Praca w zespole

Gdybym ja to wiedział!
Motywacja, komunikacja, praca w zespole
Praca w zespole
Praca w zespole międzynarodowym
Nauczyciel podejmujący się organizacji oraz realizacji we własnej szkole międzynarodowej
wymiany uczniów podejmuje się nie tylko dodatkowego, najczęściej nieodpłatnego zadania: wyjazd
z młodzieżą na kilkudniowy program lub przyjęcie u siebie klasy ze szkoły partnerskiej ma wpływ
na jego relacje z uczniami. Podjęcie się współpracy z kolegami i koleżankami zza granicy to na
pewno nowe doświadczenie nie tylko zawodowe, lecz także osobiste. Podsumowując: nauczyciel
organizujący wymianę ma do odegrania kilka ról:
•
•
•
•
dla swoich uczniów pozostaje nadal nauczycielem historii, niemieckiego czy WF-u,
dla uczniów ze szkoły partnerskiej - jest opiekunem grupy,
dla nauczycieli ze szkoły partnerskiej - kolegą w zespole prowadzącym wymianę,
dla nauczycieli z własnej szkoły – wariatem, który robi wymianę; lizusem, który jedzie
z dyrektorem na wymianę; nudziarzem, bo co chwilę o coś prosi.
(Kwestię relacji domowych pozostawiamy do indywidualnego rozważenia.)
Sytuacja wymiany to coś innego, wykraczającego poza codzienny rozkład zajęć szkolnych,
w której przydadzą nam się kompetencje nie tylko nauczycielskie. Jednak jak nie pogubić się
w tym splocie funkcji i związanych z nimi zadań i obowiązków?
Pierwszym krokiem jest przede wszystkim świadomość występowania tej multifunkcjonalności,
a wraz z nią oczekiwań osób, z którymi mamy do czynienia podczas programu. Ponieważ
poruszamy się między dwiema grupami uczniów, dwoma pokojami nauczycielskimi, dwiema
szkołami oraz dwoma krajami, a czasem kilkoma narodowościami, to konstelacja taka wymaga
umiejętnego żonglowania oczekiwaniami, potrzebami oraz ograniczeniami własnymi i drugiej
strony.
Dla uczniów własnej szkoły nadal pozostaniemy nauczycielem z raczej ustalonymi zasadami
współżycia (chyba, że w ramach wymiany zechcemy je zmienić, przejść na "ty", rozluźnić trochę
szkolny rygor, czemu czas wspólnie spędzony poza szkolnymi murami bardzo sprzyja). Natomiast
dla uczniów klasy ze szkoły partnerskiej jesteśmy opiekunem tej „drugiej grupy", nie oczekujmy, że
młodzież ta będzie odnosić się do nas tak samo jak nasi uczniowie. Ich przyzwyczajenia mogą być
inne, czasem miło, czasem mniej miło odmienne od naszych.
Praca z kolegami z innej szkoły, na dodatek w obcym kraju i nierzadko w obcym języku, to pole do
wielu nowych doświadczeń, ale i nieporozumień. Każda szkoła żyje własnym rytmem, ma własną
misję i zasady regulujące współżycie uczniów i nauczycieli. Organizacja wymiany szkół to praca
pomiędzy tymi dwoma mikroświatami. Koledzy ze szkoły partnerskiej stają się na kilka dobrych
miesięcy fizycznie nieobecną, ale intensywnie odczuwalną częścią naszej pracy. Podczas
organizacji pierwszych spotkań, kiedy szkoły i nauczyciele nie znają się jeszcze zbyt dobrze, to
bardzo trudne zadanie: wspólnie, na odległość , z barierą językową i różnicami kulturowymi. Im
trudniejsze zadanie, tym więcej będziemy musieli mieć do siebie zaufania.
Podjęcie się roli koordynatora wymiany może też wpłynąć na nasze relacje z kolegami
i koleżankami w obrębie własnej szkoły. Oby znalazło się wiele osób, które będą chciały nam
pomóc. Nie unikniemy jednak oznak zdziwienia, że się nam zachciało takich zajęć, czy zazdrości
o popularność wśród uczniów i dyrekcji. Co do samego kierownictwa szkoły, to warto w miarę na
początku określić zakres obowiązków i oczekiwań wobec siebie i wymiany.
