prof. dr hab. Sławomir I. Bukowski

Prof. dr hab. Sławomir I. Bukowski, prof. zw.
Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny
im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu
Wydział Ekonomiczny
Katedra Biznesu i Finansów Międzynarodowych
Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Justyny Sikory pt. „Reforma systemu koordynacji
polityk budżetowych w strefie euro” (Warszawa 2016), przygotowanej pod kierunkiem
naukowym prof. dr hab. Leokadii Oręziak, prof. zw.
A.
Ocena problemu badawczego, tezy badawczej i hipotez badawczych,
metod badawczych
Recenzowana praca składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów, zakończenia, listy skrótów,
spisu tabel i wykresów, bibliografii, (łącznie 330 stron). Z uwagi na temat, problem
badawczy, zastosowane metody badawcze pracę kwalifikuję do dyscypliny „ekonomia”.
Przedmiotem badań doktorantki jest reforma systemu koordynacji polityk budżetowych w
strefie euro.
Temat pracy został właściwie sformułowany.
Doktorantka sformułowała cel badawczy następująco: „Celem badawczym rozprawy
jest dokonanie krytycznej oceny zasad funkcjonowania strefy euro oraz reform w obszarze
koordynacji polityk budżetowych, które zostały wprowadzone w następstwie kryzysu
zapoczątkowanego w 2007 roku. Rozprawa powinna przyczynić się do zidentyfikowania
głównych problemów strukturalnych strefy euro oraz możliwych kierunków dalszych reform
(w tym unii budżetowej), które zabezpieczyłyby państwa członkowskie przed narastaniem
zadłużenia publicznego oraz nierównowag makroekonomicznych.”(s. 6).
1
Ogólnie rzecz
biorąc, cel jest poprawnie sformułowany, ale przed słowami „oceny zasad…” powinno się
dodać “analizy i ..). Przecież ocena następuje po uzyskaniu rezultatów w drodze analizy.
Warto też zwrócić uwagę na to, że w latach 2007-2012 mieliśmy do czynienia z recesją
gospodarczą, na którą nałożył się szok ekonomiczny w postaci kryzysu finansowego, którego
pierwotne źródła leżały na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych Ameryki.
Następnie, konsekwencją recesji i kryzysu finansowego oraz kilku innych przyczyn były
kryzysy fiskalne w niektórych krajach Unii Europejskiej, w tym obszaru euro. Recenzent
pisał o tym m.in. w pracach: S.I. Bukowski, Economic and Monetary Union – Current Fiscal
Disturbances and the Future, “International Advances in Economic Research” An official
Publication of the International Atlantic Economic Society. Special Issue “The Greek
Financial Crisis”, Guest Editor: Nicholas Apergis, Volume 17, Number 3 (2011), ss. 274-287;
S.I. Bukowski, Economic Crisis or the Crisis of Economics, [w:] J. Sepp, D. Frear (eds), The
Economy and Economics after Crisis, BWV Berliner Wissenschafts-Verlag, Berlin 2011, ss.
29-42; S.I. Bukowski, Globalna recesja czy kryzys ekonomii?, „Acta Universitatis Lodziensis.
Folia Oeconomica” nr 248 – „Konkurencyjność i innowacyjność gospodarki a bezrobocie”,
Łódź 2011, ss. 23-38. Doktorantka powinna też „zajrzeć” do bardzo ważnej naukowo pracy:
R. Barczyk, K. Konopczak, M. Lubiński, K. Marczewski, Synchronizacja wahań
koniunkturalnych. Mechanizmy i konsekwencje, Wydawnicwo UE Poznań, Poznań 2010.
Piszę o tym, bowiem w następnych częściach pracy doktorantka posługuje się nieprecyzyjnie
terminem kryzys. Jednym z kluczowych problemów, który powinien zostać wyjaśniony na
początku pracy jest relacja: recesja- szok ekonomiczny- kryzys fiskalny.
Doktorantka poprawnie sformułowała tezę pracy: „Kryzys finansów publicznych
występujący w państwach członkowskich strefy euro ma podłoże systemowe i wynika z
konstrukcji strefy euro – stworzenia unii monetarnej bez centralnej polityki budżetowej.
