Przez codzienność o Historii

Przez codzienność o Historii
Swietłana Aleksijewicz w „Czasach secondhand” oddała głos bohaterom. Jej celem
było z jednej strony pokazanie homo sovieticus, czyli obywatela wychowanego w ZSRR,
poddanego wpływom władzy i bezgranicznie podporządkowanego systemowi. Z drugiej,
zaprezentowanie ludzi, którzy wyrywają się schematowi człowieka sowieckiego. Pytanie, czy
można stworzyć wiarygodny i obiektywny obraz tak rozległego zagadnienia w jednej książce.
Szeroka panorama przedstawiona w reportażu złożona jest przede wszystkim z historii o
codzienności. Rozmówcy białoruskiej pisarki opowiedzieli o swoich pierwszych miłościach,
o rozmowach ze znajomymi w kuchni, o niezachwianej wierze w lepsze czasy. Opowiedzieli
także o łagrach, o próbach samobójczych, o umierającej nadziei, że jeszcze może być lepiej.
Swietłana Aleksijewicz starała się zachować autentyczny język bohaterów i naturalny
tok opowieści mówionej. Niestety, czasem spisane z nagrania na dyktafonie słowa ludzi nie
tworzą od początku do końca spójnej historii, a potok nieuporządkowanych zdań. Oczywiście,
oddaje to rozemocjonowanie bohatera, ale szkoda, że autorka nie ułatwiła czytelnikowi, przez
odpowiednią redakcję, odebrania tak ważnych historii.
Wypowiedzi bohaterów gdzieniegdzie przeplatane są krótkimi wtrąceniami od autorki,
co zamiast pomóc przekazać atmosferę opowieści, raczej wytrąca z prowadzonej opowieści.
Jaki jest sens zaznaczania, że bohater robi herbatę czy pali papierosa podczas wspominania o
obietnicach Gorbaczowa czy zapatrzeniu obywateli w Stalina?
Trzeba przyznać, że „Czasy secondhand” to ważna lektura. Uświadamia, szokuje,
wzrusza. Jednak jeżeli ktoś nie jest dobrze zaznajomiony z historią Rosji XX wieku,
przydatne przy czytaniu będzie otworzenie wyszukiwarki internetowej, by w razie potrzeby
doczytać o kontekście historycznym, w którym dzieje się opowieść danego bohatera. W
objaśnianiu czytelnikowi rzeczywistości zarysowanej w reportażu przychodzi tłumacz. Jerzy
Czech zamieścił w książce wiele przypisów, opisujących postaci historyczne, objaśniających
pojęcia pochodzące z obcego języka, a nawet wskazujących pochodzenie cytowanych przez
rozmówców Aleksijewicz pieśni i wierszy. Duży ukłon w stronę autora polskiego przekładu.
Hanna Ciesielska