatym. Klacze maÊci kasztanowatej wpisywane do Ksi´gi Stadnej muszà charakteryzowaç si´ typowymi cechami rasowymi, w tym ciemnà pr´gà przez
grzbiet i pr´gowaniem koƒczyn. Dopuszcza si´ jedynie niewielkie odmiany.
Ruch koni tej rasy, w st´pie i k∏usie, powinien charakteryzowaç si´ du˝à dynamikà,
umiarkowanà posuwistoÊcià, prawid∏owà kadencjà. Pewne skrócenie chodów wynikajàce
z budowy anatomicznej i warunków u˝ytkowania, nie jest traktowane jako wada.
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 7
Wzorzec biometryczny rasy
– wysokoÊç w k∏´bie – ogiery 135 do 145 cm, klacze 132 do 143 cm (mierzone laskà zoometrycznà);
– obwód klatki piersiowej – wi´kszy o co najmniej 30 cm od wysokoÊci w k∏´bie, zarówno dla ogierów, jak i klaczy;
– obwód nadp´cia mierzony na lewej przedniej koƒczynie pod stawem nadgarstkowym
w jej najcieƒszym miejscu – ogiery 17 do 20 cm, klacze 16 do19 cm (z dok∏adnoÊcià
do 0,25 cm);
– maÊç – wszystkie maÊci z wyjàtkiem siwej, dereszowatej, tarantowatej i albinotycznej
oraz kasztanowatej u ogierów. Powinna wyst´powaç pr´ga przez grzbiet i pr´gowanie koƒczyn, natomiast odmiany sà niepo˝àdane.
IV. Użytkowość
Konie huculskie charakteryzujà si´ du˝à inteligencjà i wytrwa∏oÊcià w pracy. Nigdy nie
traci∏y kontaktu z cz∏owiekiem, co niewàtpliwie przyczyni∏o si´ do uformowania ich charakteru i wykszta∏ci∏o, rzadkà u innych ras, autentycznà potrzeb´ i ch´ç kontaktu z cz∏owiekiem. Z regu∏y sà to ∏agodne i poj´tne zwierz´ta. Dobrze traktowane szybko potrafià to
doceniç i tym samym odp∏aciç. W przeciwnym wypadku mogà staç si´ nerwowe, a nawet
z∏oÊliwe.
Konie huculskie ch´tnie poruszajà si´ k∏usem, dorównujàc w tym du˝ym koniom. Sà
doskona∏ymi st´pakami pod wierzch. Zwoliƒski pisze o wybitnej u˝ytkowoÊci hucu∏a jako konia wierzchowego i jucznego: „...objuczone 100-150 kg spokojnie przechodzà nad
przepaÊciami, przez rwàce potoki...”, majà wrodzonà zdolnoÊç do przeskakiwania naturalnych przeszkód, w czasie zadymki Ênie˝nej k∏adà si´ i spokojnie czekajà na przejaÊnienie,
a drewnianà k∏adk´ na potoku sprawdzajà, uderzajàc w nià kopytem. Wykazujà du˝à odwag´ i samodzielnoÊç, a wysoki stopieƒ inteligencji pozwala im na pokonanie ka˝dej
przeszkody (przeskoczenie, obejÊcie, przeczo∏ganie si´).
V. Pogłowie koni rasy huculskiej
Konie huculskie pomimo ich niewàtpliwych zalet przez ca∏e dziesi´ciolecia nie wzbudza∏y poza terenem Huculszczyzny wi´kszego zainteresowania. Czasem wr´cz w∏adze
utrudnia∏y hodowl´ koni tej rasy, nakazujàc kastracj´ wszystkich ogierów. Dopiero
w koƒcu XIX wieku Krakowskie Towarzystwo Rolnicze i Galicyjskie Towarzystwo Gospodarcze zainteresowa∏y si´ tà rasà, a to umo˝liwi∏o uchronienie pewnej liczby osobników
przed przekrzy˝owaniem. W 1979 roku zadecydowano o koniecznoÊci utrzymania polskiego hucu∏a na zasadzie zachowania dorobku kultury narodowej, ochrony ginàcego reliktu
przyrody oraz zabezpieczenia wartoÊciowych cech genetycznych w∏aÊciwych tej rasie.
w w w. p z h k . p l
strona 8
Obserwuje si´ sta∏y wzrost zainteresowania hodowlà koni huculskich. Coraz cz´Êciej
zaczynajà wyst´powaç one na terenie ca∏ej Polski, poza w∏aÊciwym dla nich biotopem (terenami górskimi). OczywiÊcie nadal wi´kszoÊç klaczy tej rasy utrzymujà hodowcy
w okr´gu rzeszowskim, krakowskim i katowickim. Przy tak ma∏ej populacji wskazane jest
nawiàzanie wspó∏pracy z hodowcami z Austrii, Czech, Rumunii, S∏owacji, Ukrainy i W´gier dla wymiany materia∏u genetycznego oraz ujednolicenia dzia∏aƒ hodowlanych.
W krajach tych populacja hucu∏ów jest du˝o mniej liczna ni˝ w Polsce. Hodowcy koni huculskich tych krajów sà zainteresowani wspó∏pracà. Zwiàzki reprezentujàce hodowl´ koni huculskich tych krajów, w których wyst´pujà hucu∏y, w tym tak˝e Polska, zrzeszone sà
w Mi´dzynarodowej Federacji Koni Huculskich (HIF) zarejestrowanej w Brukseli.
VI. Metody kojarzeń
Hodowla koni huculskich w Polsce prowadzona jest w oparciu o 7 g∏ównych linii m´skich: Polana (Po.), Gurgula (Gu.), Górala (Go.), Hrobego (Hr.), Ousora (Ou.), Pietrosu
(Pt.) i Prislopa (Pr.) oraz 14 rodzin ˝eƒskich: (A) Agatki, (B) Bajka∏ki, (C) Czeremchy, (F)
Wrony, (G) Gurgul, (J) Góralki nowosàdeckiej, (L) Laliszki, (N) Nakonecznej, (O) Wo∏gi,
(P) Polanki, (S) Sroczki, (T) Sekundy, (W) Wydry, (Z) Redy.
W przypadku koni huculskich podczas doboru do rozp∏odu mo˝na zastosowaç tylko
metod´ hodowli w czystoÊci rasy. Ze wzgl´du na ma∏à populacj´ tych koni dobór musi byç
tak prowadzony, by nie dopuÊciç do depresji inbredowej. Priorytetowym zadaniem jest zachowanie zrównowa˝onego stanu iloÊciowego istniejàcych linii m´skich i rodzin ˝eƒskich. W po∏owie poprzedniego stulecia by∏o 17 rodzin ˝eƒskich: obecnie w pe∏ni reprezentowanych jest 12, dwie rodziny sà zagro˝one (˝yjà pojedyncze sztuki), natomiast pozosta∏e trzy rodziny przesta∏y istnieç. Konieczne zatem jest podj´cie aktywnych dzia∏aƒ w celu
ciàg∏ej kontroli iloÊci i jakoÊci populacji.
Wiele wzgl´dów przemawia za tym, aby hodowla zarodowa prowadzona by∏a
w wi´kszych stadninach i to najlepiej paƒstwowych. Prywatna hodowla w du˝ym stopniu
uzale˝niona jest jednak od upodobaƒ prywatnych w∏aÊcicieli.
Konieczne jest zachowanie ciàg∏oÊci wszystkich linii m´skich. Mo˝e to byç zwiàzane
ze zmniejszonà nieco ostroÊcià selekcji wÊród ogierów przeznaczonych do hodowli, gdy˝
z ka˝dej linii powinno byç co najmniej dwóch, trzech nast´pców u˝ytkowanych równoczeÊnie w hodowli. Komisja kwalifikujàca ogiera z danej linii do hodowli powinna mieç
mo˝liwoÊç wyboru spoÊród 4-5 reproduktorów z ka˝dej linii – razem oko∏o 40 ogierów
w pokoleniu. Przy dokonywaniu wyboru ogiera z danej linii nale˝y uwzgl´dniç rodzin´
˝eƒskà, z której pochodzi matka ogiera, a tak˝e ocen´ jego wartoÊci u˝ytkowej i ewentualnie jego potomstwa.
Tak samo nale˝y dà˝yç do utrzymania wszystkich rodzin ˝eƒskich.
Nie dopuszcza si´ kojarzeƒ krewniaczych w I pokoleniu pod rygorem odmówienia wpisu potomstwa do Ksi´gi Stadnej.
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 9
VII. Metody selekcji
Selekcja powinna byç prowadzona konsekwentnie i zmierzaç do podstawowego celu,
jakim jest remont klaczy matek oraz wyhodowanie ogierów czo∏owych. Najodpowiedniejsza dla koni huculskich jest metoda niezale˝nych poziomów brakowania polegajàca na równoczesnym, lecz niezale˝nym selekcjonowaniu pod kàtem ka˝dej w∏aÊciwoÊci z osobna.
Selekcja prowadzona b´dzie indywidualnie dla ka˝dego osobnika w trzech etapach:
– analiza rodowodowa (pochodzenie potomstwa musi byç potwierdzone badaniem markerów genetycznych (DNA) dokonanym w upowa˝nionym laboratorium),
– selekcja na podstawie cech eksterierowych, rozwoju fizycznego i oceny charakteru. Szczególnie trudna jest selekcja êrebiàt huculskich, które w czasie swojego
rozwoju zmieniajà proporcje i czasami bardzo s∏aby êrebak mo˝e okazaç si´ doskona∏ym koniem i na odwrót. Wynika to z faktu, ˝e konie huculskie sà rasà
póêno dojrzewajàcà i trzeba w tym wzgl´dzie zachowaç du˝à ostro˝noÊç.
W oÊrodkach hodowli koni huculskich organizowane b´dà wiosnà lub jesienià
przeglàdy koni, w czasie których przeprowadzana b´dzie selekcja i brakowanie.
W hodowli wielkostadnej wskazane jest, aby odbywa∏y si´ one dwa razy do roku. Za organizacj´ i przygotowanie przeglàdu odpowiedzialny b´dzie w∏aÊciciel
lub kierownik oÊrodka. Selekcji dokonuje podmiot prowadzàcy ksi´g´,
– selekcja na podstawie wyników wartoÊci u˝ytkowej. Próby dzielnoÊci b´dà odbywaç si´ w miejscach uznanych przez prowadzàcego ksi´g´ zgodnie z warunkami „Regulaminu prób dzielnoÊci” (Za∏àcznik nr 2).
