docMisja polonijnych katolickich środków komunikowania w
download 
Reklamacja Transkrypt
Misja polonijnych katolickich środków komunikowania w
STUDIA POLONIJNE T. 31. Lublin 2010 PAWE7 MALENDOWICZ MISJA POLONIJNYCH KATOLICKICH ŚRODKÓW KOMUNIKOWANIA W STANACH ZJEDNOCZONYCH W DOBIE GLOBALIZACJI I UNIFIKUJACEGO 9 SIE 9 ŚWIATA Przedmiotem rozwazDań saG formy aktywności i misja polonijnych środków komunikowania, zwiazanych G z KościoRem Rzymskokatolickim i Polskim Narodowym Katolickim KościoRem w Stanach Zjednoczonych na poczatku G XXI wieku. Celem badań jest zdiagnozowanie form dziaRalności instytucji kościelnych w zakresie sposobów dostarczania informacji odbiorcom, jak i określenie treści peRnionej przez nie misji i funkcji. W prowadzonej analizie zastosowano metodeG systemowa, G porównawczaG i historyczna. G MateriaR źródRowy stanowiRy biuletyny parafii rzymskokatolickich (kościelne, misyjne)1, Polskiego Narodowego Katolickiego KościoRa2 oraz inne rodzaje drukowanej Dr PAWE7 MALENDOWICZ, politolog, kierownik ZakRadu Edukacji Wiedzy o SpoReczeństwie i Historii w Instytucie Humanistycznym Państwowej WyzDszej SzkoRy Zawodowej im. StanisRawa Staszica w Pile; e-mail: [email protected]. 1 Analizie poddane zostaRy biuletyny nasteGpujacych G kościoRów i misji na terenie Stanów Zjednoczonych: St. Hyacinth Basilica, Chicago, IL (2008-2009); Holy Trinity, Chicago, IL (2008-2009); St. Stanislaus Bishop & Martyr, Chicago, IL (2008); St. Brother Albert Polish Roman Catholic Pastoral Mission, San Jose, CA (2009); St. Florian, Hamtramck, MI (20082009); National Shrine of Our Lady of Czestochowa, Doylestown, PA (2005-2009); St. Hyacinth, Detroit, Poletown, MI (2008-2009); St. Stanislaus Kostka, Brooklyn, NY (2009); St. John Cantius, Chicago, IL (2009); Pope John Paul II Polish Center, Yorba Linda, CA (2007-2009); Polska Misja Pastoralna Matki Boskiej CzeGstochowskiej, Pompano Beach, FL (2009). 2 Analizie poddane zostaRy biuletyny nasteGpujacych G parafii Polskiego Narodowego Katolickiego KościoRa na terenie Stanów Zjednoczonych: Holy Trinity, Kewanee, IL (2009); St. Joseph's, Davie, FL (2009); St. Michael the Archangel, Cedar Lake, IN (2009); Holy Name of Jesus, South Deerfield, MA (2007-2009); All Saints Cathedral, Chicago, IL (2009); Holy Family, McKeesport, PA (2009); Our Lord’s Ascension, Bethlehem, PA (2008-2009); Sacred Heart of Jesus, Canonsburg, PA (2009); St. John the Baptist, Frackville, PA (2009) oraz „Acts”, Buffalo-Pittsburgh Diocese (2007-2009). 126 Pawe$ Molendowicz prasy katolickiej i świeckiej3, a takzDe portale internetowe4, audycje radiowe i telewizyjne. Istotnym źródRem byRy spostrzezDenia autora poczynione podczas badań prowadzonych w Stanach Zjednoczonych w 2008 r. oraz literatura polska i amerykańska. I. ZARYS DZIEJÓW POLSKIEJ RELIGIJNOŚCI W AMERYCE Pierwsi polscy osadnicy przybyli na kontynent amerykański na poczatku G XVII wieku, jednakzDe masowe procesy emigracyjne miaRy miejsce w okresach po powstaniach narodowych XIX wieku, na poczatku G XX wieku oraz po II wojnie światowej i po zrywie solidarnościowym lat osiemdziesiatych G minionego stulecia. Polacy i Polonia w Stanach Zjednoczonych na przeRomie wieków, wedRug rózDnych danych i kryteriów obliczeń5, stanowili kilkumilionowaG spoReczność. JednaG z instytucji jaG jednoczacych G byR KościóR, a przede wszystkim lokalne wspólnoty parafialne. To religia, zarówno w sferze materialnej (instytucjonalnej), jak i duchowej, decydowaRa o egzystencji oraz podtrzymywaniu świadomości narodowej imigrantów i kolejnych pokoleń 3 Analizie zostaRy poddane gazety i czasopisma wydawane w Stanach Zjednoczonych: „Katolik”, Chicago, IL (2008-2009); „The Catholic New World”, Chicago, IL (2008); „PAPA Bulletin”, Orchard Lake, MI (2004-2009); „Naród Polski”, Chicago, IL (2008-2009); „Chicago Forum”, Chicago, IL (2008-2009); „Panorama”, Chicago, IL (2008); w Kanadzie: „Michael”, Rougemont, QC (2007-2009); w Polsce: „Nasz Dziennik”, Warszawa (2007-2009), „Niedziela”, CzeGstochowa (2007-2009). 4 Analizie poddano portale internetowe nasteGpujacych G parafii, ośrodków religijnych i historycznych w Stanach Zjednoczonych: Panna Maria, TX (2009); Parafia Polska w Los Angeles, Los Angeles, CA (2009); St. Joseph’s, Denver, CO (2009); ŚwieGtego Maksymiliana Kolbe, Milwaukee, WI (2009); Polish-American Liturgical Center, Orchard Lake, MI (2009); Matki Boskiej Królowej Polski i ŚwieGtego Maksymiliana Kolbe, Silver Spring, MD (2009) oraz portale zawierajace G w.w. biuletyny parafii rzymskokatolickich; Centrala Radia Maryja, Chicago, IL (2009); Polish National Catholic Church, Scranton, PA (2009); St. Stanislaus Bishop & Martyr p Polish National Catholic Church (PNCC), Scranton, PA (2009) oraz portale zawierajace G w.w. biuletyny PNCC; w Polsce: Radio Maryja, Toruń (2008-2009); Polski Narodowy Katolicki KościóR w RP, Warszawa (2009). 5 Zob. A. B a r a n, J. J ó ź w i a k, Liczebność Polonii Stanów Zjednoczonych Ameryki w świetle polskich i amerykańskich źróde$ oraz odmiennych metod obliczeniowych, w: Polonia amerykańska. Przesz$ość i wspó$czesność, red. H. Kubiak, E. Kusielewicz, T. Gromada, WrocRawpWarszawapKrakówpGdańskp7ódź 1988, s. 57-81. RózDnice w określeniu liczebności Polonii wynikajaG m.in. z odmienności w definiowaniu pojeGć „Polonia” i „grupa etniczna”. W niniejszym opracowaniu zastosowano szerokaG definicjeG tych terminów, stosujac G je zamiennie i odnoszac G je do staRych imigrantów z Polski i Amerykanów pochodzenia polskiego. Misja polonijnych środków komunikowania w USA 127 spoReczności polonijnej. WedRug Barbary Leś zDycie kościelne w Ameryce toczyRo sieG w kontekście walk o polskaG parafieG, polskiego proboszcza i biskupa. Pierwsza polska parafia rzymskokatolicka powstaRa w Panna Maria w 1854 r., w 1885 r. powstaRo polskie Seminarium Duchowne w Detroit, w 1908 r. na stanowisko biskupa koadiutora archidiecezji chicagowskiej powoRano duchownego polskiego pochodzenia ks. PawRa Rhode, a w 1967 r. duchowny polskiego pochodzenia, ks. Jan Król, zostaR kardynaRem6. Od momentu powstania parafii w Panna Maria systematycznie rosRa liczba światyń, G w których uzDywano jeGzyka polskiego, i które budowane byRy przez imigrantów z Polski. Najlepiej obrazuje to przykRad najwieGkszego polonijnego skupiska, jakim jest miasto Chicago. Pierwsza polska parafia powstaRa tam w 1867 r. Do roku 1900, nie liczac G przedmieść i okolicznych miasteczek, funkcjonowaRo tam juzD 16 parafii polskich. Natomiast w latach 1867-1950 liczba ta wzrosRa do 427. W caRych Stanach Zjednoczonych w latach 18541860 powstaRo 11 parafii, 1861-1870 – 11, 1871-1880 – 48, 1881-1890 – 92, 1891-1900 – 119, 1901-1910 – 189. Od tego czasu spadaRa liczba powstajaG cych nowych parafii, choć jest to zrozumiaRe zwazDywszy na liczbeG kościoRów polskich juzD dziaRajacych. G W latach 1911-1920 powstaRy 82 parafie, a w latach 1921-1930 – 61. Na podstawie