Praca w zespole polsko-niemieckim odpowiedzialnym za wspólny program wymiany uczniów, jest
doświadczeniem tyleż ciekawym, co trudnym. Praca w zespole wymaga dużego zaufania
Małgorzata Kopka
www.polsko-niemiecka-wymiana-szkolna.pl
1 Gdybym ja to wiedział!
Motywacja, komunikacja, praca w zespole
i zaangażowania po obu stronach, zrozumienia i otwartości na inne osoby i ich pomysły,
wrażliwość, kulturę pochodzenia.
Podjęcie się organizacji wymiany ze szkołą partnerską oznacza współdecydowanie
i współdziałanie w co najmniej dwuosobowym zespole, którego dodatkową cechą jest jeszcze
dwunarodowość.
Dla efektywnej pracy w zespole polsko-niemieckim, warto we własnym gronie rozstrzygnąć
następujące kwestie:
Rozpoznanie własnego stylu lub roli w zespole: przywódca, śmieszek, "kwoka", czy może
jeszcze ktoś inny?
Na każdą grupę składa się wiele często odmiennych od siebie ról i funkcji. Zespoły potrzebują
przywódcy, który poprowadzi przez trudne zadanie, podejmie decyzje, zchęci do dalszej pracy.
Wysiłek łatwiej znosić, gdy w grupie znajdzie się ktoś, kto w momentach napięcia dobrym żartem
rozładuje atmosferę. Gdy grupa za bardzo skoncentruje się na samym projekcie, warto mieć
kogoś, kto zadba o relacje międzyludzkie, kto uważnie obserwując grupę, wyłowi i otoczy opieką
tych trochę odstających.
To zaledwie trzy przykłady funkcji, jakie, najczęściej nieświadomie, przyjmujemy w działaniu
z innymi. (W małych zespołach poszczególne osoby kumulują w sobie często kilka takich ról.)
Postarajmy się przyjrzeć sobie krytycznie i określić własne predyspozycje, do jakiej roli jest nam
najbliżej, w której możemy rozwinąć skrzydła. Jakie wartości i umiejętności wnosimy do zespołu,
ale także jakie są nasze słabe strony. Jeśli wiemy, że pisanie dłuższych tekstów od zawsze było
dla nas problemem, to nie zgłaszajmy się do sporządzenia sprawozdania z programu. Jeżeli za to
nie boimy się cyferek, tabelek, rachunków i księgowych, to warto zgłosić swoją kandydaturę do
sporządzenia budżetu.
Rozpoznanie, z kim mam do czynienia, jak pracują moi nowi koledzy
Wiedzą na temat własnej roli w pracy zespołowej należy podzielić się z osobami, z którymi
przyjdzie nam pracować. Rozmawiajmy o naszych naturalnych rolach, zastanówmy się w grupie,
jak najlepiej wykorzystać nasz wspólny potencjał, jak się uzupełniać i sobie nie przeszkadzać.
Szczególnie przy pierwszych programach zainwestujmy czas w dobre poznanie się w zespole:
zorganizujmy spotkanie przygotowawcze, podczas którego omówimy wiele ważnych spraw, ale
jednocześnie spędzony razem czas pozwoli nam lepiej przyjrzeć się sobie nawzajem, zbudować
bazę porozumienia i zaufania, która zaowocuje, szczególnie w pracy na odległość i w ciężkich
momentach. Ponieważ nasz zespół to co najmniej dwie kultury, rozmawiajmy, pytajmy,
wyjaśniajmy. To może być trudne, zwłaszcza w pierwszych relacjach, ale ustrzeże nas przed
błędami, nieporozumieniami wynikającymi z "bo ja myślałam, że Ty..."
Konkretne ustalenia odnośnie komunikacji w zespole
Żeby ze sobą dobrze się porozumiewać, nie wystarczy powiedzieć "będziemy w kontakcie".
