postanowienie uzasadnienie - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego

Sygn. akt I ACz 248/14
POSTANOWIENIE
Dnia 28 lutego 2014 r.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny w składzie:
Przewodniczący Wiceprezes SA:
Jacek Gołaczyński (spr.)
Sędzia SA:
Jan Gibiec
Sędzia SA:
Małgorzata Lamparska
po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2014 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu
sprawy z powództwa: S. S.
przeciwko: B. S.
o rozwód
na skutek zażalenia powódki
na postanowienie Sądu Okręgowego w Świdnicy
z dnia 25 listopada 2013 r., sygn. akt I C 1728/13
w przedmiocie odrzucenia pozwu
p o s t a n a w i a:
uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 25 listopada 2013 r., sygn. akt Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w pkt I odrzucił
pozew S. S. przeciwko
B. S. o rozwód; w pkt II zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Świdnicy na rzecz adwokata Ł. Ś.
pełnomocnika powódki z urzędu kwotę 442,80 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego. W uzasadnieniu
Sąd wskazał, że zgodnie z art. 19 rozporządzenia Rady (WE) Nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego
jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących
odpowiedzialności rodzicielskiej, jeżeli przed Sądami różnych państw członkowskich zawisły spory dotyczące
rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa to Sąd, przed którym wytoczono powództwo później, z urzędu
zawiesza postępowanie do czasu stwierdzenia właściwości Sądu, przed którym najpierw wytoczono powództwo.
Powódka wniosła sprawę o rozwód w dniu 29 sierpnia 2013 r., z kolei mąż powódki (pozwany w niniejszej sprawie)
wniósł sprawę przed Amtsgericht B.
w Niemczech, tj. w dniu 22 sierpnia 2013 r. (nr sprawy N2S5F496/13 S).
Sąd Okręgowy uznał, że nie ma podstaw do zawieszenia postępowania, gdyż pozwany przedstawił wiarygodne dowody
na okoliczność daty wniesienia sprawy rozwodowej, zaś powódka na rozprawie potwierdziła, iż jej adwokat otrzymał
pozew rozwodowy od jej męża i taka sprawa rzeczywiście zawisła przed Amtsgericht B.. Ponieważ sprawa pomiędzy
tymi samymi stronami o to samo roszczenie wcześniej zawisła przed sądem niemieckim, Sąd w Polsce nie ma
jurysdykcji do jej rozpoznania.
Strona powodowa nie zgodziła się z tym orzeczeniem i zaskarżyła je, wnosząc o dopuszczenie odbycia się procesu w
Polsce ze względu na zaistniałe wyjątkowe okoliczności w postaci doświadczenia przemocy i dyskryminacji ze strony
pozwanego wobec rodziny. Powódka podniosła, że o złożeniu przez pozwanego wniosku o rozwód w Niemczech została
poinformowana 4 września 2013 r., natomiast wcześniej, nie wiedząc o zamiarze męża, złożyła pozew o rozwód dnia
29 sierpnia 2013 r. w Polsce. Następnie wystąpiła do Sądu niemieckiego B.
o możliwość przeniesienia sprawy rozwodowej i innych postępowań procesowych do Sądu polskiego, jednak nie
otrzymała odpowiedzi. Zwróciła się także o pomoc do organizacji (...) w celu uzyskania pomocy pełnomocnika.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Podstawą rozstrzygnięcia kwestii jurysdykcji krajowej w sprawach
o rozwód między państwami członkowskimi Unii Europejskiej są przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003
z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich
oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000
(Dz. Urz. UE L 338 z 23.12.2003, s. 243-271), zwanego rozporządzeniem Bruksela II bis. W rozpatrywanej sprawie
zastosowanie znajduje art. 19 rozporządzenia, bowiem ustalenia wymaga kolejność wytoczenia powództw przez
strony przed sądem niemieckim i polskim. W myśl art. 19 ust. 1 rozporządzenia, jeżeli przed sądami różnych
państw członkowskich zawisły spory dotyczące rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa, to sąd, przed który
wytoczono powództwo później, z urzędu zawiesza postępowanie do czasu stwierdzenia właściwości sądu, przed który
najpierw wytoczono powództwo. Z kolei zgodnie z art. 19 ust. 3 rozporządzenia, jeżeli stwierdzona zostanie właściwość
sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo, to sąd, przed który wytoczono powództwo później, stwierdza
brak swej właściwości na rzecz tego sądu. Warunki uznania powództwa za wytoczone określone zostały w art. 16
rozporządzenia.
