Mała i średnia przedsiębiorczość w FR

MAŁA I ŚREDNIA PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
W FEDERACJI ROSYJSKIEJ
Federalną
z
dnia
24
lipca
2007
r.
Nr
209-FZ
Zgodnie
z
Ustawą
„O rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości w Federacji Rosyjskiej” (dalej - Ustawa Federalna Nr
209-FZ), zostały ustalone następujące kryteria klasyfikacji podmiotów małej i średniej
przedsiębiorczości:
- mikroprzedsiębiorstwa – liczba pracowników do 15 osób i obrót roczny do 60 mln rubli;
- małe firmy – liczba pracowników od 16 do 100 osób i obrót roczny do 400 mln rubli;
- średnie firmy – liczba pracowników od 101 do 250 osób i obrót roczny do 1 mld rubli.
Ogólna dynamika rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości
w Federacji Rosyjskiej w latach 2010-2011
а) liczba podmiotów małej i średniej przedsiębiorczości
Zgodnie z danymi Rosstatu1 oraz FSP2 Rosji według stanu na 1 stycznia 2011 roku, w Federacji
Rosyjskiej działa 5,8 mln podmiotów małej i średniej przedsiębiorczości.
Liczba podmiotów małej i średniej przedsiębiorczości – osób prawnych, według stanu na
01.01.2011 r., łącznie w skali Federacji Rosyjskiej wzrosła o 3,5 % w porównaniu z analogicznymi
danymi na 01.01.2010.
Odsetek wzrostu liczby MSP od 2010 do 2011 roku łącznie w skali Rosji wyniósł 3,64%, przy
czym najwyższy odsetek wzrostu w okresie od 2010 do 2011 roku przypadł na Syberyjski OF3 – 8,10%,
Północnokaukaski OF – 6,51 % oraz Uralski OF – 5,59%. Najniższy wzrost liczby MSP odnotowano
w Południowym OF – 0, 01%.
b) zatrudnienie w sektorze małej i średniej przedsiębiorczości
W sektorze małej i średniej przedsiębiorczości w Federacji Rosyjskiej zatrudniono 16,965 mln
osób, w tym – 12,853 mln osób prawnych oraz 4,112 mln przedsiębiorców indywidualnych.
Odsetek wzrostu średniej liczby zatrudnionych w sektorze małej i średniej przedsiębiorczości od
2010 do 2011 roku wyniósł 4,67%. Najwyższy wzrost danego wskaźnika obserwowano w Centralnym
OF, natomiast w Południowym Okręgu Federalnym odnotowano przyrost ujemny.
Niefinansowe narzędzia wsparcia małej i średniej przedsiębiorczości
1. Wsparcie majątkowe
W celach zwiększenia liczby przedsiębiorców – właścicieli lokali niemieszkalnych - w 2008 roku
przyjęto Ustawę Federalną z dnia 22 lipca 2008 r. Nr 159-FZ „O szczegółach wywłaszczania
nieruchomości, będących własnością państwową subiektów Federacji Rosyjskiej lub własnością
samorządową i wynajmowanych przez podmioty małej i średniej przedsiębiorczości, oraz
o wprowadzeniu zmian do poszczególnych aktów ustawodawczych Federacji Rosyjskiej”, udzielającą
prawo pierwszeństwa do wykupu lokali (na zasadzie pozakonkursowej) dla małych i średnich
przedsiębiorstw – najemców z możliwością jednorazowej zapłaty za nieruchomość lub na raty w okresie
3-letnim.
W 2009 roku rozpoczęto układanie wykazów mienia państwowego oraz samorządowego, wolnego
od praw osób trzecich. Lokale włączone do wspomnianych wykazów są udostępniane podmiotom małej
i średniej przedsiębiorczości z reguły na zasadzie długoterminowej oraz na warunkach ulgowych.
Według stanu na grudzień 2011 r., zgodnie z danymi Rosrejestru4, miało miejsce 26 370 przejść
praw własności do podmiotów MSP, zgodnie z danymi monitoringu, przeprowadzonego przez
1
Federalna Służba Statystyki Państwowej Rosji
FSP [ФНС] – Federalna Służba Podatkowa
3
OF [ОФ] Okręg Federalny
4
Federalna Służba Rejestracji Państwowej, Katastru i Kartografii Rosji
2
2
Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Rosji; według stanu na 01.01.2011 г., powierzchnia łączna
wykupionych lokali wynosiła 2 974 723,8 m2; liczba obiektów, włączonych do wykazów nieruchomości
państwowych oraz samorządowych, przeznaczonych do wydzierżawiania podmiotom MSP – 107 406;
powierzchnia łączna obiektów włączonych do wykazów – 19 169 302,78 m2.
2. Środki stymulacji podatkowej
W listopadzie 2008 r. wprowadzono zmiany do Kodeksu Podatkowego, przewidujące udzielanie
organom ustawodawczym subiektów Federacji Rosyjskiej, miastom o znaczeniu federalnym Moskwie
oraz Sankt-Petersburgowi prawa do obniżania stawki podatku dla podatników stosujących uproszczony
system opodatkowania.
