Dochodzenie roszczeń od podmiotów zagranicznych artykuł

Dochodzenie roszczeń od podmiotów zagranicznych
Realia dzisiejszej gospodarki funkcjonującej w warunkach jednolitego rynku w ramach Unii
Europejskiej, przynoszą szereg ryzyk i trudności w dochodzeniu należności pieniężnych od
nierzetelnych kontrahentów. Wielość Państw, systemów prawnych i języków powoduje, że
wytoczenie powództwa przeciwko zagranicznemu dłużnikowi wydaje się być prawdziwą mission
impossible. W rzeczywistości to tylko pozory.
Sąd właściwy
Podstawową rzeczą o której powinien pamiętać każdy zapobiegliwy przedsiębiorca jest taka, że
strony mające miejsce zamieszkania lub siedziby w różnych państwach, zawsze mogą umówić się na
to, który sąd i wedle jakiego prawa będzie właściwy dla rozstrzygania sporów mogących wyniknąć z
danego stosunku prawnego. Jest to tak zwana umowa jurysdykcyjna, od której należy odróżnić
popularny zapis na sąd polubowny (aritrażowy). Umowa taka powinna być zawarta na piśmie lub
ustnie i potwierdzona na piśmie. Przepisy dopuszczają również zawarcie jej w formie, „która
odpowiada praktyce przyjętej między stronami” lub „w handlu międzynarodowym – w formie
odpowiadającej zwyczajowi handlowemu”, ale z uwagi na pewną niedookreśloność tych zapisów
rekomenduję po prostu zawarcie umowy na piśmie.
Kwestię umów jurysdykcyjnych oraz ustalania jurysdykcji w razie braku takiej umowy reguluje
Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000r. w sprawie jurysdykcji i uznawania
orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Podstawową zasadą
(bo wywodzącą się z prawa rzymskiego) jest oczywiście, że pozew należy złożyć w państwie gdzie
pozwany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę. Celem dochodzenia roszczeń wynikających z umów
powództwo można wytoczyć przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być
wykonane. W przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych będzie to miejsce, do którego rzeczy te zostały
(lub miały być) dostarczone, w przypadku zaś świadczenia usług – miejsce, w którym, zgodnie z
umową, były świadczone.
Powództwo o zapłatę za towar dostarczony do innego państwa członkowskiego powinno być zatem
wytoczone przed sądem tegoż państwa, ale już dochodzenie roszczeń w związku np. z dostarczeniem
nam wadliwego towaru lub za szkody wywołane świadczeniem usług na terytorium Polski, właściwym
będzie sąd polski. Podobnie będzie w sytuacji, gdy kontrahent posiada w Polsce oddział, ekspozyturę,
filię lub agencję.
Prawo właściwe
Podobnie jak w przypadku wyboru jurysdykcji, stronom przysługuje swoboda wyboru właściwego
prawa mającego zastosowanie w przypadku np. wykładni umowy, treści zobowiązania,
przedawnienia i wielu innych istotnych kwestii związanych z danym stosunkiem prawnym. W razie
braku takiej umowy swoje zastosowanie znajdą przepisy Rozporządzenia nr 593/2008 z dnia 17
czerwca 2008r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych. I tak, w razie braku wyboru
prawa, właściwym będzie prawo państwa pobytu strony wykonującej charakterystyczne dla umowy
świadczenie:
- umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwa, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego
pobytu,
- umowa o świadczenie usług zaś prawu państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego
pobytu,
- umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z
nieruchomości, podlega prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona.
Z powyższego wynika – co jest ciekawe - że nierzadko sąd jednego państwa członkowskiego będzie
orzekał według prawa państwa obcego.
Europejski nakaz zapłaty
Po ustaleniu właściwego sądu i prawa, w przypadku roszczeń umownych i wynikających z prawa
pracy możemy skorzystać z trybu zwanego europejskim postępowaniem nakazowym. Zaletą tego
trybu jest to, że sad wydaje nakaz zapłaty bez „wysłuchania” pozwanego, który oczywiście ma prawo
zakwestionować nakaz ale w przypadku jego niezaskarżenia uzyskujemy tytuł wykonawczy
uprawniający do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. W treści pozwu powód wydaje
oświadczenie o prawdziwości podanych informacji oraz o świadomości sankcji za podanie nieprawdy.
Sąd bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, a po sprawdzeniu jedynie czy spełnione
zostały wymogi formalne pozwu, wydaje nakaz zapłaty.
W podsumowaniu należy zaznaczyć, że oprócz sprawdzenia kontrahenta za pośrednictwem
powołanych w tym celu instytucji, warto zastanowić się nad uregulowaniem kwestii wyboru sądu i
prawa właściwych dla rozstrzygania sporów. W tej sytuacji, można zabezpieczyć interesu obu stron
umowy na przykład wskazując jako właściwy, sąd miejsca siedziby podmiotu który wytacza
powództwo, co daje obu stronom pewien komfort w razie powstania kwestii spornych, jak również –
co istotne – skłania strony do ugodowego załatwiania sporów.