Reformy systemu koordynacji polityk budżetowych wprowadzone w latach 2010-2013
2
charakteryzują się wieloma słabościami i są niewystarczające, by skutecznie oddziaływać na
państwa członkowskie strefy euro w celu ograniczenia narastania zadłużenia publicznego.” (s.
6). W tym miejscu mam jedno zastrzeżenie, warto chyba posługiwać się szerszym pojęciempolityka fiskalna, a nie budżetowa. Pojęcie to semantycznie lepiej koresponduje z pojęciem
federalizm fiskalny, o którym autorka pisze w dalszej części pracy.
B.
Konstrukcja pracy i ocena merytoryczna oraz formalna treści pracy
Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów. Struktura pracy jest logiczna. Doktorantka
rozpoczyna pracę dwoma rozdziałami teoretycznymi. A następnie przechodzi w kolejnych
rozdziałach do analizy empirycznej. Taki układ pracy jest przejrzysty.
Rozdział pierwszy pt. „Finanse publiczne jako element polityki gospodarczej”
obejmuje zagadnienia funkcji finansów publicznych w gospodarce, polityki budżetowej i jej
narzędzi, długu publicznego, federalizmu fiskalnego. Rozdział jest całkiem udany. Na uwagę
zasługuje dobra prezentacja federalizmu fiskalnego w Stanach Zjednoczonych Ameryki i w
Republice Federalnej Niemiec. Doktorantka dobrze „ porusza się w teorii ekonomii” i
zaprezentowała w tym rozdziale główne stanowiska dotyczące finansów publicznych i
polityki gospodarczej w teorii ekonomii głównego nurtu.
Uwagi do rozdziału I:
- s. 21 Pisząc o poglądach P. Krugmana, warto byłoby przytoczyć poglądy oponentów z
innych szkół ekonomii.
- podrozdział 1.3.2 – zabrakło odwołania się do wyników badań nad niekeynesowskimi
zachowaniami gospodarki (Gavazzi, M. Pagano, S. Gupta, B. Clements, E. Baldacci i C.
Mulas-Grandos, A. Rzońca i inni).
- w części dotyczącej federalizmu fiskalnego zabrakło odwołania do pracy: S. Bukowski,
Political Integration and Fiscal Federalism in the American Dollar Area and the Eurozone,
3
[w:] W. Bieńkowski, J. Brada, M. Radło, Reaganomics Goes Global. What Can the EU,
Russia and Other Transition Countries Learn from the USA?, Palgrave Macmillan, New
York, London 2006, ss. 205-216.
W rozdziale drugim pt. „Polityka budżetowa w procesie integracji gospodarczej i
walutowej w Europie” doktorantka podjęła próbę analizy w procesie europejskiej integracji
gospodarczej. Rozdział jest poprawnie skonstruowany.
Uwagi do rozdziału II:
- problem korzyści i kosztów uczestnictwa w unii ekonomicznej i monetarnej został
potraktowany zdawkowo, a przecież problem federalizmu fiskalnego i polityki fiskalnej
pojawia się w kontekście strat stabilizacyjnych, szoków asymetrycznych itd.;
- podrozdział 2.3 – za dużo historii powszechnie znanej; ta część nie jest zbyt istotna z punktu
widzenia przedmiotu bada dań w pracy;
- w rozważaniach o federalizmie fiskalnym w unii monetarnej nie wzięto pod uwage wielu
ważnych stanowisk, jak np. R. Mundella;
- doktorantka nie ustosunkowała się do tzw. „Konsensusu Brukselsko-Frankfurcki” (BrusselsFrankfurt Consensus)1, a przecież była to ważna koncepcja i ważny glos w dyskusji naukowej
nt. funkcjonowania obszaru euro.
- ‘Podsumowanie” – tekst niezbyt precyzyjny i nasuwa się pytanie: a co z ta polityka fiskalną?
W rozdziale trzecim pt. „ Wpływ kryzysu gospodarczego na sytuacje gospodarczą i
stan finansów publicznych państw strefy euro- podjęte działania antykryzysowe”
doktorantka analizuje sytuację makroekonomiczną oraz
zjawiska w obszarze finansów,
konkurencyjność gospodarek tego obszaru, główne przyczyny kryzysu oraz podjęte działania
antykryzysowe w krajach obszaru euro.
