D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

Sygn. akt III AUa 555/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 sierpnia 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący - Sędzia
SA Bogdan Świerk
Sędziowie:
SA Małgorzata Rokicka-Radoniewicz (spr.)
SA Elżbieta Czaja
Protokolant: st. prot. sądowy Krzysztof Wiater
po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2013 r. w Lublinie
sprawy M. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.
o prawo do emerytury
na skutek apelacji wnioskodawcy M. D.
od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach
z dnia 11 kwietnia 2013 r. sygn. akt IV U 198/12
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu
w Siedlcach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania apelacyjnego.
III AUa 555/13
UZASADNIENIE
Organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych w S. decyzją z dnia 13 lutego 2012 roku odmówił M. D. prawa do
emerytury, ponieważ wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych.
Od tej decyzji dowołanie do Sądu Okręgowego w Siedlcach wniósł wnioskodawca M. D., domagając się zmiany decyzji,
podnosił, że posiadane przez niego świadectwo pracy w warunkach szczególnych zostało wydane przez pracodawcę i
pracował na stanowiskach kwalifikujących wykonywane przez niego czynności do warunków szczególnych.
Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że M.
D., urodzony (...) w dniu 27 stycznia 2012 roku złożył wniosek o emeryturę. Na podstawie przedstawionych przez
wnioskodawcę dokumentów organ rentowy uznał za udowodnione 25 lat, 5 miesięcy i 7 dni okresów ubezpieczenia.
Nie zaliczono żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych, zwłaszcza nie uwzględniono okresów zatrudnienia
w Spółdzielni (...) od 2 maja 1974 r. do 22 maja 1991 r., od 21 listopada 1991 r. do 31 stycznia 1992 r. oraz od 23
lutego 1996 r. do 28 czerwca 1996r. i od 3 lipca 1996r. do 30 września 1997 r., gdyż w świadectwie wykonywania
pracy w warunkach szczególnych brak jest informacji, czy wnioskodawca pracował przy stanowiskach wymienionych
w wykazie, w warunkach, w których nie były zachowane higieniczne normy pracy.
Zakład pracy wystawił w dniu 22 września 2004 r. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych przez
z jego treści wynika, że w okresie od 2 maja 1974 r. do 30 września 1975 r. zatrudniony był on jako samodzielny
technolog, od 1 października 1975 r. do 30 czerwca 1987 r. jako kierownik działu regeneracji tworzyw, od 1 lipca
1987r. do 31 marca 1990 r. jako kierownik zakładu zabawek z tworzyw sztucznych, od 1 kwietnia 1990 r. do 22 maja
1991 r. jako wice prezes zarządu, od 21 listopada 1991 r. do 31stycznia 1992 r. jako mistrz zakładu nr 3, od 23 lutego
1996 r. do 28 czerwca 1996 r. jako zastępca prezesa do spraw produkcji a od 3 lipca 1996 r. do 30 września 1997r.
jako mistrz działu tworzyw. Wszystkie te okresy zakład pracy zaliczył do pracy w warunkach szczególnych, powołując
się na to, że wnioskodawca wykonywał swoją pracę na wydziałach, na których jako podstawowe wykonywane
były prace wymienione zarówno w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze, jak i w zarządzeniu resortowym. Analiza
zawartości akt osobowych wnioskodawcy zawierających dokumenty od 1996 r. potwierdza, że przynajmniej od tego
czasu był on zatrudniony na wskazanych w świadectwie pracy stanowiskach. Wnioskodawca przedstawił także angaż z
1 października 1975 r., z treści którego wynika, że z tym dniem powierzono mu stanowisko kierownika D. (...). Ponadto
M. D. złożył oświadczenie pracodawcy z 3 lipca 1996 r. o przeniesieniu go do pracy w D. (...) na okres 3 miesięcy oraz
wypowiedzenie warunków umowy o pracę z dnia 10 lipca 1996 r., z treści którego wynika, że od dnia 1 listopada 1996
r. będzie pełnić obowiązki mistrza D. (...).