Na podstawie monitoringu stosowania uproszczonego systemu opodatkowania (dalej USO)
w subiektów Federacji Rosyjskiej, przeprowadzonego przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Rosji,
decyzję o obniżeniu stawki USO podjęto w 73 subiektów Federacji Rosyjskiej.
Finansowe narzędzia wspierania małej i średniej przedsiębiorczości
Federalny program finansowy wspierania małej i średniej przedsiębiorczości
Federalny program finansowy wspierania małej i średniej przedsiębiorczości (dalej – Program) jest
realizowany przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Rosji od 2005 roku.
Środki są rozdzielane na zasadzie konkursu pomiędzy regionami na realizację programów
regionalnych wsparcia przedsiębiorczości. Średni poziom dofinansowywania zobowiązania budżetowego
subiektu Federacji Rosyjskiej wynosi 70%.
Zasady udzielania subsydiów federalnych rządom regionalnym na wspieranie małej
i średniej przedsiębiorczości (dalej – MSP) są ustanowione dekretem Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia
27
lutego
2009
roku
Nr
178
„O
podziale
i
udzielaniu
subsydiów
z budżetu federalnego budżetom subiektów Federacji Rosyjskiej na wspieranie państwowe małej
i średniej przedsiębiorczości, wliczając w to gospodarstwa rolne”.
W 2011 roku z budżetu federalnego na realizację Programu przeznaczono 17,8 mld rubli.
W Programie w ubiegłym roku wzięło udział 80 regionów (oprócz obwodu Twierskiego, Republiki
Inguszetii oraz Nienieckiego Okręgu Autonomicznego).
Nr
I.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Tabela 1. Podział środków budżetu federalnego na realizację Programu w 2011 г.
Liczba
Przeznaczono na
regionów,
Nazwa działania
realizację,
biorących
mld rubli
udział w
programie
Subsydia dla regionów na wsparcie państwowe małej i
16,0
80
średniej przedsiębiorczości
Wsparcie małych spółek innowacyjnych
2,48
58
Rozwój leasingu
1,90
56
Wsparcie podmiotów MSP o orientacji eksportowej
Granty dla początkujących na otwarcie własnego biznesu
Wsparcie monoprofilowych tworów samorządowych
(monomiasta)
Rozwój mikrofinansowania
Rozwój funduszy gwarancyjnych
Wsparcie rozwoju przedsiębiorczości młodzieżowej
Wsparcie programów samorządowych
0,26
42
2,04
62
0,55
15
2,06
3,42
0,41
1,72
42
37
43
39
3
10.
II.
Inne
Tworzenie i rozwój infrastruktury (inkubatory
biznesu i parki przemysłowe, technoparki)
1,16
1,83
14
RAZEM
17,83
-
Ważnym warunkiem realizacji powyższego Programu jest prawo subiektu Federacji Rosyjskiej do
zgłaszania się do wszystkich działań zatwierdzonych przez program regionalny wsparcia podmiotów
małej i średniej przedsiębiorczości.
Program obejmuje szeroki wachlarz kierunków pomocy: wsparcie innowacyjnych małych
przedsiębiorców oraz modernizacji produkcji firm, wsparcie małych firm, które zawarły umowę leasingu
oraz zajmujących się eksportem.
Wśród innych kierunków wsparcia należy wyodrębnić takie działania, jak udzielanie poręczeń
oraz mikropożyczek, udzielanie grantów początkującym przedsiębiorcom, tworzenie specjalistycznej
infrastruktury.
W 2011 roku w Federacji Rosyjskiej dzięki działaniom wsparcia państwowego podmiotów MSP
utworzono ponad 10 tys. nowych przedsiębiorstw oraz ponad 170 tysięcy nowych miejsc pracy,
zachowano około 450 tysięcy miejsc pracy, co o 21% przewyższa poziom 2010 roku pod względem
utworzonych miejsc pracy i o 21% pod względem zachowanych miejsc pracy.
Według wyników 2011 roku, swoją działalność kontynuuje 91% przedsiębiorców, przy czym
wspomniani przedsiębiorcy w 2011 roku zwiększyli liczbę swoich pracowników o 4,42 tys. osób.
Ustawa Federalna „O budżecie federalnym na 2012 rok i na okres planowany na lata 2013 i 2014”
na realizację Programu przewiduje środki w następującej wysokości: 2012 rok – 20,80 mld rubli; 2013
rok – 21,84 mld rubli; 2014 rok – 23,04 mld rubli.
na
wysokim
poziomie
Finansowanie
Programu
pozwoli
utrzymać
w perspektywie średnioterminowej narzędzia priorytetowe wsparcia małej i średniej przedsiębiorczości.
Największy nacisk w Programie 2012 roku położono na zapewnienie dostępu do zasobów
finansowych średnich firm, które obecnie są liderami w zwiększaniu konkurencyjności oraz modernizacji
gospodarki, ułożono również cały kompleks działań, skierowanych na wsparcie średnich firm.
