Porównanie wybranych zachowań żywieniowych studentek

Myszkowska-Ryciak
Probl
Hig Epidemiol J 2011,
i wsp. 92(4):
Porównanie
931-934
wybranych zachowań żywieniowych studentek Akademii Wychowania ...
931
Porównanie wybranych zachowań żywieniowych studentek
Akademii Wychowania Fizycznego i Szkoły Głównej
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Comparison of selected nutritional behaviors of female students of the University of Physical
Education and of the University of Life Sciences in Warsaw
Joanna Myszkowska-Ryciak, Agnieszka Kraśniewska, Anna Harton, Danuta Gajewska
Katedra Dietetyki Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Zakład Dietetyki, Szkoła Główna Gospodarstwa
Wiejskiego w Warszawie
Cel. Porównanie wybranych zachowań żywieniowych studentek Akademii
Wychowania Fizycznego (AWF) i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie (SGGW).
Aim. To compare selected dietary behaviors of female students of the
Academy of Physical Education (AWF) and of the University of Life Sciences
(WULS) in Warsaw.
Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 110 kobiet (55 studentek
AWF; 55 studentek SGGW) w wieku 22-28 lat (średnia 24±0,8). Oceny
prawidłowości żywienia dokonano przy użyciu wybranych parametrów
testu Starzyńskiej; wybrane zachowania żywieniowe oceniono na podstawie
autorskiego kwestionariusza. Analizę statystyczną z wykorzystaniem testu
t‑Studenta oraz testu c2 wykonano w programie Statistica 8 (na poziomie
istotności α=0,05).
Materials & methods. The study included 110 women (55 students
of AWF; 55 students of WULS) aged 22-28 years (mean 24±0,8). The
correctness of the diet was examined using an adapted Starzynska method;
selected nutritional behaviors were assessed based on a questionnaire.
The statistical analysis using student t-test and c2 test was performed in
Statistica 8 (significance level α=0.05).
Wyniki. Badane grupy studentek nie różniły się istotnie pod względem
podstawowych parametrów antropometrycznych; BMI większości
kobiet mieścił się w zakresie wartości prawidłowych. Studentki SGGW
charakteryzowały się bardziej prawidłowymi zachowaniami żywieniowymi
w porównaniu do studentek AWF. Szczególnie duże różnice dotyczyły ilości
spożywanych posiłków, regularnego spożywania produktów zbożowych oraz
unikania produktów typu „fast food” i napojów gazowanych.
Wnioski. Sposób żywienia studentek AWF charakteryzował się większą ilością
błędów żywieniowych w porównaniu do studentek SGGW w Warszawie,
jednak różnice te nie były istotne statystycznie. Najczęstszymi błędami
żywieniowych była nieregularność spożywania posiłków, ich zbyt mała
liczba, niedostateczny udział warzyw, owoców, pełnoziarnistego pieczywa
oraz mleka i jego przetworów, a zbyt częste spożywanie słodyczy, napojów
gazowanych, alkoholowych oraz produktów typu „instant” i „fast food”.
Results. The examined groups did not differ significantly in basic
anthropometric parameters and BMI of the majority of women was in
the normal range. In each of the analyzed behaviors the share of correct
answers was higher for the students of WULS. Particularly large differences
concerned the number of meals, regular consumption of cereals (including
whole bread), and avoidance of “fast food” and carbonated drinks.
Conclusions. The dietary behaviors of WULS students was generally better
as compared to AWF students, but differences were statistically insignificant.
The most common problems were: irregularity of meals, too few meals
during the day, inadequate contribution of vegetables, fruit, whole bread
and dairy products, and too frequent consumption of sweets, fizzy and
alcoholic drinks, as well as “instant” and “fast food“.
Key words: diet, nutritional behaviors, female students
Słowa kluczowe: dieta, zachowania żywieniowe, studentki
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 931-934
www.phie.pl
Nadesłano: 10.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 03.08.2011
Wprowadzenie
Niewłaściwe odżywianie może być przyczyną wielu
chorób dietozależnych, wśród których najczęściej wymienia się: otyłość, cukrzycę typu 2, choroby układu
sercowo-naczyniowego czy niektóre nowotwory. Do
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak
Zakład Dietetyki Katedry Dietetyki Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka
i Konsumpcji SGGW w Warszawie
ul. Nowoursynowska 159c, 02-787 Warszawa
tel. 22 593 70 22
przyczyn nieprawidłowego żywienia najczęściej zalicza się sytuację ekonomiczną, szybkie tempo życia oraz
niedocenianie/nieznajomość znaczenia prawidłowej
diety [1]. Osoby studiujące są szczególnie narażone
na nieprawidłowości w sposobie żywienia nie tylko
ze względu na nieregularny tryb zajęć, ale również ze
932
względu na często występujące problemy finansowe
czy organizacyjne przy przygotowaniu posiłków.