Z zeznań wnioskodawcy wynika, że pracując na stanowisku technologa opracowywał plan i technologię produkcji.
Polegało to między innymi na dokonywaniu prób, dobieraniu odczynników, aby ustalić optymalny skład mieszanki,
kolor i temperaturę przetwórstwa. Tę pracę wnioskodawca wykonywał na hali produkcyjnej, odnosił poczynione
ustalenia do norm materiałowych, przeszalał także pracowników tak, aby umieli dobrać farby o określonym składzie.
Taką pracę wykonywał do 1975r.
W 1975r. nastąpił rozwój zakładu, zakupiono nowe maszyny i wnioskodawca rozpoczął pracę na stanowisku
kierownika działu regeneracji tworzyw. Praca jego polegał na tym, że wydawał zlecenie na zakup odpowiednich
odpadów z tworzyw sztucznych. Szkolił pracowników, aby potrafili dobierać gatunki i kolory odpadów. Wnioskodawca
musiał być obecny przy procesie mycia, segregowania i mielenia odpadów, gdyż decydował, które z nich miały
być poddane powtórnej obróbce. Osobiście dobierał kolory, co polegało to na odważaniu barwników, prowadzeniu
pierwszych prób przetłaczania w celu ustalenia właściwego koloru. Zapisywał ilość poszczególnych użytych
barwników. Czynność te wnioskodawca wykonywał w kantorku wydzielonym z hali wytłaczarek. Dokumentacja
związana z pracą działu sporządzana była przez zatrudnionych w tym celu ludzi.
M. D. podał, że musiał być obecny przy cięciu, myciu i segregacji odpadów oraz, że nadzorował ludzi zatrudnionych
na stanowiskach wytłaczakowego, pracownika obsługi młynka, osoby zatrudnione przy przygotowywaniu odpadów.
Pod jego kierownictwem pracownicy przewijali, suszyli i barwili włókna przeznaczone do wytwarzania włosów dla
lalek. Osobiście wnioskodawca przygotowywał barwniki do farbowania tych włosów i był obecny przy procesie
produkcyjnym.
W latach 1987-1990 dodatkowo nadzorował składanie, czesanie i ubieranie lalek. Osoby wykonujące te czynności
pracowały na wytłaczarkach i dmucharkach. Nadzorował także utrzymanie poziomu jakości – kolory i temperaturę.
Wnioskodawca wyjaśnił, że na działach i wydziałach, gdzie pracował byli brygadziści, którzy bezpośrednio, oprócz
niego nadzorowali pracowników, natomiast nie było mistrzów. Nadzór, który sprawował dotyczył zarówno kwestii
technologicznych, jak i wydajności dyscypliny pracy.
Przesłuchani w sprawie świadkowie potwierdzili w zasadzie treść wyjaśnień złożonych przez wnioskodawcę co do
rodzaju wykonywanej przez niego pracy jak i zajmowanych stanowisk. Z zeznań A. N. (1) i A. N. (2) wynika jednakże,
że na działach, gdzie byli zatrudnieni funkcjonowali brygadziści i mistrzowie, a oni samo pełnili funkcje mistrzów i
podlegali wnioskodawcy.
Sąd obdarzył wiarą zeznania wnioskodawcy poza fragmentem, gdzie twierdził, że na produkcji nie było mistrzów,
a jedynie brygadziści, ponieważ pozostaje to w sprzeczności z zeznaniami świadków oraz z przebiegiem kariery
zawodowej samego wnioskodawcy, który dwukrotnie był zatrudniony na stanowisku mistrza.
Przywołując treść wykazu A, dział IV, poz. 24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego1983r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz.U. nr 8, poz. 43), w którym jako pracę w warunkach szczególnych traktuje się kontrolę międzyoperacyjna,
kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako
podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, Sąd Okręgowy ocenił, że wnioskodawca sprawował nadzór
nad pracami osób zatrudnionych w szczególnych warunkach, jednakże nie był to nadzór bezpośredni, ponieważ jako
osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym odpowiadał za prawidłowość funkcjonowania działu, wydziału, czy
w pewnych okresach całego zakładu, ale w zakładzie tym byli zatrudnieni ludzie do sprawowania bezpośredniego
nadzoru – brygadziści i mistrzowie.