niepeRnych danych mozDna stwierdzić, zDe na przestrzeni caRej historii duszpasterstwa polonijnego istniaRo okoRo 900 polskich parafii. Być mozDe jednak nawet poRowa z nich juzD nie funkcjonuje jako parafie polskie. Wiadomo z pewnościa, G wedRug danych Centrum Liturgicznego w Orchard Lake, zDe z mszalika „Pan z Wami” w 1998 r. korzystaRo 270 polskich parafii oraz 45 misji i innych ośrodków duszpasterskich. Znaczy to, zDe saG to kościoRy polskie, bo w nich uzDywa sieG jeGzyka polskiego, lub jeGzyka polskiego i innych jeGzyków. Ale brak jeGzyka polskiego w liturgii nie oznacza caRkowitego zatracenia polskości parafii, stad G liczba parafii polskich 8 rzymskokatolickich jest wieGksza . Poza KościoRem Rzymskokatolickim od ponad 100 lat dziaRa na kontynencie amerykańskim, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, oraz w Polsce, Polski Narodowy Katolicki KościóR (Polish National Catholic Church, PNCC). Geneza PNCC sieGga sporów pomieGdzy polskimi wiernymi i duchownymi 6 B. L e ś, Z@ycie religijne Polonii amerykańskiej, w: Polonia amerykańska, s. 334. J. J. P a r o t, Polish Catholics in Chicago, 1850-1920. A Religious History, DeKalb 1981, s. 76-78, 233-237. 8 S. F l i s, Parafie polonijne, „Orchard Lake Good News”, Fall 1998, s. 11-19, PolishAmerican Liturgical Center, http://www.liturgicalcenter.org/index.php?a=polonia&sub=stats &sub2=polpri&art=parafiepol&lang=pl, 17.09.2009. 7 128 Pawe$ Molendowicz w Stanach Zjednoczonych a duchownymi pochodzacymi G z innych państw, gRównie z Irlandii i Niemiec. Spór dotyczyR m.in. kwestii personalnych, zwiaG zanych z obsadzaniem polskich duchownych na stanowiskach kościelnych, spraw zwiazanych G z obrzeGdami w jeGzyku narodowym, problemów wRasnościowych budynków sakralnych wybudowanych przez polskich imigrantów, jak i zasad „przywództwa” kościelnego i oporu wobec scentralizowania. Konflikty te miaRy miejsce na przeRomie XIX i XX wieku, co pod koniec pierwszej dekady XX wieku doprowadziRo do wyksztaRcenia sieG odreGbnego KościoRa. Jego powstanie wiaz GD e sieG ściśle z osobaG ks. Franciszka Hodura z parafii w Scranton w Pensylwanii, organizatora, a nasteGpnie Pierwszego Biskupa KościoRa. W Scranton do dnia dzisiejszego mieści sieG centrum organizacyjne PNCC. Pierwszym Biskupem jest od 2002 r. ks. Robert Nemkovich. W skRad PNCC w Stanach Zjednoczonych wchodzi 127 parafii z okoRo 25000 wiernych. KościóR ten funkcjonuje równiezD w Polsce. WspóRcześnie, z pojedynczymi miejscami kultu, nie odgrywa istotnej roli9. II. TYPOLOGIA POLONIJNYCH KATOLICKICH ŚRODKÓW KOMUNIKOWANIA Na przestrzeni lat polskie parafie rzymskokatolickie, jak i caRa spoReczność katolicka, staRy sieG elementem rozwijajacego G sieG dwutorowo amerykańskiego katolickiego systemu prasowego. WedRug Barbary Leś byRy to: ogólnoamerykański system prasy katolickiej i etniczne systemy prasy katolickiej. Z niewielkimi modyfikacjami przetrwaRy one po dzień dzisiejszy. W obydwu systemach uczestniczy biernie i czynnie spoReczność polonijna, choć szczególne znaczenie ma system etniczny. System prasy katolickiej rozwinaR G sieG jako odpowiedź na ataki ze strony protestantów. Natomiast prasa etniczna broniRa katolików przed atakami zarówno protestantów, jak i dokonywanych w katolickiej prasie ogólnoamerykańskiej. DbaRa o podtrzymywanie świadomości etnicznej imigrantów i ich potomków poprzez przekazywanie informacji z kraju pochodzenia, ale tezD informowaRa o sytuacji w grupie etnicznej, o relacjach z innymi grupami oraz o zDyciu i spoReczeństwie amerykańskim. Odgry- 9 S. W l o d a r s k i, The Origin and Growth of the Polish National Catholic Church, Scranton 1974; Journeying Together in Christ. The Journey Continues. The Report of the Polish National Catholic Roman Catholic Dialogue 1989-2002, ed. Ed. R. M. Nemkovich, J. C. Timlin, Huntington 2003. Polish National Catholic Church, http://www.pncc.org/, 18.09. 2009. Polski Narodowy Katolicki KościóR w RP, http://www.pnkk.com/, 18.09.2009. Misja polonijnych środków komunikowania w USA 129 waRa przez to istotnaG roleG w procesie asymilacji ze zbiorowościaG katolików amerykańskich. System katolickiej prasy etnicznej stanowiR „pomost” pozwalajacy G na wRaczenie G grup etnicznych do systemu spoRecznego katolików amerykańskich i spoReczeństwa amerykańskiego10. Odnośnie do rodzajów prasy kierowanej do Polonii, Zygmunt J. Stefanowicz uznaR: „Jeśli chodzi o siReG oddziaRywania, to – uwzgleGdniajac G takzDe pisma parafialne – prasa katolicka byRa najmocniejsza i wywieraRa najwieGkszy wpRyw na ksztaRtowanie sieG Polonii amerykańskiej”11. WspóRcześnie procesy globalizacyjne wpRywajaG na przemiany w sposobach i formach aktywności instytucji religijnych. Ulega zmianie ich rola i peRnione funkcje. StaneGRy one przed nowymi wyzwaniami, wymagajacymi G zdefiniowania ich misji w dobie unifikujacego G sieG świata. Stad G takzDe forma docierania do odbiorcy nie ogranicza sieG juzD do prasy drukowanej, ale obejmuje caRaG gameG nowoczesnych środków komunikowania. Ze wzgleGdu na sposób i formeG dotarcia do odbiorców oraz źródRo przekazu, polonijne katolickie środki komunikowania mozDna podzielić na nasteGpujace G rodzaje: 1. Prasa drukowana 1.1. Biuletyny parafialne KościoRa Rzymskokatolickiego 1.2. Biuletyny wydawane przy parafiach PNCC 1.3. Czasopisma wydawane przez hierarchów jednostek terytorialnych rzymskokatolickich 1.4. Czasopisma wydawane przez inne jednostki organizacyjne PNCC 1.5. Czasopisma stowarzyszeń katolickich 1.6. Gazety i czasopisma polskie, dosteGpne w Stanach Zjednoczonych 1.7. Czasopisma spoza Stanów Zjednoczonych, kolportowane w skupiskach polonijnych 1.8. Gazety i czasopisma świeckie, wydawane przez wydawców polonijnych w Stanach Zjednoczonych, zawierajace G liczne treści religijne 1.9. Bratniackie czasopisma zwiazane G historycznie z wyznaniem rzymskokatolickim, o treściach świeckich. 10 B. L e ś, Kośció$ w procesie asymilacji Polonii amerykańskiej. Przemiany funkcji polonijnych instytucji i organizacji religijnych w środowisku Polonii chicagowskiej, WrocRawpWarszawapKrakówp Gdańskp7ódź 1981, s. 96-98. 11 Z. J. S t e f a n o w i c z, Szkice z z@ycia Polonii amerykańskiej, Warszawa 1985, s. 315. 130 Pawe$ Molendowicz 2. Elektroniczne środki komunikowania 2.1. Portale internetowe polonijnych parafii rzymskokatolickich 2.2. Portale internetowe PNCC 2.3. Newslettery publikowane w Internecie lub rozsyRane do prenumeratorów drogaG elektronicznaG 2.4. Pozaparafialne portale internetowe. 