Sposób żywienia jest szczególnie istotny w przypadku
studentów AWF, ponieważ w porównaniu do studentów innych uczelni, charakteryzują się dużo wyższym
poziomem aktywności fizycznej. Wiąże się to nie tylko
ze zwiększonym zapotrzebowaniem na energię oraz
wybrane składniki pokarmowe, ale i stosowaniem odpowiednich zaleceń żywieniowych. Również studenci
technologii żywności i żywienia człowieka należą do
specyficznej grupy ze względu na posiadaną wiedzę
żywieniową.
Cel pracy
Porównanie wybranych zachowań żywieniowych
studentek AWF i SGGW w Warszawie.
Materiał i metody
W anonimowym badaniu wzięło udział 110
kobiet (55 studentek II roku stacjonarnych studiów
magisterskich na Wydziale Wychowania Fizycznego
AWF; 55 studentek II roku studiów magisterskich na
Wydziale Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji
SGGW) w wieku 22-28 lat (średnia 24±0,8). Badania przeprowadzono w okresie luty-maj 2010 r.
Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz zweryfikowany w badaniu próbnym. Pierwszą
jego część stanowiła metryczka (podstawowe dane
antropometryczne i socjoekonomiczne), natomiast
drugą – pytania dotyczące wybranych zachowań
żywieniowych; m.in. liczby i regularności posiłków
w ciągu dnia, czasu i miejsca ich spożywania, preferencji żywieniowych oraz charakteru i częstotliwości
spożywania wybranych produktów spożywczych. Do
oceny prawidłowości żywienia wykorzystano wybrane
elementy testu Starzyńskiej [2]. Analizę statystyczną
z wykorzystaniem testu t-studenta oraz testu chi²
wykonano przy pomocy programu Statistica 8 (na
poziomie istotności α=0,05).
Wyniki i ich omówienie
Badane grupy studentek nie różniły się istotnie
pod względem podstawowych parametrów antropometrycznych (tab. I). Wskaźnik masy ciała większości
kobiet mieścił się w zakresie wartości prawidłowych tj.
18,5-25 [kg/m2] (95% w grupie AWF; 87% w grupie
SGGW). Zarówno u jednych, jak i drugich odnotowano wartości poniżej normy, ale stanowiły one
jedynie po 5% w obu przypadkach; nadmierną masę
ciała (BMI > 25 [kg/m2]) stwierdzono jedynie u 7%
studentek SGGW.
Większość studentek AWF (40%) w ciągu roku
akademickiego mieszkała z rodzicami, a najmniej we
własnym mieszkaniu (15%). Natomiast w drugiej
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 931-934
Tabela I. Parametry antropometryczne badanej grupy kobiet
Table I. Anthropometric parameters of examined group of female students
Parametr / Parameter
AWF
(n=55)
SGGW / WULS
(n=55)
Masa ciała [kg] Średnia ± SD / mean ± SD
/Body mass [kg] min. / max.
61,6 ± 6,7
61,9 ±9,4
49 / 78
45 / 89
Wysokość ciała Średnia ± SD / mean ± SD
[m] /Height [m] min. / max.
1,69 ± 6,2
1,68 ± 6,6
1,55 / 1,83
1,55 / 1,85
BMI [kg/m2]
Średnia ± SD / mean ± SD
21,6 ± 1,6
21,9 ± 3,3
min. / max.
17,9 / 24,8
16,7 / 33,5
grupie znacznie więcej zamieszkiwało samodzielnie
(34%). Akademik jako tymczasowe miejsce zamieszkania w obu grupach wybrało po 22% ankietowanych.
Studentki AWF zdecydowanie gorzej oceniły swoją
sytuację finansową: 50% jako przeciętną, a ok. 6% jako
złą lub bardzo złą. Natomiast ponad 60% ankietowanych z SGGW uznało swoją sytuację materialną jako
dobrą (62%), a żadna nie uważała, że jest zła lub bardzo zła. Ponad połowa studentek AWF zadeklarowała,
że ich sposób żywienia jest bardzo dobry lub dobry,
z kolei ponad 7%, uważało, że jest zły lub bardzo zły.
