Wpływ ruchu drogowego na zanieczyszczenia gleb i roślin rtęcią

Barbara Gworeka,b*, Piotr Dąbrowskib, Beata Ponieckab, Justyna Wrzoseka
a
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa;
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa
b
Wpływ ruchu drogowego
na zanieczyszczenia gleb i roślin rtęcią
Effect of road traffic on soil and plant contamination with merkury
Badano zawartość rtęci w próbkach gleby i roślin
(Solidago virgaurea) pobranych w pobliżu trzech
tras komunikacyjnych w rejonie Warszawy
(odległość od osi drogi do 200 m, głębokość do
100 cm). Najwyższą zawartość rtęci stwierdzono
w próbkach gleby pobranych z wierzchniej warstwy gleby w bezpośrednim sąsiedztwie drogi
oraz w odległości 50–100 m od drogi (odpowiednio 0,229 i 0,237 mg Hg/kg suchej masy
gleby). Zawartość rtęci w materiale roślinnym
była wyraźnie niższa i nie przekraczała 0,043 mg
Hg/kg suchej masy rośliny. Wyznaczone zawartości były w każdym przypadku niższe od zawartości przyjmowanych jako naturalne.
połączeń rtęci dwuwartościowej. Zawartość rtęci w ropie naftowej
waha się w granicach 0,002 mg/kg, zaś w benzynie wynosi średnio
0,002 mg/kg, co czyni transport samochodowy jednym z czynników
wpływających na zawartość tego pierwiastka w środowisku.
Rtęć w glebie występuje w postaci wielu form, które pod względem właściwości można podzielić na formy: łatwo lotne (np. Hg0
i (CH3)2Hg), łatwo rozpuszczalne w wodzie (np. Hg2+, HgCl2 i HgO3-)
oraz trudno rozpuszczalne w wodzie (np. CH3Hg+ i CH3HgS-).
W glebie rtęć jest wiązana głównie z wielkocząsteczkowymi związkami
humusowymi oraz w kompleksach z łatwo rozpuszczalnymi, małocząsteczkowymi kwasami humusowymi2). Formy Hg2- i Hg22- dominują w glebie
w warunkach dobrego utlenienia, zaś w warunkach redukcyjnych przeważają formy związane z siarką. Wiązanie rtęci przez substancję organiczną,
jak również minerały ilaste ogranicza jej reemisję znad powierzchni lądów.
Przemiany rtęci w środowisku przedstawia rys. 1. Zjawiska, które
Content of Hg in soil and Solidago virgaurea plant samples collected in the neighbourhood of 3 arterial roads in
Poland (distance up to 200 m, depth up to 100 cm) was
detd. by using an Hg analyzer. The highest Hg content
was found in the surface layer of the soil either close to
the road or 50–100 m remote from the road axis (0.229 or
0.237 ppm, resp.). The Hg contents in the plant samples
were remarkably lower (up to 0.043 ppm). The contents
detd. were lower than the values accepted as natural.
Procesy spalania węgla i innych paliw, procesy metalurgiczne oraz
spalanie odpadów komunalnych i przemysłowych to najważniejsze
antropogeniczne źródła emisji rtęci do środowiska. Dla Europy oszacowano, że 69% zanieczyszczeń rtęcią pochodzi ze spalania paliw1), przy
czym 50% rtęci emitowanej w wyniku procesów spalania paliw uwalniana jest w postaci elementarnej, a pozostałe 50% w postaci różnych
Prof. dr hab. Barbara GWOREK jest absolwentką
Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Instytut
Gleboznawstwa i Chemii Rolnej. W 2002 r. uzyskała
tytuł profesora. Pełni funkcję dyrektora Instytutu
Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu
Badawczego od 1996 r. Specjalność – chemia
środowiskowa, gospodarka odpadami.
* Autor do korespondencji:
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11D,
00-548 Warszawa; tel.: (22) 621-36-70, fax: (22) 629-52-63, e-mail: barbara.