Prowadzàc selekcj´, uwzgl´dniaç si´ b´dzie nast´pujàce cechy:
– typ i pokrój (w 100-pkt. skali bonitacyjnej przy wpisie do ksi´gi oraz po ukoƒczeniu 5. roku ˝ycia),
– pomiary biometryczne (zgodne z wzorcem rasowym, przy wpisie do ksi´gi oraz
po ukoƒczeniu 5. roku ˝ycia),
– charakter – zachowanie si´ w odniesieniu do ludzi, w czasie piel´gnacji, wzgl´dem innych koni, podczas u˝ytkowania,
– zdrowie,
– p∏odnoÊç,
– klacze – wartoÊci macierzyƒskie,
– ogiery – wartoÊç rozp∏odowa,
– wartoÊç u˝ytkowa – wyniki prób dzielnoÊci przeprowadzonych zgodnie z obowiàzujàcym „Regulaminem prób dzielnoÊci dla koni rasy huculskiej” (Za∏àcznik
nr 2), kategoryzacja ogierów (Za∏àcznik nr 3).
w w w. p z h k . p l
strona 10
VIII. Zasady wpisu do Księgi Stadnej koni rasy huculskiej
1. Dla koni rasy huculskiej prowadzi si´ wy∏àcznie cz´Êç g∏ównà ksi´gi (G), która jest
ksi´gà zamkni´tà.
2. Do Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej wpisuje si´ ogiery i klacze, pochodzàce, co
najmniej od czterech pokoleƒ przodków wpisanych do polskiej Ksi´gi Stadnej koni
rasy huculskiej lub odpowiedniej ksi´gi zagranicznej.
3. Do Ksi´gi Stadnej mogà byç wpisane ogiery i klacze, które powinny:
a) posiadaç rodowód odpowiadajàcy warunkom okreÊlonym w Ksi´dze Stadnej,
b) zostaç zidentyfikowane po urodzeniu wed∏ug warunków okreÊlonych dla Ksi´gi Stadnej,
c) byç poddawane ocenie wartoÊci u˝ytkowej.
IX. Dokumentacja hodowlana
1. Dokumentacj´ hodowlanà stanowià:
a) Dokumenty zwiàzane z prowadzeniem ksiàg:
– Karta klaczy wpisanej do ksi´gi stadnej,
– Karta ogiera wpisanego do ksi´gi stadnej,
– Âwiadectwo wpisania klaczy do ksi´gi stadnej,
– Âwiadectwo wpisania ogiera do ksi´gi stadnej,
– Paszport konia.
b) Dokumenty zwiàzane z rozrodem koni:
– Âwiadectwo pokrycia/unasienniania klaczy,
– Protokó∏ z przeglàdu ogierów dopuszczonych do rozrodu na terenie województwa.
2. Ksi´ga jest prowadzona systemem kartotekowym i zawiera: numer wpisu i symbol
ksi´gi rasowej, p∏eç, nazw´, dat´ urodzenia, maÊç i odmiany oraz inne znaki identyfikacyjne, wymiary, rodowód (minimum cztery pokolenia), numer badania na potwierdzenie pochodzenia, dane dotyczàce hodowcy i w∏aÊciciela, wyniki oceny wartoÊci u˝ytkowej i hodowlanej.
3. Kartoteki muszà byç przechowywane w archiwum wieczyÊcie.
4. Prowadzàcy ksi´g´ wydaje drukiem ksi´g´ stadnà.
5. èrebi´ta zalicza si´ do rocznika roku urodzenia, z wyjàtkiem êrebiàt urodzonych w IV
kwartale przed 1 stycznia 2008 r., które zalicza si´ do rocznika roku nast´pnego.
6. Prowadzàcy ksi´g´ powo∏uje 5-osobowà Komisj´ Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej. Komisja reprezentuje hodowców koni tej rasy. W jej sk∏ad powo∏uje si´ uznane autorytety z dziedziny hodowli i u˝ytkowania koni rasy huculskiej. Do wa˝noÊci
podejmowanych przez Komisj´ decyzji wymagana jest obecnoÊç przynajmniej
trzech jej cz∏onków.
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 11
Zadaniem komisji jest:
– kontrolowanie prawid∏owoÊci wpisu koni do ksiàg i rozstrzyganie spornych
kwestii,
– wydawanie decyzji o wpisaniu ogiera do ksi´gi,
– wydawanie zgody na zastosowanie sztucznego unasienniania lub embriotransferu,
– kontrolowanie i ocena efektywnoÊci dzia∏ania programu hodowlanego,
– w miar´ potrzeb wnioskowanie do ministra rolnictwa o wprowadzanie zmian
w programie hodowlanym.
7. „Paszport konia” jest podstawowym dokumentem stwierdzajàcym pochodzenie konia wydawanym przez prowadzàcego ksi´g´ na podstawie „Zg∏oszenia konia do rejestru” z za∏àczonym „Âwiadectwem pokrycia/unasienniania klaczy”.
8. „Âwiadectwo pokrycia klaczy” – êród∏owy dokument hodowlany – na pierwszej
stronie wype∏niane jest przez posiadacza ogiera dopuszczonego do rozrodu. Na odwrocie zamieszcza si´ opis êrebi´cia dokonany przez upowa˝nionà osob´.
9. Przy stanowieniu klaczy poza granicami kraju nale˝y przy opisie êrebi´cia urodzonego w Polsce przedstawiç „Âwiadectwo pokrycia/unasienniania klaczy”, rodowód
wraz z symbolem ksi´gi rasowej oraz dokument stwierdzajàcy dopuszczenie ogiera
do rozrodu w kraju, w którym klacz zosta∏a pokryta.
10. W∏aÊciciel klaczy powinien otrzymaç z PZHK dokument stwierdzajàcy, ˝e ogier (nasienie), którym zosta∏a pokryta (unasienniona) dana klacz, mo˝e byç dopuszczony
do doskonalenia koni rasy huculskiej. Wszystkie wymagane dokumenty dotyczàce
ogiera/nasienia ogiera powinny trafiç do PZHK, który wystawia dokument z pozytywnà lub negatywnà odpowiedzià dotyczàcà mo˝liwoÊci wpisania potomstwa do
polskiej Ksi´gi Stadnej.
11. Znajdujàce si´ na odwrocie „Âwiadectwa pokrycia/unasienniania klaczy” „PoÊwiadczenie urodzenia êrebi´cia” wype∏nia upowa˝niony przez prowadzàcego ksi´g´ specjalista. W/w poÊwiadczenie nie zast´puje „Paszportu konia” i nie jest dokumentem
uwzgl´dnianym przy wpisie konia do ksi´gi.
12. Obowiàzkowe jest potwierdzenie pochodzenia badaniem markerów genetycznych
(DNA) wykonanym na koszt hodowcy w upowa˝nionym laboratorium ju˝ u êrebiàt
przy matkach przed wydaniem dokumentu identyfikacyjnego.
13. Prowadzàcy ksi´g´ wydaje hodowcy „Paszport konia”, a po wpisaniu konia do ksi´gi
– „Âwiadectwo wpisania klaczy do ksi´gi” lub „Âwiadectwo wpisania ogiera do ksi´gi”.
Do wymienionych Êwiadectw nale˝y wpisaç numer identyfikacyjny konia oraz opatrzyç je piecz´cià z informacjà w j´zyku polskim, angielskim i niemieckim: „Dokument
wa˝ny tylko w Polsce”.
14. Przy wystawianiu „Paszportu konia” przyjmuje si´ zasad´, ˝e pierwsza litera nazwy
êrebi´cia jest taka sama jak litera przypisana linii ˝eƒskiej, z której pochodzi matka
nazywanego konia, wed∏ug schematu:
w w w. p z h k . p l
strona 12
–A
– Agatka
–B
– Bajka∏ka
–C
– Czeremcha
–F
– Wrona
–G
– Gurgul
–J
– Jagoda
–L
– Liszka
–N
– Nakoneczna
–O
– Wo∏ga
–P
– Polanka
–S
– Sroczka
–T
– Sekunda
–W
– Wydra
–Z
– Reda,
– dla koni sprowadzanych z zagranicy:
– D – konie z linii wywodzàcych si´ z Czech
– K – konie z linii wywodzàcych si´ ze S∏owacji
– M – konie z linii wywodzàcych si´ z W´gier
– R – konie z linii wywodzàcych si´ z Rumunii.
15. W przypadku zniszczenia lub zagubienia wydanych w∏aÊcicielom dokumentów hodowlanych prowadzàcy ksi´g´ mo˝e na pisemny wniosek w∏aÊciciela wydaç duplikat. Mo˝na wydaç tylko jeden duplikat ka˝dego ze Êwiadectw.
X. Tryb wpisywania koni do ksiąg
1. Wpisu do ksiàg dokonuje upowa˝niony specjalista posiadajàcy co najmniej dwuletni
sta˝ pracy w hodowli koni i upowa˝nienie wydane przez prowadzàcego ksi´g´.
2. Wpisu ogierów i klaczy do ksi´gi dokonuje si´ na pisemny wniosek w∏aÊciciela.
3. Kwalifikacja m∏odych ogierów odbywa si´ na corocznie organizowanych przeglàdach. W∏aÊciciele ogierów zobowiàzani sà do przes∏ania zg∏oszeƒ do poszczególnych
OZHK/WZHK w terminie do 15 lipca ka˝dego roku. Terminy i miejsca kwalifikacji
ogierów ustala i zatwierdza Komisja Ksi´gi Stadnej. Komisj´ oceny ogierów powo∏uje w∏aÊciwy dla miejsca przeglàdu kierownik OZHK/WZHK. W jej sk∏ad wchodzi co
najmniej 2 cz∏onków Komisji Ksi´gi Stadnej. Obowiàzujàcy corocznie czas kwalifikacji ustala si´ na okres od 15 sierpnia do 30 listopada. Minimalna liczba ogierów
przedstawionych do kwalifikacji – 5 sztuk.
4. Ogiery i klacze wpisane do ksi´gi powinny:
a) posiadaç typ i inne charakterystyczne dla rasy cechy,
b) wykazaç si´ zdrowiem, prawid∏owà budowà i rozwojem,
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 13
c) ogiery ukoƒczyç 30 miesi´cy, uzyskaç w ocenie pokroju co najmniej 78 pkt. bonitacyjnych, zaliczyç wst´pnà prób´ polowà,
d) klacze ukoƒczyç 30 miesi´cy, byç pokryte lub urodziç jedno zarejestrowane êrebi´, uzyskaç w ocenie pokroju co najmniej 74 pkt. bonitacyjne, zaliczyç wst´pnà prób´ polowà.