W przypadku wnioskodawcy jedynie okresy od 21 listopada 1991r. do 31 stycznia 1992r. i od 3 lipca 1996r. do 30
września 1997r., kiedy do zatrudniony był na stanowisku mistrzowskim, można rozważać w kontekście pracy w
warunkach szczególnych, co znajduje potwierdzenie w aktach osobowych.
Z wyjaśnień samego wnioskodawcy, który kładł szczególny nacisk na wyeksponowanie wykonywania osobiście szeregu
czynności wynika, że poza dobieraniem składu tworzy i barwników jego rola w procesie produkcji polegała na
przyuczaniu pracowników do wykonywania określonych czynności. Zdaniem Sądu takie działanie nie może być
uznane za wykonywanie stale i w pełnym wymiarze pracy w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk, czy za ciągłe
nadzorowanie pracy robotników, gdyż przyuczenie pracownika jest procesem jednorazowym, natomiast za jakość
i przestrzeganie norm i procesów technologicznych oraz nadzór nad robotnikami, odpowiadali mistrzowie. Sam
wnioskodawca przyznał, że nawet do sporządzania dokumentów związanych z funkcjonowaniem działu, czy wydziału,
zatrudnieni byli pracownicy, tak, że nie musiał wykonywać tego osobiście.
Sąd Okręgowy podniósł, że również praca na stanowisku samodzielnego technologa nie może być uznana za pracę w
warunkach szczególnych, gdyż stanowisko to nie jest wymienione w zarządzeniu resortowym (uchwale Centralnego
Związku Spółdzielczości Pracy z 30.06.1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze), a ponadto opisany przez wnioskodawcę charakter pracy nie może być uznany za spełniający
kryteria z działu XIV poz. 24 załącznika do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.
Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy zacytował przepis art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 153, poz.1227) oraz przepis art.
32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004r. Nr 39,
poz.353) i orzekł, ze wprawdzie wnioskodawca skończył 60 lat życia w dniu (...). udowodnił ponad 25 lat okresów
zatrudnieni, udowodnił także ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych i na dzień złożenia wniosku o emeryturę
nie pozostawał w zatrudnieniu, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, jednakże nie udowodnił 15 lat
pracy w warunkach szczególnych. W takiej sytuacji należało przyjąć, że wymieniony nie spełnił wszystkich przesłanek
niezbędnych do uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca M. D. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:
1. naruszenie prawa materialnego:
- art.184 w związku z art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez przyjęcie, że w
okresach od 21 października 1975 roku do 31 marca 1990 roku, od 21 listopada 1991 roku do 31 stycznia 1992 roku i
od 3 lipca 1996 roku do 30 września 1997 roku praca ubezpieczonego nie odpowiadała swoim rodzajem i charakterem
stanowiskom wymienionym w dziale XIV poz.24 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia, które
uprawniało do emerytury na podstawie wrt.184, co uzasadniało decyzję odmawiającą przyznanie ubezpieczonemu
prawa do świadczenia;
2. naruszenie prawa procesowego:
- art. 233 § 1 kpc przejawiające się w braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w szczególności
zeznań świadków oraz odmowie mocy dowodowej zeznaniom świadków oraz świadectwu pracy wydanemu przez
pracodawcę i w konsekwencji przyjęcie, że wykonywana przez niego praca nie była pracą na stanowisku wymienionym
w dziale XIV, poz.24 wykazu A;
- art.328 § 2 kpc poprzez niewskazanie, jakie fakty Sąd uznał za udowodnione, a które nie, dowodów na których się
oparł oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówił mocy dowodowej;
3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiał dowodowego poprzez ustalenie, że
ubezpieczony nie nadzorował osób zatrudnionych w sposób bezpośredni jako kierownik działu regeneracji tworzyw
oraz kierownik zakładu zabawek z tworzyw sztucznych mimo zeznań świadków, którzy twierdzą, że nadzorował on
pracowników w tym okresie w pełnym wymiarze czasu pracy.