Ponadto, istotną nowością Programu będzie kształtowanie w 2012 roku narzędzi partnerstwa
prywatno-państwowego w części tworzenia obiektów infrastruktury wsparcia podmiotów małej i średniej
przedsiębiorczości.
Wsparcie małych spółek innowacyjnych
Wsparcie małych spółek innowacyjnych, poczynając od 2010 roku, jest jednym z ważniejszych
priorytetów Programu.
Granty na utworzenie małej spółki innowacyjnej są udzielane podmiotom MSP, których
działalność polega na wdrażaniu wyników działalności intelektualnej (oprogramowania komputerowego,
baz danych, wynalazków, wzorów użytecznych, wzorów przemysłowych, osiągnięć selekcyjnych,
topologii układów scalonych, know-how) oraz małym firmom, tworzonym przy uczelniach wyższych.
Suma grantu wynosi 0,5 mln rubli na jednego beneficjenta wsparcia – osobę prawną, utworzoną
nie wcześniej niż 1 sierpnia 2009 roku (czyli obejmuje przede wszystkim organizacje, utworzone zgodnie
z Ustawą Federalną z dnia 2 sierpnia 2009 roku Nr 217-FZ „O wprowadzeniu zmian do poszczególnych
aktów ustawodawczych Federacji Rosyjskiej w sprawach tworzenia przez naukowe oraz edukacyjne
jednostki budżetowe spółek gospodarczych w celach wdrażania wyników działalności intelektualnej”).
Przewidziane jest również udzielanie subsydiów już działającym spółkom innowacyjnym na
pokrycie kosztów opracowywania nowych produktów, usług oraz metod ich wytwarzania
(przekazywania), nowych procesów produkcyjnych; nabycia maszyn i urządzeń związanych
z innowacjami technologicznymi; nabycia nowych technologii (w tym również praw do patentów, licencji
na korzystanie z wynalazków, wzorów przemysłowych, wzorów użytecznych) itp.
4
W bloku innowacyjnym wsparcia Programu jest przewidziana realizacja specjalnych programów
edukacyjnych dla małych spółek innowacyjnych – świadczenie podmiotom MSP usług edukacyjnych,
związanych z przygotowaniem, przekwalifikowywaniem oraz podnoszeniem kwalifikacji w zakresie
działalności małej spółki innowacyjnej (w postaci udzielania certyfikatów, subsydiów do częściowego
opłacania usług edukacyjnych).
W 2011 roku z budżetu federalnego przekazano środki 58 regionom w wysokości 2,48 mld rubli
(w 2010 roku - 2 mld rubli).
W wyniku realizacji działań zaplanowano udzielenie wsparcia ponad 4 tysiącom innowacyjnie
aktywnych przedsiębiorstw, z których, według stanu na 01.01.2012 r., pomoc otrzymało już około 2,3 tys.
małych przedsiębiorstw, które utworzyły około 8 tysięcy nowych miejsc pracy oraz zachowały około 22
tysięcy miejsc pracy w sferze innowacyjnej. Łącznie w ramach danego działania zostanie utworzonych
ponad 12 tysięcy nowych miejsc pracy oraz zachowanych około 30 tysięcy miejsc pracy.
Istotną nowością wśród działań, związanych ze wsparciem małych spółek innowacyjnych, stało
się utworzenie infrastruktury wsparcia podmiotów małej i średniej przedsiębiorczości w dziedzinie
innowacji i produkcji przemysłowej, obejmującej: centra rozwoju klastrowego, klastry terytorialne,
przemysłowe, innowacyjne oraz logistyczne, centra dostępu zbiorowego do urządzeń
wysokotechnologicznych, centra prototypowania oraz wzornictwa przemysłowego, centra kompetencji
technologicznej, centra transferu technologii.
W 2010 roku w ramach powyższego działania udzielono wsparcia 10 regionom.
W 2011 roku już 17 regionów wzięło udział w realizacji danego Programu (z budżetu federalnego
przyznano 842,3 mln rubli). Główne zadanie centrów - wsparcie małych firm w takich branżach, jak
budowa maszyn, lotnictwo, budowa przyrządów precyzyjnych. Taka infrastruktura sprzyja wdrażaniu
nowych technologii oraz tworzy narzędzia włączania małych firm do procesów produkcyjnych dużych
przedsiębiorstw.
Zgodnie z wynikami lat 2010-2011, w kraju będą działać 24 centra wsparcia podmiotów MSP
w dziedzinie innowacji oraz produkcji przemysłowej.
Rozwój leasingu
Rozwój leasingu urządzeń przez podmioty MSP odbywa się dzięki udzielaniu subsydiów
w następujących kierunkach:
– subsydiowanie części kosztów, związanych ze spłatą odsetek z tytułu umów leasingu;
– subsydiowanie opłaty pierwszej składki podczas zawierania umowy leasingu urządzeń;
– udzielanie grantów docelowych początkującym podmiotom MSP na otwarcie własnej
działalności – subsydia na spłatę pierwszej składki podczas zawierania umowy leasingu
urządzeń w wysokości nie przekraczającej 1,0 mln rubli na jednego beneficjenta wsparcia –
osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego.