Do skutecznego wytoczenia powództwa dochodzi:
a) w czasie, w którym zostało wniesione do sądu pismo wszczynające postępowanie lub dokument równorzędny, pod
warunkiem, że powód po dokonaniu tego nie zaniedbał podjąć kroków, jakie powinien był podjąć w celu osiągnięcia
skutku w postaci doręczenia pisma pozwanemu lub
b) jeśli dokument ma być doręczony przed złożeniem go w sądzie, w czasie, kiedy został doręczony organowi
odpowiedzialnemu za doręczenie, pod warunkiem, że powód po dokonaniu tego, nie zaniedbał podjąć kroków, jakie
powinien był podjąć w celu złożenia tego dokumentu w sądzie.
Nałożony na sąd w art. 19 ust. 1 rozporządzenia obowiązek zawieszenia postępowania należy interpretować w ten
sposób, że po otrzymaniu wiadomości
o toczącej się sprawie w innym państwie członkowskim sąd powinien w pierwszej kolejności sprawdzić, przed którym
sądem wcześniej wytoczono powództwo
w rozumieniu art. 16 rozporządzenia. Jeżeli sąd uznałby, że najpierw wytoczono powództwo przed sądem innego
państwa członkowskiego, powinien zawiesić postępowanie na podstawie art. 19 rozporządzenia, lecz tylko do
czasu orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego co do jurysdykcji. W przypadku gdy sąd innego państwa
członkowskiego, przed którym wytoczono powództwo wcześniej, uznałby się za właściwy, sąd, przed którym
wytoczono powództwo później,
powinien wydać orzeczenie stwierdzające brak swej właściwości na rzecz sądu innego państwa członkowskiego. Jeśli
natomiast sąd innego państwa członkowskiego uznałby się za niewłaściwy, sąd, przed którym powództwo zostało
wytoczone później, powinien podjąć zawieszone postępowanie i nadać dalszy bieg sprawie (por. postanowienie Sądu
Apelacyjnego w Krakwie Wydział I Cywilny
z dnia 15 stycznia 2013 r., sygn. akt I ACz 2057/12; zob. też J. Zatorska, Komentarz
do art. 19 rozporządzenia, [w:] Komentarz do rozporządzenia Rady (WE)
nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń
w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie
(WE) nr 1347/2000, LEX 2010; Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, pod red. A. Wróbla, t., 1, Warszawa
2010, s. 487 i n.).
Brak tym samym podstaw do utożsamiania faktu wcześniejszego wytoczenia powództwa przed sądem jednego z
państw członkowskich z przyznaniem mu właściwości w sprawie na mocy rozporządzenia Bruksela II bis. Celem
zawieszenia postępowania przewidzianego w cytowanym powyżej przepisie rozporządzenia jest właśnie zbadanie
jurysdykcji przez sąd innego państwa członkowskiego. Dopiero wynik przeprowadzonej oceny w tym zakresie
upoważnia sąd, przed którym sprawa zawisła później, do podjęcia określonych czynności w postępowaniu.
W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy odrzucił pozew po stwierdzeniu,
że skoro sprawa wcześniej zawisła przed sądem niemieckim, sąd polski nie ma jurysdykcji do jej rozpoznania. Wbrew
jednak jednoznacznej dyspozycji zawartej
w art. 19 rozporządzenia, Sąd I instancji nie zawiesił postępowania do czasu stwierdzenia przez inny sąd swojej
właściwości. Poprzestanie przez sąd, przed którym powództwo zostało wytoczone później (tj. w tym przypadku sąd
polski), na ustaleniu kolejności wniesienia pozwów przed sądami różnych państw członkowskich nie może być uznane
za prawidłowe i wystarczające do rozstrzygnięcia o jurysdykcji krajowej albo jej braku – wobec statuowanego w art.
19 wymogu zawieszenia postępowania, które rozstrzygnięcie takie powinno poprzedzać. Istnieją zatem podstawy do
uznania złożonego przez powódkę zażalenia za skuteczne, przy czym zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego
podlega uchyleniu – niezależnie od argumentacji przytoczonej w zażaleniu – z powodu niedochowania przez
Sąd wymogów określonych w rozporządzeniu Bruksela II bis.
W świetle przytoczonych powyżej okoliczności orzeczono jak na wstępie
(art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.).
MR-K