anty- Hsp 70 - Wydawnictwo Przegląd Lekarski

PRACE ORYGINALNE
Sławomir Michalak1,2
Tomasz Piorunek3
Danuta Lenart-Jankowska4
Krystyna Osztynowicz1
Wojciech Kozubski4
Przeciwciała przeciw białku wstrząsu
termicznego 70 kDa (anty- Hsp 70)
u osób z zespołem zależności alkoholowej
Anti-heat shock protein 70 (anti - Hsp 70) antibodies
in alcohol use disorder patients
Zakład Neurochemii i Neuropatologii
Katedra Neurologii
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego
w Poznaniu
Kierownik:
Dr hab. n. med. Sławomir Michalak
1
Zespół Badawczo-Leczniczy Chorób
Neuroimmunologicznych
Instytut Centrum Medycyny Doświadczalnej
i Klinicznej PAN im. M. Mossakowskiego
Kierownik:
Prof.dr hab. Jacek Losy
2
Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii
Pulmonologicznej
Uniwersytet Medyczny
im. K. Marcinkowskiego
Kierownik:
Prof. dr hab. med. Halina Batura-Gabryel
3
Katedra i Klinika Neurologii
Uniwersytet Medyczny im.K.Marcinkowskiego
w Poznaniu
Kierownik:
Prof. dr hab. med. Wojciech Kozubski
4
Dodatkowe słowa kluczowe:
białko wstrząsu termicznego Hsp 70
przeciwciała anty-Hsp 70
zespół zależności alkoholowej
choroby sercowo-naczyniowe
Additional key words:
anti-heat shock protein 70
antibodies anti-Hsp 70
alcohol use disorder
cardiovascular diseases
Adres do korespondencji:
Dr hab. n. med. Sławomir Michalak
Zakład Neurochemii i Neuropatologii
Katedra Neurologii Uniwersytet Medyczny
im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
60-355 Poznań, ul.Przybyszewskiego 49
Tel. 061 8691 443, fax. 061 8691 444
e-mail: [email protected]
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
Ekspresja najważniejszego z białek
opiekuńczych - Hsp70 oraz skierowana przeciw niemu reakcja autoimmunologiczna wiąże się z ryzykiem
chorób sercowo-naczyniowych, które
podwyższone jest u osób z zespołem
zależności alkoholowej (ZZA). Celem
niniejszego badania była analiza poziomu przeciwciał anty-Hsp 70 (anty-Hsp
70) w surowicach chorych z ZZA w
okresie abstynencji.
Materiał i metody. Do badania włączono 54 osoby z ZZA rozpoznanym
na podstawie kryteriów DSM IV. W
grupie badanej dokonywano oceny
klinimetrycznej oraz oznaczono lipidy osocza, podstawową aktywność
transketolazy w erytrocytach, stopień
pobudzenia transketolazy przez pirofosforan tiaminy (TPP) oraz poziom
przeciwciał anty-Hsp 70.
Wyniki. U osób z ZZA utrzymujących abstynencję obserwowano
obniżony poziom anty-Hsp 70. Korelował on ujemnie, podczas pierwszego
miesiąca abstynencji, ze stężeniem
cholesterolu całkowitego (rS=-0,8857,
p=0,0188) oraz stopniem pobudzenia
aktywności TK przez TPP (rS=-0,5960,
p<0,05), a w ciągu 6 miesięcy abstynencji, ze stężeniem cholesterolu we
frakcji HDL (rS=-0,6848, p=0,0289).
