Kształ to wa nie skocz no ści

poradnik trenera
Kształtowanie
skoczności
– w szkolnym wychowaniu fizycznym
W praktyce sportu występują różne rodzaje i formy skoczności. W wielu
dyscyplinach i konkurencjach znaczenie skoczności jest wiodące lub co
najmniej podstawowe.
n PIOTR BORA
Pojęcie skoczności nie jest jednoznacznie zdefiniowane. Liczni autorzy określają ją rozmaicie – jako cechę,
1
zdolność, rodzaj sprawności, moc lub umiejętność . Jedna z wielu definicji mówi, że skoczność jest to chwilowa
zdolność pokonywania masy ciała w celu przeniesienia
2
go jak najdalej lub jak najwyżej . Trudno jest mówić
o skoczności bez powiązania z siłą, szybkością i koordy3
nacją ruchową .
Ćwiczenia skocznościowe są ze swej istoty bardzo
dynamiczne; angażują prawie wszystkie grupy mięśniowe. Należy wykonywać je na bezpiecznym
(względnie miękkim) podłożu. Nadmiar tego typu
ćwiczeń może doprowadzić do wielu przeciążeń stawów kończyn dolnych oraz kręgosłupa. Dlatego nale4
ży bardzo dokładnie dobierać parametry obciążenia .
Ilość wykonanych odbić we wszystkich ćwiczeniach
skocznościowych, powinna być zależna od kilku czynników (m.in. wieku, tematyki zajęć, poziomu sprawności fizycznej). Wybór ćwiczeń jest ogromny i niemal
w każdych warunkach można je wykonywać.
1
2
3
4
Przedstawione poniżej zestawy ćwiczeń skocznościowych, zostały pogrupowanie i usystematyzowanie w celu wykorzystania ich w szkolnym wychowaniu fizycznym.
Podskoki w miejscu
Najprostsze ćwiczenia skocznościowe, do ich wykonania wystarczy niewielka powierzchnia boiska, sali
gimnastycznej, czy korytarza szkolnego. Należy zwrócić
uwagę na poprawne wykonywanie ćwiczeń – najczęściej spotykanym błędem jest brak wspomagającej,
obustronnej pracy RR.
Z odbicia obunóż
A. Podskoki A – po odbiciu następuje zgięcie grzbietowe stóp, wyprost NN w pozostałych stawach; praca wspomagająca RR.
B. Podskoki B – po odbiciu unoszenie kolan w kierunku klatki piersiowej, praca RR – jw.; zwrócić uwagę
na ustabilizowanie tułowia.
M.in.: W.M. Zaciorski, Kształcenie cech motorycznych sportowca, Warszawa 1970; Z. Ważny, Leksykon treningu sportowego, Katowice
1989; J. Szopa, Zarys antropomotoryki, Kraków 1992; T. Starzyński, H. Sozański, Trening skoczności. Atlas ćwiczeń, Warszawa 1995; M. Radzińska, W. Starosta, Znaczenie, rodzaje i struktura skoczności oraz jej uwarunkowania, Gorzów 2002.
T. Ulatowski, Teoria i metodyka sportu, Warszawa 1981; A. Lasocki, Podstawowe wiadomości o treningu lekkoatletycznym, Warszawa 1998.
M. Radzińska, W. Starosta, Znaczenie..., dz. cyt.
P. Bora, Skok wzwyż, Warszawa 1996.
30
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne
poradnik trenera
C. Podskoki C – po odbiciu NN
(głównie podudzia i stopy) przemieszczają się w tył, w kierunku
pośladka, z jednoczesnym wypchnięciem bioder w przód; praca RR – jw.
D. Wyskoki z 1/4 przysiadu – po odbiciu następuje wyprost całego
ciała w fazie lotu, zgięcie grzbietowe stóp, praca wspomagająca
RR; lądowanie do pozycji wyjściowej.