3. Radio i telewizja 3.1. Radio Maryja i Telewizja Trwam 3.2. Audycje radiowe zwiazane G z ośrodkami katolickimi 3.3. Programy i audycje świeckie, zawierajace G treści religijne. Ad. 1.1. Na przestrzeni lat wydawane byRy przy polskich kościoRach biuletyny, które w wyniku stopniowej, ale w efekcie caRkowitej likwidacji analfabetyzmu oraz zmniejszania kosztów wydania i rozwoju techniki, rozpowszechniane byRy w spoRecznościach parafialnych. WspóRcześnie powszechne jest wydawanie przez parafie swoich organów drukowanych lub elektronicznych. Treści biuletynów peRniaG funkcjeG informacyjna, G z elementami ewangelizacyjnymi. W biuletynie parafii św. Jacka w Chicago znajdujaG sieG staRe informacje o mszach, sakramencie spowiedzi, chrztach, ślubach, dane personalne i adresowe. Publikowane saG niedzielne rozwazDania oraz wiadomości o darczyńcach, akcjach z udziaRem wiernych, organizacjach przykościelnych, polskiej szkole i innych inicjatywach realizowanych przez duszpasterzy i parafian. CzeGść biuletynu publikowana jest w jeGzyku polskim, czeGść w angielskim. Podobna, G choć nieco ubozDsza, G struktureG ma biuletyn niedzielny wydawany przy kościele ŚwieGtej Trójcy i Polskiej Misji Duszpasterskiej w Chicago. RózDni go od poprzedniego wyRacznie G polski jeGzyk publikacji. Biuletyny zawierajaG zazwyczaj takzDe informacje o zRozDonych ofiarach, innych przychodach i wydatkach. DwujeGzyczny biuletyn parafii św. Floriana w Hamtramck publikuje liczne fotografie z parafialnych uroczystości. Biuletyn parafii i Ośrodka Polonijnego Jana PawRa II w Yorba Linda równiezD jest dwujeGzyczny, treściowo z przewagaG ogRoszeń parafialnych i tekstów religijnych (komentarzy, modlitw, myśli). Podobne cechy i struktureG zawiera pismo Narodowego Sanktuarium Matki BozDej Jasnogórskiej w Doylestown. Tu jednak reklamowane saG równiezD instytucje świeckie. Tygodnik parafialny kościoRa św. StanisRawa Kostki w Brooklynie zawiera juzD tylko proste informacje. ZnacznaG jego czeGść stanowiaG ogRoszenia. Charakterystyczne, zDe na jednej stronie ukazywaRy sieG te same informacje w dwóch jeGzykach. Biuletyn parafii św. Jacka w Detroit jest natomiast w peRni anglojeGzyczny. Poza zwykRymi informacjami, publikuje np. ogRoszenia o sprzedazDy polskich potraw, przygotowanych przez miejscowego proboszcza i siostry zakonne. Natomiast biuletyn Polskiej Misji Pasto- Misja polonijnych środków komunikowania w USA 131 ralnej im. ŚwieGtego Brata Alberta Chmielowskiego z San Jose publikuje przede wszystkim ogRoszenia parafialne i ogRoszenia o charakterze reklamowym. UzupeRniany jest takzDe przez drukowanie tekstów modlitw. Niektóre wydania wzbogacajaG artykuRy ewangelizacyjne. Na tym tle interesujaca G jest treść biuletynu wydawanego przy Polskiej Misji Pastoralnej Matki Boskiej CzeGstochowskiej w Pompano Beach. Poza licznymi informacjami i ogRoszeniami parafialnymi, modlitwami, tekstami duszpasterskimi, publikowane saG ogRoszenia typu „sprzedam”, „kupieG”, „dam praceG”, „szukam pracy”. CzeGść informatora stanowiaG artykuRy i ogRoszenia o zDyciu organizacyjnym Polonii na Florydzie. ZgoRa odmienne cechy ma biuletyn wydawany przy kościele, którego patronem jest St. John Cantius. Polskość kościoRa upamieGtnia jego historia, co widoczne jest juzD jednak tylko na ściennych obrazach i oRtarzu. Sam biuletyn wydawany jest w jeGzyku angielskim, a poza niekiedy pojawiajaG cymi sieG informacjami o intencjach mszalnych za zmarRych o polskobrzmiaG cych nazwiskach, nie ma tu innych akcentów dawnej etniczności parafii. Ad. 1.2 i 1.4. Dla funkcjonowania PNCC istotnaG roleG ma wydawanie biuletynów parafialnych tegozD KościoRa. Pod wzgleGdem ukRadu treści i struktury nie rózDniaG sieG zasadniczo od pism wydawanych przez parafie rzymskokatolickie, np. pisma parafii PNCC takich, jak Holy Family w McKeesport, Holy Trinity w Kewanee, Our Lord’s Ascension w Bethlehem, Sacred Heart of Jesus w Canonsburg, St. John the Baptist w Frackville, St. Joseph’s w Davie. Niektóre pisma jednak wieGcej miejsca poświeGcajaG czRonkom parafii, np. pismo All Saints Cathedral w Chicago, czy tezD kwestiom duszpasterskim, np. pismo parafii Holy Name of Jesus w South Deerfield, czy tezD pismo parafii Saint Michael the Archangel w Cedar Lake. Podobnie jest z periodykami, które nie saG bezpośrednio zwiazane G z konkretnymi parafiami, np. „Acts” p pismo diecezji Buffalo-Pittsburgh. ZDaden z wymienionych tytuRów nie jest publikowany w jeGzyku polskim. Niektóre natomiast, obok tytuRu pisma lub nazwy parafii, nie umieszczaRy przymiotnika „Polish”, pozostawiajac G nazweG „National Catholic Church” (pisma parafii: Saint Michael the Archangel w Cedar Lake, Holy Name of Jesus w South Deerfield, All Saints Cathedral w Chicago). Nie saG to jednak proste biuletyny parafialne o funkcjach informacyjnych. Ad. 1.3. PrzykRadem czasopism wydawanych przez hierarchów KościoRa Rzymskokatolickiego jest miesieGcznik „Katolik” (z podtytuRem „w Archidiecezji Chicago”). Jest to pismo w wydawane w jeGzyku polskim, które „GRosi DobraG NowineG wspomagajac G Arcybiskupa Chicago w Jego roli przewodnika, nauczyciela i ewangelizatora. Dokumentuje wiareG katolików nalezDacych G do KościoRa w Archidiecezji Chicago. SRuzDy KościoRowi prezentujac G wiadomości, 132 Pawe$ Molendowicz informacje i nauczanie; jest narzeGdziem ewangelizacji i odzwierciedleniem pracy duszpasterskiej kardynaRa, biskupów, duchowieństwa i wiernych”12. Pismo redagowane jest przez Polaków i Amerykanów polskiego pochodzenia. Jego treść stanowiaG teksty dotyczace G takich zagadnień, jak: aktualności z archidiecezji, duchowość, zDycie katolickie, historia Polski i świat G narodowych, świeGta polonijne, sprawy i informacje ewangelizacyjne kardynaRa i biskupa, problemy imigracyjne, informacje z parafii, towarzystwa i zakony katolickie, informacje o nowych polskich duchownych, dane adresowe miejsc takich, jak polskie kościoRy i cmentarze, wiadomości z Watykanu, komentarze do niedzielnych czytań, zagadnienia z zakresu teologii, filozofii i etyki. W Archidiecezji Chicago wydawane jest takzDe anglojeGzyczne pismo „The Catholic New World”. Z racji tego, zDe Polonia chicagowska stanowi spory odsetek katolików na terenie archidiecezji, czasopismo to poświeGca sporo miejsca równiezD sprawom zwiazanym G z polskaG religijnościaG i Polonia. G PrzykRadem tego mozDe być wydanie z lipca 2008 r., w którym zamieszczono relacjeG z wizyty w Chicago kardynaRa StanisRawa Dziwisza. Jej autorkaG byRa Alicja PozDywio, redaktor wydań „Katolika”13. Ad. 1.5. Wśród pism polonijnych zwiazanych G z organizacjami katolickimi jest „PAPA Bulletin” (Polish American Priests Association z siedzibaG w Orchard Lake). Jest to rocznik wydawany w jeGzyku angielskim (tylko sporadycznie pojawiajaG sieG artykuRy i padajaG zwroty w jeGzyku polskim). Publikowane w nim saG treści dotyczace G polonijnych duchownych, informacje z diecezji, religijnego zDycia Polonii, kwestii duszpasterstwa, problemów organizacyjnych stowarzyszenia i duchownych polonijnych. Do nich wRaśnie jest ono adresowane. Ad. 1.6. Wśród periodyków wydawanych w Polsce, ale czytanych poza krajem, takzDe w Stanach Zjednoczonych, jest „Nasz Dziennik”. To pismo wydawane przez „Spes” SpóRka z o.o. Jego redakcja mieści sieG w Warszawie. Gazeta czytana jest przez sRuchaczy Radia Maryja. Innym pismem z zainteresowaniem odbieranym w Stanach Zjednoczonych jest tygodnik katolicki „Niedziela”. Jest ono wydawane przez KurieG MetropolitalnaG w CzeGstochowie. Choć profil „Naszego Dziennika” i „Niedzieli” jest odmienny, to mozDna odnaleźć w nich publikacje zblizDone pod wzgleGdem tematycznym i pisane 12 „Katolik” (Chicago, IL) 4(2009), nr 5, s. 2. A. P o z y w i o, Pope John Paul II's secretary pays a visit, „The Catholic New World” (Chicago, IL) 116 (2008), nr 14, s. 14. 