Po 1 roku abstynencji anty-Hsp 70
korelowało dodatnio z podstawową
aktywnością transketolazy (rS=0,9550,
p=0,0008). Płeć jest niezależnym
czynnikiem wpływającym na poziom
przeciwciał u osób z ZZA (B=60.9469,
p=0,0435). W modelu regresji wieloczynnikowej uwzględniającym wyniki
oceny klinimetrycznej na podstawie
skal oraz ich wpływ na poziom antyHsp 70 stwierdzono, że u osób z ZZA
powstrzymujących się przez czas do 1
miesiąca od alkoholu poziom anty-Hsp
70 korelował z oceną w skali TWEAK
(BETA=-1,4543, p=0,0144) i AUDIT
(BETA=1,2255, p=0,0224). Natomiast
u utrzymujących abstynencję przez
2-6 miesięcy anty-Hsp 70 korelowało
z oceną w skali TWEAK (BETA=1,1110,
p=0,0418). Z kolei po 1 roku abstynencji anty-Hsp 70 korelowało z wynikami
oceny w skali AUDIT (BETA=-1,2161,
The expression of the most important chaperone protein - Hsp70 and
autoimmunity directed against it is a
risk factor of cardiovascular diseases,
increased in subjects with alcohol use
disorder (AUD). The aim of the study
was to evaluate the level of anti-Hsp
70 protein antibodies (anti-Hsp 70) in
sera of AUD patients during abstinence
period.
Material and methods. The study
included 54 subjects with AUD diagnosed basing on DSM IV criteria. In the
studied group clinimetric evaluation
was performed, plasma lipids, basic
transketolase activity in erythrocytes
(TK), thiamine pyrophosphate (TPP)
activation of transketolase and the
level of anti-Hsp 70 antibodies were
evaluated as well.
Results. In AUD subjects anti-Hsp
70 level was decreased during abstinence period. During first month of
abstinency it correlated negatively with
total cholesterol concentration (rS=0.8857, p=0.0188) and the percentage
of TPP stimulation (rS=-0.5960, p<0.05),
and during 6 months of abstinence
with HDL cholesterol (rS=-0.6848,
p=0.0289). After 1 year of abstinence
anti-Hsp 70 correlated positively with
basic TK activity (rS=0.9550, p=0.0008).
Sex is an independent factor influencing anti-Hsp 70 level in AUD subjects
(B=60.9469, p=0.0435). In multiple
regression model including results
of clinimetric evaluation and its effect
on the level of anti-Hsp 70 antibodies
in AUD patients during 1 month of
abstinency anti-Hsp 70 correlated with
TWEAK scale score (BETA=-1.4543,
p=0.0144) and AUDIT score (BETA=1.2255, p=0.0224). In 2-6 months
of abstinency anti-Hsp 70 correlated
with TWEAK score (BETA=1.1110,
p=0.0418). After 1 year of abstinency
anti-Hsp 70 correlated with AUDIT
score (BETA=-1.2161, p=0.0210).
Conclusion. The autoimmune reaction against Hsp 70 is decreased
during abstinency in AUD patients.
Its relation with plasma lipids and
thiamine deficiency may lead to increased risk of cardiovascular disorders.
781
p=0,0210).
Wnioski. W okresie abstynencji u osób z ZZA obserwować można wykładniki obniżonej reakcji autoimmunologicznej przeciw białku Hsp 70. Jej zależności z lipidami osocza
oraz niedoborem tiaminy mogą nasilać ryzyko epizodów
sercowo-naczyniowych. Dla oceny klinimetrycznej ZZA w
odniesieniu do przeciwciał anty-Hsp 70 największe znaczenie wydają się mieć skale TWEAK i AUDIT.
Wstęp
Białka wstrząsu termicznego (Hsp, ang,
heat shock proteins) pełnią rolę cząsteczek
opiekuńczych, których ekspresja w różnych
tkankach, włączając układ sercowo-naczyniowy, czy nerwowy, pobudzana jest przez
toczące się procesy patologiczne. Ich
ochronna rola, indukowana między innymi
w stanach niedokrwienia, stresu oksydacyjnego, podwyższenia temperatury, polega na
zabezpieczaniu nowo powstających białek
przed zaburzeniami konformacji przestrzennej. Wyróżnia się obecnie 5 rodzin białek
wstrząsu termicznego : Hsp100, Hsp90,
Hsp70, Hsp60 oraz tak zwane małe białka
wstrząsu termicznego (Hsp27, αA krystalina
i αB krystalina) [13].
