KAPAROWATE (Capparidaceae) KAPUSTOWATE (Brassicaceae)

KAPAROWATE (Capparidaceae)
WYSTĘPOWANIE: kraje tropikalne i subtropikalne, nieliczni przedstawiciele sięgają do strefy
umiarkowanej. Rodzina obejmuje ok. 46 rodzajów
i ok. 900 gatunków.
MORFOLOGIA: rośliny zielne, krzewy, drzewa.
Ogruczolone albo opatrzone kolcami. Liście ułożone
skrętolegle, zawierające często komórki mirozynowe z enzymem myrozynazą rozkładającym
glikozyd glukokaparynę na glukozę i składniki olejku
metylogorczycowego o charakterystycznym smaku
i zapachu.
KWIATY: obupłciowe, zebrane w groniaste
kwiatostany. Zróżnicowane na kielich i koronę
(zwykle 4-dzielne), przeważnie grzbieciste. Szczególnym elementem jest różnej długości, wytworzony przez dno kwiatowe trzoneczek, na którym
umieszczony jest słupek wraz z pręcikami (androgynofor) albo tylko słupek (gynofor). Pręcików od 4
do wielu. Słupek górny, o zalążni 1-komorowej lub
podzielonej na komory fałszywymi przegrodami.
OWOCE: bardzo różnorodne, często łuszczyny,
czasem jagoda, torebka pękająca klapami lub
orzeszek.
UŻYTKOWANIE: kapar ciernisty (Capparis
spinosa) dostarcza pikantnej przyprawy zwanej
kaparami – są to niedorozwinięte pączki kwiatowe
solone, marynowane w occie lub konserwowane
w oliwie. Jest rośliną także leczniczą i paszową.
Namiastką kaparów są pączki kwiatowe nasturcji
wielkiej (Tropaeolum majus) i knieci błotnej (Caltha
palustris).
JK
KAPUSTOWATE (Brassicaceae)
WYSTĘPOWANIE: gł. w strefie umiarkowanej
półkuli pn. Około 380 rodzajów i 3200 gatunków.
W Polsce 41 rodzajów i około 95 gatunków.
MORFOLOGIA: rośliny zielne, półkrzewy, rzadziej krzewy do 2 m wys. oraz pnącza. Liczne
wysokogórskie tworzą poduszki. Liście często
tworzą przyziemną rozetę. Rośliny nagie lub pokryte
różnymi włoskami. Sok komórkowy zawiera związki
siarko-organiczne nadające roślinom ostry zapach
i smak.
KWIATY: dwusymetryczne, 4-krotne, zebrane
zwykle w szczytowe, bezlistne kwiatostany. Działki
kielicha i korony wolne.
OWOCE: łuszczyny wielonasienne, rzadziej jednonasienne lub przewęziste. Bielmo nieobecne.
UŻYTKOWANIE: warzywa: kapusta warzywna
(Brassica oleracea) wraz z odmianami – kapustą
głowiastą i włoską, kalafiorem, brokułem, kalarepą, brukselką, jarmużem; rzepa (Brassica rapa),
rzodkiew i rzodkiewka (Rhaphanus sativus). Przyprawowe: gorczyca biała i czarna (Sinapis alba,
S. nigra), chrzan (Armoracia lapatifolia). Oleiste:
rzepak (Brassica napus). Wiele gat. zawiera dużo
wit.C (niektóre lecznicze). Ozdobne, np.: lak
(Cheiranthus cheiri), lewkonia (Matthiola incana),
maciejka (Matthiola bicornis), miesiącznica roczna
(Lunaria annua).
CHRONIONE W POLSCE: warzucha polska
(Cochlearia polonica) – endemit polski (k/Olkusza).
– 28 –
JK