W 2011 roku 56 regionom przyznano ponad 1,9 mld rubli (w 2010 roku - 1,2 mld rubli),
w wyniku tego już ponad 3,5 tys. małych firm otrzymało wsparcie na zakup nowych urządzeń, zamianę
wyposażenia produkcji, zapewnienie jej modernizacji, co pozwoliło stworzyć ponad 13 tysięcy nowych
miejsc pracy oraz zachować około 30 tysięcy miejsc pracy.
W przekroju rodzajów działalności gospodarczej beneficjenci wsparcia są podzieleni
w następujący sposób: przetwórstwo – 25%; rolnictwo, łowiectwo i gospodarka leśna – 22%; transport
i łączność – 15%; budownictwo – 11%; handel hurtowy i detaliczny; remonty pojazdów samochodowych,
artykułów gospodarstwa domowego oraz przedmiotów użytku osobistego – 9%; świadczenie pozostałych
usług zbiorowych i personalnych – 6%; nieruchomości, wynajem i świadczenie usług – 2%;
rybołówstwo, hodowla ryb – 1%; produkcja i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i wody - 1%; hotele
i restauracje – 1% oraz pozostałe – 6%.
5
Wsparcie podmiotów MSP o orientacji eksportowej
Wsparcie państwowe podmiotów MSP o orientacji eksportowej jest udzielane w ramach
Programu od 2005 roku. W okresie od 2005 do 2009 roku wsparcie małych firm-eksporterów ze środków
budżetów wszystkich szczebli wyniosło 391,6 mln rubli, pomocy udzielono niewielkiej liczbie firmeksporterów – 575, znajdujących się w 36 subiektach Federacji Rosyjskiej.
W celu stymulowania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw-eksporterów Rząd Federacji
Rosyjskiej uchwalił dekret „O dodatkowych środkach wsparcia państwowego w 2010 roku dla
podmiotów małej i średniej przedsiębiorczości, produkujących oraz (lub) oferujących towary (roboty,
usługi), przeznaczone na eksport”, zgodnie z którym na wsparcie przeznaczono dodatkowo 2 mld rubli.
W celu zaangażowania w realizację danych przedsięwzięć większej liczny regionów ustanowiono poziom
dofinansowania zobowiązania budżetowego subiektu Federacji Rosyjskiej oraz budżetu federalnego
w stosunku 5/95 procent odpowiednio.
Powyższe środki skierowano na:
- pokrycie kosztów certyfikacji towarów, uzyskiwania licencji, niezbędnych do eksportu;
- dofinansowanie pokrycia kosztów udziału przedsiębiorstw w wystawach za granicą;
- pokrycie kosztów spłaty odsetek z tytułu kredytów eksportowych;
- pokrycie kosztów ochrony prawnej za granicą wynalazków oraz wyników działalności
intelektualnej;
- subsydiowanie części kosztów MSP podczas opracowywania nazwy firmowej, znaku
towarowego, wykonywania wzoru przemysłowego dla towarów (robót, usług), przeznaczonych
na eksport.
W 2011, według szacunków Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego Rosji, wsparcie z budżetów
wszystkich szczebli uzyskało 2,2 tys. podmiotów MSP o orientacji eksportowej.
W bloku przedsięwzięć, związanych ze wsparciem małych przedsiębiorstw-eksporterów, jest
realizowane przedsięwzięcie, związane z tworzeniem regionalnych centrów koordynacji wspierania
podmiotów MSP o orientacji eksportowej. Podstawowe kierunki działalności centrów to:
przeprowadzanie badań marketingowych, przygotowywanie przeglądów rynków zagranicznych,
promocja firmy za granicą, organizacja spotkań oraz rozmów z partnerami zagranicznymi, udzielanie
pomocy w standaryzacji, certyfikacji dostarczanej produkcji eksportowej, zawarciu kontraktu
eksportowego.
Według stanu na 01.01.2012 r., regionalne centra koordynacji wspierania podmiotów MSP
o orientacji eksportowej wykonały następującą pracę: udzieliły wsparcia 2859 przedsiębiorcom,
zorganizowały 154 przedsięwzięcia z zakresu wsparcia handlu zagranicznego, zorganizowały 29 misji
biznesowych; przeprowadziły 39 różnych akcji szkoleniowych – w tym staże, seminaria, kursy
doskonalenia zawodowego; w wyniku realizacji powyższych działań zawarto 114 kontraktów
eksportowych.
Granty dla osób planujących otworzyć własną działalność gospodarczą
Granty dla początkujących małych przedsiębiorstw na utworzenie własnego biznesu są udzielane
w postaci subsydiów dla przedsiębiorców indywidualnych oraz osób prawnych – producentów towarów,
robót, usług – nieodpłatnie oraz bezzwrotnie na warunkach dofinansowywania kosztów docelowych,
związanych z otwarciem działalności gospodarczej, w wysokości nie większej niż 300 tys. rubli na
jednego beneficjenta wsparcia.