Klacze powinny byç kryte nie wczeÊniej ni˝ po ukoƒczeniu 30 miesi´cy, potomstwo klaczy krytych przed ukoƒczeniem 30 miesi´cy nie ma prawa wpisu
do Ksi´gi Stadnej. Przepis obowiàzuje od 1 stycznia 2008 r.
5. Zdrowie ocenia si´ na podstawie ogl´dzin konia. W przypadku podejrzenia o schorzenie dokonujàcy oceny konia powinien za˝àdaç przedstawienia Êwiadectwa zdrowia konia wystawionego przez lekarza weterynarii.
Na ocen´ budowy i rozwoju konia sk∏ada si´ wynik 3 pomiarów (wysokoÊç w k∏´bie,
obwód klatki piersiowej, obwód nadp´cia przedniego), ich wzajemny stosunek oraz
ocena pokroju wyra˝ona w punktach bonitacyjnych. Budow´, rozwój i ruch konia
ocenia si´ wed∏ug skali 100-punktowej przyznajàc za:
– typ
- do 15 pkt.
– g∏ow´ i szyj´
- do 5 pkt.
– k∏od´
- do 15 pkt.
– koƒczyny przednie
- do 10 pkt.
– koƒczyny tylne
- do 10 pkt.
– kopyta
- do 10 pkt.
– ruch (st´p i k∏us)
- do 20 pkt. (10+10)
– wyglàd ogólny
- do 15 pkt.
Po ukoƒczeniu 5. roku ˝ycia ogiery i klacze huculskie podlegajà obowiàzkowej
weryfikacji pomiarów. Je˝eli nie spe∏niajà w tym wzgl´dzie wzorca rasowego
zapisanego w programie hodowlanym dla koni rasy huculskiej, zostajà pozbawione
od tego momentu prawa u˝ytkowania w rozrodzie i wpisu do ksi´gi ich potomstwa.
6. Minimalne wymagania dotyczàce próby dzielnoÊci warunkujàce wpis ogiera i klaczy
do Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej:
Warunkiem wpisania ogiera i klaczy do Ksi´gi Stadnej jest zaliczenie wst´pnej próby
polowej. Ogiery po zaliczeniu wst´pnej próby polowej (wierzchowej lub zaprz´gowej) sà wpisywane do ksi´gi, ale muszà obligatoryjnie do koƒca roku kalendarzowego, w którym koƒczà 5 lat, zaliczyç z wynikiem pozytywnym zasadniczà polowà prób´ dzielnoÊci zgodnie z „Regulaminem prób dzielnoÊci dla koni rasy huculskiej”
– Za∏àcznik nr 2 (ocena p∏ytowa oraz Êcie˝ka lub zaprz´g). Niezaliczenie próby
w w/w czasie spowoduje pozbawienie ogiera od tego momentu prawa u˝ytkowania
w rozrodzie i wpisu do ksi´gi jego potomstwa. Do momentu zdania próby zasadniczej dopuszcza si´ krycie przez takiego ogiera maks. 3 klaczy w sezonie.
w w w. p z h k . p l
strona 14
7. Do ksiàg nie mogà byç wpisane konie, u których stwierdzono:
a) obustronnà Êlepot´,
b) nieprawid∏owà budow´ szcz´ki (tzw. karpiowaty lub szczupaczy zgryz),
c) jedno lub obustronne wn´trostwo,
d) szpat kostny
oraz konie, które uzyska∏y mniej ni˝ po∏ow´ maksymalnej liczby punktów przy
ocenie k∏ody, nóg przednich, tylnych, kopyt i ruchu. O dyskwalifikacji decyduje
przyznanie mniej ni˝ po∏owy punktów nawet za jeden z w/w elementów oceny.
8. Przed wpisaniem konia do ksi´gi nale˝y:
a) sprawdziç to˝samoÊç konia (identyfikacja) przez porównanie zgodnoÊci danych zawartych w „Paszporcie konia”, szczególnie opisu maÊci, odmian, wieku
oraz innych znaków identyfikacyjnych ze stanem faktycznym. Opis maÊci i odmian powinien byç przeprowadzony przed odsadzeniem êrebi´cia od matki.
Dla celów identyfikacji konie mogà byç znakowane za pomocà elektronicznych
noÊników informacji (czipów),
b) sprawdziç prawid∏owoÊç rozwoju i stwierdziç brak objawów chorobowych,
c) wykonaç podstawowe pomiary konia,
d) przeprowadziç ocen´ budowy,
e) poddaç konia próbie dzielnoÊci,
f) przy wpisie konia polskiej hodowli sprawdziç, czy wywodzi si´ on od jednej
z 14 uznanych linii ˝eƒskich,
g) przy wpisie pokrytych klaczy sprawdziç „Âwiadectwo pokrycia/ unasienniania
klaczy”, po˝àdane jest przedstawienie potwierdzenia badania êrebnoÊci wystawionego przez lekarza weterynarii;
h) nadaç numer w∏aÊciwej ksi´gi.
9. Wszystkie osobniki sprowadzone z zagranicy oraz urodzone w Polsce po ogierach zagranicznych przed otrzymaniem zgody na wpis do polskiej Ksi´gi Stadnej muszà byç
poddane bardzo szczegó∏owej weryfikacji. W innych krajach nie by∏o do tej pory tak
rygorystycznych zasad wpisu i nie wszystkie kraje posiadajà Ksi´g´ Stadnà. W wielu
rodowodach koni, które uznawane sà za granicà za huculskie, znajdujà si´ ró˝ne
mieszanki rasowe, dlatego te˝ ka˝dy koƒ sprowadzony z zagranicy musi mieç pochodzenie pisemnie uwierzytelnione przez Komisj´ Ksi´gi Stadnej (tak˝e co najmniej do czwartego pokolenia).
10. Wnioski o dopuszczenie ogierów sprowadzonych z zagranicy do u˝ycia w rasie huculskiej nale˝y sk∏adaç przed sezonem kopulacyjnym, najpóêniej do 31 stycznia.
Wnioski z∏o˝one po tym terminie b´dà rozpatrywane po pokryciu przez w∏aÊciciela
kosztów pracy Komisji Ksi´gi Stadnej.
11. Ogiery i klacze sprowadzone z zagranicy powinny:
a) byç przydatne do osiàgni´cia celu hodowlanego,
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 15
b) byç poddane ocenie wartoÊci u˝ytkowej. Je˝eli ocena nie zosta∏a przeprowadzona w kraju pochodzenia, musi ona byç dokonana w Polsce,
c) ogiery byç dopuszczone do rozrodu w kraju pochodzenia. W przypadku sprowadzenia z zagranicy osobników przed uzyskaniem wpisu do ksiàg, muszà one
posiadaç Êwiadectwo stwierdzajàce, ˝e pochodzà od rodziców wpisanych do
ksiàg, a w Polsce uzyskaç wpis do ksi´gi na ogólnych zasadach za zgodà Komisji Ksi´gi Stadnej,
d) klacze byç wpisane do ksi´gi kraju pochodzenia. W przypadku sprowadzenia
z zagranicy klaczy niewpisanej do ksi´gi, posiadaç Êwiadectwo stwierdzajàce,
˝e pochodzi ona po rodzicach wpisanych do ksiàg i uzyskaç w Polsce wpis do
ksi´gi na ogólnych zasadach za zgodà Komisji Ksi´gi Stadnej.
12. Sztuczne unasiennianie i embriotransfer zarodków u koni rasy huculskiej sà dopuszczane tylko w szczególnych sytuacjach, po ka˝dorazowym uzyskaniu pisemnej zgody
Komisji Ksi´gi Stadnej.
13. W przypadku wydania zgody na zastosowanie sztucznego unasienniania przez Komisj´ Ksi´gi Stadnej:
a) W∏aÊciciel nasienia ogiera po dokonaniu zabiegu sztucznego unasienniania
wystawia „Âwiadectwo unasienniania klaczy”. Je˝eli w∏aÊciciel nasienia nie
jest w∏aÊcicielem ogiera dawcy, dokonujàcy zabiegu sztucznego unasienniania
przesy∏a fotokopi´ „Âwiadectwa unasienniania klaczy” w∏aÊcicielowi ogiera.
b) Klacz poddawana zabiegowi sztucznego unasienniania nasieniem mro˝onym
przed urodzeniem êrebi´cia musi mieç wykonane badanie markerów DNA.
W przypadku klaczy wpisanych do ksi´gi przed 1 stycznia 2007 r. klacze te
muszà mieç okreÊlone co najmniej grupy krwi.
XI. Rozród naturalny
Niezale˝nie od stosowanych praktyk organizacji rozrodu, tzn. czy jest to krycie naturalne zarówno w warunkach kontrolowanych, jak te˝ w tabunie, czy te˝ wprowadza si´
elementy biotechniki, powinny byç spe∏nione nast´pujàce warunki zarówno w stosunku
do samca, jak i samicy:
1. Ogiery:
a) Przed uzyskaniem wpisu do ksi´gi – zaleca si´ przeprowadzenie oceny przydatnoÊci do rozrodu w oparciu o stosowane badania kompleksowe (Bielaƒski
1966) oraz testy laboratoryjne mówiàce o biologicznej wartoÊci nasienia;
b) Ogiery doros∏e – analogicznie zaleca si´ przeprowadzenie badania po ka˝dym
sezonie rozrodczym celem wyizolowania osobników, u których w okresie sezonu mog∏y wystàpiç zmiany warunkujàce obni˝onà p∏odnoÊç. Wszystkie ogiery
powinny posiadaç kompletne badania sanitarne oraz wykonane badania mar-
w w w. p z h k . p l
strona 16
kerów DNA. W przypadku ogierów wpisanych do ksi´gi przed 1 stycznia 2007
r. ogiery te muszà mieç okreÊlone co najmniej grupy krwi.