1
W 2003 roku niezależna grupa ekonomistów utworzona z inicjatywy Prezydenta Komisji Europejskiej
przygotowała raport „ An Agenda for Growing Europe”, który zawierał koncepcje reform w UE i krajach
członkowskich, które powinny zapewnić wzrost gospodarczy, wzrost konkurencyjności. Główna idea tego
raportu nazwana została „Konsensusem Brukselsko-Frankfurckim”. Zob. Sapiro A., Aghion P., Bertola G.,
Hellwig M., Pisani-Ferry J., Rosati D., Viňals J., Wallace H., Buti M., Nava M., Smith P.M., 2003.
4
Uwagi do rozdziału III:
- sądzę, że lepiej byłoby, gdyby na początku rozdziału doktorantka sformułowała pewne
hipotezy, a następnie je zweryfikowała, to uczyniłoby rozdział bardziej przejrzystym;
- Doktorantka nie uwzględniła wśród przyczyn głębokości recesji i kryzysu fiskalnego
problemu elastyczności/sztywności rynków, w tym rynku pracy;
- należało również wskazać, że większość tzw. „ pomocy” dla Grecji jest przeznaczona na
spłatę zadłużenia wobec banków niemieckich, francuskich, brytyjskich, włoskich i innych
(Niemcy stanęli wobec alternatywy- „pomoc” Grecji albo w perspektywie pomoc własnym
bankom- wierzycielom Grecji).
Rozdział czwarty pt. „ Reformy w obszarze koordynacji polityk budżetowych państw
strefy euro wprowadzone w latach 2010-2013” został poświęcony prezentacji i analizie oraz
ocenie głównych reform w obszarze koordynacji polityk budżetowych wprowadzonych w
latach 2010-2013.
Uwagi do rozdziału IV:
- jak się mają poglądy P. De Grauwe dotyczące unii politycznej do „Konsensusu BrukselskoFrankfurkiego”?
- s. 209 – warto byłoby odnieść się do obaw dotyczących przyjęcia Paktu Fiskalnego z punktu
widzenia teorii i wyników badań empirycznych dotyczących niekeynsowskich zachowań
gospodarki.
Poza tym rozdział jest interesujący i wskazuje na dużą pracę, jaką włożyła doktorantka w
analizę problematyki instytucjonalnej.
Rozdział piaty pt. „ Determinanty przyszłego kształtu strefy euro-reformy w kierunku
unii budżetowej” dotyczy przyszłości obszaru euro. Autorka przytacza tu wiele argumentów
za unią budżetową , za federalizmem fiskalnym.
Uwagi do rozdziału V:
5
- Generalna uwaga- są argumenty przeciw federalizmowi, formułowane nie tylko przez R.
Mundella, ale również przez wielu innych ekonomistów. Szkoda, że tych głosów w dyskusji
nie przytoczono.
Interesująca jest treść podrozdziału 5.1.5 o zasadach wyjścia ze strefy euro. Jest to niezwykle
aktualne w kontekście sytuacji gospodarczej Grecji i Cypru.
C. Wnioski
Recenzowana rozprawa doktorska stanowi oryginalne rozwiązanie problemu
naukowego, sformułowanego w postaci tezy badawczej. Stanowi również istotny wkład w
dyskusję nad problematyką rozwoju i konkurencyjności regionów.
Doktorantka udowodniła tezę badawczą sformułowaną w pracy.
Język pracy jest poprawny i przejrzysty. Odwołania do źródeł i ich wykorzystanie jest
poprawne.
Treść rozprawy i zastosowane procedury badawcze, wskazują na obszerną ogólną
wiedzę teoretyczną doktorantki i metodologiczną w zakresie ekonomii, a także umiejętność
samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Uwagi krytyczne zawarte w recenzji są istotne
w ocenie pracy, ale nie pomniejszają jej walorów naukowych, a jak sądzę mogą być
przydatne dla doktorantki w przypadku redagowania pracy dla celów wydawniczych.
Rozprawa w spełnia warunki określone w art. 13.1 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o
stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (z
późniejszymi zmianami) dotyczące rozpraw doktorskich.
6
Wnioskuję, zatem o dopuszczenie rozprawy doktorskiej mgr Justyny Sikory do publicznej
obrony w dziedzinie nauk ekonomicznych w dyscyplinie ekonomia.
Radom, 31 marca 2016 r.
7