[email protected]
90/2(2011)
Rys. 1. Przemiany rtęci w środowisku glebowym3)
Fig. 1. Transformations of mercury in soil3)
Mgr Piotr DĄBROWSKI w roku 2009 ukończył studia na Międzywydziałowym Studium Ochrony
Środowiska Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie. Jest doktorantem w Zakładzie
Przyrodniczych Podstaw Inżynierii Środowiska Katedry
Kształtowania Środowiska tej uczelni. Specjalność
– inżynieria środowiska.
Mgr Beata PONIECKA w roku 2009 ukończyła studia na Międzywydziałowym
Studium Ochrony Środowiska Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie. Specjalność – inżynieria środowiska.
Mgr Justyna WRZOSEK – notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy
w bieżącym numerze na str. 271.
267
wpływają na sposób zachowania się i włączania się metali ciężkich,
w tym rtęci, do obiegu biologicznego można podzielić na dwie przeciwstawne grupy. Pierwsza grupa obejmuje procesy zmniejszania
zdolności metali do migracji. Są to procesy sorpcyjne, wytrącanie
z roztworów związków trudno rozpuszczalnych oraz bioakumulacja,
dzięki którym następuje nagromadzenie tych pierwiastków w wierzchnich warstwach gleb. Druga grupa to procesy zwiększające mobilność
pierwiastków, takie jak desorpcja, rozpuszczalność i mineralizacja
substancji organicznej. Podstawowe właściwości fizykochemiczne
gleb, takie jak skład granulometryczny, odczyn, ilość i jakość substancji organicznej, a także potencjał redoks decydują o tym, która
z wymienionych grup będzie odgrywać większą rolę w zachowaniu
się rtęci w środowisku. Akumulacja zanieczyszczeń w glebie wzdłuż
tras komunikacyjnych zależy od natężenia ruchu, odległości od jezdni,
ukształtowania terenu i jego sposobu użytkowania.
Celem pracy była ocena zanieczyszczenia gleb i roślin rtęcią w zależności od odległości od jezdni głównych tras komunikacyjnych Warszawy
(E77, E30, E372) z uwzględnieniem natężenia ruchu oraz określenie
zależności pomiędzy zawartością rtęci w glebach a ich podstawowymi
właściwościami fizykochemicznymi i zawartością rtęci w roślinach.
Część doświadczalna
Materiał i metody badań
W latach 2006–2009 badaniami objęto 3 główne trasy komunikacyjne
(rys. 2): E77 Warszawa–Gdańsk (okolice Łomianek), E30 Warszawa–
Rys. 3. Całkowita zawartość rtęci w wierzchniej warstwie gleb
Fig. 3. Total mercury content in the upper layer of soil
Na wyznaczonych obiektach badawczych pobrano reprezentatywną
dla wszystkich stanowisk roślinę, jaką była nawłoć pospolita (Solidago
virgaurea). Materiał glebowy oraz roślinny po wysuszeniu i rozdrobnieniu poddano analizom chemicznym. Podstawowe właściwości fizykochemiczne gleb badano metodami ogólnie przyjętymi. Oznaczano skład
granulometryczny metodą areometryczną Casagrande’a w modyfikacji
Prószyńskiego, pH metodą elektrometryczną w roztworze H2O i 1n KCl,
węgiel całkowity za pomocą automatycznego analizatora Shimadzu
TOC – 5000. Do oznaczenia rtęci w próbkach glebowych i roślinnych
zastosowano automatyczny analizator rtęci AMA – 254. Granica wykrywalności wynosiła 0,01 ng Hg, a oznaczalność 0,05–600 ng Hg.