2. Klacze – poza aspektem genetycznym i doborem wynikajàcym ze wzgl´dów hodowlanych klacze przeznaczone do rozrodu zaleca si´ badaç klinicznie zarówno palpacyjnie, jak i przy u˝yciu USG celem stwierdzenia prawid∏owoÊci budowy i funkcji uk∏adu rozrodczego. Tylko na tej drodze mo˝na eliminowaç klacze, które do rozrodu si´
nie kwalifikujà. Równie˝ przy zastosowaniu takich praktyk mo˝na wy∏oniç klacze,
które majà trudnoÊci z zaêrebieniem lub sà chore i wymagajà leczenia.
XII. Rozród kontrolowany
Pod tym terminem rozumie si´ pe∏ny nadzór nad stadem, w∏àczajàc elementy podstawowe omówione w poprzednim rozdziale (ogiery i klacze), lecz poszerzonym o kontrol´
okresu rui klaczy, jej badanie w zakresie stanu dróg rodnych i zmian fizjologicznych, które w tym okresie wyst´pujà, oraz podj´cie decyzji o momencie stanówki, a tak˝e nadzór
nad jej przebiegiem, a˝ do momentu zaêrebienia i badania wczesnej cià˝y.
W tym wzgl´dzie rozwa˝yç trzeba dwie mo˝liwoÊci:
1. Zastosowanie krycia naturalnego wed∏ug ustalonego schematu (ogólnie przyj´te zasady).
2. Zastosowanie biotechniki – sztuczne unasienianie nasieniem o przed∏u˝onym
prze˝ywaniu lub zamro˝onym, w przypadkach dopuszczonych przez Komisj´
Ksi´gi Stadnej.
Ze wzgl´du na tak nielicznà populacj´ uwa˝a si´ za konieczne stworzenie banku nasienia
ogierów z ka˝dego rodu m´skiego oraz komórek jajowych i zarodków pochodzàcych od
klaczy reprezentujàcych wszystkie rodziny ˝eƒskie.
XIII. Zasady oceny efektywności działania programu
1. EfektywnoÊç realizacji programu ocenia Komisja Ksi´gi Stadnej, do której powo∏uje
si´ uznane autorytety hodowlane z dziedziny hodowli i u˝ytkowania rasy.
2. EfektywnoÊç realizacji programu sprawdzana jest poprzez:
– badanie wysokoÊci i trybu przyznawania dotacji na dzia∏alnoÊç hodowlanà
(w cyklu rocznym),
– sprawdzanie prawid∏owoÊci,
– prowadzenie dokumentacji hodowlanej,
– oceny wartoÊci u˝ytkowej (w cyklu rocznym),
– badanie skutecznoÊci i zasi´gu akcji promocyjnej dla koni tej rasy,
– zbadanie stabilizacji po˝àdanych cech w tej rasie po 5 latach od wejÊcia w ˝ycie
programu, na podstawie prowadzonej oceny wartoÊci u˝ytkowej.
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 17
XIV. Uwagi końcowe
Du˝e znaczenie, jak w ka˝dej hodowli, majà nast´pujàce czynniki nieb´dàce przedmiotem rozwa˝aƒ w niniejszym programie. Nale˝y grupie tych koni zapewniç: w∏aÊciwe ˝ywienie i pojenie, odpowiednie pomieszczenia, prawid∏owà piel´gnacj´ ze szczególnym
uwzgl´dnieniem kopyt, opiek´ lekarsko-weterynaryjnà i kontynuowaç w∏aÊciwy system
wychowu. Proponowany program hodowli koni huculskich, a zw∏aszcza planowany system kojarzeƒ zastosowany w praktyce, pozwoli uniknàç pojawienia si´ depresji inbredowej i pozwoli na rozwój hodowli koni tej rasy, pod warunkiem ˝e b´dzie on przez hodowców rygorystycznie przestrzegany.
w w w. p z h k . p l
strona 18
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 19
Załącznik nr 1.
Wskaźniki liczbowe pogłowia koni
wpisanych do Księgi Stadnej koni rasy huculskiej
Klacze wpisane do ksi´gi
Rok
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
307
346
402
435
515
579
574
790
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
71
72
90
93
99
105
120
137
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
-
63
72
72
80
79
148
146
Ogiery wpisane do ksi´gi
Rok
Klacze m∏ode wpisane do ksi´gi
Rok
Ogiery m∏ode wpisane do ksi´gi
Rok
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
-
15
13
11
20
28
24
23
Opisane klaczki spe∏niajàce warunki wpisu do ksi´gi
Rok
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
-
116
117
122
141
157
190
201
Opisane ogierki spe∏niajàce warunki wpisu do ksi´gi
Rok
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
-
112
131
160
144
171
146
157
w w w. p z h k . p l
strona 20
Za∏. 1. Wskaêniki liczbowe pog∏owia koni wpisanych do Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 21
Załącznik nr 2.
Ocena wartości użytkowej koni rasy huculskiej.
Regulamin próby dzielności
Do próby dzielnoÊci mogà przystàpiç ogiery i klacze rasy huculskiej spe∏niajàce warunki wpisu do Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej.
I. Wstępna polowa próba dzielności
dla koni rasy huculskiej – wierzchowa lub zaprzęgowa
1. Warunkiem wpisania ogiera i klaczy do Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej jest zaliczenie wst´pnej polowej próby dzielnoÊci.
2. Minimalny wiek ogiera i klaczy rasy huculskiej dopuszczajàcy do przystàpienia
do wst´pnej próby polowej to ukoƒczone 30 miesi´cy ˝ycia.
3. Zalecana minimalna liczba koni wymagana do przeprowadzenia próby to minimum
3 sztuki ogierów lub klaczy poddawanych próbie.
4. Próba polowa wst´pna mo˝e byç przeprowadzana pod siod∏em lub w zaprz´gu.
Ogier lub klacz poddawane próbie sà siod∏ane, kie∏znane lub oprz´gane w obecnoÊci
komisji przeprowadzajàcej prób´. Próba polowa wst´pna zaprz´gowa przeprowadzana jest w lekkim ogumionym pojeêdzie z dwoma dyszelkami o wadze, wraz z powo˝àcym, od 100 do 150% masy cia∏a ocenianego konia. Pomoce (palcat, bat) dopuszczone tylko w minimalnym zakresie. Ostrogi niedozwolone. Jeêdziec obowiàzkowo
musi mieç twarde ochronne nakrycie g∏owy z trzypunktowym zapi´ciem i buty z obcasem.
5. W próbie polowej wst´pnej przeprowadzanej zarówno pod siod∏em, jak i w zaprz´gu, koƒ pokonuje dystans dwa razy po oko∏o 150-200 m, po trasie o naturalnym
pod∏o˝u (ziemnym lub trawiastym): st´pem, a nast´pnie w drugim nawrocie k∏usem. Komisja ocenia równie˝ stanie w miejscu, sposób ruszania i zatrzymania oraz
sposób reakcji konia na wodze lub lejce, jego pos∏uszeƒstwo i charakter.
6. Ze wzgl´dów bezpieczeƒstwa na trasie podczas oceny mo˝e znajdowaç si´ tylko jeden koƒ.
7. Zachowanie si´ konia podczas ca∏ego przebiegu próby, zarówno przeprowadzanej
pod siod∏em, jak i w zaprz´gu, oceniane jest, w zale˝noÊci od wykonywania wymaganych próbà czynnoÊci, w skali 10-punktowej oddzielnie dla st´pa i k∏usa.
8. Wynikiem koƒcowym sà dwie oceny, pierwsza za przebieg próby w st´pie i druga za
przebieg próby w k∏usie.
9. Stosowana skala ocen za przebieg próby:
10 pkt – z ∏atwoÊcià, bezb∏´dnie, w sposób p∏ynny, w linii prostej po wytyczonej
trasie;
w w w. p z h k . p l
strona 22
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
9 pkt – z ∏atwoÊcià, z drobnymi b∏´dami, w sposób p∏ynny, ale zdarza si´ nieregularnoÊç chodów;
8 pkt – z drobnymi zahamowaniami, mniej p∏ynnie, trudnoÊci w utrzymaniu linii
prostej;
7 pkt – reakcja na wodze i lejce z oporami, ale zadanie wykonane w ca∏oÊci;
6 pkt – z trudnoÊciami, po 1-2 nieudanych próbach, ale wykonane w ca∏oÊci;
5 pkt – du˝ymi oporami, po 3 próbach, wykonane w ca∏oÊci;
4 pkt – z du˝ymi oporami, po wi´cej ni˝ 3 nieudanych próbach, konieczna pomoc
drugiej osoby;
3 pkt – z du˝ymi oporami, po wi´cej ni˝ 3 nieudanych próbach, konieczna pomoc
drugiej osoby, zadanie niewykonane w ca∏oÊci;
2 pkt – z du˝ymi oporami, po wi´cej ni˝ 3 nieudanych próbach, mimo pomocy
drugiej osoby niewykonanie zadania;
1 pkt – niemo˝liwe do wykonania wskutek oporu lub niebezpiecznych reakcji konia.
10. Warunkiem zaliczenia próby polowej wst´pnej jest uzyskanie wyniku co najmniej
6 punktów w st´pie i co najmniej 6 punktów w k∏usie pod wierzchem lub w zaprz´gu. Prób´ mo˝na powtórzyç jednokrotnie, po co najmniej jednomiesi´cznym ponownym przygotowaniu konia.
Trasa przebiegu próby wynosi 150-200 m w dwóch równoleg∏ych odcinkach po 75-100 m.
Ocena dokonywana jest w dwóch nawrotach. Najpierw ca∏y dystans koƒ z jeêdêcem lub z zaprz´giem pokonuje st´pem, a nast´pnie po tej samej trasie k∏usem.
Schemat trasy wstępnej polowej próby dzielności
pod jeźdźcem lub w zaprzęgu – stęp
Program hodowli koni rasy huculskiej
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
strona 23
Ocena rozpoczyna si´ na sygna∏ s´dziego z pozycji stój (1). Nast´pnie koƒ przechodzi
do st´pa (2), przed koƒcem I odcinka trasy (75-100 m) zatrzymuje si´ – pozycja stój (1).
Nast´pnie rusza st´pem (2), zawraca i ponownie zatrzymuje si´ – pozycja stój (1). Nast´pnie rusza st´pem (2). Ocena w st´pie koƒczy si´ zatrzymaniem na koƒcu II odcinka trasy
na wprost – pozycja stój (1). Koƒ zawraca st´pem i zatrzymuje si´, czekajàc na sygna∏ s´dziego do rozpocz´cia oceny w k∏usie.