Białko wstrząsu termicznego 70 kDa
jest najważniejszą cząsteczką opiekuńczą
wewnątrz – i zewnątrzkomórkową, której
ekspresja indukowana jest pod wpływem
licznych czynników (Rycina 1). Jednym z
mechanizmów, w jakich Hsp70 pełni funkcje
ochronne w komórkach, jest interakcja z
reakcjami prowadzącymi do zaprogramowanej śmierci komórki lub apoptozy. W
badaniach doświadczalnych wykazano wiązanie Hsp 70 z apoptotycznym czynnikiem
aktywującym proteazę-1 [30] i czynnikiem
indukującym apoptozę [21]. W następstwie
tych interakcji dochodzi do zahamowania
aktywacji kaspaz oraz zmian na poziomie
jądra komórkowego. Głównym źródłem
zewnątrzkomórkowego, krążącego we krwi
Hsp70 są jednojądrzaste komórki krwi obwodowej [8,10]. Ostra reakcja zapalna oraz
choroby autoimmunologiczne związane są
z nasileniem produkcji Hsp70 [19,29]. Wykazano również, że wzrost stężenia Hsp70
w surowicy jest czynnikiem predykcyjnym
rozwoju miażdżycy [20]. W patogenezie
miażdżycy dochodzi do autoimmunologicznej reakcji skierowanej przeciw Hsp70.
Ponadto zarówno badania doświadczalne
(Leng 2010), jak i kliniczne [3,4,20] wykazały
obecność i prognostyczne znaczenie przeciwciał anty-Hsp70 u chorych z miażdżycą i
chorobami sercowo – naczyniowymi.
Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
wzrasta, gdy ilość alkoholu przekracza jego
umiarkowane spożycie, zdefiniowane jako
nie przekraczające dwóch napojów alkoholowych dziennie dla mężczyzn i jednego u
kobiet [5]. Współwystępowanie nadciśnienia tętniczego z nadmiernym spożyciem
alkoholu znacznie zwiększa ryzyko udaru
mózgu [9]. Wpływ alkoholu na układ białek
opiekuńczych przypomina oddziaływanie
wysokiej temperatury [15]. W badaniach
doświadczalnych wykazano, że w komórkach poddanych ekspozycji na etanol ekspresja genów kodujących białka wstrząsu
termicznego wzrasta (Rycina 1) [16,17]. W
proces pobudzenia ekspresji Hsp70 zaangażowane są mechanizmy wolnorodnikowe,
bowiem oksydowane formy lipoprotein o
niskiej gęstości (okso-LDL) zwiększają ją w
komórkach śródbłonka i mięśniówki gładkiej
naczyń. Nasileniu ekspresji Hsp70 towarzyszy powstawanie przeciwciał skierowanych
przeciw temu białku ochronnemu oraz ich
zaangażowanie w rozwój patomechanizmów prowadzących do zwiększenia ryzyka
udaru niedokrwiennego mózgu.
Celem niniejszego badania było przeprowadzenie oznaczeń przeciwciał antyHsp 70 (anty-Hsp 70) w surowicach chorych
z zespołem zależności alkoholowej w okresie abstynencji.
Rycina 1
Hsp 70 jako wewnątrz- i zewnątrzkomórkowe białko opiekuńcze.
Hsp 70 as intra - and extracellular chaperone protein.
782
TWEAK and AUDIT scoring seem to be most useful for
clinimetric evaluation in the context of the role of anti-Hsp
70 antibodies.
Materiał i metody
Do badania włączono 54 osoby z zespołem zależności alkoholowej (39 mężczyzn, 15 kobiet), w wieku 49
± 9 lat, u których uzależnienie rozpoznano na podstawie
kryteriów DSM IV. W zależności od czasu trwania abstynencji wyodrębniono cztery podgrupy badane : I – do
1 miesiąca (n=7), II– 2 do 6 miesięcy (n=11), III – 7
miesięcy do 1 roku (n=9), IV– powyżej 1 roku (n=27).