Rys. 4. Całkowita zawartość rtęci w roślinie
Rys. 2. Lokalizacja obiektów badawczych
Fig. 2. Location of research facilities
Poznań (miejscowość Mory) i E372 Warszawa–Lublin (miejscowość
Zakręt). Są to trasy o zróżnicowanym natężeniu ruchu, dla których średnie
dobowe natężenie ruchu wynosi dla E77 – 34500, E30 – 22282 i E372
– 15808 pojazdów11). Rzeźba Niziny Mazowieckiej, na której zlokalizowano obiekty badawcze, jest mało zróżnicowana. Formy terenu zostały
w znacznym stopniu ukształtowane przez procesy denudacyjne, stąd krajobraz zdominowany jest przez płaskie równiny. Na terenach równinnych
wybrano grunty nieużytkowane, gdzie nie stwierdzono lokalnych, punktowych źródeł emisji rtęci poza transportem samochodowych. Z 4-letnich
obserwacji wynika, że jest to teren poddawany corocznemu wykaszaniu
i nie podlega innym ingerencjom np. w skład gatunkowy.
Stanowiska badawcze wyznaczone były w linii prostopadłej do
jezdni w odległości 5, 10, 20, 100 i 200 m. W wyznaczonych odległościach pobrano próbki glebowe do analiz z głębokości 0–30,
30–50 oraz 80–100 cm. Każda z próbek była średnią mieszaną z 6–8
pobranych wzdłuż tej samej odległości w celu uniknięcia przypadku
losowego. Na ogół zawartość rtęci w warstwie gleby 0–30 cm informuje o stanie zanieczyszczenia gleby. Zawartość Hg na głębokości
30–50 cm jest wynikiem przemieszczania się pierwiastka wraz z roztworem glebowym, a zawartość na głębokości 80–100 cm najczęściej
przyjmuje się jako tło geochemiczne (zawartość naturalną).
268
Fig. 4. Total mercury content in the plant
Wyniki badań
Całkowita zawartość rtęci w badanych glebach niezależnie od ich lokalizacji, odległości od jezdni (bez uwzględnienia głębokości poboru prób)
wahała się w granicach 0,001–0,237 mg/kg s.m. Na ogół za naturalną zawartość rtęci w glebach przyjmuje się wartości z zakresu 0,05–0,3 mg/kg s.m.3).
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r.
w sprawie standardów jakości gleby i ziemi10) badane gleby należy uznać za
niezanieczyszczone. W tym rozporządzeniu dopuszczalna zawartość rtęci
dla grupy gleb stanowiących nieużytki gruntów zabudowanych i zurbanizowanych, a także dla użytków rolnych wynosi 2,0 mg/kg s.m. na głębokości
0–30 cm. Jednakże analizując profilowe rozmieszczenie rtęci, zauważono
zmniejszanie jej zawartości wraz z głębokością. Oznacza to, że rtęć akumulowała się szczególnie w warstwie 0–30 cm. Rtęć charakteryzuje się dużym
powinowactwem do próchnicy glebowej (która akumuluje się głównie
w tej warstwie gleby), zawierającej znaczną ilość grup sulfhydrylowych
i dwusiarczkowych. Jeżeli odczyn gleby jest w granicach pH 4,6–7,2, następuje silne wiązanie rtęci, a pH badanych gleb zawiera się w tym przedziale.
Analiza statystyczna wykazała ścisłą zależność pomiędzy zawartością węgla
organicznego i zawartością rtęci w badanych glebach (r = 0,83). Podobne
badania przeprowadzono w okolicach Krakowa, gdzie oznaczono zawartość
rtęci w granicach 0,021–0,087 mg/kg s.m. gleby4).
90/2(2011)
Na głębokości 30–50 cm badanych gleb, niezależnie od ich lokalizacji,
zawartość rtęci wynosiła 0,009–0,093 mg/kg s.m. (tabele 1–3). Wyniki te
wskazują, że rtęć najprawdopodobniej związana była z kwasami humu-
sowymi (fulwowymi) i była wymywana z poziomów wyżej położonych.