13 Misja polonijnych środków komunikowania w USA 133 przez tych samych autorów, np. Jerzego Roberta Nowaka, który wysteGpuje takzDe w Telewizji Trwam i Radiu Maryja. W marcu 2008 r. w chicagowskim Jackowie świeGtowano jubileusz „Niedzieli”, która od 5 lat w czeGści przygotowywana jest dla czytelników amerykańskich. Podczas mszy redaktor naczelny tygodnika, ks. Ireneusz Skubiś, mówiR: „Trwa era mediów, era Internetu. Warto wieGc zadać sobie pytanie p jak wykorzystać te instrumenty do ewangelizacji? ZwRaszcza Internet. KapRani muszaG zdawać sobie spraweG, zDe gdy gRoszaG dzisiaj kazanie, to mówiaG je do ludzi majacych G w gRowach ogromny szum medialny. Bp Adam Lepa mawia, zDe w takim szumie wszystko mozDe sieG zdarzyć. «Niedziela» istnieje wieGc, by budzić świadomość religijna, G duchowa, G by uczyć spraw BozDych, by skRaniać do refleksji, do zastanowienia nad soba, G nad zDyciem, nad światem. By wygRu14 szyć szum…” . Ad. 1.7. PrzykRadem polskojeGzycznego pisma spoza Stanów Zjednoczonych i Polski, ale dystrybuowanego w środowiskach Polonii amerykańskiej, jest „Michael” (z podtytuRem „Dla Tryumfu Niepokalanej”). Jest ono wydawane w Kanadzie w rózDnych jeGzykach. Strona tytuRowa informuje, zDe to „Pismo Patriotów Katolickich dla Królestwa Chrystusa i Maryi w duszach rodzin i narodów”, „Dla sprawiedliwości spoRecznej przez EkonomieG Kredytu SpoRecznego w zgodzie z naukaG KościoRa Katolickiego i nie przez partie polityczne”15. Pismo ma charakter ewangelizacyjny i zajmuje sieG tematami zwiazaG nymi z problemami wspóRczesnego świata i religii, np. światowe finanse, kryzys zDywnościowy w Afryce, zmiany klimatyczne. Ad. 1.8. Wśród gazet i czasopism świeckich, wydawanych przez wydawców polonijnych w Stanach Zjednoczonych, zawierajacych G liczne treści religijne wymienić nalezDy miesieGcznik „Chicago Forum” i pismo „Panorama”. Obydwa majaG charakter spoReczno-kulturalny. JednakzDe drugie z nich poruszane zagadnienia prezentuje w konwencji powierzchowności i sensacji. Problematyka religijna jest tu jednym z wielu tematów skRadajacych G sieG na treść czasopisma. Dla przykRadu, w numerze pisma z lipca i sierpnia 2008 r., obok serii artykuRów o polityce, kulturze, sprawach obyczajowych i historii, zamieszczono artykuRy o nasteGpujacych G tytuRach: Św. Ojciec Pio – na tle wojujacego Y ateizmu, Wojna z Bogiem u podstaw globalizmu, Biskup D$ugosz śpiewa, tańczy i opowiada EwangelieY16. 14 Cyt. za: K. W o y n a r o w s k a, Póki my z@yjemy…, „Niedziela”. Tygodnik katolicki online, http://www.niedziela.pl/artykul_ w_niedzieli.php?doc=nd200815&nr=24, 10.05.2009 15 „Michael” (Rougemont QC, Canada) 11(2009), nr 51, s. 1. 16 „Panorama” (Chicago, IL) 27(2008), nr 15, s. 6-7, 12-13, 34. 134 Pawe$ Molendowicz MiesieGcznik „Chicago Forum” ma odmienny charakter. Obok tematów spoRecznych i kulturalnych zajmuje sieG problematykaG religijnych świat, G niesensacyjnych problemów filozoficznych i teologicznych, promuje publikacje KsieGgarni Wydawnictw Katolickich „ŹródRo”. ZnacznaG jego czeGść stanowiaG reklamy. Analiza treści obydwu czasopism pokazuje, jak rozbiezDne mogaG być sposoby i formy uczestnictwa i aktywności w spoReczności katolickiej oraz emocjonalnego rozumienia treści nauki KościoRa. Podobnie, kiedy w Polsce w 2008 r. kolportowane byRy ulotki dyskredytujace G świeGto Halloween17, w „Chicago Forum”, w październikowym numerze z 2008 r., opublikowany zostaR artykuR o historii i tradycji Wszystkich ŚwieGtych oraz jednocześnie inny, wRaśnie o pochodzeniu i obrzeGdach świeGta Halloween18. Ich opublikowanie nie wykluczaRo sieG wzajemnie, przyjmujac G wspóRistnienie wymienionych świat G za naturalne, podobnie jak naturalne jest wspóRistnienie rózDnych wyznań i grup etnicznych w Stanach Zjednoczonych. Ad. 1.9. Czasopisma bratniackie, beGdace G organami polonijnych ubezpieczalni, saG czasopismami świeckimi. JednakzDe organizacje i instytucje, przez które saG wydawane, majaG historyczne konotacje zwiazane G z określonym wyznaniem tej czeGści spoReczności polonijnej, która tworzyRa ubezpieczalnieG. Tak jest w przypadku Zjednoczenia Polskiego Rzymskokatolickiego w Ameryce (Polish Roman Catholic Union of America). PowstaRo ono w 1873 r. ZostaRo zaRozDone przez dwóch duchownych, Teodora Gieryka i Wincentego Barzynskiego. Zjednoczenie wydaje miesieGcznik (wcześniej dwutygodnik) „Naród Polski”, który zawiera tylko treści dotyczace G dziaRalności bratniackiej, produktów ubezpieczeniowych i finansów, wiadomości z poszczególnych ośrodków, dziejów Polski i obchodów rocznic wydarzeń historycznych. Pismo, którego redakcja mieści sieG w Chicago, wydawane jest w jeGzyku angielskim i polskim. Ad. 2.1. Portale internetowe polonijnych parafii rzymskokatolickich peRniaG zwykle dwojakaG roleG. FunkcjonujaG jako witryny o charakterze informacyjno-historycznym lub, czeGściej, wyRacznie G informacyjnym. Wśród tych pierwszych jest strona Bazyliki św. Jacka w Chicago (http://sthyacinthbasilica.org). Witryna informuje o postaci patrona parafii i papiezDu Janie Pawle II. Znaj- 17 „Stop Halloween”, ulotka kolportowana na terenie parafii w Bydgoszczy, 26.10.2008: „W tradycji amerykańskiej świeGto to wyglada G pozornie niewinnie. Dzieci przebrane za czarownice, wampiry, upiory, duchy czy diabRy chodzaG od domu do domu i otrzymujaG sRodycze. Jednak wszystkie te postaci w tradycji duchowości chrześcijańskiej zwiazane G saG z osobaG szatana. Pozornie niewinna zabawa mozDe stanowić przygotowanie i otwarcie sieG na siRy ZRa”. 18 „Chicago Forum” (Chicago, IL) 9(2008), nr 80, s. 1 i 10. Misja polonijnych środków komunikowania w USA 135 dujaG sieG tam równiezD informacje o duchownych, mszach świeGtych i aktualnościach. Strona publikowana jest w jeGzyku angielskim, ale znajduje sieG tam równiezD odnośnik do informacji w jeGzyku polskim. Strona kościoRa ŚwieGtej Trójcy w Chicago (http://www.trojcowo.com), poza wiadomościami o dziejach parafii, informuje o mszach, sakramentach, duszpasterzach, siostrach misjonarkach, wspólnotach parafialnych, publikuje biuletyn i audycje radiowe. Skromny i typowo informacyjny charakter ma witryna Parafii Polskiej w Los Angeles (http://pan.net/kosciol), gdzie gRównymi wiadomościami saG te, które dotyczaG odprawiania mszy świeGtych. Informacyjna, G ale rozbudowanaG witryneG prowadzi parafia św. Józefa w Denver (http://www.swietyjozef.org). Poza typowymi wiadomościami znajdujaG sieG tam informacje o polskiej szkole prowadzonej przez parafieG. Podobnie witryna parafii św. Maksymiliana Kolbe w Milwaukee (http://www.sscmmkparish.org) zawiera informacje o aktualnościach, szkole i biuletyn niedzielny. Inny charakter majaG strony informujace G o wspólnocie polskiej w miejscowości Panna Maria (http://www.pannamariatexas.com). Witryna informuje o dziaRalności Towarzystwa Historycznego, nie zaś samej parafii, aczkolwiek dzieje tegozD miasteczka saG historycznie ściśle zwiazane G z KościoRem i ojcem Leopoldem Moczygemba. G Informacje przekazywane poprzez Internet majaG szczególne znaczenie dla aktywnych parafian i osób zainteresowanych uczestnictwem w obrzeGdach religijnych i sakramentach świeGtych. Portale parafialne nie peRniaG zazwyczaj roli ewangelizacyjnej. Do rzadkości nalezDaG te, które publikujaG treści zwiazane G z przesRaniem religijnym. Takie treści czeGściej pojawiajaG sieG w portalach niezwiazanych G ściśle z parafiami, a innymi ośrodkami kultu religijnego. Ad. 2.2. PodobnaG misjeG peRniaG portale internetowe PNCC. GRównaG witrynaG KościoRa jest prowadzona przez duchownych z Scranton, czyli siedziby Pierwszego Biskupa (http://www.pncc.org). PeRni ona roleG informacyjnaG w zakresie historii, struktury, zasad wiary oraz wiedzy o parafiach PNCC. PodobnaG roleG peRni polska witryna tegozD KościoRa (http://www.pnkk.com). W Scranton mieści sieG Katedra św. StanisRawa Biskupa i MeGczennika (http://www.saintstanislauspncc.org). Jej witryna zawiera informacje o aktualnościach parafialnych, duchownych, organizacjach i szkole. Podobne informacje, zawierajace G ponadto biuletyn parafialny, znajdujaG sieG na innych stronach PNCC, np. parafii Holy Trinity w Kewanee (http://www.kewaneepncc. com), St. Joseph’s w Davie (http://www.stjosephpncc.org), St. Michael the Archangel w Cedar Lake (http://www.stmichaelpncc.org), Holy Name of Jesus w South Deerfield (http://www.holynamedeerfield.org), All Saints Cathedral w Chicago (http://www.ascpncc.org). 136 Pawe$ Molendowicz Ad. 2.3. Niektóre parafie publikujaG biuletyny w formie drukowanej i jednocześnie formie elektronicznej (pdf). Inne zaś publikujaG treści z biuletynów, jako czeGść informacji zawartych w portalach internetowych. Jeszcze inne umozDliwiajaG czytelnikom subskrybowanie drogaG elektronicznaG okresowych informatorów. Do tych ostatnich nalezDy np. National Shrine of Our Lady of Czestochowa w Doylestown – Amerykańska CzeGstochowa (http://www.czestochowa.us). Newsletter ukazuje sieG w jeGzyku polskim i angielskim. Nie jest to jednak rozpowszechniona forma dotarcia do wiernych i innych zainteresowanych odbiorców. Ad. 2.4. Wśród pozaparafialnych portali internetowych istotnaG roleG odgrywa Polish-American Liturgical Center z Orchard Lake (http://www.liturgicalcenter.org). ZostaRo ono zaRozDone w 1969 r. w celu promowania reform w liturgii po Soborze Watykańskim II i dostarczenia materiaRów do liturgii dla wspólnoty polonijnej. PrzykRadem tego jest kolportazD licznych publikacji, wśród których najistotniejszaG jest mszalik „Pan z Wami”. Centrum publikuje pieśni i hymny religijne w formie drukowanej, ale takzDe internetowej. Na stronach internetowych odnaleźć mozDna teksty i nuty pieśni religijnych, a takzDe dźwieGkowe pliki z ich melodiami. PeRni ono zatem roleG wyjatkow G aG dla caRej katolickiej zbiorowości polonijnej w Stanach Zjednoczonych, a takzDe w innych czeGściach świata, wszakzDe Internet jest środkiem komunikowania nieznajacym G granic. W tym wzgleGdzie znacznie uRatwia peRnienie misji ewangelizacyjnej i duszpasterskiej nie tylko na kontynencie amerykańskim. Ad. 3.1. Audycje Radia Maryja docierajaG na kontynent amerykański drogaG satelitarna, G internetowaG lub poprzez emisje w Radio WPNA 1490 AM w Chicago. W mieście tym, przy Belmont Ave., ma swojaG siedzibeG Centrala Radia Maryja, której dyrektorem jest o. Zbigniew Pieńkos. Telewizja Trwam odbierana jest drogaG satelitarna, G internetowaG lub poprzez emitowanie wybranych programów w telewizji Polvision w Chicago. Telewizja ta nadaje na wspólnym kanale z innymi stacjami. Audycje Radia Maryja i programy Telewizji Trwam padRy na podatny grunt, trafiajac G do tej czeGści spoReczności polonijnej, która czuRa sieG zawiedziona porozumieniami przy „okragRym G stole” i kierunkami przemian lat dziewieGćdziesiatych G w kraju. Byli to ludzie o nastawieniu bezkompromisowo antykomunistycznym i katolicko-konserwatywnym, jednoczeni przez KościóR parafialny, a nasteGpnie ideologieG i aktywność organizacyjnaG Radia Maryja. Poprzez treści audycji, rozgRośnia ta wypeRniRa lukeG w ideowym oddziaRywaniu na PolonieG. Popularność radia i telewizji wzmacniana jest przez reklamy pojawiajace G sieG w prasie katolickiej, jak np. w biuletynie parafii z Brooklynu: „W czasach Misja polonijnych środków komunikowania w USA 137 mozDliwości wielkich manipulacji ludźmi, dzieGki środkom, juzD nie tylko masowego przekazu, ale masowej manipulacji, winniśmy w imieG sRuzDby prawdzie tworzyć środki spoRecznego komunikowania. Kupujac G i instalujac G zestaw satelitarny do odbioru «Free to Air» sRuchasz RADIO MARYJA i ogladasz G TV TRWAM w ciagu G caRej doby bez zDadnych opRat miesieGcznych!! Nie zwlekaj i zadzwoń juzD dzisiaj. Zostań i Ty przyjacielem Radio Maryja i TV Trwam”19. Relacje mieGdzy PoloniaG a rozgRośniaG majaG wymiar zwrotny. Świadczy o tym wypowiedź Jerzego Roberta Nowaka, publicysty Radia Maryja i Telewizji Trwam. Po powrocie ze Stanów Zjednoczonych, w styczniu 2008 r., skomentowaR on stosunek Polonii do krajowych środków komunikowania: „W czasie rozmów tezD ciagle G mi przypominano, izD czRonkowie Polonii w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie saG przecieGtnie znacznie bardziej, jako caRość, patriotyczni, wierzacy G i antykomunistyczni nizD Polacy w kraju. Nie poddano ich tak mocnej, jak w Polsce, indoktrynacji TVN 24, Polsatu, «Wyborczej», «Wprost» czy «Newsweeka»”20. Rola Radia Maryja nie ogranicza sieG tylko do peRnienia funkcji ideowych i informacyjnych, choć te w wymiarze politycznym niejednokrotnie budzaG emocje, odgrywajaG istotnaG roleG mobilizacyjna. G W sensie instytucjonalnym Radio Maryja peRni przede wszystkim roleG organizatora zDycia polonijnego. Organizuje liczne przedsieGwzieGcia (spotkania świateczne, G pielgrzymki do Amerykańskiej CzeGstochowy, wykRady i odczyty, pikniki) i uczestniczy w akcjach oraz imprezach polonijnych i religijnych. Ad. 3.2. Polonijne parafie i ośrodki religijne w Stanach Zjednoczonych docierajaG do wiernych poprzez wRasne programy radiowe. PrzykRadem tego jest „Radio Trójcowo”, nadajace G audycje niedzielne w stacji WPNA 1490 AM w Chicago, i beGdace G dosteGpne w Internecie. StanowiaG one forum duszpasterskie i saG uzupeRnieniem kazań wygRaszanych podczas mszy świeGtych. PodobnaG roleG peRni „GRos z Amerykańskiej CzeGstochowy”. Cotygodniowe audycje nadawane przez paulinów z Doylestown odbierane saG poprzez Internet, a takzDe za pośrednictwem innych rozgRośni radiowych. Ad. 3.3. NiemaRe znaczenie dla misji katolickich środków komunikowania majaG rozgRośnie świeckie takie, jak np. Radio Rytm z Brooklynu. W niedzielnej ramówce rozgRośni znajduje sieG msza świeGta i audycje religijne. PodobnaG roleG 19 Radio Maryja oraz Telewizja Trwam w kaz@dym polskim domu w USA, „Saint Stanislaus Kostka Parish Weekly” (Brooklyn, NY, USA), 6 September 2009, s. 7. 20 J. R. N o w a k, Po spotkaniu z PoloniaY [wypowiedź w Radio Maryja, 16.01.2008], http://www.jerzyrobertnowak.com, 19.09.2009. 138 Pawe$ Molendowicz odgrywa polska Telewizja Silesia (TVS). W sobotnie i niedzielne wieczory czasu amerykańskiego telewizja emituje przesRanie Ojców Paulinów z Amerykańskiej CzeGstochowy oraz inne programy, np. relacje z pielgrzymki do tegozD miejsca kultu religijnego. Program ten odbierany jest drogaG satelitarna. G Świeckie środki komunikowania peRniaG doniosRaG roleG w upowszechnianiu wiedzy religijnej i w docieraniu z treściami przesRań religijnych do świeckich ludzi KościoRa. III. FUNKCJE POLONIJNYCH KATOLICKICH ŚRODKÓW KOMUNIKOWANIA A PROCESY GLOBALIZACYJNE Prasa polonijna ksztaRtowaRa sieG od drugiej poRowy XIX wieku, choć jej wRaściwy rozwój nastapiR G w kolejnym stuleciu. PeRniRa szereg funkcji. PomagaRa m.in. w rozwijaniu postaw patriotycznych, przyczyniaRa sieG do rozwoju identyfikacji religijnej, przyspieszaRa procesy przemian spoRecznych, sprzyjaRa rozwojowi i krystalizacji ideologii stanowiacej G podstaweG określenia miejsca Polonii w relacjach z PolskaG i spoReczeństwem amerykańskim, pomagaRa uczyć dzieci jeGzyka polskiego i kultur ludowych, sprzyjaRa rozwojowi nowej kultury polonijnej, uczestniczyRa we wspóRzawodnictwie czRonków Polonii o pozycjeG spoRecznaG21. Funkcje peRnione wspóRcześnie przez praseG katolickaG saG odzwierciedleniem potrzeb i interesów spoReczności polonijnej, rozumianej równiezD jako grupa religijna, oraz determinantów wynikajacych G z procesów globalizacji i unifikujacego G sieG świata. NalezDaG do nich: p funkcja informacyjna, realizowana jako jednokierunkowy przekaz ze strony duchowieństwa do parafian, lub jako forum wymiany informacji mieGdzy duchownymi a parafianami i pomieGdzy parafianami, p funkcja kulturalno-oświatowa, przejawiajaca G sieG w promowaniu polskiej kultury narodowej i etnicznej, w tym imprez kulturalnych, jeGzyka polskiego i edukacji polonijnej, p funkcja historyczna, polegajaca G na sukcesywnym informowaniu o wydarzeniach zwiazanych G z historiaG Polski, o obchodach rocznic tych wydarzeń oraz na ksztaRtowaniu opinii i historycznego światopogladu G uwzgleGdniajacego G szczególnaG roleG Polski w dziejach świata, 21 H. Z n a n i e c k a - 7 o p a t a, Polscy Amerykanie. Wspó$zawodnictwo o pozycjeY spo$ecznaY w grupie etnicznej, WrocRawpWarszawapKrakówpGdańskp7ódź 1986, s. 87-88. Misja polonijnych środków komunikowania w USA 139 p funkcja ewangelizacyjna, realizowana poprzez publikowanie treści religijnych w kontekście mozDliwości ich praktycznej realizacji w zDyciu osobistym, p funkcja polityczno-ideologiczna, przejawiajaca G sieG w ksztaRtowaniu opinii o politycznym obliczu Polski, rzadziej Stanów Zjednoczonych, polityków i partii politycznych; funkcja ta jest ściśle zwiazana G z ksztaRtowaniem umiejeGtności interpretacji historii i kreślenia wizji przyszRości, p funkcja eksplanacyjna, polegajaca G na wyjaśnianiu przyczyn i skutków procesów toczacych G sieG w świecie wspóRczesnym, w zgodzie z zasadami religijnymi lub ideologicznymi wyznacznikami linii programowych redakcji, p funkcja integracyjna, polegajaca G na jednoczeniu spoReczności imigrantów i Amerykanów polskiego pochodzenia wokóR wspólnej religii i tradycji oraz identyfikacji w ramach katolicyzmu amerykańskiego, p funkcja adaptacyjna, uRatwiajaca G dostosowanie sieG spoReczności imigrantów do warunków spoRecznych w Stanach Zjednoczonych. Katolickie środki przekazu poprzez te funkcje oddziaRujaG na spoReczność polonijna, G ale saG one takzDe wynikiem procesów globalizacyjnych przeRomu stuleci. Wśród elementów charakteryzujacych G globalizacjeG sa: G integracja i dezintegracja (fragtegracja) oraz osRabianie i wzmacnianie poczucia wRasnej odreGbności (glokalizacja)22. Jeśli zatem spoReczność katolicka w Stanach Zjednoczonych ulega procesom amerykanizacyjnym, rozumianym jako osRabienie ilościowej pozycji parafii etnicznych na rzecz spoReczeństwa globalnego (czego przejawem jest wzrost znaczenia prasy archidiecezjalnej), to jednocześnie nasteGpuje nie rozwój, lecz wzmocnienie wybranych parafii etnicznych (czego przejawem jest dojrzewanie parafialnego systemu komunikowania). Ponadto, jeśli nasteGpuje osRabienie etniczno-religijnej odreGbności na rzecz ogólnospoRecznej laickości i amerykanizacji, to równocześnie toczaG sieG procesy wzmacniania poczucia odreGbności religijnej katolików wobec wyznawców innych religii. Sprzyja temu prasa katolicka polskojeGzyczna, zarówno peRniaca G funkcje informacyjne, ewangelizacyjne, jak i kulturalno-oświatowe. Istotne jest jednak i to, zDe procesy wzmacniania poczucia odreGbności oraz integracji z grupaG etnicznaG przybierajaG czeGsto formeG symboliczna, G nie zaś gReGboka. G W procesach globalizacyjnych istotnaG roleG odgrywa wspomniana integracja i dezintegracja. Ta pierwsza mozDe przejawiać sieG w dwóch pRaszczyznach: 22 E. P o l a k, Ekspansja komercyjnej kultury konsumpcyjnej jako jeden z przejawów globalizacji, w: Stawiać pytania szukać odpowiedzi. KsieYga dedykowana Profesor Urszuli ŚwieYtochowskiej, red. A. Chodubski, E. Polak, Sopot 2008, s. 467. 140 Pawe$ Molendowicz ogólnoamerykańskiej i etnicznej. Innymi sRowy, integracja mozDe dotyczyć caRej spoReczności katolickiej w Stanach Zjednoczonych i być wynikiem procesów asymilacyjnych jednostek i grup etnicznych, ale mozDe być tezD jednoczeniem sieG wRaśnie w ramach grup etniczno-religijnych, parafialnych. Choć przez caRy okres funkcjonowania instytucji katolickich na terenie Stanów Zjednoczonych miaRy miejsce procesy wyodreGbniania sieG i budowania parafii etnicznych, a takzDe procesy przeciwne – asymilacyjne, amerykanizacyjne, to jednak ów ostatni trend wspóRcześnie nasiliR sieG. Na przykRadzie parafii polskich mozDna stwierdzić, zDe z tradycyjnych rodzimych dzielnic Polacy i Amerykanie polskiego pochodzenia saG wypierani badź G z powodów niezalezDnych (np. mieszkańcy polskiej dzielnicy w rejonie kościoRa pw. św. StanisRawa Kostki w Chicago, kolebki Polonii, oraz kościoRa pw. ŚwieGtej Trójcy w latach pieGćdziesiatych G XX wieku zmuszeni byli do przeniesienia sieG z uwagi na budoweG drogi szybkiego ruchu w kierunku centrum Chicago23, podobne zjawiska zaobserwować mozDna w Nowym Jorku i innych skupiskach polonijnych, gdzie realizowane saG nowoczesne inwestycje budowlane), badź G tezD przez inne grupy etniczne (taka sytuacja ma miejsce choćby w Chicago m.in. w rejonie parafii