Beneficjentami grantów są nowo zarejestrowane lub działające krócej niż 1 rok, podmioty małej
i średniej przedsiębiorczości, które przeszły krótkie szkolenie w zakresie podstaw działalności
gospodarczej oraz przedstawiły biznes-plan.
Przyznawanie środków na udzielanie grantów w ramach Programu obejmuje rocznie około 10%
początkujących podmiotów małego i średniego biznesu.
W 2011 na realizację powyższego przedsięwzięcia 62 regionom przyznano ponad 2,04 mld rubli
(w 2010 roku również 2 mld rubli).
6
W wyniku realizacji przedsięwzięcia zaplanowano udzielenie grantów ponad 10 tysiącom
przedsiębiorców – z tego, według stanu na 01.01.2012 r., granty otrzymało już 9,4 tys. przedsiębiorców,
którzy utworzyli ponad 26 tysięcy nowych miejsc pracy, w tym 6 tysięcy miejsc pracy zostało objętych
przez bezrobotnych oraz około 1 tysiąca – przez młodzież. Poza tym, w 2011 roku w wyniku udzielenia
grantów własną działalność otworzyło około 300 osób, należących do socjalnie niezabezpieczonych grup
ludności (niepełnosprawnych, rodziców, wychowujących dzieci niepełnosprawne, rodziców
wielodzietnych, byłych wojskowych).
Podstawowymi kierunkami działalności beneficjentów grantów, którzy otrzymali wsparcie
z budżetów wszystkich szczebli, są: rolnictwo, łowiectwo i gospodarka leśna – 27%; przemysł
przetwórczy – 22%; handel hurtowy i detaliczny; remonty pojazdów samochodowych, artykułów
gospodarstwa domowego oraz przedmiotów użytku osobistego – 11%; świadczenie pozostałych usług
komunalnych i personalnych – 10%; transport i łączność – 5%; budownictwo – 4%; ochrona zdrowia
i świadczenie usług socjalnych – 3%; edukacja – 2%; nieruchomości, wynajem i świadczenie usług – 2%;
rybołówstwo, hodowla ryb – 1%; hotele i restauracje – 2%; zarządzanie państwowe i zapewnienie
bezpieczeństwa wojennego; obowiązkowe ubezpieczenie społeczne – 1%; pozostałe – 10%.
Rozwój mikrofinansowania
Program wsparcia rozwoju organizacji mikrofinansowych pozwala uzyskać dostęp do środków
zewnętrznych przedstawicielom małego biznesu, którzy z tego czy innego powodu nie mogą skorzystać
z tradycyjnych produktów bankowych (niewielka suma kredytu, brak historii kredytowej, duże oddalenie
miejscowości itd.).
Organizacje mikrofinansowe na bieżąco kredytują małych przedsiębiorców na korzystnych
warunkach, żeby poprzez dodatkowe stymulowanie obrotów spółki sprzyjać uzyskiwaniu przez
przedsiębiorcę większego zysku. Mikrofinansowanie biznesu, zwłaszcza małego, można nazwać
najbardziej optymalnym wariantem pozyskiwania środków pieniężnych na organizację oraz rozwój
działalności gospodarczej, przy czym pożyczki udzielane podmiotom MSP w ramach programu nie
powinny przekraczać 1 mln rubli, a termin pożyczki – 12 miesięcy.
Stopy procentowe państwowych organizacji mikrofinansowych znajdują się na dolnej granicy
rynku – około 10-12%. (Według szacunków ekspertów (KSURM1), średnia krajowa stopa procentowa
wynosi ponad 30%).
Na dzień 1 stycznia 2012 roku w ramach Programu Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego Rosji
w kraju działa 68 regionalnych organizacji mikrofinansowych oraz ponad 54 funduszy samorządowych
z portfelem pożyczek na ponad 6,4 mld rubli. Wielkość rynku mikrofinansowania w kraju wynosi 29,5
mld rubli, co pozwala mówić o ponad 21% objęciu rynku przez organizacje mikrofinansowe, udzielające
mikropożyczek według stopy procentowej na poziomie 10-12% (Według szacunków ekspertów
(KSURM), średnia krajowa stopa procentowa wynosi ponad 27%).
Według sprawozdań organizacji mikrofinansowych na 1 stycznia 2012 roku, 67% mikropożyczek
przypada na podmioty MSP, działające w sektorze niehandlowym. Z tego: 19,3% - na podmioty MSP,
działające w sektorze produkcyjnym; 11,6% - w rolnictwie; 11,6% – w sektorze usług; 24,6% - w
budownictwie, transporcie oraz innych branżach.
Największa ilość mikropożyczek – 71,5% - przypada na mikropożyczki, udzielane na okres od 6
miesięcy do 1 roku.
W 2011 roku z budżetu federalnego przeznaczono na tworzenie oraz uzupełnienie funduszy
mikrofinansowania ponad 2,06 mld rubli (42 regionom).