Kryteria wyłączenia obejmowały rozpoznaną cukrzycę,
wywiad obciążony chorobami sercowo-naczyniowymi lub
chorobami wątroby. W grupie badanej znalazły się natomiast osoby z nadciśnieniem tętniczym (n=16). Klinicznie
pewne nadciśnienie tętnicze rozpoznawano zgodnie z
opublikowanymi wcześniej zasadami [28].
Chorych z zespołem zależności alkoholowej poddano ocenie klinimetrycznej z wykorzystaniem skal : AUDIT
(Alcohol Use Disorders Identification Test) [1] (wynik ≥
8 wskazuje na ryzykowne picie), CAGE (C – cut down,
A – annoyed, G – guilty, E – Eye opener) [6] (wynik ≥
2 wskazuje na ZZA), RAPS (Rapid Alcohol Problems
Screen) [4] (wynik ≥ 1 wskazuje na ryzykowne picie
alkoholu), MAST (Michigan Alcohol Screening Test) [23]
(wynik ≥ 6 wskazuje na ryzykowne picie), SAAST (SelfAdministered Alcoholism Screening Test) [25] (wynik ≥
8 wskazuje na ZZA) i TWEAK [22] (wynik ≥ 2 wskazuje
na ryzykowne picie alkoholu).
U wszystkich badanych analizowano lipidogram
(stężenie całkowitego cholesterolu, cholesterolu we
frakcji HDL i LDL oraz triacylogliceroli) rutynowymi
metodami. Aktywność transketolazy (TK) w erytrocytach
oznaczano spektrofotometrycznie metodą Smeets [24],
zmodyfikowaną przez Bayoumi i Rosolki [2] i wyrażano
w jednostkach na gram hemoglobiny (U/g Hb).
Odsetek aktywacji transketolazy przez pirofosforan
tiaminy (TPP) obliczano na podstawie wzoru :
aktywność TK po dodaniu TPP
% aktywacji TPP = ----------------------------------- x 100 %
aktywność TK bez TPP
Wartości referencyjne : 0-15 %
% aktywacji > 15 % wskazuje na niedobór witaminy
B1 (tiaminy)
Stężenie hemoglobiny mierzono spektrofotome-
Rycina 2
Poziom przeciwciał anty-Hsp 70 w badanych podgrupach chorych.
The levels of anti-Hsp 70 antibodies in the studied subgroups.
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
S. Michalak i wsp.
Tabela I
Demograficzna i kliniczna charakterystyka badanej grupy.
Demographic and clinical characteristic of the studied group.
Wszyscy badani
N=54
Kobiety
N=15
Mężczyźni
N=39
Wiek [lata]
średnia ± SD
49 ± 9
49 ± 8
49 ± 9
Czas trwania abstynencji [dni]
mediana;
zakres międzykwartylowy
371
57 - 725
404
114 - 603
368
53 - 884
Nadciśnienie tętnicze, n (%)
16
6 (38)
10 (62)
Tabela II
Poziom przeciwciał anty-Hsp 70.
The levels of anti-Hsp 70 antibodies.
Grupy badane
Anty-Hsp 70
[ng/ml]
Wszyscy badani
116
78 – 188
Kobiety
81 #
74 – 112
Mężczyźni
135
85 – 190
ZZA z nadciśnieniem tętniczym
103
75 – 177
ZZA bez nadciśnienia tętniczego
124
81 - 188
# - p= 0,09
Tabela III
Lipidy osocza oraz aktywność transketolazy podstawowa i po pobudzeniu TPP
Plasma lipids, basic transketolase activity and after TPP stimulation
Wszyscy badani
Kobiety
Mężczyźni
Cholesterol całkowity [mg/dl]
204
175 - 228
198
170 - 216
204
178 - 232
Cholesterol HDL [mg/dl]
42
34 – 51
43
35 - 56
42
34 - 50
Cholesterol LDL [mg/dl]
133
105 - 158
137
107 - 158
133
104 - 157
Triacyloglicerole [mg/dl]
125
93 - 192
133
72 - 190
122
97 - 191
Podstawowa aktywność TK
[U/g Hb]
0,28
0,018 - 0,718
0,08
0,00 - 0,385
0,34
0,075 - 0,805
% TPP
0
0 - 100
16 *
0 - 206
0
0 - 90
* - p < 0,05
trycznie w hemolizacie erytrocytów po konwersji do
methemoglobiny.