Wnosił o zmianę wyroku w całości i przyznanie prawa do emerytury od dnia 1 stycznia 2012 roku ewentualnie o jego
uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i zasądzenie od organu rentowego
kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja jest zasadna, co do żądania uchylenia zaskarżonego wyroku.
Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd Okręgowy nie przeprowadził właściwego postępowania dowodowego przez
wydaniem rozstrzygnięcia co do ustalenia spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek do nabycia prawa do emerytury
w niższym wieku emerytalnym. Ustalenia Sądu Okręgowego nie dawały podstawy do wydania wyroku, bowiem nie
została rozpoznana istota sprawy.
Sąd Okręgowy prowadząc postępowanie dowodowe nie poczynił ustaleń w zakresie wyjaśnienia, na czym polegała
praca wnioskodawcy na stanowiskach wymienionych w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy, a
zwłaszcza na stanowisku kierownika działu regeneracji tworzyw od 1 października 1975 roku do 30 czerwca 1987
roku, kierownika zakładu zabawek z tworzyw sztucznych od 1 lipca 1987 roku do 31 marca 1990 roku, mistrza
zakładu nr 3 od 21 listopada 1991 roku do 31 stycznia 1992 roku oraz mistrza działu tworzyw od 3 lipca 1996 roku
do 30 września 1997 roku, w jakim zakresie wnioskodawca sprawował nadzór nad jakością produkcji i nadzorze
nad pracownikami zatrudnionymi na stanowiskach uznanych za stanowiska pracy w warunkach szczególnych ,
jakie to były stanowiska, jakie prace wykonywane na oddziałach były pracami podstawowymi i które z nich są
kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy ograniczył swoje ustalenia wyłącznie do
części obowiązków wnioskodawcy, pozostałe okoliczności związane z pracą wnioskodawcy nie zostały ustalone. Ich
brak uniemożliwia kontrolę prawidłowości wydanego rozstrzygnięcia. Brak wyjaśnienia tych okoliczności powoduje
konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, bowiem wydanie
wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania w całości. Należy też zwrócić uwagę, że uzasadnienie wyroku nie
odpowiada wymogom z art. 328 § 2 KPC – zawiera ono przytoczenie niektórych tylko z istotnych okoliczności,
zacytowane chaotycznie fragmenty zeznań wnioskodawcy i świadków i nie odnosi się do całości zebranego materiału
dowodowego i nie wyjaśnia, dlaczego w oparciu o ten materiał Sąd Okręgowy uznał, że praca nie może być
kwalifikowana jako wymienione w dziale IV wykazu A poz.17 „prace przy produkcji i przetwórstwie żywic i tworzyw
sztucznych oraz produkcji surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i
przetwórstwa, produkcji wosków i woskoli”.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy uzupełni dowód z przesłuchania wnioskodawcy ustalając, na
czym polegały codzienne obowiązki wnioskodawcy na stanowiskach wymienionych w świadectwie pracy, jakie prace
w poszczególnych działach były wykonywane jako podstawowe i które z nich są wymienione w wykazie A jako prace
w warunkach szczególnych, czy wnioskodawca sprawował bezpośredni dozór nad pracownikami wykonującymi prace
w szczególnych warunkach oraz jakie wykonywał czynności i ile czasu zajmowały poszczególne prace.
Po zebraniu materiału dowodowego Sąd dokona oceny, czy materiał ten daje podstawy do ustalenia, że praca
wnioskodawcy w okresach wymienionych w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych odpowiadała
warunkom wymienionym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43), czy
wykonywał ją przez przynajmniej 15 lat i tym samym, czy zostały spełnione przesłanki z art.184 w związku z art.32
ustawy z dnia 17 grudnia 1998roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. Nr
153 z 2009 roku poz.1227) a następnie wyda stosowny wyrok w zakresie zaskarżonej decyzji i wniesionego odwołania.
Z tych względów i na mocy art.386 § 4 KPC Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji, pozostawiając na podstawie art.108
§ 2 KPC Sądowi I instancji orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego.