Recenzja nr 1

Lublin, 2015-06-02
Dr hab. Ewa Humeniuk
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Zakład Patologii i Rehabilitacji Mowy
Ul. Staszica4/6
20-081 Lublin
Recenzja rozprawy doktorskiej
lek. med. Anny Wierzbińskiej-Stępniak
pt. „Polimorfizm receptora estrogenowego α, a funkcje poznawcze kobiet po
menopauzie”
Prezentowana rozprawa doktorska poświęcona jest bardzo aktualnym
zagadnieniom,
jakie
stanowią
czynniki
warukujące
poziom
funkcjonowania
starzejącego się społeczeństwa. W 2000 roku osoby mające więcej niż 65 lat stanowiły
około 18%, a w 2050 roku będą stanowić 30% społeczeństwa Europejskiego, na tle
stale zmniejszającego się przyrostu naturalnego. Te zmiany demograficzne niosą za
sobą
rozmaite
konsekwencje,
między
innymi
konieczność
pogłębionego
zainteresowania funkcjonowaniem osób starszych we wszystkich aspektach ich życia–
fizycznym, psychicznym i społecznym.
Układ pracy jest charakterystyczny dla tego typu opracowań. Obejmuje 12
rozdziałów (wprowadzenie, cel pracy, metodyka, wyniki badań, dyskusja, wnioski)
spisanych na 154 stronach starannie przygotowanego maszynopisu. Tekst ilustrowany
jest 24 rycinami oraz 49-oma tabelami. Rozprawa zawiera wykaz użytych skrótów,
streszczenia w jezyku polskim i angielskim oraz aneks. Układ redakcyjny pracy i szata
edytorska nie budzą zastrzeżeń.
1
W rozdziale Wprowadzenie (25 stron) Doktorantka omawia wyczerpujaco takie
zagadnienia jak zmiany w organizmie kobiety w przebiegu menopauzy oraz rola
estrogenów i recetorów estrogenowych. W dalszej cześci rozdziału poddaje
szczegółowemu opisowi wpływu estrogenów na OUN oraz zaburzenia poznawcze
w procesie starzenia. Zarówno układ jak i treść rozdziału Wprowadzenie jest stosowny
do celu pracy. Rozdział jest dobrze udokumentowany cytowanymi pozycjami
z literatury zagadnienia. Stanowi ważny element rozprawy i jest dowodem rzetelnego
przygotowaniay Autorki do podjecia badań w danym zakresie.
Wątpliwości recenzenta dotyczące treści zawartych w tym rozdziale budzi
stwierdzenie Doktorantki “Z pośród pozostałych neuroprzekaźników nie stwierdza się
u ludzi starszych istotnych zmian w poziomie kwasu gamma-aminomasłowego
(GABA)” str 30. Badania wskazują, że spadek poziomu GABA ma istotny związek ze
starzeniem się mózgu, gdyż powoduje wzrost reakcji neuronów na niespecyficzne
bodźce, co skutkuje min. przeciążeniem informacyjnym. Ponadto Autorka wspomina o
ogólnym spowolnieniu w przebiegu wszystkich czynności u ludzi starszych. Warto
byłoby podkreślić, że jest to spowodowane także przerzedzeniem sieci dendrytów
(eliminacja niezbędnych połączeń), co skutkuje spowolnieniem przewodzenia
synaptycznego. W innym miejscu rozdziału Doktorantka pisze „Pogorszeniu ulegają
zarówno inteligencja płynna jak i skrystalizowana”, str. 32. Według dotychczasowych
badań z wiekiem rośnie inteligencka skrystalizowana (społeczna), jako nabyta w toku
uczenia się i gromadzenia doświadczenia. W języku potocznym nazywana jest ona
mądrością życiową. Stanowi ona prototypową cechą starości a zarazem jedną z
nielicznych, pozytywnych cech w obrazie człowieka starego, obecnych w mentalności
społecznej.
Cele pracy i założenia zostały jasno i logicznie sformułowane. Doktorantka
postawiła sobie trzy cele, na które składaja się: ocena związku polimorfizmu receptora
estrogenowego α ze stężeniem estradiolu u kobiet po menopauzie oraz związek tych
dwóch czynników ze stanem funkcji poznawczych. Sformułowano ponadto cztery
hipotezy badawcze.