Stężenie przeciwciał przeciw białku wstrząsu termicznego 70 kDa oznaczano metodą ELISA (Stressgen,
Bioreagent Inc., USA).
Wyniki
Charakterystykę demograficzną i kliniczną badanych chorych z zespołem zależności
alkoholowej przedstawiono w Tabeli I. Nie
wykazano różnic wieku, czasu trwania abstynencji, ani liczby chorych z nadciśnieniem
tętniczym pomiędzy badanymi kobietami
i mężczyznami. We wszystkich badanych
podgrupach poziom przeciwciał anty-Hsp 70
był istotnie (p = 0,0004) niższy od wartości
odcięcia (197 ng/ml) dla zdrowych osób
(Rycina 2). Jednakże nie wykazano różnic
poziomu przeciwciał anty-Hsp 70 pomiędzy
badanymi podgrupami wydzielonymi w zależności od czasu utrzymywania abstynencji
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
oraz płci i występowania nadciśnienia tętniczego Tabela II. Obserwowano tendencję do
występowania niższych poziomów przeciwciał anty-Hsp 70 u kobiet.
Wyniki badań lipidów osocza oraz aktywności transketolazy przedstawiono w
Tabeli III. U kobiet z zespołem zależności
alkoholowej obserwowano wykładniki niedoboru witaminy B1 (tiaminy) pod postacią
zwiększonego pobudzania aktywności
transketolazy przez TPP (p< 0,05) w porównaniu z grupą mężczyzn.
Zależności pomiędzy poziomem przeciwciał anty-Hsp 70 a lipidami osocza i aktywnością transketolazy uzależnione były od
okresu abstynencji. Otóż poziom przeciwciał
anty-Hsp korelował istotnie statystycznie
ujemnie w czasie pierwszego miesiąca
abstynencji ze stężeniem cholesterolu
całkowitego (rS= - 0,8857, p=0,0188) oraz
stopniem pobudzenia aktywności TK przez
TPP (rS= - 0,5960, p<0,05), a w czasie 6
miesięcy abstynencji ze stężeniem cholesterolu we frakcji HDL (rS= - 0,6848, p=0,0289).
Po 1 roku abstynencji poziom przeciwciał
anty-Hsp 70 korelował istotnie statystycznie
dodatnio z podstawową aktywnością transketolazy (rS= 0,9550, p=0,0008).
W modelu regresji wieloczynnikowej
uwzględniającym płeć, wiek i czas trwania
abstynencji, płeć była niezależnym czynnikiem wpływającym na poziom przeciwciał
u osób z zespołem zależności alkoholowej
(B=60,9469, p=0,0435).
W modelu regresji wieloczynnikowej
uwzględniającym wyniki oceny klinimetrycznej z zastosowaniem skal : AUDIT, CAGE,
RAPS, MAST, SAAST i TWEAK oraz ich
wpływ na poziom anty-Hsp 70 stwierdzono
zależności wynikające z czasu trwania
abstynencji. W grupie osób z ZZA powstrzymujących się przez czas do 1 miesiąca od
alkoholu poziom anty-Hsp 70 korelował z
oceną w skali TWEAK (BETA = -1,4543, p =
0,0144) i AUDIT (BETA = 1,2255, p=0,0224).
Natomiast u pozostających w abstynencji
przez 2 do 6 miesięcy anty-Hsp 70 korelowało z oceną w skali TWEAK (BETA = 1,1110,
p=0,0418). Z kolei po 1 roku abstynencji
anty-Hsp 70 korelowało z wynikami oceny w
skali AUDIT (BETA = -1,2161, p=0,0210).
Dyskusja
Uwzględniając podwyższone ryzyko
związane ze spożywaniem alkoholu podjęto
w niniejszej pracy analizę reakcji immunologicznej skierowanej przeciw jednemu z
najważniejszych białek opiekuńczych. U
wszystkich badanych osób z zespołem zależności alkoholowej obserwowano poziom
anty-Hsp 70 poniżej referencyjnej wartości
odcięcia. Zwraca uwagę stwierdzony w niniejszym badaniu brak zależności poziomu
anty-Hsp 70 od czasu trwania abstynencji.
Oznacza to, że reakcja immunologiczna
skierowana przeciw białku Hsp-70 wygasa
już w ciągu jednego miesiąca abstynencji.
Wyniki uzyskane w niniejszym badaniu
sugerują ponadto, że u kobiet skłonność do
uruchamiania odpowiedzi immunologicznej
przeciw Hsp 70 jest mniejsza lub jej wygasanie jest szybsze u kobiet. Płeć okazała się
ponadto niezależnym czynnikiem wpływającym na poziom anty-Hsp 70.
W badaniach doświadczalnych wykazano, że przeciwciała anty-Hsp 70 mogą być
indukowane przez dym tytoniowy [18]. Natomiast w warunkach klinicznych obecność
przeciwciał anty-Hsp 70 obserwowano u
chorych z zespołem Guillain-Barre i miastenią [7], czuciowym neurogennym niedosłuchem [27], toczniem układowym [26] oraz
młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem
stawów [32].
U zwierząt doświadczalnych wykazano,
że specyficzny epitop przeciwciał antyHsp 70 uczestniczy w rozwoju wczesnych
stadiów miażdżycy [14]. U osób z chorobą
niedokrwienną serca stwierdzono, że podwyższone stężenia białka Hsp 70 oraz obniżony poziom przeciwciał anty-Hsp stanowią
niezależne czynniki ryzyka ostrego zespołu
wieńcowego [31]. W świetle tych obserwacji
wyniki niniejszego badania wskazujące na
obniżenie poziomu anty-Hsp 70 u osób z
zespołem zależności alkoholowej w okresie
783
abstynencji nabierają znaczenia klinicznego.
Zwłaszcza, że we wczesnym okresie po
odstawieniu alkoholu wzrasta ryzyko niedokrwiennego udaru mózgu [11,12].
W niniejszym badaniu w bardzo wczesnej fazie abstynencji (do 1 miesiąca)
poziom anty-Hsp 70 ujemnie korelował ze
stężeniem cholesterolu całkowitego i stopniem pobudzenia aktywności transketolazy
przez TPP. Obserwacja ta wskazuje na
klinicznie istotne zjawisko, którego analiza
powinna być wykorzystana w postępowaniu
z osobami we wczesnym okresie abstynencji. Normalizacja stężenia cholesterolu oraz
suplementacja niedoboru witaminy B1, na
który wskazuje wysoki stopień pobudzenia
TK przez TPP, może zmniejszyć ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych związanych
z niskim poziomem anty-Hsp 70. W późniejszych okresach abstynencji znaczenia
nabiera natomiast zależność anty-Hsp 70 od
stężenia cholesterolu we frakcji HDL.
Wśród wykorzystanych do oceny klinimetrycznej skal, w kontekście zależności
z poziomem anty-Hsp 70, znaczenie mają
TWEAK i AUDIT. Zmienność kierunków
korelacji pomiędzy wynikami oceny w powyższych skalach a poziomem anty-Hsp 70
wskazywać może na dynamiczny przebieg
reakcji autoimmunologicznej przeciw najważniejszemu białku opiekuńczemu wynikający z upływu czasu trwania abstynencji.