Kwestię komunikacji w zespole warto zacząć od ustalenia języka roboczego. Nie wychodźmy
z założenia, że skoro po polskiej stronie nauczyciel mówi po niemiecku, to automatycznie
przyjmujemy ten język w dalszej korespondencji i rozmowach. Warto wspólnie zastanowić się, kto
i na ile włada danym językiem, czy znajomość ta wystarczy do rozmów telefonicznych, do pisania
maili itp. Jeśli nie ma wspólnego języka, poszukajmy wspólnie rozwiązań – np. osoby, która
wsparłaby nas językowo. Bądźmy świadomi przewagi, jaką chcąc nie chcąc mają osoby używające
swojego języka ojczystego. Czasem rozwiązaniem jest język trzeci, który wyrównuje pozycje.
Kiedy już wiemy, w jakim języku będziemy utrzymywać kontakt, to ustalmy, jakie informacje mają
być kierowane do jakich osób. W przypadku zespołów kilkuosobowych można po obu stronach
wyznaczyć koordynatora, który będzie zbierał i przesyłał informacje dla szkoły partnerskiej.
Zastanówmy się nad wprowadzeniem np. regularnych interwałów w przesyłaniu informacji –
powiedzmy - w co drugi poniedziałek wysyłamy krótki protokół ze spraw, nad którymi ostatnio
pracowaliśmy. Taki stały kontakt mobilizuje i dyscyplinuje do pracy oraz pozwala na bieżąco
wychwycić trudności, zanim staną się one problemem.
Małgorzata Kopka
www.polsko-niemiecka-wymiana-szkolna.pl
2 Gdybym ja to wiedział!
Motywacja, komunikacja, praca w zespole
Taniejące rozmowy telefoniczne, poczta elektroniczna czy komunikatory typu Skype sprawiają, że
utrzymywanie stałej łączności z nauczycielami (ale też uczniów z uczniami) jest coraz łatwiejsze
i tańsze. Oczywiście pozostają bardziej tradycyjne metody jak poczta, która najlepiej sprawdza się
wtedy, gdy nie działamy pod presją czasu.
Praca w zespole międzynarodowym
Oprócz wymagań, jakie stawia przed nami praca w zespole – komunikacja, koordynacja,
szacunek, zaufanie, wspólny cel, ewaluacja itd., niewątpliwym utrudnieniem sytuacji jest
współpraca osób pochodzących z różnych kultur (wystarczy, że ograniczymy się do rozumienia
kultury w jej kontekście narodowym).
Oczywistości, z jakich składa się nasza kultura, nie są/nie muszą być zrozumiałe dla naszych
kolegów ze szkoły partnerskiej. Inny może być układ hierarchii, inne reguły w pracy z młodzieżą,
inne poczucie czasu, czy tematy tabu (jak seks i pieniądze). Ważne, żeby starać się wyczuwać te
różnice, rozmawiać o nich i wykorzystywać ich zalety. Od wielu lat badania potwierdzają, że
zespoły międzynarodowe lepiej niż zespoły jednonarodowe rozwiązują problemy i reagują na
sytuacje trudne. Nie oczekujmy, że różnice, które istnieją, czy chcemy tego, czy nie, znikną tylko
dlatego, że nie będziemy o nich rozmawiać.
Różnice w zespołach polsko-niemieckich
Nie odbierając przyjemności wspólnego odkrywania różnic w Państwa zespole, dla dopełnienia
obrazu warto przytoczyć kilka przykładów, charakterystycznych dla konstelacji polsko-niemieckiej:
- uporządkowanie, planowanie vs. spontaniczność i improwizacja,
- linearne (jedna czynność po drugiej) vs. nielinearne (wiele czynności jednocześnie) podejście do
czasu,
- otwarta, szczera krytyka vs. dbanie przede wszystkim o dobrą atmosferę, a jeżeli już
krytykowanie kolegów, to w sposób pośredni.
Łatwo chyba zgadnąć, które cechy przypisywane są któremu narodowi. Są one "typowe", ale
nieobowiązkowe, zawsze możemy przecież spotkać niepunktualnego Niemca.
Praca w zespole międzynarodowym to przede wszystkim ogromna szansa – na poznanie innych
poglądów i punktów widzenia, rozpoznanie relatywności własnych opinii, poszerzenie repertuaru
postaw i zachowań oraz poznanie nowych sposobów radzenia sobie z problemami. Tego
wszystkim Państwu serdecznie życzymy!
Małgorzata Kopka
www.polsko-niemiecka-wymiana-szkolna.pl
3