spis treâci

SPIS TREÂCI
I. WST¢P. ZA¸O˚ENIA BADAWCZE . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Zarys problematyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Cel i obiekt badaƒ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Podstawa materia∏owa i przyj´te zasady opisu . . . . . . .
1.3.1. Materia∏ zgromadzony metodà kwestionariuszowà
1.3.2. Metoda wywiadu ustnego . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
II. UWARUNKOWANIA SOCJO- I PSYCHOLINGWISTYCZNE
KOMUNIKACJI J¢ZYKOWEJ W WARUNKACH
POLILINGWIZMU. ZAGADNIENIA TEORETYCZNE . . . . .
2.1. Kompetencje j´zykowa i komunikacyjna a umiej´tnoÊci
komunikacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. ÂwiadomoÊç j´zykowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Podstawowe zagadnienia teorii kontaktów j´zykowych . . .
2.4. Zjawisko wieloj´zycznoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Poj´cie interferencji j´zykowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
9
9
11
13
13
15
......
18
.
.
.
.
.
18
24
28
30
34
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
III. WIELOJ¢ZYCZNOÂå REGIONU WILE¡SZCZYZNY – OGÓLNY
ZARYS NA TLE PRZEGLÑDU LITERATURY . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Podstawy opisu wieloj´zycznoÊci regionu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Wspó∏wyst´powanie j´zyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Cechy osobliwe polilingwizmu na Wileƒszczyênie . . . . . . . . . . . .
3.4. Tendencje i kierunki zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5. Wieloj´zycznoÊç spo∏eczna na poszczególnych obszarach . . . . . . .
3.5.1. Rejon wileƒski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.2. Rejon solecznicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.3. Rejon trocki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.4. Rejon Êwi´ciaƒski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.5. Rejon szyrwincki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.6. Inne tereny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5.7. Funkcjonowanie ró˝nych j´zyków etnicznych w Wilnie . . . .
3.6. Charakterystyka badanej populacji jako grupy reprezentatywnej na
ogólnym tle wieloj´zycznoÊci regionu Wileƒszczyzny . . . . . . . . . .
IV. WIELOJ¢ZYCZNOÂå UCZNIÓW SZKÓ¸ POLSKICH NA LITWIE
W UJ¢CIU SOCJOLINGWISTYCZNYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Wieloj´zycznoÊç grupowa badanych uczniów. Zasady dyglosji
Êrodowiskowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
41
41
42
47
50
51
52
55
59
60
61
62
62
66
73
73
4.1.1. Uwarunkowania sytuacyjne u˝ycia poszczególnych
j´zyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4.1.2. Wyst´powanie i funkcje j´zyka polskiego . . . . . . . . . . . . . 74
4.1.3. Wyst´powanie i funkcje j´zyka litewskiego . . . . . . . . . . . . 77
4.1.4. Wyst´powanie i funkcje j´zyka rosyjskiego . . . . . . . . . . . . 79
4.1.5. Sfery u˝ywania j´zyków, ich zachodzenie na siebie i zwiàzek
z elementami sytuacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
4.2. Socjolingwistyczny aspekt wieloj´zycznoÊci indywidualnej. Typowa
repartycja osobista j´zyków na tle dyglosji Êrodowiskowej . . . . . . 85
4.3. Cechy ÊwiadomoÊci j´zykowej badanej grupy uczniów . . . . . . . . . 93
4.3.1. Podstawy analizy ÊwiadomoÊci j´zykowej . . . . . . . . . . . . . . 93
4.3.2. J´zyk ojczysty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
4.3.3. J´zyki drugie w ÊwiadomoÊci uczniów . . . . . . . . . . . . . . . . 98
4.3.4. Postrzeganie siebie jako u˝ytkownika kilku j´zyków . . . . . . 101
V. PRZYK¸ADY MIESZANIA SI¢ J¢ZYKÓW W ROZMOWIE . . . . . .
5.1. Elementy psycholingwistycznego uj´cia problemu wieloj´zycznoÊci
indywidualnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2. PrzejÊcia kodowe w konwersacji wieloj´zycznej . . . . . . . . . . . . . .
5.3. Cytaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.1. Ogólny obraz wyst´powania cytatów w mowie uczniów . . .
5.3.2. Cytowanie nazw w∏asnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.3. Rzeczowniki pospolite oraz inne wyrazy i zwiàzki u˝yte jako
cytaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.4. OsobliwoÊci regionalne i osobnicze cz´stotliwoÊci
wyst´powania cytatów w mowie uczniów . . . . . . . . . . . . . .
5.3.5. Cechy gramatyczne cytowanych jednostek oraz sposoby ich
powiàzaƒ sk∏adniowych z kontekstem . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4. Interferencje jako okazjonalne zapo˝yczenia w mowie . . . . . . . . .
5.4.1. Rodzaje omawianych interferencji . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.2. Okazjonalne po˝yczki formalnosemantyczne . . . . . . . . . . .
5.4.3. Okazjonalne kalki semantyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.4. Okazjonalne kalki strukturalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.4.1. Okazjonalne kalki s∏owotwórcze . . . . . . . . . . . . . .
5.4.4.2. Wielowyrazowe oraz frazeologiczne kalki
strukturalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.5. Interferencje gramatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.5.1. Interferencje gramatyczne na poziomie fleksji . . . .
5.4.5.1a. Kategoria rodzaju rzeczowników . . . . . . .
5.4.5.1b. Kategoria liczby . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.5.1c. Deklinacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.5.1d. Kategorie czasownika . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.5.2. Interferencje gramatyczne na poziomie sk∏adni . . .
6
105
105
106
111
111
113
119
123
127
130
130
134
136
142
142
144
148
149
149
150
152
152
153
5.4.5.2a. Akomodowane przypadki syntetyczne
i wyra˝enia przyimkowe . . . . . . . . . . . .
5.4.5.2b. Wyra˝enia przyimkowe i przypadki
syntetyczne w funkcji cz∏onów
nieakomodowanych . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.5.2c. Zak∏ócenia szyku sk∏adniowego . . . . . . .
5.4.5.2d. U˝ycie bezokolicznika przy po∏àczeniach
hipotaktycznych (w mowie litewskiej) . . .
5.4.6. Zapo˝yczenia okazjonalne w mowie uczniów – uwagi
podsumowujàce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.6.1. Po˝yczki okazjonalne w materiale
polskoj´zycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.6.2. Po˝yczki okazjonalne w materiale
litewskoj´zycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.6.3. Po˝yczki okazjonalne w materiale
rosyjskoj´zycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.6.4. Syntetyzujàce spojrzenie na rodzaje i êród∏a
zapo˝yczeƒ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.6.5. OsobliwoÊci osobnicze cz´stotliwoÊci wyst´powania
po˝yczek w mowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5. Zestawienie zbadanych zjawisk interferencyjnych . . . . . . . . . . .
. 153
. 155
. 156
. 157
. 158
. 158
. 159
. 159
. 160
. 160
. 162
VI. ZAKO¡CZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Za∏àczniki
Wykaz nazw omawianych miejscowoÊci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz omawianych osobliwoÊci j´zykowych . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Omówione w pracy jednostki leksykalne i inne po∏àczenia wyrazowe,
u˝yte cytatowo w wypowiedziach uczniów . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wzór kwestionariusza wywiadu (w j´zyku polskim) . . . . . . . . . . . . .
. 170
. 172
. 175
. 177
Wykaz wykorzystanej literatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Santrauka lietuviı kalba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
ëÓ‰ÂʇÌË ̇ ÛÒÒÍÓÏ flÁ˚Í . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
7