Schemat trasy wstępnej polowej próby dzielności
pod jeźdźcem lub w zaprzęgu – kłus
Ocena rozpoczyna si´ na sygna∏ s´dziego z pozycji stój (1). Nast´pnie koƒ po krótkim
st´pie przechodzi do k∏usa (3), przed koƒcem I odcinka trasy (75-100 m) zatrzymuje si´
– pozycja stój (1). Nast´pnie rusza st´pem (2), zawraca i ponownie zatrzymuje si´ – pozycja stój (1). Znów po krótkim st´pie przechodzi do k∏usa (3). Ocena koƒczy si´ spokojnym
zatrzymaniem na koƒcu II odcinka trasy na wprost – pozycja stój (1).
II. Zasadnicza polowa próba dzielności
dla koni rasy huculskiej – wierzchowa lub zaprzęgowa
1. Minimalny wymagany wiek koni rasy huculskiej (ogierów i klaczy) przyst´pujàcych
do zasadniczej polowej próby dzielnoÊci – ukoƒczone 36 miesi´cy ˝ycia i zaliczona
z wynikiem pozytywnym polowa próba wst´pna. Ogólny stan zdrowia oceniany jest
przez lekarza weterynarii i on decyduje o dopuszczeniu konia do udzia∏u w próbach.
2. Minimalna liczba koni (ogierów, klaczy, wa∏achów) potrzebna do przeprowadzenia
próby dzielnoÊci – 5 szt., w tym co najmniej 3 szt. ogierów poddawanych próbie lub
w w w. p z h k . p l
strona 24
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
3 szt. klaczy poddawanych próbie. Pozosta∏e 2 konie to mogà byç wa∏achy 3-letnie
i starsze, które ze wzgl´du na szacowanie wartoÊci hodowlanej rodziców (ogierów
i klaczy) dopuszcza si´ do udzia∏u w próbie.
3. Próba polowa zasadnicza mo˝e byç przeprowadzana pod siod∏em lub w zaprz´gu.
W sk∏ad zasadniczej polowej próby wierzchowej wchodzà: ocena eksterieru i próba
terenowa – Êcie˝ka huculska, natomiast w sk∏ad zasadniczej polowej próby zaprz´gowej wchodzà: ocena eksterieru i alternatywna dla Êcie˝ki huculskiej polowa próba
zaprz´gowa.
4. Ocena eksterieru – ocena typu, budowy, ruchu i ogólnego wra˝enia. Maksymalna
iloÊç punktów bonif. mo˝liwych do zdobycia w tej konkurencji to 50.
5. Âcie˝ka huculska – jako sprawdzian umiej´tnoÊci pokonywania naturalnych
i sztucznych przeszkód terenowych, odwagi, zdolnoÊci, pos∏uszeƒstwa i treningu konia. Dla zawodnika jest to próba jazdy w zadanym tempie i umiej´tnoÊci prowadzenia konia w trudnym terenie. Maksymalna iloÊç punktów bonif. mo˝liwych do zdobycia w tej konkurencji to 80.
6. Polowa próba zaprz´gowa – próba alternatywna dla Êcie˝ki huculskiej. Sprawdzian
pos∏uszeƒstwa, zr´cznoÊci i sprawnoÊci konia oraz umiej´tnoÊci powo˝àcego. Maksymalna iloÊç punktów bonifikacyjnych mo˝liwych do zdobycia w tej konkurencji to 80.
7. Organizator jest zobowiàzany uzyskaç zgod´ prowadzàcego ksi´g´ (PZHK) na przeprowadzenie próby dzielnoÊci.
8. Komisja S´dziowska (min. 3 osoby) jest powo∏ywana i zatwierdzana przez prowadzàcego ksi´g´ w porozumieniu z organizatorem.
9. Organizator jest zobowiàzany do przygotowania trasy i przeszkód zgodnie z regulaminem oraz do zapewnienia bezpieczeƒstwa koniom i jeêdêcom podczas przebiegu
próby dzielnoÊci.
10. Komisja S´dziowska jest zobowiàzana do zatwierdzenia trasy i przeszkód, przeprowadzenia próby dzielnoÊci zgodnie z regulaminem i sporzàdzenia protoko∏ów wyników oceny zgodnie z za∏àczonymi wzorami.
Ocena eksterieru (ocena płytowa) – czempionat hodowlany
Koƒ oceniany jest przez komisj´:
– w pozycji stój na p∏ycie za: typ, pokrój, ogólnà piel´gnacj´, kondycj´ i przygotowanie do pokazu.
Teren pod p∏yt´ powinien byç równy, a w przypadku pod∏o˝a trawiastego wykoszony na wysokoÊç 3 cm. Podczas oceny prezentujàcy konia powinien podaç dok∏adny wiek konia, w przypadku klaczy liczb´ urodzonych êrebiàt, a tak˝e, je˝eli klacz jest êrebna, kolejny miesiàc cià˝y.
– w ruchu na ringu pokazowym (trójkàt o wym. 30 x 40 x 30 m) ocena za st´p
i k∏us.
Program hodowli koni rasy huculskiej
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
strona 25
Prezenter z koniem pokonujà ca∏à tras´ trójkàta dwa razy. Raz st´pem, drugi raz
k∏usem. Ocena koƒczy si´ postawieniem konia w pozycji stój przed komisjà.
W przypadku wàtpliwoÊci w ocenie komisja mo˝e prosiç o powtórzenie pokazu.
Szczegó∏owa ocena dokonywana jest w skali od 0-10 pkt. bonif.:
typ
maks. 10 pkt. bonif.
pokrój
maks. 10 pkt. bonif.
st´p
maks. 10 pkt. bonif.
k∏us
maks. 10 pkt. bonif.
ogólna kondycja i piel´gnacja
maks. 10 pkt. bonif.
razem maksymalna iloÊç
50 pkt. bonif.
Ostateczna ocena eksterieru ka˝dego konia jest Êrednià z sumy niezale˝nych ocen
przyznanych przez wszystkich s´dziów za wymienione cechy.
Schemat oceny eksterieru
w w w. p z h k . p l
strona 26
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
Szczegółowy regulamin ścieżki huculskiej
§1
1. Âcie˝ka huculska rozgrywana jest na dystansie od 1500 do 2000 m na 16 przeszkodach. Dok∏adny dystans, tempo, norma czasu, kolejnoÊç przeszkód oraz punkty bonifikacyjne za prawid∏owe pokonanie przeszkód podawane sà przez Komisj´ S´dziowskà na odprawie technicznej przed rozgrywanà konkurencjà, po uwzgl´dnieniu konfiguracji terenu, rodzaju pod∏o˝a i warunków pogodowych.
2. Trasa przebiegu Êcie˝ki zawsze zawiera 16 ponumerowanych naturalnych lub
sztucznych przeszkód, w tym 12 jest ustalonych i obowiàzkowych do postawienia
(Wykaz przeszkód obowiàzkowych), pozosta∏e 4 przeszkody sà wybierane z Listy
przeszkód dowolnych.
3. Minimalna odleg∏oÊç mi´dzy przeszkodami wynosi 30 m.
§2
1. Ka˝da przeszkoda od strony najazdu i wyjazdu z przeszkody oznaczona jest dwiema
tyczkami z choràgiewkami, bia∏à po lewej, a czerwonà po prawej stronie przeszkody
(∏àcznie cztery tyczki z choràgiewkami na ka˝dà przeszkod´), wyznaczajàcymi obszar przeszkody, oraz kolejnym numerem umieszczonym na tyczce przy czerwonej
choràgiewce od strony najazdu na przeszkod´.
2. Lini´ startu i mety wyznacza para tyczek z celownikami (bia∏y po lewej i czerwony
po prawej stronie).
3. Trasa przejazdu powinna byç dok∏adnie wytyczona, w miejscach wàtpliwych powinny byç umieszczone tyczki z czerwonymi choràgiewkami. Zawodnik zobowiàzany
jest do przejechania dok∏adnie ca∏ego dystansu trasy.
4. Zawodnik startuje z pozycji stój na sygna∏ podany przez s´dziego startowego. Czas
jest mierzony od momentu, gdy koƒ piersiami przetnie lini´ celowników startu, do
chwili, gdy koƒ piersiami przetnie lini´ celowników mety.
5. Zawodnicy startujà w odst´pach czasu ustalonych przez Komisj´ S´dziowskà (szczegó∏owa lista startów podana przed rozpocz´ciem konkurencji). Ze wzgl´dów bezpieczeƒstwa w przypadku ogierów podczas przejazdu Êcie˝ki na trasie mo˝e znajdowaç
si´ tylko jeden ogier. W przypadku klaczy komisja mo˝e zadecydowaç o starcie nast´pnej klaczy, zanim ukoƒczy przebieg poprzednia, ale z zachowaniem wszelkich
Êrodków ostro˝noÊci. W przypadku spotkania si´ zawodników przed tà samà przeszkodà pierwszeƒstwo w pokonaniu przeszkody ma ten zawodnik, który wystartowa∏ póêniej.
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 27
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
6. Zawodnik na koniu pokonuje tras´ w ustalonej normie czasu i tempie od 140-220
m/min, podanym na odprawie technicznej.
7. Na 16 ustawionych przeszkód na trasie dopuszcza si´ omini´cie (przejechanie obok)
maks. 3 przeszkód.
8. Podwójna odmowa i nast´pnie objechanie tej samej przeszkody liczone jest jako dozwolone omini´cie.
9. W przypadku przeszkody, której omini´cie (przejechanie obok) b´dzie niemo˝liwe,
musi byç wytyczona dodatkowa trasa, po której zawodnik, w przypadku decyzji
o omini´ciu takiej przeszkody, b´dzie móg∏ przejechaç tak, aby zachowaç dystans
Êcie˝ki.
10. Przeszkody mogà byç pokonywane chodem dowolnym, ale dostosowanym do trudnoÊci przeszkody i umiej´tnoÊci jeêdêca.
11. Przejazd trasy chodem dowolnym, z wyjàtkiem odcinków trasy mi´dzy trzema ostatnimi przeszkodami, które muszà byç pokonywane tylko k∏usem, po najkrótszej trasie do mety.
12. Rzàd mo˝e byç dowolny, jednak pod warunkiem, ˝e ˝adna jego cz´Êç nie spowoduje
skaleczeƒ konia.