Natomiast żadna ze studentek SGGW nie przyznała,
że odżywia się źle lub bardzo źle. Najczęściej oceniały
swój sposób żywienia jako przeciętny (ponad 50%).
Analiza nie wykazała istotnych statystycznie różnic
pomiędzy grupami.
Porównanie wybranych zachowań żywieniowych
przedstawiono w tabeli II. W każdym z analizowanych zachowań udział odpowiedzi prawidłowych był
wyższy w przypadku studentek SGGW. Szczególnie
duże różnice dotyczyły ilości spożywanych posiłków,
regularnego spożywania produktów zbożowych
(w tym pieczywa pełnoziarnistego) oraz unikania
produktów typu „fast food” i napojów gazowanych.
Napoje izotoniczne nie były spożywane w większej ilości w obu badanych grupach: ok. 40% studentek AWF
piło je kilka razy w tygodniu/miesiącu, w przypadku
ankietowanych z SGGW – tyle samo nie spożywało ich
wcale. Połowa studentek AWF, jak i SGGW, okazjonalnie piła napoje energetyzujące typu Red Bull. Napoje
alkoholowe (wino i wódka) większość studentek obu
uczelni spożywało okazjonalnie (odpowiednio: AWF
– 51% i 65%; SGGW – 56% i 80%); natomiast częściej
wybierane było piwo. Produkty typu instant (zupy
w proszku itp.) istotnie częściej wybierane były przez
studentki AWF (p=0,0023). Studentki zarówno jednej, jak i drugiej uczelni, zbyt rzadko spożywały ryby;
przynajmniej jeden raz w tygodniu ryby spożywało
odpowiednio 57% studentek AWF i 48% studentek
SGGW.
Grupą szczególnie narażoną na nieprawidłowości w żywieniu są studenci, których sposób żywienia
w dużym stopniu zależy od czynników bytowych,
w szczególności od dochodów, wiedzy żywieniowej,
Myszkowska-Ryciak J i wsp. Porównanie wybranych zachowań żywieniowych studentek Akademii Wychowania ...
Tabela II. Wybrane zachowania żywieniowe badanych studentek
Table II. Selected nutritional behaviors in female students
Zachowania żywieniowe / nutritional
behaviors
% ankietowanych z prawidłowymi zachowaniami żywieniowymi /% of students with
correct nutritional behaviors
AWF
SGGW / WULS
Spożywanie 4-5 posiłków w ciągu doby
/consumption of 4-5 meals a day
58
72
Codzienne spożywanie I śniadania
/consumption of breakfast every day
Codzienne (lub kilka razy dziennie) spożywanie warzyw /consumption of vegetables
every day (several times a day)
Codzienne (lub kilka razy dziennie) spożywanie owoców /consumption of fruit every
day (several times a day)
Codzienne (lub kilka razy dziennie)
spożywanie prod. mlecznych /consumption
of dairy products every day (several times
a day)
Spożywanie pieczywa razowego lub pełnoziarnistego /consumption of whole bread
Unikanie spożywania produktów typu „fast
food” /avoidance of „fast food” consumption
Unikanie spożywania słodkich napojów
gazowanych /avoidance of fizzy drink
consumption
78
87
65
69
58
64
49
54
62
78
32
45
49
65
wykształcenia, warunków zamieszkania czy też
podejmowanej pracy zawodowej [3,4]. Dodatkowo,
w przypadku młodych kobiet, powszechnym zjawiskiem są celowe ograniczenia żywieniowe, częste
i długotrwałe stosowanie diet redukcyjnych oraz
przyjmowanie różnych preparatów w celu utrzymania
szczupłej sylwetki. W badaniu własnym zdecydowana
większość studentek charakteryzowało się prawidłową
masą ciała, a nadmierną masę ciała stwierdzono tylko
w przypadku 4 kobiet. W badaniach Charkiewicz
i wsp. [5] parametry antropometryczne badanych
studentek wykazały, że BMI u 75% osób było w zakresie normy. Na podstawie wskaźnika BMI wśród
studentek UM w Białymstoku u 23% odnotowano
niedowagę, a jedynie u 2% – nadwagę. Badania przeprowadzone na studentkach uczelni poznańskich
wykazały odpowiednio wyższe wyniki: niedowagę
miało 38%, a nadwagę 6,7% [6]. Myszkowska-Ryciak
i Harton [7] w badaniach studentek SGGW nadwagę
stwierdziły w 8% przypadków, ponad połowę badanej
grupy stanowiły studentki o prawidłowej masie ciała,
a niedowagę stwierdzono aż u 40% kobiet. Otyłości
nie odnotowano u żadnej z badanych osób. Wydaje
się, że populacja studentek charakteryzuje się niższą częstością występowania nadmiernej masy ciała
w porównaniu do ogólnej populacji kobiet w Polsce,
w której nadwagę/otyłość zanotowano u 21,3% [3].