Podsumowując, w okresie abstynencji
u osób z zespołem zależności alkoholowej
obserwować można wykładniki obniżonej
reakcji autoimmunologicznej przeciw białku
Hsp 70. Jej zależności z lipidami osocza
oraz niedoborem tiaminy mogą nasilać ryzyko epizodów sercowo-naczyniowych. Dla
oceny klinimetrycznej zespołu zależności
alkoholowej w odniesieniu do przeciwciał
anty-Hsp 70 największe znaczenie wydają
się mieć skale TWEAK i AUDIT.
Piśmiennictwo
1. Babor T.F., Higgins-Biddle J.C., Saunders J.B.,
Monteiro M.G.: The Alcohol Use Disorders Identification Test, Guidelines for Use in Primary Care,
Second Edition, Department of Mental Health and
Substance Dependence, World Health Organization,
CH-1211 Geneva 27, Switzerland. ©World Health
Organization 2001.
2. Bayoumi R.A., Rosalki S.B.: Evaluation of methods
of coenzyme activation of erythrocyte enzymes for
detection of deficiency of vitamins B1, B2, and B6.
Clin. Chem. 1976, 22, 327.
3. Bobryshev Y.V., Lord R.S.: Expression of heat shock
protein-70 by dendritic cells in the arterial intima and
its potential significance in atherogenesis. J. Vasc.
Surg. 2002, 35, 368.
784
4. Chan Y.C., Shukla N., Samee-M.A. et al.: Anti-heatshock protein 70 kDa antibodies in vascular patients.
Eur. J. Vasc. Endovasc. Surg. 1999, 18, 381.
4. Cherpitel C.J.: A brief screening instrument for problem drinking in the emergency room: the RAPS4.
Rapid Alcohol Problems Screen. J. Stud. Alcohol.
2000, 61, 447.
5. Dawson D.A., Grant B.F., Chou P.S.: Gender
differences in alcohol intake. W: Hunt, W.A., and
Zakhari, S., eds. Stress, Gender, andAlcohol-Seeking
Behavior. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism Research Monograph No. 29. NIH Pub. No.
95–3893. Bethesda, MD: the Institute, 1995, 1–21.
6. Ewing J.A.: Detecting Alcoholism: The CAGE Questionaire. JAMA 1984, 252, 1905.
7. Helgeland G., Petzold A., Midelfart -Hoff J. et
al.: Anti-Heat Shock Protein 70 antibody levels are
increased in myasthenia gravis and Guillain-Barré
syndrome. J. Neuroimmunol. 2010, 225, 180.
8. Hightower L.E., Guidon P.T. Jr.: Selective release
from cultured mammalian cells of heat-shock (stress)
proteins that resemble glia-axon transfer proteins. J.
Cell. Physiol. 1989, 138, 257.
9. Hillbom M., Saloheimo P., Juvela S.: Alcohol
consumption, blood pressure, and the risk of stroke.
Curr. Hypertens. Rep. 2011, 13, 208.
10. Hunter-Lavin C., Davies E.L., Bacelar M.M. et al.:
Hsp70 release from peripheral blood mononuclear
cells. Biochem. Biophys. Res. Commun. 2004,
324, 511.
11. Jochum T., Reinhard M., Boettger M.K. et al.:
Impaired cerebral autoregulation during acute alcohol
withdrawal. Drug Alcohol. Depend. 2010, 110, 240.
12. Kähkönen S., Zvartau E., Lipsanen J., Bondarenko
B.: Effects of alcohol withdrawal on cardiovascular
system. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry 2011, 30, 550.
13.Kampinga H.H., Hageman J., Vos M.J. et al.: Guidelines for the nomenclature of the human heat shock
proteins. Cell Stress Chaperones 2009, 14,105.
14. Leng X., Zhan R., Wang Y. et al.: Anti-heat shock
protein 70 autoantibody epitope changes and BD091
promotes atherosclerosis in rats. Cell Stress and
Chaperones 2010, 15, 947.
