Słownik geologiczny – Cl - Cy 78
Transkrypt
Słownik geologiczny – Cl - Cy 78
Kamieniarstwo STEGOS Słownik terminów geologicznych dla skalników część 16. Clink – (czyt.: klink) przedrostek umieszczany (zwłaszcza dawniej) przed nazwą petrograficzną skały, oznaczający, że skała ta uderzona młotkiem wydaje charakterystyczny, dźwięczący odgłos (np. clinkbazalt); clinkstone – nieużywana nazwa fonolitu (nota bene nazwa f. oznacza dokładnie to samo, tyle że jej źródłosłów jest grecki, a nie romański). fot. archiwum autora Cyrkony Są minerałami o bardzo dużej odporności fizycznej i chemicznej (wysoka jest m.in. ich temperatura topnienia), dzięki temu wielokrotnie „przeżywają” cykle krystalizacji skał z magmy, ich wietrzenia i erozji, metamorfozy ( metamorfizm) i przetapiania, za każdym razem nieco się powiększając – w rezultacie w skałach stosunkowo młodych znajdujemy c. wielokrotnie starsze; świadectwem takich procesów jest pasowa budowa c. – każdy pas jest innego wieku; zawartość pierwiastków promieniotwórczych (uran, tor) pozwala na wykorzystanie c. do radiometrycznego () datowania skał, dzięki temu stwierdzono, że są one najstarszą znaną ziemską substancją mineralną (kryształki z gnejsów Jack Hills w zachodniej Australii, których wiek określono na 4,404 mld lat). Na zdjęciu mikroskopowy obraz kryształu cyrkonu o budowie pasowej, z wyznaczonym wiekiem (w mln lat) poszczegolnych „pasów”, 78 NK 44 (1/2010) Conrada nieciągłość (powierzchnia) – tradycyjnie wyróżniana w obrębie skorupy ziemskiej granica między również tradycyjnie wydzielanymi warstwami: granitową (sialem) i bazaltową (simą), wyznaczona (1925 r.) przez austriackiego geofizyka Victora Conrada w strefie nagłej zmiany prędkości fal sejsmicznych; do dziś nieznany pozostaje charakter tej granicy; jej głębokość określana jest w szerokich granicach (7,5–15 km lub 17–25 km), a nawet podawane w wątpliwość bywa jej istnienie (nie stwierdzono jej w supergłębokich, sięgających 12 km wierceniach badawczych); wyniki współczesnych, znacznie precyzyjniejszych badań geofizycznych wskazują, że jest to tylko jedna z wielu sejsmicznych granic w skorupie ziemskiej. Crinoidea – () liliowce, (gromada szkarłupni); skamieniałości tych zwierząt występują powszechnie w niektórych odmianach kamienia określanego jako () bluestone (np. Pierre Bleue de Belgique); wapienie krynoidowe – skały utworzone w wyniku nagromadzenia się fragmentów liliowców. Cyanit (cjanit) – in.: dysten; minerał, glinokrzemian o wzorze Al2SiO5, polimorficzny z andaluzytem i syllimanitem, jeden z najważniejszych (wskaźnikowych) minerałów powstających w warunkach () metamorfizmu, przy wysokich ciśnieniach i w szerokim zakresie temperatur; niebieskawy lub siny, wykazuje charakterystyczną () anizotropię twardości (4,5–7º w skali Mohsa), krystalizuje w układzie trójskośnym ( układ krystalograficzny); wykorzystywany do produkcji materiałów kwasoodpornych, ogniotrwałych i izolacyjnych, rzadkie czyste kryształy znajdują zastosowanie w jubilerstwie; nazwa z gr. kyáneos – siny (dysten z gr. dis – podwójnie, sthenos – siła). Cyrkon – 1) pierwiastek o symbolu Zr z grupy metali przejściowych; 2) minerał, krze- fot. archiwum autora Clink - cyrkonia Pojedyncze segmenty łodyg liliowców, o wyjątkowej w świecie zwierząt pięciokrotnej symetrii, w wapieniu zbliżonym do Bluestone. mian Zr, o wzorze ZrSiO4, często występujący w skałach magmowych (np. granitach) i metamorficznych (m.in. gnejsach) oraz np. w osadach rzecznych; twardy (ok. 7º w skali Mohsa), o wysokiej gęstości (ok. 4,68 g/ cm3), krystalizuje w układzie tetragonalnym ( układ krystalograficzny), najczęściej przyjmując postać krótkich słupków; źródło metalu Zr, a także hafnu i toru, stosowany też w produkcji materiałów żaroodpornych, ceramiki i materiałów ściernych oraz w technice nuklearnej; różnobarwne czyste kryształy wykorzystywane są w jubilerstwie – przezroczyste, żółte (tzw. jargon), czerwonawe (hiacynt), zielonkawe, niebieskie; wysoki połysk i właściwości optyczne upodabniają c. do () brylantów; nazwa z arabskiego zarkun – cynober lub z perskiego zargun (zar – złoto, gun – barwa). Cyrkonia – sztucznie uzyskiwana („hodowana”) substancja krystaliczna o wzorze ZrO5 (z dom. itru), wykorzystywana w jubilerstwie jako jedna z najlepszych imitacji () brylantów. Paweł P. Zagożdżon, Katzarzyna D. Zagożdzon www.RynekKamienia.pl