Stefańska i wsp. [4] sugerują, że studenci mieszkający
w domach rodzinnych kontynuują utrwalony w rodzinie sposób żywienia, charakteryzujący się większą
933
częstością spożywania niektórych produktów oraz
bardziej racjonalnymi zwyczajami żywieniowymi.
W swoich badaniach wykazali, iż w jadłospisach kobiet
dominował 4-posiłkowy model żywienia, ale kobiety
zamieszkujące dom rodzinny charakteryzowała większa regularność spożywania posiłków. Studentki z tej
grupy istotnie częściej regularnie spożywały pierwsze
śniadania w porównaniu ze studentkami zamieszkującymi dom akademicki [4]. W badaniach własnych
studentki AWF, mimo, iż częściej zamieszkujące
z rodzicami, charakteryzowały się niższą częstością
prawidłowych zachowań żywieniowych. Przyczyną
tego może być ich niższa wiedza żywieniowa w porównaniu do studentek SGGW. Nieregularne spożywanie
posiłków, w tym szczególnie omijanie I śniadania,
może być przyczyną problemów z koncentracją, senności oraz spowolnienia tempa przemian metabolicznych, co ma duże znaczenie w przypadku młodzieży
uczącej się [8]. Studentki SGGW częściej spożywały
pełnoziarniste produkty zbożowe w porównaniu do
studentek AWF. Na podstawie wyników uzyskanych
przez Frączek [9] stwierdzono, że ankietowane zbyt
rzadko włączają do swojego jadłospisu produkty
bogate w węglowodany, w tym błonnik (60% kobiet
wyeliminowało z diety kaszę, 43% rośliny strączkowe), a jedynie niewiele więcej niż połowa koszykarek
i siatkarek spożywała warzywa i owoce codziennie
lub kilka razy dziennie (odpowiednio 56% i 61%).
Badania sposobu żywienia młodzieży o zróżnicowanej
aktywności fizycznej prowadzone przez Nazarewicza
i Babicz-Zielińską [10] potwierdziły wyniki badań
własnych odnośnie zbyt niskiej częstości spożycia
produktów mlecznych. Istotnym elementem stylu
życia studentów jest konsumpcja alkoholu. Według
Łaszek i wsp. [11] alkoholem najczęściej spożywanym
przez studentów obu płci było piwo, a w następnej
kolejności wino; jednocześnie ponad 32% studentek
uczelni medycznej deklarowało, iż „od momentu
podjęcia studiów” pije więcej. Wyniki te są zgodne
z wynikami badań własnych, w których również piwo
było najbardziej popularnym napojem alkoholowym.
Ryby są zaliczane do produktów bogatych w składniki
odżywcze, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, pełnowartościowe białko, a także witaminy i składniki mineralne. W większości polskich rodzin ryby spożywane
są okazjonalnie, rzadziej niż jeden raz w tygodniu
[12]. Przedstawione w pracy badania wskazują na
niewystarczające spożycie ryb przez większość ankietowanych, a nawet ich eliminację u niektórych.
Badania Gajewskiej i Ostrowskiej [13] potwierdzają
wcześniejsze doniesienia, że ryby morskie konsumowane są przez młodzież akademicką nieregularnie.
Do podobnych wniosków doszła również Frączek [9],
u której zaledwie 30% osób spożywało je przynajmniej
raz w tygodniu. Zagadnienia dotyczące zasad zdrowe-
934
go i racjonalnego żywienia, podstawowych założeń
diety, składników odżywczych i błędów żywieniowych
oraz kształtowanie prawidłowych nawyków powinno
zajmować ważne miejsce w edukacji zdrowotnej studentów. Studentki czynnie zaangażowane w uprawianie sportu powinny bardziej świadomie kształtować
swoją formę sportową, wykorzystując w większym
stopniu również czynnik żywieniowy [14]. Niektórzy
autorzy dowodzą, że studenci intensywnie ćwiczący
żywią się w sposób bardziej prawidłowy w porównaniu do studentów mniej aktywnych fizycznie [15].