15. Li G.C., Shiu E.C., Hahn G.M.: Similarities in cellular
inactivation by hyperthermia or by ethanol. Radiat.
Res. 1980, 82, 257.
16. Miles M.F., Diaz J.E., DeGuzman V.S.: Mechanisms
of neuronal adaptation to ethanol. Ethanol induces
Hsc70 gene transcription in NG108-15 neuroblastoma X glioma cells. J. Biol. Chem. 1991, 266, 2409.
17. Neuhaus-Steinmetz U., Xu C., Fracella F. et al.:
Heat shock response and cytotoxicity in C6 rat glioma cells: Structure-activity relationship of different
alcohols. Mol. Pharmacol. 1994, 45, 36.
18. Newkirk M.M, Mitchell S., Procino M. et al.: Chronic
smoke exposure induces rheumatoid factor and antiheat shock protein 70 autoantibodies in susceptible
mice and humans with lung disease. Eur. J. Immunol.
2012, 42, 1051.
19. Njemini R., Lambert M., Demanet C., Mets T.
Elevated Serum Heat-Shock Protein 70 Levels in
Patients with Acute Infection: Use of an Optimized
Enzyme-Linked Immunosorbent Assay. Scand. J.
Immunol. 2003, 58, 664.
20. Pockley A.G., Georgiades A., Thulin T. et al.: Serum
heat shock protein 70 levels predict the development
Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10
of atherosclerosis in subjects with established hypertension. Hypertension 2003, 42, 235.
21. Ravagnan L., Gurbuxani S., Susin S.A. et al.: Heat-shock protein 70 antagonizes apoptosis-inducing
factor. Nat. Cell Biol. 2001, 3, 839.
22. Russel M.: Screening for Pregnancy Risk-Drinking.
Alcoholism: Clinical and Experimental Research
1994, 18, 1156.
23. Selzer M.L.: The Michigan Alcoholism Screening Test
(MAST): The quest for a new diagnostic instrument.
Am. J. Psych 1971, 127, 1653.
24.Smeets E.H., Muller H., de Wael J.: A NADH-dependent transketolase assay in erythrocyte hemolysates. Clin. Chim. Acta 1971, 33, 379.
25. Swenson W.M., Morse, R.M.: The use of a selfadministered alcoholism screening test (SAAST) in a
medical center. Mayo Clin. Proc. 1975, 50, 204.
26. Tasneem S., Islam N., Ali R.: Crossreactivity of SLE
autoantibodies with 70 kDa heat shock proteins of
Mycobacterium tuberculosis. Microbiol. Immunol.
2001, 45, 841.
27. Tebo A.E.: Antibody reactivity to heat shock protein
70 and inner earspecific proteins in patients with
idiopathic sensorineural hearing loss. Clin. Exp.
Immunol. 2006, 146, 427.
28. Whiteley W., Jackson C., Lewis S.: Inflammatory
markers and poor outcome after stroke: a prospective
cohort study and systematic review of interleukin-6.
PLoS Med. 2009, 6, e1000145.
29.Van Eden W., Wick G., Albani S., Cohen I.: Stress,
heat shock proteins, and autoimmunity: how immune
responses to heat shock proteins are to be used for
the control of chronic inflammatory diseases. Ann. N.
Y. Acad. Sci. 2007, 1113, 217.
30.Xanthoudakis S., Nicholson D.W.: Heat-shock
proteins as death determinants. Nat. Cell Biol.
2000, 2, E163.
31.Zhang X., Xu Z., Zhou L. et al.: Plasma levels of
Hsp70 and anti-Hsp70 antibody predict risk of acute
coronary syndrome. Cell Stress and Chaperones
2010, 15, 675.
32.Zlacka, D.: Frequency of anti-hsp60, -65 and -70
antibodies in sera of patients with juvenile idiopathic
arthritis. J. Autoimmun. 2006, 27, 81.
S. Michalak i wsp.