pobierz - Wydział Pedagogiki i Psychologii UKW

1
1. Imię i nazwisko autora, tytuł rozprawy:
mgr Agnieszka Kwiatkowska
Funkcje czytania i pisania osób z obniżoną świadomością wybudzonych ze śpiączki
2. Informacje o promotorze i jeśli został wyznaczony także o promotorze
pomocniczym:
Promotor: dr hab. Paweł Izdebski, profesor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego
w Bydgoszczy
Promotor pomocniczy: dr Monika Wiłkość – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
w Bydgoszczy
3. Przedmiot i cele badań wraz z ich naukowym uzasadnieniem, główny problem
badawczy, który doktorant rozwiązuje w rozprawie:
W ostatnich latach zauważa się wzrost zainteresowań zagadnieniami świadomości, co
zapewne związane jest ze wzrastającą liczbą osób, która w wyniku ciężkiego urazu
czaszkowo-mózgowego lub niedotlenienia mózgu zapada w śpiączkę. Duża część z nich
w krótkim czasie umiera, wielu jednak odzyskuje świadomość i wraca do zdrowia. Pozostałe
osoby przechodzą w jeden z czterech stanów: stan wegetatywny/stan niereaktywnego
czuwania, stan minimalnej świadomości, zespół zamknięcia lub mutyzm akinetyczny.
Coraz częściej zwraca się uwagę na występowanie błędnego diagnozowania
i nadmiernego rozpoznawania stanu wegetatywnego czyli stanu bez świadomych reakcji
celowych oraz pozbawionego świadomości siebie i otoczenia (Dalakaki, Montzouranis, 2012;
Zeman, 1997). Porażenie czterokończynowe, z afonią, niską punktacją w skali Glasgow
Coma Scale (GCS) pozbawia osoby możliwości komunikacji, a tym samym zmniejsza szanse
na efektywną rehabilitację, zarówno fizyczną, jak i terapię funkcji poznawczych.
Chociaż na świecie jest coraz więcej badań wykorzystujących neuroobrazowanie,
jednak służy to głównie poznaniu struktur i funkcji mózgu. Dotychczas nie opublikowano
wyników badań funkcji czytania i pisania osób, które odzyskały jedynie przytomność bez
oznak świadomości. Ponadto, wprowadzona została w niniejszej rozprawie nowa forma
diagnozowania, jaką jest fiksacja wzroku.
2
Głównym celem badania było poznanie charakteru i stopnia zaburzeń funkcji czytania
i pisania osób z obniżoną świadomością wybudzonych ze śpiączki oraz analiza związku
pomiędzy zmiennymi klinicznymi (czas, jaki upłynął od zdarzenia oraz przyczyna zdarzenia),
zmiennymi socjo-demograficznymi (wiek, płeć, wykształcenie), postawą opiekuna, wybraną
funkcją poznawczą (uwaga), motywacją, a zachowanymi funkcjami czytania i pisania.
4. Ogólna charakterystyka zastosowanych metod, technik i narzędzi badawczych,
badana próba:
Osoby badane
Badanie zostało wykonane wśród 50 osób (15 kobiet i 35 mężczyzn) po urazie czaszkowomózgowym lub niedotlenieniu mózgu, które zostały wybudzone ze śpiączki i w skali GCS
miały ≤ 9 punktów. Diagnozowane były jako będące w stanie wegetatywnym lub stanie
apalicznym, śpiączce mózgowej, płytkiej śpiączce, stanie minimalnej świadomości bądź
porażone czterokończynowo bez logicznego kontaktu.
Procedura badania
Badanie przeprowadzone było w dwóch etapach:
I etap – wstępna kwalifikacja osób (analiza dokumentacji medycznej, badanie słuchu, ocena
rozumienia mowy, wywiad z opiekunem);
II etap – trzy sesje, każda trwająca po około 30 minut (osoba badana wykonywała test
właściwy, stosowano obserwację w celu oceny wytypowanych zmiennych).
Zastosowane narzędzia
Do zebrania danych socjo-demograficznych (płeć, wiek, wykształcenie), zmiennych
klinicznych (czas od zdarzenia, przyczyna śpiączki, skala GCS) zastosowano analizę
dokumentacji medycznej oraz wywiad z opiekunem. Ocenę funkcji czytania i pisania
dokonano przy wykorzystaniu autorskiego narzędzia, testu Agrafii i Aleksji. Test został
dostosowany do możliwości technicznych urządzenia CyberOko, czyli bezkontaktowego
systemu śledzenia punktu fiksacji wzroku. Przeprowadzono dodatkowo obserwację
ustrukturyzowaną (autorskie narzędzie), w czasie której oceniano ciągłość uwagi
i motywację osoby badanej oraz zmienną postawa opiekuna.
3
5. Wnioski z badań wskazujące to, jaki oryginalny problem naukowy kandydat do
stopnia doktora rozwiązał:
Zrealizowane badanie jest źródłem cennych informacji na temat funkcji czytania i pisania
osób z obniżoną świadomością wybudzonych ze śpiączki.
Osoby z obniżoną świadomością wybudzone ze śpiączki mają w większości
zachowane globalne czytanie, szczególnie dotyczy to pojedynczych wyrazów i zdań.
Zaburzenia występują w syntezie głosek podczas pisania. Ponadto, wykazano prawidłowo
zachowane lub lekko zaburzone ruchy sakkadowe i fiksację wzroku, co potwierdza, że ruchy
oczu mogą być wykorzystane, jako nowa metoda diagnozowania. Stwierdzono, że osoby są
pozytywnie zmotywowane do wykonywania zadań pomimo czasu, jaki upłynął od zdarzenia.
Dodatkowo, zaobserwowano u większości osób badanych prawidłową lub lekko
zaburzoną ciągłość uwagi. Warto zauważyć, że pomimo diagnozy medycznej określającej ich
stan jako wegetatywny, osoby te miały zachowaną w pewnym stopniu świadomość i niektóre
z funkcji poznawczych. Nie wykazano zależności pomiędzy zmiennymi klinicznymi (rodzaj
zdarzenia oraz czas, jaki upłynął od zdarzenia) a funkcjami czytania i pisania. Podobnie
zmienne socjo-demograficzne (wiek, wykształcenie, płeć) i zmienna postawa opiekuna nie
mają wpływu na zachowane funkcje czytania i pisania.
Zaprezentowane badanie wykazało, że osoby wybudzone ze śpiączki, które często z
pozoru wydają się pozbawione logicznego kontaktu, mają zachowaną całkowicie albo chociaż
częściowo świadomość. Takie zrozumienie problemu, ułatwi
ludziom z obniżoną
świadomością nawiązywanie interakcji z otoczeniem. Tym samym, może przyczynić się do
opracowania nowych metod diagnozowania wykorzystujących fiksację wzroku oraz
przygotowania indywidualnego schematu terapii funkcji poznawczych tych osób.