Zjawisko to zachodzi z większą intensywnością w glebach lekkich.
Na podstawie składu granulometrycznego badane gleby można do
takich zaliczyć, a szczególnie te połoTabela 1. Podstawowe właściwości fizykochemiczne gleb oraz zawartość rtęci w glebie i roślinie przy trasie
żone przy trasie gdańskiej E77, gdzie
E77 (n = 16)
ten proces był wyraźnie zaznaczony.
Table 1. Basic physical and chemical properties of soil as well as mercury content in soil and in plant at the road
Najmniejszą zawartość rtęci oznaE77 (n = 16)
czono w skale macierzystej badanych
Zawartość cząstek o
gleb przy E77 (0,001–0,004 mg/kg
Zawartość Hg, mg/kg
Odległość
średnicy, mm,
pH
Głębokość,
C-org.,
s.m.). Jest to wyraźnie związane ze
s.m.±SD
od jezdni,
%
cm
%
składem granulometrycznym gleb
m
1–0,1 0,1–0,02 <0,02 H2O KCl
gleba
roślina
(tabela 1). Dla badanych gleb przy
trasach komunikacyjnych E30 i E372
0–30
63
29
8
5,11 4,30 1,389
0,116±0,023
tło
geochemiczne dla rtęci mieściło
5
30–50
74
18
8
5,56 4,86 0,998
0,069±0,021 0,040±0,007
się w przedziale 0,001–0,042 mg/kg
80–100
69
24
7
6,24 5,6 0,008
0,003±0,001
s.m. Otrzymane wyniki badań wyraź0–30
72
16
12
4,71 4,00 2,630
0,119±0,027
nie wskazują na akumulację rtęci
w powierzchniowej warstwie gleb
10
30–50
80
16
4
5,31 4,60 0,340
0,093±0,031 0,016±0,003
(0–30 cm) w wyniku oddziaływania
80–100
76
21
3
6,18 5,34 0,030
0,002±0,001
komunikacji samochodowej w porów0–30
75
12
13
4,66 3,96 0,849
0,116±0,031
naniu z jej zawartością w warstwach
20
30–50
87
8
5
4,72 3,91 0,421
0,059±0,024 0,018±0,004
niżej położonych.
Porównując zanieczyszczenie gleb
80–100
84
11
5
5,74 4,92 0,060 0,001±0,0004
rtęcią przy badanych trasach komu0–30
89
8
3
4,46 3,75 0,624
0,116±0,034
nikacyjnych, odnotowano największą
50
30–50
87
9
4
4,74 4,11 0,243
0,023±0,011 0,020±0,006
akumulację tego pierwiastka w pobliżu
80–100
82
11
7
5,31 4,70 0,009
0,002±0,001
trasy Warszawa–Poznań (E30), następnie Warszawa–Gdańsk (E77), a naj0–30
96
2
2
4,88 4,05 0,385
0,191±0,058
mniejsze przy trasie Warszawa–Lublin
100
30–50
82
12
6
4,86 4,16 0,146
0,040±0,012 0,021±0,005
(E372). Średni dobowy ruch samocho80–100
89
10
1
5,90 5,21 0,001
0,004±0,001
dów malał na tych drogach w szeregu
0–30
97
2
1
6,43 5,91 0,246
0,075±0,018
E77 > E30 > E372. Na drodze E30
średni dobowy ruch samochodów był
200
30–50
73
12
15
6,94 6,65 0,090
0,040±0,013 0,019±0,004
mniejszy o ok. 12 tys. w porównaniu
80–100
84
10
6
7,21 6,60 0,001
0,004±0,001
z ruchem na E77. Nie tylko natężenie
ruchu drogowego miało wpływ na akuTabela 2. Podstawowe właściwości fizykochemiczne gleb oraz zawartość rtęci w glebie i roślinie przy trasie
mulację rtęci w wierzchniej warstwie
E30 (n = 16)9)
gleby przy drodze E30, ale najprawTable 2. Basic physical and chemical properties of soil as well as mercury content in soil and in plant at the road
dopodobniej również zahamowania
E30 (n = 16)9)
w ruchu drogowym mające miejsce na
Zawartość cząstek
tej drodze. Samochody podczas zatoZawartość Hg, mg/kg
Odległość
o średnicy, mm,
pH
Głębokość,
C-org.,
rów poruszają się z niewielką szybs.m.±SD
od jezdni,
%
cm
%
kością, spalając większą ilość paliwa
m
1–0,1 0,1–0,02 <0,02 H2O KCl
gleba
roślina
i zwiększając jednocześnie emisję rtęci
do środowiska.