E. Wyskoki z półprzysiadu – jw. ze
zmianą pozycji wyjściowej.
Uwaga: wyskoki z pełnego przysiadu należy wyeliminować, ze
względu na duże przeciążenia
stawów kolanowych.
Z odbicia jednonóż
A. Podskoki na jednej nodze – po
zakończeniu odbicia, podudzie
i stopa nogi odbijającej przemieszczają się w tył
w kierunku pośladka, a następnie lekko w przód;
noga wymachowa oraz RR wspomagają efektywność odbicia.
B. Podskoki z nogi na nogę – cykliczna, naprzemianstronna zmiana NN z zachowaniem opisanej wyżej
struktury ruchu.
Podskoki w ruchu
strukturalnej techniki odbicia w powiązaniu z koordynacją czasowo-przestrzenną. Jest to podstawa do rozwijania form specjalnych, tak bardzo różniących się
5
w walce sportowej . Ćwiczenia te mogą być wykonywane z marszu, truchtu, lub biegu.
Z marszu, z truchtu, z biegu
A. Wieloskok z nogi na nogę (LN-PN) – aktywna praca
nogi odbijającej, z prawidłową, wspomagającą pracą nogi wymachowej; naprzemianstronne ruchy RR.
B. Wieloskok na jednej nodze (np. LN) – cykliczne, aktywne odbicia jednonóż, z przenoszeniem podudzia
i stopy nogi odbijającej w tył (w kierunku pośladka),
a następnie w przód, ze wspomagającą pracą RR.
C. Wielorytmy (np. dwurytm LN, LN-PN, PN) – cykliczne, dwukrotne odbicia na jednej nodze, z zachowaniem opisanej wyżej struktury ruchu. Po dwukrotnym odbiciu jedną nogą, następuje zmiana nogi
odbijającej. Praca wspomagająca RR.
To również mało skomplikowane ćwiczenia kształtujące skoczność, bardzo często stosowane w rozgrzewce. Mimo swojej prostoty, wielokrotnie ich poprawne wykonanie sprawia ogromny kłopot. Dotyczy
to głównie uczniów o mniejszym poziomie zdolności
koordynacyjnych. Problem polega na równoimiennym
(np. prawa noga-prawa ręka) ułożeniu kończyn w fazie lotu.
A. Podskoki lokomocyjne – z odbicia jednonóż, lądowanie na nogę odbijającą, krok na nogę przeciwną
i ponowne odbicie (ruch cykliczny), z pracą naprzemianstronną RR.
B. Podskoki lokomocyjne z akcentem – ćwiczenia jw.
z mocniejszym odbiciem (akcentem) z jednej nogi.
C. Podskoki lokomocyjne przez przeszkody – ćwiczenia jw. z pokonaniem przeszkody (np. kartony, szarfy) w czasie fazy lotu.
Z miejsca
Najczęściej wykonuje się je w formie tzw. sprawdzianów z lądowaniem na zeskoczni.
A. Wieloskoki – jw.
B. Wieloskoki obunóż („żabki”) – różne formy odbicia
w zależności od założonych celów lekcji wychowania fizycznego.
Wieloskoki płaskie
Wieloskoki przez przeszkody
Są najczęściej stosowanym środkiem kształtowania
skoczności w treningu nieomal wszystkich dyscyplin
sportu. Wielką ich zaletą jest naturalne opanowanie
Strukturą ruchu są bardzo zbliżone do wcześniej
opisanej grupy (wieloskoki płaskie). W fazie lotu następuje pokonanie przeszkody. Przeszkodami mogą
5
T. Starzyński, H. Sozański, Trening..., dz. cyt.
nr 9 październik 2012
31
poradnik trenera
być np. kartony, pudła, listwy, szarfy itp. Należy podkreślić, że często do tego typu ćwiczeń używane są
piłki lekarskie (głównie ze względu na dostępność
sprzętu). Niestety, w przypadku zróżnicowanej
pod względem sprawności fizycznej grupy ćwiczącej
mogą być niebezpieczne (częste zmiany położenia
piłki lekarskiej) dla uczestników zajęć. Dobór przeszkód (m.in. wielkość, wysokość, rozstaw) uzależniony od możliwości ćwiczących oraz celów lekcji. Można wykonywać wszystkie ww.
formy wieloskoków (z miejsca, z marszu,
z truchtu, z biegu).