W rozdziale Metodyka pracy Autorka omówiła szczegółowo poszczczególne
kroki eksperymentalne. Projekt realizowano w 2013 roku w Instytucie Medycyny Wsi,
2
a na jego przeprowadzenie uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej. Badaniam objeto
210 kobiet. Kryteria włączenia i wyłaczania podane są jednoznacznie i nie budzą
wątpliwości. Rozdział zawiera również opis metod badawczych, które w moim
przekonaniu są adekwatne i pozwalaja na realizację postawionych celów. Także
metody statystyki opisowej i porównawczej nie budzą zastrzeżeń.
W rozdziale Wyniki Doktorantka prezentuje szczegółową analizę statystyczną,
niezwykle obszernego materiału. Wyniki wykonanych pomiarów przedstawiono
w postaci tabel i wykresów. Recenzent chciałby jednak zuważyć, że przejrzystość
niektórych wykresów jest niewystarczająca (1,2,9,12,16,18). Podsumowujac ocenę
rozdzialu Wyniki chciałabym podkreślić, że obfituje on w oryginalne obserwacje
o dużym znaczeniu poznawczym i potencjale praktycznym.
Rozdział Dyskusja zawarty na 19 stronach zasługuje na szczególne
wyróżnienie. Jest to rozdział interesujacy i bardzo dobrze napisany. Dużą wartość
merytoryczną zawiera fragment dotyczący wpływy poziomu estrgenów i HTZ na
poziom funkcji poznawczych. Wywód naukowy jest logiczny i spójny. Autorka
przedstawiła własne wyniki w kontekście dotychczasowej wiedzy i właściwie dobrała
cytowane piśmiennictwo. Dyskutowane wyniki innych autorów interpretowane są
prawidłowo i stanowią istotny element dyseratcji, dowodząc dojrzałości naukowej
doktorantki.
Uzyskane wyniki zostały podsumowane przez doktorantkę w postaci 8-miu
jasno sformułowanych wniosków, do których Doktorantka w pełni została
uprawniona.
Pomimo tego, że celem pracy nie było badanie zależności pomiedzy zmiennymi
socjodemograficznymi a poziomem funkcji poznawczych, to jednak analiza tego
zagadnienia obejmuje 11 stron pracy. Wynika z niej, że istnieją istotne zależności
między wykształceniem i charakterem wykonywanej pracy a stanem funkcji
poznawczych u kobiet po menopauzie. Wyniki te są dość jednoznaczne i wydają się
mieć dość duże znaczenie, dlatego zdaniem recenzenta powinny być przedstawione we
wnioskach.
Doktorantka przytacza w swej pracy 251 pozycji bibliograficznych z lat 19822014, 42 opublikowane zostały po 2010 roku. Cytowane są prace autorów polskich
3
i zagranicznych. Użycie wszystkich wymienionych pozycji piśmiennictwa jest w pełni
uzasadnione a ich wybór świadczy o bardzo dobrym przygotowaniu Doktorantki do
analizy i selekcji źródeł.
Spis bibliograficzny został przygotowany w kolejności alfabetycznej. Brakuje
w nim jednolitych zasad podawania bibliografii (kropki, przecinki, odstępy, rok
publikacji). W dwóch pozycjach brakuje roku publikacji (pozycje 82 i 217).
Podsumowanie
Przedstawiona praca stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego
i spełnia kryteria rozprawy doktorskiej zgodnie z wymogami Ustawy o stopniach
naukowych i tytule naukowym. Praca ma wysoką wartość poznawczą, która może być
zastosowana w praktyce. Dowodzi umiejętności samodzielnego prowadzenia pracy
naukowej oraz znajomości przedstawionego przez Doktorantkę obszaru wiedzy.
Zakres opracowanych zagadnień mieści się w dziedzinie nauk medycznych
w dyscyplinie medycyna.
Z obowiazku recenzenta wskazałam na pewne niedoskonałości pracy
doktorskiej. Ponieważ są one nieliczne i dotyczą kwestii marginalnych, nie
umniejszają mojej jednoznacznie pozytywnej oceny rozprawy.
Stwierdzam, że praca doktorska lekarz medycyny Anny Wierzbińskiej-Stępniak
spełnia wszelkie wymogi stawiane rozprawom na stopień doktora nauk medycznych,
dlatego zwracam się do z wnioskiem do „Rady Naukowej Istytutu Centrum Zdrowia
Matki Polki” o dopuszczenie lek. med. Anny Wierzbińskiej-Stępniak do dalszych
etapów przewodu doktorskiego.
4