13. Jeêdziec obowiàzkowo musi mieç ochronne twarde nakrycie g∏owy z trzypunktowym zapi´ciem i buty z obcasem.
14. Dopuszcza si´ za zgodà lekarza weterynarii udzia∏ w Êcie˝ce klaczy ze êrebi´tami.
§3
Przy maksymalnej w tej konkurencji mo˝liwej punktacji – 80 pkt, przy 16 przeszkodach Êrednio za ka˝dà wypada 5 pkt. Komisja S´dziowska w zale˝noÊci od trudnoÊci
przeszkody i jej usytuowania w terenie oraz warunków pogodowych mo˝e zró˝nicowaç
punktacj´ od 2 do 8 pkt. za przeszkod´, ale tak, aby ogólna suma za prawid∏owe pokonanie 16 przeszkód wynosi∏a 80 pkt.
Punkty bonifikacyjne zawodnik uzyskuje za prawid∏owe pokonanie przeszkody
(wjazd na przeszkod´ mi´dzy tyczkami z choràgiewkami i opuszczenie przeszkody mi´dzy
tyczkami z choràgiewkami). Rozbudowanie przeszkody, wyjechanie poza obszar przeszkody lub nieprzejechanie przeszkody w ca∏oÊci (opuszczenie przed tyczkami z choràgiewkami) – 0 pkt. bonif.
Wykaz przeszkód zatwierdzonych do ustawienia na trasie
(literà „O” zaznaczono 12 przeszkód obowiàzkowych, które nale˝y uwzgl´dniç w przebiegu trasy ka˝dej Êcie˝ki; literà „D” zaznaczono przeszkody dodatkowe, spoÊród których wybiera si´ cztery pozosta∏e przeszkody)
w w w. p z h k . p l
strona 28
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
1. Wykaz przeszkód obowiązkowych do wybudowania na trasie
O – kładka nad rowem suchym lub z wodą
Konstrukcja k∏adki z drewna, nawierzchnia szorstka (niedopuszczalna jest konstrukcja a˝urowa). Konstrukcja ca∏oÊci powinna byç sztywna w ka˝dej p∏aszczyênie i umocowana do pod∏o˝a w sposób uniemo˝liwiajàcy jakiekolwiek przemieszczanie. Maks. ugi´cie
pod ci´˝arem konia z jeêdêcem nie wi´ksze ni˝ 5 cm.
Wymiary k∏adki: d∏ugoÊç 3-4 m, szerokoÊç 0,8 m, gruboÊç zapewniajàca sztywnoÊç na
ca∏ej d∏ugoÊci min. 5 cm. WysokoÊç od dna pod∏o˝a do k∏adki 0,8 m. SzerokoÊç rowu
(tam gdzie oparta jest k∏adka) 2-3 m, d∏ugoÊç rowu min. 3 m. Na terenie pod i obok k∏adki nie mogà le˝eç ˝adne ostre przedmioty, kamienie, belki, ga∏´zie itp.
O – stromy zjazd
Stok naturalny lub sztuczny o pod∏o˝u pozbawionym ostrych kamieni i innych
przedmiotów. Pod∏o˝e nie powinno byç nadmiernie sypkie lub b∏otniste.
Wymiary: d∏ugoÊç mierzona po stoku 4-12 m (w terenie naturalnym mo˝e byç d∏u˝sza) nachylenie 30-45 stopni, szerokoÊç trasy min. 1,5-2 m.
O – równoważnia
Konstrukcja k∏adki z drewna, nawierzchnia szorstka (niedopuszczalna jest konstrukcja a˝urowa).
Wymiary k∏adki: d∏ugoÊç 4 m, szerokoÊç 1 m, gruboÊç zapewniajàca sztywnoÊç na ca∏ej d∏ugoÊci min. 5 cm. Ârednica belki, na której oparta jest równowa˝nia min. 25-30 cm,
d∏ugoÊç min. 1 m.
O – stromy wyjazd
Stok naturalny lub sztuczny o pod∏o˝u pozbawionym ostrych kamieni i innych
przedmiotów. Pod∏o˝e nie powinno byç nadmiernie sypkie lub b∏otniste.
Wymiary: d∏ugoÊç mierzona po stoku 4-12 m (w terenie naturalnym mo˝e byç d∏u˝sza), nachylenie 30-45 stopni, szerokoÊç trasy min. 1,5-2 m.
O – niskie przejazdy
Trzy bramki stabilnie umocowane w pod∏o˝u z poziomo umieszczonymi poprzeczkami. Pionowe elementy majà byç wykonane ze s∏upków drewnianych. Mo˝liwe jest wykorzystanie drzew lub krzewów. Poziome poprzeczki najlepiej drewniane lub plastikowe
o Êrednicy zapewniajàcej sztywnoÊç na ca∏ej d∏ugoÊci, umocowane na pionowych elementach w taki sposób, aby potràcenie ich powodowa∏o spadanie ze s∏upków. Bramki powinny byç usytuowane tak, aby przejazd odbywa∏ si´ po linii prostej.
Wymiary: wysokoÊç zawieszenia poprzeczek od pod∏o˝a 1,8 m, szerokoÊç mi´dzy
s∏upkami 1,5 m, odleg∏oÊci mi´dzy bramkami 1,0-1,2 m.
O – przejazd przez wodę – bród
Naturalny lub sztuczny zbiornik wodny, potok lub fragment rzeki. Dno nie mo˝e byç
bagniste, na dnie nie mogà le˝eç kamienie lub ga∏´zie i korzenie powodujàce zakleszczenie si´ kopyt. Przy wodach p∏ynàcych nurt wody nie mo˝e byç zbyt szybki. Trasa przejazdu w wodzie dok∏adnie zaznaczona dodatkowymi tyczkami. Brzegi przeszkody nie mogà
Program hodowli koni rasy huculskiej
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
strona 29
mieç nachylenia wi´kszego ni˝ 45 stopni. Co najmniej jeden d∏u˝szy brzeg powinien byç
p∏aski na szerokoÊci co najmniej 1 m.
Wymiary: szerokoÊç min. 1 m, d∏ugoÊç ok. 5 m, g∏´bokoÊç 0,2-0,8 m.
O – bramka z zamknięciem (nale˝y otworzyç, przejechaç i zamknàç za sobà bramk´)
Bramka drewniana lub metalowa jednoskrzyd∏owa na s∏upach umocowanych stabilnie w pod∏o˝u. Zamykana na zapadk´ lub sztywnà obejm´ umocowanà w pobli˝u górnej
kraw´dzi bramki. Otwierana w kierunku wjazdu.
Wymiary bramki: wysokoÊç 1,2 m, szerokoÊç 1,0-1,2 m. SzerokoÊç ca∏ej konstrukcji 2-3 m.
O – ciasny przejazd, korytarz
U∏o˝one na powierzchni równolegle dwie Êciany z dràgów, desek lub bali s∏omy tworzàce ciasny korytarz. Powierzchnia Êcian od wewnàtrz pozbawiona ostrych kraw´dzi lub
wystajàcych s´ków i ga∏´zi.
Wymiary: wysokoÊç min. 1,5 m, szerokoÊç mi´dzy wewn´trznymi Êcianami 0,8 m, d∏ugoÊç 3-4 m.
O – skok przez stacjonatę
Wymiary: wysokoÊç 0,5 m, szerokoÊç 3-4 m.
O – wiatrołom
Rozrzucone na powierzchni nieregularnie belki lub k∏ody. Powierzchnia elementów pozbawiona ostrych kraw´dzi lub wystajàcych s´ków i ga∏´zi.
Wymiary: d∏ugoÊç przeszkody 4 m, szerokoÊç 2 m.
O – kładka na podwyższeniu
Konstrukcja k∏adki z drewna, nawierzchnia szorstka (niedopuszczalna jest konstrukcja a˝urowa). Konstrukcja ca∏oÊci powinna byç sztywna w ka˝dej p∏aszczyênie i umocowana do pod∏o˝a w sposób uniemo˝liwiajàcy jakiekolwiek przemieszczanie. Podparta w 3-4
punktach o pod∏o˝e.
Wymiary k∏adki: d∏ugoÊç 4 m, szerokoÊç 0,7 m, gruboÊç zapewniajàca sztywnoÊç na ca∏ej d∏ugoÊci min. 5 cm. WysokoÊç k∏adki od pod∏o˝a 30 cm.
O – labirynt
Dwie równoleg∏e linie utworzone przez umocowane na odpowiedniej wysokoÊci
od pod∏o˝a dràgi, belki u∏o˝one w zygzak dajàcy mo˝liwoÊç swobodnego wykr´cenia si´
konia. Konstrukcja ca∏oÊci powinna byç sztywna w ka˝dej p∏aszczyênie i umocowana
do pod∏o˝a w sposób uniemo˝liwiajàcy jakiekolwiek przemieszczanie.
Wymiary: szerokoÊç od wewn´trznej strony labiryntu 0,6 m, ∏àczna d∏ugoÊç przeszkody 10 m. WysokoÊç elementów przeszkody od pod∏o˝a 15-20 cm.
2. Lista przeszkód dowolnych (spośród których wybiera się cztery przeszkody)
D – bramka saloon
Bramka drewniana dwuskrzyd∏owa na s∏upach umocowanych stabilnie w pod∏o˝u.
Otwierana w kierunku wjazdu pod naporem piersi konia, zamykajàca si´ samoczynnie po
w w w. p z h k . p l
strona 30
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
przejechaniu konia. Napr´˝enie spr´˝yn zamykajàcych bramk´ i boki bramki muszà byç
tak skonstruowane, aby nie uszkodziç boków konia i nóg jeêdêca.
Wymiary bramki: szerokoÊç obu skrzyde∏ 1,5 m, wysokoÊç 1,2 m. SzerokoÊç ca∏ej
konstrukcji 3 m.
D – wąska droga na wprost
Dwie równoleg∏e linie utworzone przez umocowane na odpowiedniej wysokoÊci od
pod∏o˝a dràgi, belki. Konstrukcja ca∏oÊci powinna byç sztywna w ka˝dej p∏aszczyênie
i umocowana do pod∏o˝a w sposób uniemo˝liwiajàcy jakiekolwiek przemieszczanie.
Wymiary: szerokoÊç od wewn´trznej strony 35 cm, d∏ugoÊç przeszkody 5 m. WysokoÊç
elementów przeszkody od pod∏o˝a 15-20 cm.