0–30
34
51
15
7,55 6,80 1,812 0,229±0,050
0,043±0,011
Autorzy badający wpływ komu5
30–50
43
38
19
6,43 5,90 0,127 0,031±0,009
nikacji na zanieczyszczenie gleb
80–100
37
42
21
6,70 5,96 0,002 0,021±0,006
i roślin metalami ciężkimi na ogół
0–30
30
49
21
7,14 6,67 1,044 0,190±0,061
stwierdzają zmniejszanie ich zawar0,021±0,006
tości wraz z odległością od jezdni5, 6).
10
30–50
39
38
23
7,09 6,74 0,371 0,021±0,004
Przeprowadzone badania wskazały na
80–100
28
41
31
6,90 6,20 0,001 0,019±0,004
występowanie dwóch stref zwiększo0–30
30
49
21
7,29 6,70 1,165 0,163±0,052
nej akumulacji rtęci w glebie, to jest
0,009±0,003
20
30–50
44
38
18
6,79 6,02 0,241 0,051±0,011
w odległości ok. 10 m od jezdni oraz
w odległości 50–100 m (tabele 1–3,
80–100
23
41
36
7,08 6,74 0,002 0,021±0,006
rys. 2). Było to związane z niedu0–30
33
51
16
7,39 6,65 1,234 0,237±0,064
żą wysokością źródła emisji mającą
0,015±0,004
50
30–50
34
56
10
7,60 7,06 0,247 0,038±0,009
wpływ na zasięg rozprzestrzeniania
80–100
38
49
13
6,90 6,43 0,004 0,038±0,010
się zanieczyszczeń. W praktyce przyjmuje się jako maksymalny zasięg emi0–30
27
51
22
5,88 5,05 1,091 0,173±0,039
0,010±0,002
sji do 300 m od jezdni, ale maksymal100
30–50
26
53
21
5,28 4,83 0,324 0,040±0,007
ne stężenia notowane są w odległości
80–100
19
49
32
6,40 5,90 0,012 0,049±0,006
30–150 m. Odległość, na jaką przenoszone są zanieczyszczenia zależy
0–30
36
40
24
7,66 5,69 0,721 0,058±0,014
0,007±0,002
również od rodzaju spalin, budowy
200
30–50
34
43
33
6,70 6,04 0,043 0,039±0,010
silnika, stanu trasy, a także warunków
80–100
28
51
21
6,90 6,17 0,003 0,038±0,009
meteorologicznych7).