Regionalne fundusze gwarancyjne
Zgodnie z wymaganiami, ustanowionymi przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego, fundusz
gwarancyjny to osoba prawna, jednym z założycieli której jest subiekt Federacji Rosyjskiej lub organ
1
KSURM [НАУМИР] - Krajowe Stowarzyszenie Uczestników Rynku Mikrofinansowego
7
samorządu miejscowego, utworzoną w celu zapewnienia dostępu podmiotów małej i średniej
przedsiębiorczości do kredytowych oraz innych środków finansowych.
Poręczenia (gwarancje) są udzielane bankom komercyjnym, firmom ubezpieczeniowym,
leasingodawcom, którzy zawarli z regionalnym funduszem gwarancyjnym umowę współpracy. Wyboru
takich organizacji dokonuje się na podstawie przetargu.
Wysokość odpowiedzialności regionalnego funduszu gwarancyjnego z tytułu zawartych umów
udzielenia gwarancji (poręczenia) nie powinna przekraczać 70% wysokości zobowiązań małego
i średniego przedsiębiorstwa oraz organizacji infrastruktury wsparcia podmiotów małej i średniej
przedsiębiorczości wobec organizacji finansowej.
Regionalne fundusze gwarancyjne na chwilę obecną są utworzone w 79 subiektach Federacji
Rosyjskiej (oprócz Nienieckiego OA, Czukockiego OA, Republiki Tuwa oraz Żydowskiego OA).
Ogółem, według stanu na 1 stycznia 2012 roku, w Federacji Rosyjskiej działają 82 fundusze
gwarancyjne.
W 2011 roku zostały uznane za zwycięskie zgłoszenia od 37 regionów na sumę ponad 3,4 mld
rubli.
Na 1 stycznia 2012 roku kapitalizacja łączna funduszy gwarancyjnych wyniosła ponad 30,1 mld
rubli.
Przez cały czas realizacji Programu (od 2006 roku) fundusze gwarancyjne wystawiły prawie 24,7
tys. zobowiązań gwarancyjnych na sumę łączną ponad 58,9 mld rubli. Dana wielkość poręczeń pozwoliła
podmiotom MSP pozyskać przez okres realizacji Programu środki kredytowe na sumę ponad 122,7 mld
rubli.
Łącznie w 2011 roku podmiotom MSP wydano 7640 poręczeń na sumę ogólną ponad 23,7 mld
rubli, co pozwoliło im pozyskać środki kredytowe na sumę ponad 50,8 mld rubli (~ 1% wielkości ogólnej
kredytów, udzielonych podmiotom MSP w Federacji Rosyjskiej za 11 miesięcy 2011 r. – 5 313,5 mld
rubli).
Ponad 55,5% kredytów, otrzymanych przez podmioty MSP pod gwarancje regionalnych funduszy
poręczeń, przypada na sektor handlowy, z tego: 20,1% jest wykorzystywanych w sektorze produkcji
i innowacji; 8,8% w rolnictwie; 7,9% w budownictwie; 4,1% w sektorze usług; 6,6% w transporcie
i usługach przewozowych; 7,9 % w nieruchomościach oraz innych branżach.
Pod względem wielkości największy udział mają kredyty ponad 20 mln rubli – 23,8%, na drugim
miejscu są kredyty od 5 do 10 mln rubli – 20,3%, najmniejszy udział mają kredyty do 1 mln rubli – 4,1%.
Pod względem czasowym największy udział maja kredyty na okres od 1 do 2 lat – 38,1%, na
drugim miejscu są kredyty na okres od 3 do 5 лет – 21,5%, najniższy udział mają kredyty na okres do 1
roku – 9,96%.
Wsparcie programów samorządowych rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości
Wsparcia programom samorządowym udziela Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Rosji,
poczynając od 2006 roku. Od 2006 roku, do realizacji Programu zgłosił się oraz uzyskał wsparcie
w wysokości 39,1 mln rubli tylko jeden region – obwód Penzeński.
W 2011 roku wielkość ogólna finansowania programów ze środków budżetu federalnego
wyniosła 1,72 mld rubli (wsparcia udzielono 39 regionom), co stanowi o 58% więcej od wartości
analogicznej 2010 roku (w 2010 roku – 1,0 mld rubli (wsparcia udzielono 37 regionom), w 2009 roku 0,5 mld rubli (wsparcia udzielono 37 regionom).
Łącznie ze środków budżetu federalnego oraz budżetów regionalnych zaplanowano wsparcie 818
programów samorządowych oraz 13,885 tys. beneficjentów wsparcia lokalnego, z tego, według stanu na
1.01.2012 roku, wsparcia udzielono 596 samorządom, w których pomoc otrzymało już 6,025 tys.
przedsiębiorców.
Uchwalone programy samorządowe są skierowane na realizację kierunków priorytetowych
wsparcia podmiotów MSP – grantów na otwarcie własnej działalności, subsydiowania kosztów leasingu
urządzeń, wsparcia inicjatyw innowacyjnych, udzielania mikropożyczek, promocji oraz szkoleń
z podstaw działalności gospodarczej.