Wyskoki dosiężne
Jest to grupa ćwiczeń, które można również wykorzystać poza salą gimnastyczną, realizując zajęcia w terenie (np.
park, las). Ćwiczenia z tej grupy są
często wykorzystywane w zespołowych grach sportowych
oraz lekkoatletyce. Ponadto,
jedno z ćwiczeń – wyskok
dosiężny z odbicia obunóż
– tzw. próba Sargenta, służy
do określenia poziomu skoczności wśród dzieci i młodzieży szkolnej.
Z miejsca
1. Z odbicia obunóż:
a) z pracą RR – stopy ustawione równolegle do siebie, NN lekko ugięte, odbicie w górę, z dotknięciem RR wyznaczonego przedmiotu (np. tablicy
lub obręczy kosza).
b) bez pracy RR – jw., bez udziału RR, z dotknięciem głową lub barkiem wyznaczonego celu.
2. Z odbicia jednonóż – noga odbijająca w wykroku,
odbicie w górę z dotknięciem RR wyznaczonego celu (wspomagająca praca RR i nogi wymachowej).
Skocznościowe gry i zabawy ruchowe stanowią jeden
z podstawowych środków dydaktycznych we wczesnoszkolnej edukacji ruchowej. Wspomniane ćwiczenia, często stosowane są również w rozgrzewkach.
Kombinacje różnych form
ćwiczeń skocznościowych
Na podstawie poznanych ćwiczeń kształtujących
skoczność możemy budować tzw. tory przeszkód
w sali gimnastycznej lub w terenie. Należy pamiętać o naprzemienności ćwiczeń kształtujących poszczególne zdolności motoryczne. Inną możliwość stanowi
wykorzystanie naturalnego ukształtowania terenu i naturalnych przeszkód terenowych, podczas zajęć prowadzonych poza salą
gimnastyczną. Takie zajęcia,
to doskonały sposób na aktywizację uczniów i realizację
ich pomysłów, podczas przygotowania tego typu lekcji.
W pracy nad rozwojem
i kształtowaniem skoczności,
szczególnie w przypadku dzieci,
konieczne jest bazowanie na
ćwiczeniach skocznościowych
wykonywanych w formie zabaw. Pozwala to uniknąć monotonii zajęć, a ponadto przyczynia
się do wszechstronnego, naturalnego rozwoju
6
tej zdolności motorycznej .
dr Piotr Bora
AWF w Krakowie
trener l.a. klasy mistrzowskiej
Zdjęcia Fotolia
Z rozbiegu
A. Z odbicia jednonóż – z 3, 5, 7 kroków rozbiegu, odbicie z dotknięciem ręką równoimienną w stosunku
do nogi wymachowej, określonego celu. Odmianą
tego ćwiczenia jest dotknięcie wyznaczonego
przedmiotu inną częścią ciała, np. głową, barkiem
lub kolanem nogi wymachowej.
Inne ćwiczenia skocznościowe
W skład tej grupy wchodzą różne formy zabawowe
(np. ćwiczenia ze współćwiczącym, z wykorzystaniem
niektórych przyrządów i przyborów gimnastycznych),
w których kształtujemy tę zdolność motoryczną.
6
A. Lasocki, Podstawowe..., dz. cyt.; H. Sozański, R. Tomaszewski, Skoki lekkoatletyczne, Warszawa 1995; P. Bora, Skoki, rzuty i wieloboje.
Cz. II, Katowice 2007.
32
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne