Sówka puszczykówka (ksylomka striks) Xylomoia strix

Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000
WYNIKI MONITORINGU W ROKU 2013
Sówka puszczykówka (ksylomka striks) Xylomoia
strix (9003)
Występowanie gatunku:
region biogeograficzny kontynentalny
Koordynator:
Krzysztof Pałka (poprzednio: Jarosław Buszko)
Eksperci lokalni:
Krzysztof Pałka (poprzednio: Jarosław Buszko)
Reprezentatywność wyników pod względem lokalizacji
W 2013 roku nie zakończono badań monitoringowych dla gatunku; będą one kontynuowane na
kolejnych stanowiskach w 2014 roku.
Gatunek monitorowany był w poprzednim etapie prac na jedynym znanym wówczas stanowisku w Polsce:
w rezerwacie Sobowice. W 2013 roku gatunek objęto monitoringiem na dwóch stanowiskach w tym
samym regionie fizjograficznym – Polesie Zachodnie: w rezerwacie Sobowice i w rejonie miejscowości
Dubienka. To drugie stanowisko zostało odkryte w ramach prac własnych. Gatunek jest zapewne szerzej
rozsiedlony we wschodniej Polsce i możliwe, że również w północno-wschodniej części kraju, o czym
świadczą kolejne stanowiska na Wołyniu Zachodnim odkryte w 2013 r. Po włączeniu ich do monitoringu w
COPYRIGHT © GIOŚ
Strona 1 z 4
Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000
WYNIKI MONITORINGU W ROKU 2013
2014 r., powinniśmy uzyskać odpowiednią reprezentatywność wyników monitoringu pod względem
lokalizacji znanych stanowisk. W przypadku odkrycia nowych lokalizacji gatunku, sieć monitoringu będzie
wymagać uzupełnienia.
Tab. 1. Stanowiska, obszary Natura 2000 i wykonawcy
Zestawienie badanych stanowisk i obszarów w regionie biogeograficznymkontynentalnym (wg
obszarów N2000)
Lokalizacja stanowiska (obszar
Natura 2000 ( znak„-„ jeżeli nie
leży w obszarze)
PLH060024 Torfowisko Sobowice
PLH060032 Poleska Dolina Bugu
Nazwa stanowiska
Rezerwat
Torfowisko
Sobowice
Dubienka
Nazwisko eksperta lokalnego
(wykonawcy monitoringu)
Nazwisko wykonującego poprzednie
badanie
Krzysztof Pałka
Jarosław Buszko
Krzysztof Pałka
-
Metodyka badań
Podobnie jak w I etapie monitoringu, prace monitoringowe 2013 dla sówki puszczykówki miały na celu
przede wszystkim wykazanie obecności gatunku. Badania monitoringowe w 2007 i 2008 roku prowadzone
były jedynie metodą odłowu motyli do światła z zastosowaniem różnych systemów wabienia na
stanowisku w rezerwacie Sobowice, gdzie w latach 1990. stwierdzono występowanie gatunku. W tym
czasie nie było żadnych danych na temat bionomii gatunku, dlatego też badania prowadzono w różnych
typach środowisk w rezerwacie. Już po zakończeniu prac monitoringowych (2007-2008) ukazała się praca
Aholi i Silvonena (2008), w której opisana została roślina żywicielska gatunku – skrzyp zimowy Equisetum
hiemale. Pozwoliło to na wytypowanie do badań w 2013 roku potencjalnych miejsc występowania
gatunku, na których przeprowadzono odłowy zgodnie z metodyką monitoringu zawartą w przewodniku z
2010 roku. Dodatkowo, w pracach monitoringowych w 2013 roku wykorzystano inną metodę poszukiwań
gatunku, polegającą na wyszukiwania śladów żerowania gąsienic w pędach skrzypu zimowego. Metodę tę
zastosowano po uzyskaniu jesienią 2013 roku niepublikowanych danych od Jarii Junnilajnena z Helsinek,
który ostatnio badał ten gatunek na Łotwie. Pracami monitoringowymi objęto dwa stanowiska: badane już
wcześniej stanowisko w rezerwacie Sobowice i stanowisko w okolicach Dubienki.
Prace monitoringowe zaplanowano na dwa lata. W 2014 roku planuje się rozszerzyć monitoring gatunku
na 3–4 stanowiska leżące na obszarze wschodniej części woj. lubelskiego i kontynuację prac na badanych w
2013 r. stanowiskach w zakresie określania stanu siedlisk. Planuje się wykonanie następujących prac:
- wyszukanie odpowiednich biotopów z występującym skrzypem zimowym, pomiar powierzchni płatów i
zagęszczenia tej rośliny,
- kontrola roślin skrzypu zimowego na obecność żerowisk sówki puszczykówki,
- odłów dorosłych motyli na światło, w okresie ich pojawu w czerwcu, z wykorzystaniem samołówek
świetlnych wyposażonych w lampy świetlówkowe o mocy 18 W,
- w okresie rozwoju gąsienic (sierpień – październik) wyszukiwanie ich żerowisk na skrzypie zimowym i
próba określenia stopnia zasiedlenia roślin żywicielskich.
Wskaźniki i parametry stanu ochrony oraz sposób ich określania
Na podstawie wyników uzyskanych na obecnym etapie prac oraz przy braku dostatecznych
informacji na temat bionomii gatunku w Polsce, nie jest na razie możliwe ustalenie wskaźników
stanu populacji i siedliska oraz ich waloryzacji. Prowadzone badania monitoringowe miały
charakter prac inwentaryzacyjnych.
COPYRIGHT © GIOŚ
Strona 2 z 4
Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000
WYNIKI MONITORINGU W ROKU 2013
Prace monitoringowe wykonano w okresie od końca czerwca do pierwszej dekady października 2013 r.
Wyniki badań
Podsumowanie wyników badań na stanowiskach
W wyniku prac monitoringowych przeprowadzonych w 2013 roku gatunek stwierdzony został w okolicach
Dubienki. Na stanowisku tym odłowiono w lipcu dwa osobniki dorosłe do światła UV oraz w jesieni
stwierdzono liczne żerowiska gąsienic w pędach skrzypu zimowego.
Odłowy do światła oraz przeszukiwanie roślin żywicielskich na stanowisku w rezerwacie Sobowice
nie wykazały obecności gatunku. Wcześniejsze badania monitoringowe 2007-2008 również nie
potwierdziły występowania gatunku w rezerwacie. Badania w 2013 roku prowadzono w obrębie
znanych stanowisk skrzypu zimowego na terenie leśnym w północnej części rezerwatu. Badany
gatunek może występować na terenie rezerwatu również w innych zalesionych miejscach ze
skrzypem, gdzie nie prowadzono dotychczas badań. Istnieje również możliwość występowania
gatunku na terenach leśnych przylegających do rezerwatu, a odławiane wcześniej w rezerwacie (w
latach 1990.), pojedyncze osobniki mogły się pojawiać w trakcie lotów dyspersyjnych. Nie ma zatem
podstaw, jak zostało to przedstawione w wynikach monitoringu z lat 2007-2008, do uznania gatunku
za wymarły na terenie rezerwatu oraz w jego sąsiedztwie, bez szczegółowych prac
inwentaryzacyjnych, opartych na wyszukiwaniu śladów żerowania gąsienic na roślinach
żywicielskich.
Podsumowanie wyników badań na obszarach Natura 2000
Na tym etapie badań w obszarze Natura 2000 Sobowice nie stwierdzono występowania gatunku.
W obszarze Natura 2000 Poleska Dolina Bugu stwierdzono występowanie gatunku na jednym stanowisku
w okolicach m. Dubienka, ale samo stwierdzenie jego obecności nie pozwala jeszcze na jakiekolwiek oceny.
Informacja o gatunkach obcych
Tab. 2. Gatunki obce
Zestawienie informacji o gatunkach obcych, stwierdzonych w trakcie monitoringu gatunku
Obszar N2000
Stanowisko
Sobowice
Poleska Dolina Bugu
Sobowice
Dubienka
Obserwowane gatunki obce (lista gatunków)
Wyniki poprzednich badań
Wyniki obecnych badań
Nie stwierdzono
Klon jesionolistny
Ocena zastosowanej metodyki monitoringu i ewentualne
propozycje zmian wraz z uzasadnieniem – na podstawie badań
prowadzonych w danym etapie.
Gatunek prawdopodobnie słabo reaguje na przynęty świetne, dlatego też metody odłowu do światła nie
należy traktować jako jedynej i całkowicie miarodajnej. Dlatego w pracach monitoringowych należy
COPYRIGHT © GIOŚ
Strona 3 z 4
Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000
WYNIKI MONITORINGU W ROKU 2013
stosować przede wszystkim metodę opartą na wyszukiwaniu stadiów preimaginalnych (gąsienice,
poczwarki), co zastosowano już w tym etapie prac. Żerowiska gąsienic łatwe są do wykrycia w terenie i na
ich poszukiwaniu należy oprzeć metodykę w dalszym etapie monitoringu.
Potrzebne są dalsze prace inwentaryzacyjne dla gatunku. Dla określenia geograficznego zasięgu
gatunku w Polsce, prace powinny objąć stanowiska, na których w 2013 roku prowadzono odłowy
do światła oraz wytypowane stanowiska z dużymi płatami rośliny żywicielskiej we wschodniej i
północno-wschodniej części kraju. Prace inwentaryzacyjne powinny zostać przeprowadzone
wiosną w oparciu o ślady żerowania gąsienic. Na znanych stanowiskach należy przeprowadzić
szczegółowe obserwacje dotyczące bionomii, głównie lokalizacji poczwarek w łodygach oraz
okresu wylęgu motyli. Umożliwi to opracowanie nieinwazyjnej metody określenia względnej
liczebności na podstawie wylinek poczwarkowych. W okresie wegetacyjnym na stwierdzonych
stanowiskach pożądane było by przeprowadzenie szczegółowych prac fitosocjologicznych dla
określenia charakteru siedlisk.
Propozycje działań ochronnych oraz wnioski dotyczące
skuteczności dotychczas wykonywanych zabiegów
Na tym etapie badań nie proponowano działań ochronnych.
Syntetyczne podsumowanie wyników dla gatunku
Nie dotyczy, prace monitoringowe będą kontynuowane w 2014 roku.
COPYRIGHT © GIOŚ
Strona 4 z 4