8
W wyniku realizacji Programu w 2011 roku na terenie jednostek samorządowych utworzono 17
083 nowych miejsc pracy oraz zachowano 29 784 miejsc pracy, co stanowi istotny efekt wsparcia
lokalnego.
Wsparcie programów samorządowych rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości w subiekcie
Federacji Rosyjskiej odbywa się pod warunkiem dofinansowania kosztów ze środków budżetu
samorządowego, zgodnie z zatwierdzonym programem samorządowym wsparcia i rozwoju małej
i średniej przedsiębiorczości.
Pozytywne wyniki na podstawie wyników realizacji danego przedsięwzięcia osiągnięto
w większości regionów Rosji.
Wsparcie monoprofilowych jednostek samorządowych
Kolejnym ważnym kierunkiem wsparcia podmiotów małej i średniej przedsiębiorczości
w samorządach jest inicjatywa, związana z realizacją programów samorządowych rozwoju małej
i średniej przedsiębiorczości monoprofilowych jednostek samorządowych.
Wykonując zlecenie Rządu Federacji Rosyjskiej (protokół posiedzenia Rządu Federacji
Rosyjskiej z dnia 23 lipca 2009 r. Nr 24), w 2010 roku Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego
przeprowadziło prace związane z przygotowaniem programów samorządowych rozwoju małej i średniej
przedsiębiorczości w monoprofilowych jednostkach samorządowych (dalej – programy samorządowe).
W latach 2010-2011 Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Rosji, wspólnie z regionalnymi oraz
samorządowymi organami władzy, przygotowało 49 programów samorządowych rozwoju małej
i średniej przedsiębiorczości w monomiastach, zgodnie z wykazem monoprofilowych jednostek
samorządowych, zatwierdzonych protokołem Komisji Rządowej ds. zwiększenia stabilności rozwoju
gospodarki rosyjskiej z dnia 22 grudnia 2009 r. Nr 25.
W 2010 roku w 35 monomiastach zawarto umowy udzielenia subsydiów na dofinansowanie
programów samorządowych z budżetu federalnego na sumę łączną 2 mld rubli. W wyniku realizacji tego
programu wsparcia, według stanu na 1 stycznia 2012 roku, utworzono ponad 16 052 miejsc pracy.
Pozytywnym przykładem danego kierunku wsparcia państwowego jest realizacja programu
samorządowego rozwoju małego biznesu w monomieście Lenińsk-Kuznieckij obwodu Kemerowskiego.
Docelowy program samorządowy przewiduje wsparcie finansowe, majątkowe, wsparcie doradcze,
informacyjne dla podmiotów małej i średniej przedsiębiorczości, a także wsparcie w zakresie kształcenia
kadr.
Na realizację przedsięwzięć Programu w 2010 roku przeznaczono 131,7 mln rub., w tym ze
środków federalnych w wysokości 94 mln rubli.
W celu bardziej efektywnego wykorzystywania środków budżetu okręgu miejskiego w programie
samorządowym przewidziano wskaźniki wykonania każdego z przedsięwzięć programowych.
Zgodnie z wynikami realizacji programu w 2010 roku, osiągnięto następujące rezultaty:
- udzielono 158 grantów przedsiębiorcom początkującym;
- udzielono 80 mikropożyczek podmiotom MSP - do 1 mln rubli na okres 12 miesięcy pod 5%;
- udzielono 46 zwrotów zapłaconych odsetek z tytułu umów leasingu oraz za podłączenie do
obiektów gospodarki elektrycznej;
- udzielono 19 poręczeń;
- przeszkolono zgodnie z programami szkoleniowymi 1150 podmiotów małego i średniego
biznesu oraz ich pracowników.
W związku z powyższym, realizowane wsparcie państwowe małego i średniego biznesu pozwala
nie tylko odkrywać nowe możliwości dla przedsiębiorców w monomiastach, utworzyć nowe miejsca
pracy, lecz również podnieść jakość usług dla ludności.
W 2011 roku kontynuowano dofinansowywanie Programu, z budżetów wszystkich szczebli
przeznaczono na ten cel 7,25 mln rub., w tym 4,25 mln rub. ze środków budżetu federalnego.
W wyniku realizacji Programu w 2011 roku utworzono 149 miejsc pracy oraz osiągnięto
następujące wyniki:
- udzielono 18 grantów przedsiębiorcom początkującym;
- udzielono 2 mikropożyczki podmiotom MSP - do 1 mln rubli na okres 12 miesięcy pod 5%;
9
- przeszkolono zgodnie z programami szkoleniowymi 70 podmiotów małego i średniego biznesu
oraz ich pracowników.
W ramach Programu są realizowane również inne ważne przedsięwzięcia – wspólnie z agencją
Rosmołodioż1 jest udzielane wsparcie młodym przedsiębiorcom (do 30 lat). W 2011 roku środki
przyznano 43 regionom. Wsparcie przedsiębiorczości młodzieżowej to promocja, angażowanie,
podnoszenie kompetencji przedsiębiorczych, opieka oraz wsparcie młodych przedsiębiorców,
przeprowadzanie konkursów idei biznesowych, udzielanie grantów, wsparcie organizacji letnich obozów
gospodarczych.