90/2(2011)
269
(E30, E77, E372) wykazały wyraźną
akumulację pierwiastka w wierzchTable 3. Basic physical and chemical properties of soil as well as mercury content in soil and in plant at the
niej warstwie gleb (0–30 cm). Jednak
road E372 (n = 16)
oznaczone zawartości rtęci nie przeZawartość cząstek o
Zawartość Hg,
kroczyły wartości uznawanych za
Odległość
pH
Głębokość,
C-org.,
średnicy, mm, %
mg/kg s.m±SD
naturalne. Uwzględniając odległość
od jezdni,
cm
%
od badanych jezdni, stwierdzono
m
1–0,1 0,1–0,02 <0,02 H2O KCl
gleba
roślina
występowanie dwóch stref zwiększo0–30
78
18
4
5,82 4,74 1,830 0,040±0,011
nej akumulacji rtęci w wierzchniej
5
30–50
76
14
10 5,14 4,30 0,396 0,031±0,007 0,025±0,007
warstwie gleby (0–30 cm). Pierwsza
80–100
87
9
4
5,64 4,76 0,060 0,003±0,0007
z nich występowała do 10 m od jezdni, a druga w odległości 50–100 m,
0–30
70
16
14 5,04 4,22 2,060 0,040±0,013
co jest konsekwencją niedużej wyso10
30–50
84
9
10 5,11 4,30 0,341 0,021±0,004 0,009±0,003
kości źródła emisji mającej wpływ na
80–100
90
7
3
5,38 4,68 0,068 0,001±0,0003
zasięg rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, jak również depozycji
0–30
72
17
11 5,19 4,37 1,000 0,020±0,006
pyłów o określonej średnicy oraz
20
30–50
79
12
9
5,20 4,41 0,120 0,009±0,002 0,017±0,004
wtórnego pylenia, które w przypad80–100
85
11
4
5,34 4,61 0,087 0,001±0,0003
ku drogowych ciągów komunikacyj0–30
74
14
12 5,43 4,50 1,500 0,030±0,006
nych może dochodzić do 70–80%
pyłów emitowanych bezpośrednio
50
30–50
56
28
16 5,58 4,68 0,497 0,011±0,003 0,022±0,004
przez samochody. Wraz z głęboko80–100
30
45
25 5,76 4,94 0,013 0,020±0,006
ścią zmniejszała się zawartość rtęci,
0–30
70
14
16 5,31 4,55 1,028 0,050±0,017
wskazując jednocześnie tendencję
100
30–50
64
19
17 5,47 4,74 0,247 0,036±0,009 0,023±0,006
do przemieszczania się do głębokości 50 cm. Badania wykazały, że
80–100
40
21
39 5,61 4,85 0,032 0,042±0,010
nie tylko natężenie ruchu drogowe0–30
71
17
12 4,81 4,19 0,891 0,046±0,016
go ma wpływ na akumulację rtęci
200
30–50
80
11
9
5,47 4,71 0,327 0,033±0,010 0,013±0,003
w glebach, ale również zahamowania
80–100
89
7
44 5,80 4,57 0,007 0,040±0,012
w ruchu drogowym.
Akumulacja rtęci w badanej roślinie
(nawłoć pospolita) była, niezależnie od obiektu i od odległości od
Sucha depozycja miała niewielkie znaczenie, natomiast mokra
jezdni, poniżej średniej zawartości pierwiastka przyjętej dla części
depozycja powodowała osiadanie cząstek pyłów na powierzchni gleb
nadziemnych roślin, aczkolwiek zaznaczyła się podobna zależność, jak
i roślin. Podwyższona zawartość rtęci w glebach w odległości 50
i 100 m od jezdni mogła być nie tylko wynikiem depozycji pyłów
w przypadku gleby, do zwiększonej akumulacji rtęci w odległości do
10 m i 50–100 m od jezdni.
o określonej średnicy, ale także wtórnego pylenia, które w przypadku
drogowych ciągów komunikacyjnych może dochodzić do 70–80%
Otrzymano: 28-10-2010
pyłów emitowanych bezpośrednio z układu wydechowego samochodów8).
Rośliny mogą pobierać rtęć z gleby poprzez system korzeniowy
oraz bezpośrednio z atmosfery przez liście, przy czym z gleby rośliLITERATURA
ny pobierają rtęć w formie jonowej, a z atmosfery w różnej formie.