W przeprowadzonych badaniach takiej zależności
nie stwierdzono, wręcz przeciwnie model żywienia
realizowany przez studentki aktywne był gorszy niż
studentek mniej aktywnych fizycznie. Do podobnych
wniosków doszła Mędrela-Kuder [16]. Jednak błędy
popełniane przez studentki AWF i SGGW nie odbiegają swoim charakterem od błędów popełnianych przez
studentki innych polskich uczelni.
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 931-934
Wnioski
1. Przeprowadzone badania wykazały, że model
żywienia realizowany przez studentki AWF charakteryzował się większą ilością błędów żywieniowych w porównaniu ze studentkami SGGW
w Warszawie, jednak różnice te nie były istotne
statystycznie.
2. Najczęstszymi błędami żywieniowych popełnianymi przez studentki była nieregularność
spożywania posiłków, zbyt mała liczba posiłków
w ciągu dnia, niedostateczny udział warzyw,
owoców, pełnoziarnistego pieczywa oraz mleka
i jego przetworów, a zbyt częste spożywanie słodyczy, napojów gazowanych oraz alkoholowych,
produktów typu „instant” i „fast food”.
Piśmiennictwo / References
1. Gronowska-Senger A. Żywienie, styl życia a zdrowie Polaków.
Żyw Człow Metab 2007, 34(1-2): 12-21.
2. Gronowska-Senger A. Ocena żywienia. [w] Żywienie
człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Gawęcki J,
Hryniewiecki L (red). PWN, Warszawa 1998: 468-480.
3. Waśkiewicz A. Jakość żywienia i poziom wiedzy zdrowotnej
u młodych dorosłych Polaków – badanie WOBASZ. Probl
Hig Epidemiol 2010, 91(2): 233-237.
4. Stefańska E, Ostrowska L, Radziejewska I i wsp. Sposób żywienia
studentów Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
w zależności od miejsca zamieszkania w trakcie studiów.
Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4): 585‑590.
5. Charkiewicz WJ, Markiewicz R, Borowska MH. Ocena
sposobu żywienia studentek dietetyki Uniwersytetu
Medycznego w Białymstoku. Bromat Chem Toksykol 2009,
42(3): 699-703.
6. Maruszewska M, Przysławski J, Bolesławska I. Składniki
podstawowe w całodziennych racjach pokarmowych
studentów uczelni poznańskich. Żyw Człow Metab 2003,
30(1-2): 347-501.
7. Myszkowska-Ryciak J, Harton A. Analiza składu ciała
studentek Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
z wykorzystaniem wskaźnika masy tłuszczowej. Ann UMCS
– D: Med 2007, 62(5): 218‑221.
8. Piotrowska E, Żechałko-Czjkowska A, Biernat J i wsp. Ocena
wybranych cech stylu życia kształtujących stan zdrowia
16‑18 letnich dziewcząt. Cz. II. Zwyczaje żywieniowe. Roczn
PZH 2009, 60(2): 151-157.
9. Frączek B. Wybrane zachowania żywieniowe grupy kobiet
wyczynowo trenujących siatkówkę i koszykówkę. Żyw Człow
Metab 2007, 34(1-2): 710-714.
10. Nazarewicz R, Babicz-Zielińska E. Preferencje i częstotliwość
spożycia wybranych produktów w grupach młodzieży
o zróżnicowanej aktywności fizycznej. Żyw Człow Metab
2002(29): 345-349.
11. Łaszek M, Nowacka E, Szatko F. Negatywne wzorce zachowań
studentów. Część I. Konsumpcja alkoholu i stosowanie
substancji psychoaktywnych. Probl Hig Epidemiol 2011,
92(1): 114-119.
12. Kasicka M. Aspekty żywieniowe w zakresie spożycia ryb
a poziom wiedzy i preferencje konsumentów. Bromat Chem
Toksykol 2005, 38: 117-121.
13. Gajewska D, Ostrowska A. Zróżnicowanie spożycia ryb
morskich przez studentów dwóch Wydziałów Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego. Bromat Chem Toksykol 2009,
42(2): 131-136.
14. Celejowa I. Żywienie w sporcie. PZWL, Warszawa 2008.
15. Raczek K, Śpioch FM. Wpływ podawania witaminy C na
wydolność fizyczną, na sprawność funkcji psychicznych
i zmęczenie psychofizyczne u studentek i siatkarek. Żyw
Człow Metab 1997, 20(4): 293-303.
16. Mędrela-Kuder E. Charakterystyka sposobu odżywiania
się młodzieży uprawiającej sport. Żyw Człow Metab 2003,
30(1-2): 532-537.