Realizowane są także programy szkoleniowe, w tym wsparcie działalności spółdzielni,
zajmujących się zaopatrzeniem i zbytem oraz przetwórstwem, na drodze subsydiowania kosztów
doskonalenia zawodowego kierownictwa oraz specjalistów systemu spółdzielczości na bazie istniejących
uczelni, w tym wprowadzenie do działalności gospodarczej oraz rachunkowości, zakupu oraz (lub)
opracowania specjalistycznego oprogramowania licencyjnego, zwrotu części kosztów przeprowadzenia
zewnętrznej kontroli audytorskiej oraz (lub) rewizyjnej, oceny rankingowej działalności instytucji
mikrofinansowych.
Znaczną część środków skierowano do regionów Połnocnokaukaskiego Okręgu Federalnego.
Na różne rodzaje wsparcia – granty, mikropożyczki, poręczenia, szkolenia oraz inkubatory biznesu
przeznaczono w tym roku z budżetu federalnego około 1,87 mld rubli.
Tworzenie i rozwój infrastruktury wsparcia podmiotów MSP
Program utworzenia sieci regionalnych oraz samorządowych inkubatorów biznesu jest realizowany
przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego od 2005 roku.
Zgodnie z wymaganiami Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego, powierzchnia łączna pomieszczeń
niemieszkalnych inkubatora biznesu powinna wynosić nie mniej niż 900 m2, przy czym powierzchnia
przeznaczona do rozmieszczenia podmiotów małej przedsiębiorczości powinna wynosić nie mniej niż
85% powierzchni użytecznej inkubatora biznesu.
Dla podmiotów MSP w pierwszym roku czynsz jest ustalany w wysokości nie większej niż 40%
stawki czynszu ustanowionej przez subiekt Federacji Rosyjskiej (samorząd) dla najmu pomieszczeń
niemieszkalnych będących własnością państwową (samorządową), w drugim roku – nie większej niż
60%, w trzecim – nie większej niż 100%.
Poza ulgowymi warunkami najmu pomieszczeń rezydenci pomieszczeń i inkubatorów biznesu
mogą otrzymać niezbędne usługi doradcze, marketingowe oraz reklamowe, pomoc podczas
przygotowywania dokumentów założycielskich oraz zaciągania kredytów, otrzymywania gwarancji
bankowych itd.
Od 2005 roku działają 104 inkubatory biznesu o łącznej powierzchni 212,5 tys. m2, w tym:
– innowacyjnych – 16 jedn.;
– biurowych – 45 jedn.;
– produkcyjnych – 6 jedn.;
– łączonych – 37 jedn.
W otwartych inkubatorach biznesu rozmieszczono 1554 podmiotów małej przedsiębiorczości
(liczba łączna pracowników – 7 860 osób) z obrotem rocznym ponad 7,4 mld rubli.
Przez cały okres realizacji tego Programu proces inkubacji przeszło już ponad 1000 firm.
Kolejnym zadaniem priorytetowym Programu wsparcia małej przedsiębiorczości jest tworzenie
parków przemysłowych oraz technoparków.
Zgodnie z doświadczeniem innych krajów utworzenie na wielką skalę infrastruktury rozwoju
produkcji przemysłowej w sektorze małej i średniej przedsiębiorczości stanowi gwarancję wzrostu
gospodarczego.
W krajach o wysoko rozwiniętej oraz efektywnie rozwijającej się gospodarce problemy te są
rozwiązane drogą tworzenia kompleksowej infrastruktury rozwoju produkcji (parki przemysłowe,
technoparki itp.). Pozwala to przedsiębiorstwom efektywnie zwiększać wielkość produkcji, w sposób
1
Agencja Federalna ds. Młodzieży
10
kompaktowy rozmieszczać powiązane technologicznie przedsiębiorstwa na jednym terenie, nie ryzykując
braku niezbędnych powierzchni czy mocy produkcyjnych. Wsparcie serwisowe udzielane
przedsiębiorstwom rozmieszczonym w takich kompleksach infrastrukturalnych pozwala znacznie obniżać
koszty transakcji, uzyskiwać niezbędną pomoc doradczą, w tym również podczas wyprowadzania
produkcji na rynki zagraniczne, a także efektywnie rozwiązywać problemy kadrowe.
W ramach programu w latach 2007-2010 przeznaczano środki z budżetu federalnego na realizację
pięciu projektów – utworzenie parku przemysłowego w Republice Tatarstanu, technoparku w obwodzie
Orenburskim, obwodzie Penzeńskim oraz Republice Sacha (Jakucja), parku przemysłowego w obwodzie
Biełgorodskim.
W 2011 roku komisja konkursowa Ministerstwa Rozwoju Gospodarki Rosji poparła utworzenie
parku przemysłowego w obwodzie Iwanowskim oraz parku agroprzemysłowego w Republice Tatarstanu.