św. WRadysRawa, ŚwieGtej Trójcy i Bazyliki św. Jacka), albo w wyniku podniesienia statusu materialnego zakupujaG domy w rejonach przedmieść miasta lub w dzielnicach zamozDniejszych (tak dzieje sieG równiezD w aglomeracji chicagowskiej, gdzie trwajaG procesy migracyjne z dawnych polskich dzielnic do np. Niles i Park Ridge). Jest to jedna z przyczyn przenoszenia sieG do kościoRów amerykańskich, z jeGzykiem angielskim i prasaG zwiazan G aG z diecezjami i archidiecezjami. Ów wyzDszy stopień ogólności literatury katolickiej jest krokiem ku zatraceniu bezpośrednich emocjonalnych kontaktów z parafiaG i tradycjaG narodowa. G Poczatkowo G wieGzi z parafiaG istnieja, G utrzymywane saG podczas niedzielnych mszy świeGtych, z czasem jednak ulegajaG caRkowitemu zerwaniu. Dotyczy to szczególnie mRodych pokoleń Polish Americans. Poprzez rozproszenie i atomizacjeG spoReczności polonijnej tracaG na znaczeniu formy i treści przekazywane przez katolickie polonijne środki komunikowania. JuzD w drugiej poRowie minionego stulecia Barbara Leś zauwazDyRa, zDe generalna tendencja przemian religijności katolików amerykańskich zmierza w kierunku: p zmiany charakteru wiary religijnej na bardziej selektywna, G zinternalizowanaG i prywatna, G p spadku uczestnictwa w praktykach religijnych, 23 G. P o t a c z a R a, Polacy na Trójcowie. Dzieje kościo$a pw. ŚwieYtej Trójcy w Chicago, Poznań 2007, s. 27. Misja polonijnych środków komunikowania w USA 141 p spadku powoRań, p spadku liczby dzieci uczeGszczajacych G do katolickich szkóR, p braku akceptacji nauki KościoRa w sprawach moralności, p braku akceptacji ingerencji KościoRa w sprawy ogólnospoReczne, p zaniku autorytetu KościoRa w rozwiazywaniu G wazDnych codziennych 24 problemów parafian . Biorac G pod uwageG posteGpujace G procesy asymilacyjne i „wtapianie” sieG spoReczności polonijnej w spoReczeństwo amerykańskie, a takzDe posteGpujac G aG laicyzacjeG zDycia spoRecznego, problematykeG nowych wyzwań dla prasy katolickiej nalezDy ujać G w kontekście roli ksieGzDy w parafiach polskich i amerykańskich. Zdaniem ks. WRadysRawa Gowina, dyrektora Polskiej Misji Duszpasterskiej w Chicago, „wierni muszaG mieć kapRana, który ich rozumie. KościóR jest ten sam, ale drogi, po których idaG ludzie do Boga, saG rózDne i one saG naznaczone pewnymi zwyczajami”25. Jest to postawa charakteryzujaca G roleG kapRana w zbiorowości etnicznej, katolickiej. Akcentuje konieczność dostosowania sieG do zwyczajów rodzimej grupy etnicznej, a wieGc specyficznych norm, czeGsto „przywiezionych” ze „starego kraju” i przekazanych nasteGpnemu pokoleniu. SpoReczność polska i polonijna w Stanach Zjednoczonych ulega nieustannym przemianom pod wzgleGdem jakościowym i ilościowym. Obok tych imigrantów, którzy przybyli do Ameryki kończac G tam szlak II wojny światowej, mieszkajaG tezD i ci, którzy wiedzeG o wojnie zdobywali korzystajac G z literatury, a czeGsto przede wszystkim z przekazu kinowego. SaG i ci, którzy beGdac G potomkami imigrantów, w sposób niedoskonaRy wRadajaG jeGzykiem polskim, ale czujaG mentalne przywiazanie G do polskiej obyczajowości religijnej. SaG wreszcie i ci, którzy zasymilowani ze spoReczeństwem amerykańskim, „wtopili sieG” w spoReczność religijnaG ogólnoamerykańska, G badź G ulegli procesom laicyzacji. Jeszcze inni, wyksztaRcajac G nowy system kulturowy, stali sieG uczestnikami procesów inkulturacyjnych, w których uczestniczyRy parafie polonijne26. Na tym tle jawi sieG szczególna rola polskich duszpasterzy w zDyciu polonijnym. 24 L e ś, Z@ycie religijne Polonii, s. 333. Czy kośció$ św. Trójcy przez@yje ponownie renesans? Rozmowa z dyrektorem Polskiej Misji Duszpasterskiej w Chicago, ks. W$adys$awem Gowinem, S.Chr., w: W. B i a R a s i ew i c z, W kreYgu chicagowskiej Polonii. Szkice o czasach minionych i ludziach, których przewaz@nie juz@ nie ma, Chicago 2001, s. 251. 26 Zob. M. C z e r w i ń s k a, Inkulturacyjna rola parafii polonijnej w USA na przyk$adzie wybranych parafii polonijnych z Chicago, Detroit i Nowego Jorku (1867-1976), „Studia Polonijne” 28(2007), s. 243-272. 25 142 Pawe$ Molendowicz Edward Walewander uznaR, zDe wśród polskich imigrantów i Polonii amerykańskiej dziaRajaG ksieGzDa z Polski, którzy mogaG nie rozumieć kultury amerykańskiej i historii KościoRa. TworzaG opinie powierzchowne i majaG uprzedzenia do amerykańskiego zDycia religijnego. MogaG dobrze sRuzDyć nowej emigracji, ale nie majaG wspólnego jeGzyka ze starszym pokoleniem. WedRug Edwarda Walewandera istnieje potrzeba specjalnego przygotowania ksieGzDy w celu wspóRpracy z duchownymi amerykańskimi i ze świeckimi. Wśród Polonii dziaRajaG tezD ksieGzDa amerykańscy polskiego pochodzenia. MajaG oni kRopoty z porozumiewaniem sieG z najnowszaG emigracjaG i nie rozumiejaG sensu polonijnego duszpasterstwa. Tymczasem powinni znać podstawy historii Polski i jeGzyk polski, aby sprawować w nim liturgieG. Powinni być równiezD dosteGpni do dyspozycji wiernych w wieGkszym zakresie nizD ksieGzDa w Stanach Zjednoczonych. Wreszcie dziaRajaG ksieGzDa amerykańscy bez polskich korzeni. Kierowani saG do polskich parafii z powodu braku innych ksieGzDy lub zaniedbań miejscowego ordynariusza. Oni równiezD powinni przygotować sieG do pracy w parafii, rozumieć podstawowe zdania w jeGzyku polskim, poznać historieG i kultureG kraju. ByRby to wazDny gest szacunku wobec Polaków, a w szczególności tych, którzy parafieG budowali27. PODSUMOWANIE WspóRcześnie ma miejsce proces ograniczania roli prasy drukowanej na rzecz Internetu. Ma on szereg aspektów. Przede wszystkim Internet staje sieG coraz popularniejszym środkiem wymiany informacji. Nie wymaga „wysiRku” zwiazanego G z koniecznościaG zakupu prasy, jest tańszy i Ratwiejszy w odbiorze. Pozwala jednocześnie korzystać z informacji publikowanych przez rózDne redakcje. W przypadku prasy drukowanej wymagaRoby to zakupu rózDnych gazet, co zwiazane G jest z wyzDszymi kosztami dotarcia do wiadomości. W kwestii katolickich środków komunikowania zaletaG korzystania z portali parafialnych jest ich permanentność publikacji. Biuletyny drukowane dosteGpne saG tylko w kościoRach i czeGsto tylko w czasie odprawiania mszy świeGtych. Internet dociera do odbiorów bez ograniczeń czasowych, a ponadto, w zalezDności od polityki redakcyjnej, nierzadko pozwala sieGgnać G do informacji archiwalnych. Biuletyny, czeGsto w formacie pozwalajacej G na wydruk zblizDony do 27 E. W a l e w a n d e r, Rola kap$ana polskiego wśród Polaków zagranica, Y w: Kszta$towanie sieY elit polonijnych, red. J. Knopek, Bydgoszcz 2003, s. 182-183. Misja polonijnych środków komunikowania w USA 143 prasy drukowanej, przechowywane saG na serwerach i dosteGpne saG niejednokrotnie nawet w postaci archiwalnej, umozDliwiajacej G przeczytanie wiadomości i innego typu tekstów sprzed kilku lat. Wzrost roli elektronicznych środków masowego komunikowania powoduje jednak konieczność przedefiniowania roli prasy drukowanej. Publikowanie w prasie prostych informacji w formie wieści z Polski nie jest juzD pozDadane. G Wiadomości te saG bowiem ogólnodosteGpne, stad G w celu zaczerpnieGcia wiedzy o „starym kraju” nie trzeba dokonywać zakupu gazet i czasopism, które i tak zwykle zawierajaG treści opóźnione w stosunku do informacji internetowych, co zwiazane G jest z cyklem wydawniczym i procesem druku. Codzienna prasa polonijna mozDe stać sieG pozDadanym G źródRem wiedzy o samej Polonii. Informacje o niej nie saG bowiem, poza nielicznymi wyjatkami G (niektóre gazety i czasopisma polonijne, szczególnie bratniackie, programy emitowane w Telewizji Polonia, biuletyny Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a takzDe pisma naukowe i popularnonaukowe), przedmiotem zainteresowań polskich środków komunikowania. Wiadomości o Polonii nie saG równiezD powszechnie przedmiotem zainteresowania macierzystych środków komunikowania kraju osiedlenia. „Sprawy polonijne” mogaG być treściaG polonijnych środków komunikowania. ZblizDony kierunek ewolucji prasy polonijnej sugeruje, w odniesieniu do swojej redakcji, Wojciech BiaRasiewicz, redaktor naczelny najpoczytniejszej polonijnej gazety „Dziennik Zwiazkowy”, G którego redakcja mieści sieG w Chicago: „Nas zaczyna bardziej interesować to, jak zDyje Polonia w Stanach Zjednoczonych. ZDebyśmy mieli wiadomości z Florydy, z Kalifornii, ze Wschodniego WybrzezDa, zDebyśmy wymieniali te informacje mieGdzy soba” G 28. „Wiadomości polonijne” mogaG zatem wysteGpować samodzielnie, badź G wspóRistnieć z wiadomościami z kraju pochodzenia i osiedlenia oraz, w przypadku środków katolickich, treściami religijnymi i zwiazanymi G z organizacjaG zDycia wspólnoty. Misja wymiany informacji o samej Polonii jest wyrazem specjalizacji posteGpujacej G równolegle z procesami globalizacyjnymi przeRomu XX i XXI wieku. Przejawem tych procesów saG takzDe treści biuletynów parafialnych. Te spośród nich, które zawierajaG treści dotyczace G rodzimej kultury i spraw spoRecznych, skutecznie mogaG zasteGpować inne tytuRy prasowe. PozostaRe saG tylko informatorami, badź G forum wymiany informacji o spoReczności parafialnej p polonijnej i katolickiej badź G wyRacznie G katolickiej. Wszystkie jednak majaG 28 Wywiad z W. BiaRasiewiczem, redaktorem naczelnym „Dziennika Zwiazkowego”, G przeprowadzony przez P. Malendowicza, Chicago, IL, USA, 12.08.2008. 144 Pawe$ Molendowicz ograniczony zasieGg z uwagi na posteGpujac G aG nieaktywność religijnaG mRodszej czeGści spoReczności polonijnej lub jej zainteresowanie obrzeGdami w formie amerykańskiej, radosnej, stosunkowo luźnej i nieskreGpowanej konwenansami. Prasa PNCC pod wzgleGdem strukturalnym nie odbiega od prasy rzymskokatolickiej. Jednak jej misjaG nie jest kultywowanie jeGzyka polskiego. Świadczy o tym fakt, zDe w biuletynach uzDywany jest z reguRy jeGzyk angielski. WedRug ks. Stephena Wlodarskiego z PNCC jeGzyk ma bowiem drugorzeGdne znaczenie, a najistotniejsze jest uznanie etnicznej przeszRości29. Dla ksztaRtowania religijnej przyszRości etniczność nie stanowi jednak kwestii wazDkiej. Prasa PNCC i Radio Maryja odgrywajaG istotnaG roleG w zakresie organizacji zDycia spoReczności polonijnej. Te dwa odmienne treściowo rodzaje środków komunikowania opisujaG i promujaG zasady zDycia religijnego, ściśle powiazaneG go z zDyciem świeckim. Prasa PNCC nie obejmuje jednak tematycznie kwestii szeroko rozumianej polityki. Jej funkcje ideowe odnoszaG sieG do sfery zDycia spoRecznego w wymiarze wiary, pracy, rodziny, lokalnej spoReczności. Elektroniczne środki przekazu docierajaG poza parafie. MisjaG drukowanej prasy katolickiej, biuletynowej, nie jest zatem zainteresowanie nowych czRonków wspólnot parafialnych. Internet natomiast jest środkiem komunikowania, z którym, pomimo licznych udogodnień, nalezDy sieG „spotkać” z wRasnej inicjatywy. Portale parafialne nie „atakuja” G w sposób, w jaki czyni to reklama telewizyjna. Ponadto, mimo rozlegRych mozDliwości, odgrywajaG gRównie roleG informacyjna, G rzadziej ewangelizacyjna. G Zatem, i prasa drukowana, i witryny internetowe majaG na celu utrzymanie obecnego stanu liczbowego czRonków parafii, wzmocnienie instytucjonalne, uRatwienie wiernym dosteGpu do „usRug” kościelnych i identyfikowania sieG z grupaG parafialna. G JednakzDe Internet jest środkiem anonimowym, zdalnym i nie wymaga bezpośredniego uczestnictwa w mszy świeGtej i personalnej Raczności G z innymi wiernymi. Próby dotarcia z sakramentem spowiedzi, komunia, G kazaniami i innymi elementami zDycia religijnego do spoReczności parafialnej nigdy nie zastapi G aG aktywności osobistej. Pozbawione saG bowiem emocjonalnej sfery przezDywania doznań religijnych. To one wRaśnie stanowiaG o istocie tozDsamości religijnej. 29 S. W l o d a r s k i, The Origin and Growth, s. 206: „If Americans of Polish heritage, or at least those of the P.N.C.C. had been willing to learn the Polish language, there would have been no problem. However, the language could not be forced on anyone. (…) It is not the language by itself that should receive the greatest attention, but rather, its ideological, spiritual and cultural aspects. Exclusive use of the English language by Americans of Polish descent does not necessarily mean the rejection of their Polish heritage. Language is of secondary importance. The primary and most important issue being aware of and accepting one's ethnic background”. Misja polonijnych środków komunikowania w USA 145 THE MISSION OF THE POLISH CATHOLIC MEDIA IN THE UNITED STATES IN THE PERIOD OF GLOBALISATION AND THE UNIFYING WORLD S u m m a r y This paper discusses various forms of activities and the mission of the Polish media linked with the Roman Catholic Church and the Polish National Church in the United States in the beginning of the twenty-first century. Its purpose is to diagnose various forms of activities undertaken by church institutions with regard to information provided to recipients, and to define the contents of of their mission/and function. The Poles and Polonia in the United States are recipients of parochial bulletins that make up the main form of communication within a parish. Furthermore some essential functions are fulfilled by the Internet, including Catholic radio and television broadcasting companies. The Catholic media fullfil the following functions in the Polish communities and Polonia in America: informative, cultural and educational, historical, evangelisational, political and ideolological, explanatory, integrative, and adaptive. Some of them play a special role in the globalising world. They strengthen the ethnic community, and also hep it to integrate itself with American society. Translated by Jan K$os S:owa kluczowe: Stany Zjednoczone, Polonia w Ameryce, katolickie środki komunikowania. Key words: the United States, Polonia in America, the Catholic media.
