W latach 30. XX wieku polski antropolog, uczeń Bronisława

Nr wniosku: 146117, nr raportu: 11543. Kierownik (z rap.): dr Bożena Karolina Bielenin-Lenczowska
W latach 30. XX wieku polski antropolog, uczeń Bronisława Malinowskiego, Józef Obrębski,
spędził w odległej wiosce Wołcze w regionie Porecze w Macedonii około pół roku. Zajmował
się medycyną ludową, magią i strukturą społeczno-ekonomiczną wsi. Nie zdążył opublikować
całościowej monografii, ale z jego licznych zdjęć, notatek, artykułów i fragmentów analiz,
wiemy, że jest wart odczytywania na nowo.
W 2012-2013 roku grupa etnografów, pod kierunkiem dr Karoliny Bielenin-Lenczowskiej
prowadziła na Poreczu badania terenowe, aby zobaczyć, jak współcześnie wygląda Porecze
oraz co miejscowi ludzie wiedzą o Józefie Obrębskim, zwanym tu Josif. Spędziliśmy w
terenie łącznie ok. 7 tygodni, rozmawiając z ludźmi, obserwując ich codzienne życie, biorąc
udział w świętach. Materiały z tych badań (notatki terenowe, nagrania i transkrypcje
wywiadów, fotografie, nagrania filmowe) znajdują się w Archiwum Instytutu Etnologii i
Antropologii Kulturowej UW.
Jednocześnie dr hab. Anna Engelking, prof. Instytutu Slawistyki PAN mierzyła się z ogromem
materiałów archiwalnych Obrębskiego. Opracowała, wraz z zespołem językoznawców –
macedonistów ponad 1000 stron różnego rodzaju tekstów: pisanych odręcznie i na maszynie,
po polsku, angielsku i macedońsku, pokreślonych, fragmentów artykułów, dopisków na
marginesie. Teksy te zostaną opublikowane w tomie Macedonia, będącym kontynuacją innej
książki pod red. Anny Engelking, bazującej na materiałach Józefa Obrębskiego z Polesia.
W ramach naszego projektu powstała współczesna monografia Porecza, Anthropology of
continuity and change. 80 years after Jozef Obrebski’s work, zawierająca artykuły polskich i
macedońskich badaczy (oraz jednej Czeszki). Tematyka w nich poruszana dotyczy strategii
ekonomicznych we współczesnych, silnie wyludnionych, wsiach, obrzędowości, magii, a
także społecznej roli plotki. Książka zostanie opublikowana w Slawistycznym Ośrodku
Wydawniczym.
Wynikiem projektu jest również film dokumentalny, Porecze w oczach etnografa 1932-2013,
który pokazuje pamięć i wiedzę o dziele Józefa Obrębskiego.