D – wąska droga po łuku w prawo lub w lewo
Dwie równoleg∏e linie wygi´te w lekki ∏uk utworzone przez umocowane na odpowiedniej wysokoÊci od pod∏o˝a dràgi, belki. Konstrukcja ca∏oÊci powinna byç sztywna w ka˝dej p∏aszczyênie i umocowana do pod∏o˝a w sposób uniemo˝liwiajàcy jakiekolwiek przemieszczanie.
Wymiary: szerokoÊç od wewn´trznej strony 40 cm, d∏ugoÊç przeszkody 4 m, ∏uk
o promieniu 5 m. WysokoÊç elementów przeszkody od pod∏o˝a 15-20 cm.
D – skok posłuszeństwa
Dwa pnie, k∏ody lub kostki s∏omy u∏o˝one w stosunku do siebie pod kàtem 120 stopni.
Powierzchnia pni lub k∏ód pozbawiona ostrych kraw´dzi lub wystajàcych s´ków i ga∏´zi.
Wymiary: wysokoÊç przeszkody 30-40 cm, szerokoÊç mi´dzy koƒcami rozwartymi 1,2
m. Ârednica pnia lub gruboÊç kostki 40 cm. D∏ugoÊç pnia, k∏ody lub kostki 0,6 m.
D – wyskok na próg
Próg naturalny lub sztuczny. Kraw´dê wzmocniona poziomà belkà lub deskà na ca∏ej
szerokoÊci w taki sposób, aby zachowa∏a swój kszta∏t i po∏o˝enie przez czas przejazdu
wszystkich zawodników. Âciana pionowa progu zabezpieczona przed uszkodzeniami kopytami i przed osypywaniem si´. Pod∏o˝e pozbawione ostrych kamieni, ga∏´zi i wystajàcych
korzeni. Nie powinno byç nadmiernie b∏otniste. Dopuszczalne jest wykonanie przeszkody
w formie zag∏´bienia w terenie. W tym przypadku wyjazd z zag∏´bienia nie powinien mieç
spadku wi´kszego ni˝ 20 stopni.
Wymiary: wysokoÊç progu 0,5 m, szerokoÊç min. 1,5 m, d∏ugoÊç min. 2 m.
D – zeskok z progu
Próg naturalny lub sztuczny. Kraw´dê wzmocniona poziomà belkà lub deskà na ca∏ej
szerokoÊci w taki sposób, aby zachowa∏a swój kszta∏t i po∏o˝enie przez czas przejazdu
wszystkich zawodników. Âciana pionowa progu zabezpieczona przed uszkodzeniami kopytami i przed osypywaniem si´. Pod∏o˝e pozbawione ostrych kamieni, ga∏´zi i wystajàcych
korzeni. Nie powinno byç nadmiernie b∏otniste. Dopuszczalne jest wykonanie przeszkody
w formie zag∏´bienia w terenie. W tym przypadku wyjazd z zag∏´bienia nie powinien mieç
spadku wi´kszego ni˝ 20 stopni.
Wymiary: wysokoÊç progu 0,5 m, szerokoÊç min. 1,5 m, d∏ugoÊç min. 2 m.
Program hodowli koni rasy huculskiej
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
strona 31
D – slalom między tyczkami
Na pod∏o˝u stabilnie umieszczone równomiernie na osi szeÊç pionowych tyczek.
Wymiary: wysokoÊç tyczek 2 m, odleg∏oÊç mi´dzy tyczkami 1,5-2 m.
D – bramka z firankami
Bramka stabilnie umocowana w pod∏o˝u. Elementy mogà byç wykonane ze s∏upków
drewnianych lub rur metalowych. Pozioma poprzeczka, na której równomiernie rozmieszczone sà fruwajàce wstà˝ki, powinna mieç Êrednic´ zapewniajàcà sztywnoÊç na ca∏ej d∏ugoÊci.
Wymiary: wysokoÊç poprzeczki od pod∏o˝a 2 m, szerokoÊç mi´dzy s∏upkami 1,5 m, d∏ugoÊç wstà˝ek 1 m.
D – przejazd przez rów
Naturalny lub sztuczny rów; dno rowu nie mo˝e byç wype∏nione wodà. Pod∏o˝e pozbawione ostrych kamieni, ga∏´zi i korzeni, nie powinno byç nadmiernie b∏otniste.
Wymiary: g∏´bokoÊç 1,5 m, szerokoÊç nie mniejsza ni˝ 3 m, d∏ugoÊç nie mniejsza ni˝
3 m. Nachylenie Êcian od strony wjazdu i wyjazdu nie wi´ksze ni˝ 40 stopni.
D – skok przez pień drzewa
Pieƒ drzewa lub kilka pni u∏o˝onych jeden na drugim umocowanych w sposób uniemo˝liwiajàcy ich przesuni´cie. Powierzchnia pni pozbawiona ostrych kraw´dzi lub wystajàcych s´ków i ga∏´zi.
Wymiary: wysokoÊç 0,5 m, szerokoÊç 2 m. Ârednica pnia lub pni nie wi´ksza ni˝ 0,4 m.
D – żywopłot
Naturalny lub sztuczny ˝ywop∏ot. Sta∏e elementy (dràgi, deski itp. mocujàce ga∏´zie)
przeszkody sztucznej nie mogà byç umocowane wy˝ej ni˝ 30 cm od pod∏o˝a.
Wymiary: wysokoÊç 0,5 m, gruboÊç 20-30 cm, min. szerokoÊç przeszkody 2 m.
D – cofanie
Na pod∏o˝u sypkim lub trawiastym wyznaczony pas za pomocà dwóch równoleg∏ych
belek, desek lub rur.
Wymiary: pas o d∏ugoÊci 3 m i szerokoÊci mierzonej wewnàtrz 1 m.
§4
Punkty karne naliczane sà za:
1. uzyskany czas powy˝ej normy przy tolerancji 10 s – 0,25 pkt/1s
2. uzyskany czas poni˝ej normy przy tolerancji 10 s – 0,50 pkt/1s
3. jeden upadek jeêdêca – 25 pkt. (tak˝e zejÊcie z konia mi´dzy liniami startu
i mety)
4. pokonanie odcinka trasy mi´dzy trzema ostatnimi przeszkodami chodem innym ni˝ k∏us i nie po najkrótszej trasie do mety – 8 pkt. (przejÊcie do st´pa lub
galopu powy˝ej trzech foule).
w w w. p z h k . p l
strona 32
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
§5
Dyskwalifikacja nast´puje za:
1. je˝d˝enie po trasie na jakichkolwiek koniach, z wyjàtkiem w∏asnego przejazdu;
2. brutalne obchodzenie si´ z koniem;
3. widoczna kontuzja konia (kulawizna, zranienia);
4. skorzystanie z pomocy grzecznoÊciowej;
5. drugi upadek jeêdêca lub pierwszy upadek konia;
6. przekroczenie 50% normy czasu, tzw. czas maksymalny;
7. potrójna odmowa na tej samej przeszkodzie;
8. omini´cie (przejechanie obok) wi´cej ni˝ 3 przeszkód w konkursie.
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 33
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
Szczegółowy regulamin polowej próby zaprzęgowej
1. Polowa próba zaprz´gowa odbywa si´ w ciàgu jednego dnia. Przeprowadzana jest
w pojedynk´ w lekkim 2-osiowym pojeêdzie zaopatrzonym w hamulce, o dwóch dyszlach, którego waga wraz z powo˝àcym ma wynosiç 100% masy cia∏a konia. W czasie próby obowiàzuje uprzà˝ szorowa lub chomàtowa, kie∏zno niekaleczàce pyska
konia, uzda bez okularów.
2. Powo˝àcy musi mieç ukoƒczone 16 lat.
3. Polowa próba zaprz´gowa sk∏ada si´ z czterech elementów przeprowadzanych w nast´pujàcej kolejnoÊci:
A. Zr´cznoÊç powo˝enia na placu z przeszkodami
B. Ruch w k∏usie na dystansie 1 km
C. Ruch w st´pie na dystansie 500 m
D. Badanie t´tna i oddechów po up∏ywie 30 min. od zakoƒczenia st´pa.
4. W ca∏ej próbie koƒ mo˝e uzyskaç maksymalnie 80 punktów bonifikacyjnych liczonych wed∏ug nast´pujàcego klucza:
A. Zr´cznoÊç powo˝enia
maks. 40 pkt.
B. Ruch w k∏usie
maks. 15 pkt.
C. Ruch w st´pie
maks. 20 pkt.
D. T´tno i oddechy
maks. 5 pkt.
5. Przed rozpocz´ciem próby konie sà badane przez lekarza weterynarii oraz okreÊlane
jest t´tno i oddechy spoczynkowe.
Zręczność powożenia
1. Próba zr´cznoÊci powo˝enia z przeszkodami odbywa si´ na p∏askim placu o powierzchni minimalnej 2500 m2. Pod∏o˝e piaszczyste, ˝wirowe lub trawiaste. Próba
rozgrywana jest na dystansie 300-500 m, w tempie 140-200 m/min. Dok∏adny dystans, tempo, norma czasu, kolejnoÊç przeszkód oraz punkty bonifikacyjne za prawid∏owe pokonanie przeszkód podawane sà przez Komisj´ S´dziowskà na odprawie
technicznej, po uwzgl´dnieniu pod∏o˝a i warunków pogodowych.
2. Chodem obowiàzkowym jest st´p i k∏us.
3. Trasa przebiegu próby zawiera zawsze 8 ponumerowanych przeszkód, punktowanych po 5 pkt ka˝da. Przeszkodami tymi sà:
– bramka pojedyncza z pi∏eczkami – 3 szt.
– bramka podwójna z pi∏eczkami (odleg∏oÊç mi´dzy bramkami 3-4 m) – 2 szt.
– „L” w lewo (szerokoÊç na wjeêdzie – 3,5 m, szerokoÊç na wyjeêdzie – 2,5 m, d∏ugoÊç elementów wewn. – po 4 m, zewn. – 6,5 i 7,5 m) – 1 szt.
– „L” w prawo – 1 szt.
– slalom (pi´ç tyczek rozstawionych co 10 m) – 1 szt.
w w w. p z h k . p l
strona 34
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
4. Rozstaw bramek w stosunku do rozstawu osi jest wi´kszy o 60 cm.
5. Wynikiem koƒcowym tej cz´Êci próby jest suma punktów bonifikacyjnych za prawid∏owe pokonanie przeszkód, w ustalonej normie czasu. Przekroczenie normy czasu
karane b´dzie 1 pkt karnym za ka˝de rozpocz´te 5 sekund. Przekroczenie normy
czasu o wi´cej ni˝ 20% powoduje dyskwalifikacj´.
Ruch w kłusie
1. Próba ruchu w k∏usie odbywa si´ po drodze utwardzonej na dystansie 1 km. Pod∏o˝e
˝wirowe lub piaszczyste, regularnie ukszta∏towane.
2. Norma czasu wynosi 4'45” min. Za uzyskanie czasu w normie przyznaje si´ 15 pkt
bonifikacyjnych. Za przekroczenie normy czasu o ka˝de rozpocz´te 5 sek liczony jest
1 pkt karny. Uzyskanie czasu 5'56” min oraz powy˝ej skutkuje dyskwalifikacjà.
3. Ka˝de przejÊcie do galopu (nie wi´cej ni˝ 5 foule galopu) skutkuje 1 pkt karnym.
Galop d∏u˝szy ni˝ 5 foule oraz czwarte zagalopowanie skutkujà dyskwalifikacjà.
4. Wynikiem koƒcowym tej cz´Êci próby jest liczba punktów bonifikacyjnych wyliczona na podstawie uzyskanego czasu.
czas
4'30”
i poni˝ej
4'31” - 4'35”
4'36” - 4'40”
4'41” - 4'45”
4'46” - 4'50”
pkt bonifik.
15
14
13
12
11
czas
4'51” - 4'55”
4'56” - 5'00”
5'01” - 5'05”
5'06” - 5'10”
5'11” - 5'15”
pkt bonifik.
10
9
8
7
6
czas
5'16” - 5'20”
5'21” - 5'25”
5'26” - 5'30”
5'31” - 5'35”
5'36” - 5'40”
pkt bonifik.
5
4
3
2
1
czas
5'41” i powy˝ej
pkt bonifik.
dyskwalifikacja
Ruch w stępie
1. Próba ruchu w st´pie odbywa si´ bezpoÊrednio po zakoƒczeniu k∏usa, na dystansie
500 m.
2. Norma czasu wynosi 5'30” min. Za uzyskanie czasu w normie przyznaje si´ 15 pkt
bonifikacyjnych. Za przekroczenie normy czasu o ka˝de rozpocz´te 5 sek liczony jest
1 pkt karny, a za uzyskany czas poni˝ej normy – 1 pkt bonifikacyjny za ka˝de 5 sek,
nie wi´cej jednak ni˝ 5 pkt bonif. Uzyskanie czasu 6'41” min oraz powy˝ej skutkuje
dyskwalifikacjà.
3. Ka˝de przejÊcie do k∏usa (nie wi´cej ni˝ 5 kroków) skutkuje 1 pkt karnym. K∏us
d∏u˝szy ni˝ 5 kroków oraz czwarte zak∏usowanie skutkujà dyskwalifikacjà.
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 35
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
4. Wynikiem koƒcowym tej cz´Êci próby jest liczba punktów bonifikacyjnych wyliczona na podstawie uzyskanego czasu.
czas
5'09” i poni˝ej
5'10” - 5'14”
5'15” - 5'19”
5'20” - 5'24”
5'25” - 5'29”
pkt bonifik.
20
19
18
17
16
czas
5'30”
5'31” - 5'35”
5'36” - 5'40”
5'41” - 5'45”
5'46” - 5'50”
pkt bonifik.
15
14
13
12
11
czas
5'51” - 5'55”
5'56” - 6'00”
6'01” - 6'05”
6'06” - 6'10”
6'11” - 6'15”
pkt bonifik.
10
9
8
7
6
czas
6'16” - 6'20”
6'21” - 6'25”
6'26” - 6'30”
6'31” - 6'35”
6'36” - 6'40”
pkt bonifik.
5
4
3
2
1
czas
6'41” i powy˝ej
pkt bonifik.
dyskwalifikacja
Tętna i oddechy
1. Po up∏ywie 30 min od zakoƒczenia próby st´pa obowiàzkowo badane sà t´tno i oddechy. Uzyskane wyniki parametrów porównuje si´ z wartoÊciami spoczynkowymi.
2. Punkty przyznaje si´ za wartoÊç sumy ró˝nic t´tn i oddechów (wysi∏kowych i spoczynkowych) wed∏ug nast´pujàcej skali:
– do 5 pkt
– 5 pkt
– do 10 pkt
– 4 pkt
– do 15 pkt
– 3 pkt
– do 20 pkt
– 2 pkt
– do 25 pkt
– 1 pkt
– powy˝ej 25 pkt
– 0 pkt bonifikacyjnych.
Warunkiem zdania próby dzielnoÊci jest ukoƒczenie i zaliczenie co najmniej dwóch z trzech konkurencji zasadniczej próby dzielnoÊci, w tym obowiàzkowo oceny eksterierowej – p∏ytowej. Przy zachowaniu powy˝szych warunków uzyskanie wyniku min. 95 pkt bonif. dla ogierów i min. 85 pkt bonif. dla klaczy na 130 mo˝liwych jest podstawà zaliczenia próby dzielnoÊci.
Konkurs wygrywa zawodnik, który zgromadzi najwi´kszà liczb´ punktów bonifikacyjnych, wynikajàcych z prawid∏owego pokonania przeszkód na ca∏ej obowiàzujàcej trasie.
Przy identycznym wyniku dwóch zawodników decyduje czas przejazdu bli˝szy normie.
w w w. p z h k . p l
strona 36
Za∏. 2. Ocena wartoÊci u˝ytkowej koni rasy huculskiej. Regulamin próby dzielnoÊci
Z ka˝dej konkurencji próby dzielnoÊci powinien byç sporzàdzony protokó∏ podpisany
przez Komisj´ S´dziowskà zawierajàcy szczegó∏owe dane o koniach, ich hodowcach i wystawcach oraz oceny i lokaty, który daje podstaw´ do wpisu przez prowadzàcego ksi´g´
wyników próby do dokumentów hodowlanych konia oraz w kolejnych wydawanych tomach Ksi´gi Stadnej koni rasy huculskiej (w za∏àczeniu wzory kart oceny i protoko∏ów).
III. Czempionat Użytkowy Koni Rasy Huculskiej
Fakultatywnym sprawdzianem wartoÊci u˝ytkowej dla koni huculskich jest zaliczenie
z wynikiem pozytywnym Czempionatu U˝ytkowego Koni Rasy Huculskiej. W sk∏ad tej
próby, oprócz elementów wchodzàcych w zasadniczà prób´ dzielnoÊci, wchodzi jeszcze
próba wytrzyma∏oÊciowo-kondycyjna, b´dàca sprawdzianem wytrzyma∏oÊci i wytrenowania konia. Minimalny wiek konia rasy huculskiej bioràcego udzia∏ w próbie wytrzyma∏oÊciowej to ukoƒczone 4 lata. Jest to próba pod jeêdêcem na dystansie 15-20 km przy minimalnym tempie 8 km/h i maksymalnym t´tnie na mecie 64 uderzenia/min.
Dok∏adny dystans, tempo, norma czasu, kolejnoÊç startu podawane sà przez Komisj´
S´dziowskà na odprawie technicznej przed rozgrywanà konkurencjà, po uwzgl´dnieniu
konfiguracji terenu, rodzaju pod∏o˝a i warunków pogodowych.
Maksymalna iloÊç punktów bonif. do zdobycia w próbie wytrzyma∏oÊciowo-kondycyjnej to 80.
Ogó∏em za wszystkie konkurencje Czempionatu U˝ytkowego Koni Rasy Huculskiej
maksymalna iloÊç punktów bonif. mo˝liwa do zdobycia wynosi 210:
1. Ocena eksterieru
maks. 50 pkt. bonif.
2. Âcie˝ka huculska lub próba zaprz´gowa maks. 80 pkt. bonif.
3. Próba wytrzyma∏oÊciowo-kondycyjna
maks. 80 pkt. bonif.
Razem
maks. 210 pkt. bonif.
Tytu∏ Czempiona U˝ytkowego Koni Rasy Huculskiej otrzymuje koƒ, który uzyska∏
najwy˝szà iloÊç punktów, ale nie mniej ni˝ 170. O kolejnoÊci miejsc w Czempionacie
U˝ytkowym Koni Rasy Huculskiej w przypadku takiej samej iloÊci punktów u dwóch lub
wi´cej par koƒ – jeêdziec decyduje lepszy wynik za Êcie˝k´ huculskà, a w przypadku i takiej równoÊci, lepszy wynik uzyskany na p∏ycie, itd.
Z ka˝dej konkurencji próby dzielnoÊci powinien byç sporzàdzony protokó∏ podpisany
przez Komisj´ S´dziowskà zawierajàcy szczegó∏owe dane o koniach, ich hodowcach i wystawcach oraz oceny i lokaty, który daje podstaw´ do wpisu przez prowadzàcego ksi´g´
wyników próby do dokumentów hodowlanych konia oraz w kolejnych wydawanych tomach Ksi´gi Stadnej Koni Rasy Huculskiej (w za∏àczeniu wzory kart oceny i protoko∏ów).
Program hodowli koni rasy huculskiej
strona 37
Załącznik nr 3.
Kategoryzacja ogierów rasy huculskiej
I. Kategoria C
Kategori´ C otrzymuje ka˝dy ogier wpisany do Ksi´gi Stadnej.
II. Kategoria B
Kategori´ B najwczeÊniej po ukoƒczeniu 5 lat mo˝e uzyskaç ogier, który zaliczy∏
zasadniczà prób´ polowà i po którym opisano co najmniej 4 êrebi´ta ze Êrednià ocenà
nie ni˝szà ni˝ 16 pkt.
III. Kategoria A
Kategori´ A najwczeÊniej po ukoƒczeniu 8 lat mo˝e uzyskaç ogier, który posiada
kategori´ B, zaliczy∏ Ogólnopolski Czempionat U˝ytkowy z wynikiem nie ni˝szym ni˝
160 punktów oraz pozostawi∏ co najmniej 5 sztuk potomstwa wpisanego do Ksi´gi
Stadnej.
Nowym zasadom kategoryzacji obowiàzkowo podlegajà wszystkie ogiery rasy huculskiej
wpisane do Ksi´gi Stadnej po 1 lipca 2005 r., pozosta∏e ogiery – na wniosek ich
w∏aÊcicieli.
w w w. p z h k . p l
strona 38
Program hodowli koni rasy huculskiej
Za∏. 3. Kategoryzacja ogierów rasy huculskiej