1. R. Szpadt, Zanieczyszczenia środowiska rtęcią i jej związkami, Biblioteka
Gatunek rośliny, a szczególnie pokrój liści, ma decydujące znaczenie
Monitoringu Środowiska, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska,
przy zatrzymywaniu, a następnie pobieraniu rtęci z opadów. W glebie
Warszawa 1994 r.
znajdują się substancje o dużym powinowactwie do rtęci, takie jak
2. J. Dąbrowski, Zmiany zawartości rtęci w zbożach i glebach ornych na
obszarze Polski w latach 1975–1996, Instytut Ochrony Roślin, Poznań
związki humusowe, które konkurują z roślinami. Jest to najczęściej
2001 r.
przyczyna braku proporcjonalnej zależności pomiędzy zawartością
3. A. Kabata-Pendias, Biogeochemia pierwiastków śladowych, PWN,
rtęci w glebie a jej ilością akumulowaną przez rośliny. Za średnią
Warszawa 1993 r.
zawartość rtęci w roślinach przyjmuje się wartość 0,05 mg/kg s.m.3).
4. B. Klojzy-Kaczmarczyk, J. Mazurek, A. Kucharska, Rtęć i związki
BTX w środowisku gruntowo-wodnym zagrożonym zanieczyszczeW badanym materiale roślinnym niezależnie od obiektu badawczego,
niem substancjami ropopochodnymi, mineralnymi i energią, Polityka
jak i odległości od jezdni zawartość rtęci wahała się w granicach
Energetyczna, t. 8, zeszyt specjalny, Instytut Gospodarki Surowcami
0,005–0,040 mg/kg s.m.
PAN Kraków 2005 r.
5. A. Wagner, Wpływ komunikacji samochodowej na zawartość metali ciężZawartość rtęci w badanej roślinie była najwyższa w strefie 5 m od
kich w glebach przy trasach wylotowych z Warszawy oraz analiza wybrajezdni, niezależnie od analizowanego obiektu. Podobnie jak w przynych frakcji Pb, Zn, Cu. praca doktorska, Szkoła Główna Gospodarstwa
padku analizowanej gleby, zawartość rtęci w roślinie była najwyższa
Wiejskiego w Warszawie, 2005 r.
przy drodze E30, następnie E77, a najniższa przy drodze E372 (tabele
6. T. Szprengiel, Rtęć w środowisku – źródła i stan skażeń, Instytut
Weterynarii, Puławy 1978 r.
1–3). Odnotowano również wzrost zawartości rtęci w roślinie w stre 7. J. Greszta, A. Grunka, A. Kowalkowska, Wpływ imisji na ekosystem, Wyd.
fach 50 i 100 m od jezdni. Zależność ta potwierdziła tezę o zwiększonej
Naukowe Śląsk, Katowice 2002 r.
depozycji pyłów pochodzenia komunikacyjnego oraz możliwego wtór 8. P. Dąbrowski, Wpływ transportu drogowego na zanieczyszczenie gleb
metalami ciężkimi ze szczególnym uwzględnieniem rtęci na przykładzie
nego pylenia. Analizy statystyczne nie wykazały zależności pomiędzy
drogi krajowej nr 17, praca magisterska, Szkoła Główna Gospodarstwa
zawartością rtęci w glebie i roślinach (r = 0,23), co może wskazywać
Wiejskiego w Warszawie, 2009 r.
na znaczące pobieranie rtęci bezpośrednio z atmosfery.
9. B. Poniecka, Wpływ transportu drogowego na zanieczyszczenie gleb
Tabela 3. Podstawowe właściwości fizykochemiczne gleb oraz zawartość rtęci w glebie i w roślinie przy
trasie E372 (n = 16)
Podsumowanie
Badania rtęci w glebach będących w zasięgu oddziaływania komunikacji samochodowej na przykładzie tras wylotowych z Warszawy
270
i roślin metalami ciężkimi na przykładzie trasy wylotowej Warszawa–
Poznań, praca magisterska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie, 2009 r.
10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby i ziemi, Dz.U. 02.165.1359.
11. www.siscom.waw.pl/nauka-gpr.htm
90/2(2011)