półka nowości - Alma Mater

PÓŁKA NOWOŚCI
WYDAWNICTWO UJ
Anthony Kemp-Welch
Polska pod rządami komunistów
1944–1989
Nie ustępując polskim badaczom w zakresie znajomości faktografii, autor ma nad
nimi tę przewagę, że wywodząc się spoza
kraju będącego przedmiotem jego zainteresowań, jest w stanie, po pierwsze, uciec od
utartych schematów interpretacyjnych, a po
drugie – może pozwolić sobie na pełny obiektywizm.
Marek Bankowicz
Anatomia człowieka
z elementami fizjologii
Podręcznik dla studentów i lekarzy
pod redakcją Janusza Skrzata
i Jerzego Walochy
Książka jest nowoczesnym podręcznikiem do anatomii, opracowanym przez
wielu specjalistów, pracowników zarówno
Katedry Anatomii, jak i Katedry Fizjologii
CM UJ oraz kilku zaprzyjaźnionych klinik.
Niniejsze opracowanie, o charakterze kompendium, powstało na podstawie wieloletniego doświadczenia dydaktycznego
pracowników Katedry Anatomii CM UJ i uwzględnia aktualne
nazewnictwo anatomiczne. Właściwie dobrane i starannie wykonane ryciny stanowią dodatkowy atut podręcznika. Szczególnym novum są rozdziały z zakresu fizjologii układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego i moczowo-płciowego. Studentom
wydziałów farmacji dedykowany jest zwłaszcza rozdział dotyczący leków stosowanych w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego. Materiał ten został opracowany przez specjalistów
klinicystów.
Książka jest skierowana przede wszystkich do studentów
wydziałów medycznych, a także studiów przyrodniczych.
Nowe mitologie
redakcja Jérôme Garcin
W lutym 1957 roku ukazały się Mitologie – zbiór pięćdziesięciu trzech najbardziej błyskotliwych artykułów Rolanda Barthesa opublikowanych wcześniej
w „Lettres Nouvelles”, „Esprit” i „France-Observateur”. Znakomity autor spor-
tretował francuskie społeczeństwo konsumpcyjne poprzez
jego ikony ekonomiczne, wewnętrzne, polityczne i kulturowe.
Pół wieku później Jérôme Garcin zaprasza na targowisko
XXI wieku. Każdy z autorów zebranych w książce esejów
– powieściopisarzy, socjologów, filozofów, historyków, ekonomistów i psychoanalityków – wybrał jakąś „nową mitologię” i przedstawił ją wprawdzie nie dokładnie według schematu Barthesa, lecz w jego duchu – a więc z humorem. Tom
znajdujący się w Państwa ręku stanowi zatem przedłużenie
dzieła, które – samo w sobie mitologiczne – było dla niego
inspiracją.
Niniejsza książka jest pracą zbiorową, pod redakcją
Jérôme’a Garcina, powieściopisarza i dziennikarza „Nouvel
Observateur”, który prowadzi w Radiu France Inter program
Le masque et la plume.
David Held
Modele demokracji
Niniejsza książka jest bardzo popularna wśród studentów i specjalistów na całym świecie. David Held zwięźle wprowadza czytelnika w najważniejsze problemy
demokracji od czasów klasycznej Grecji
do dziś, by następnie krytycznie omówić
obecne perspektywy demokracji. [...] Za
sprawą Modeli demokracji otrzymujemy jedyną w swoim rodzaju historię demokracji rozumianej jako koncept ideowo-polityczny. Held przedstawia znaczenie demokracji w dziejach myśli ludzkiej i zarazem pokazuje, co spowodowało,
że osiągnęła ona pozycję – jak pisze – najlepszego spośród
wszystkich możliwych porządków.
Marek Bankowicz
Kazimierz Sikora
Grzeczność językowa wsi
cz. I System adresatywny
Merytorycznie bogata, oryginalna
w podjętej tematyce, wykorzystująca
ogromny materiał, analizująca wiele odniesień do dawnych i współczesnych relacji między językiem a kulturą polskiej
wsi, nienaganna metodologicznie – takie
pozytywne określenia przychodzą mi na myśl, kiedy czytam i mam najkrócej scharakteryzować pracę dr. Kazimierza
Sikory poświęconą językowej grzeczności w gwarach. Autor bardzo dobrze wybrał tę dialektologiczną problematykę
badawczą. Jest to ostatni już moment, kiedy można jeszcze
uchwycić resztki żywego dawniej na wsi polskiej wiejskiego modelu grzeczności – stojącego w wyraźnej opozycji do
modelu ogólnego (można go nazwać miejskim lub pańskim).
Praca ta wymagała nie tylko żmudnych, dzisiaj bardzo trudnych, badań terenowych, ale i wielkiej odwagi, aby ją w ogóle podjąć.
Kazimierz Ożóg
ALMA MATER nr 129
87
Polska scena polityczna
Środowiska – komunikacja polityczna
– strategie
pod redakcją Katarzyny Sobolewskiej-Myślik, Agnieszki Hess, Krzysztofa Kowalczyka
Niniejsza publikacja jest realizacją koherentnie zaprojektowanego przedsięwzięcia naukowego dotyczącego polskich partii
politycznych i systemu partyjnego w jego funkcjonalnym ujęciu
wobec społeczeństwa. Warto podkreślić nowatorską konceptualizację opracowania, która wyraża się w udanym połączeniu
wątków teoretycznych i syntezujących oraz politycznych realiów i wyników badań empirycznych przeprowadzonych przez
autorów. Bardzo wartościowy naukowo okazał się także interdyscyplinarny ogląd badawczy i zróżnicowane ujęcie tematu przez
politologów, medioznawców, socjologów oraz prawników.
Celem przedsięwzięcia było zarejestrowanie wspomnień z tego
przełomowego okresu. W rozmowie ze mną rektor Uniwersytetu
Jagiellońskiego prof. Karol Musioł określił ten cel lapidarnie, niemniej jednak jasno: – Chodzi o to, aby ten okres historii Uniwersytetu nie był opisany wyłącznie na podstawie akt Służby Bezpieczeństwa PRL-u. To będzie jeden z kroków ku temu.
[...] Nie weryfikowałem podanych informacji. Nie konfrontowałem wypowiedzi różnych osób, nie usiłowałem, drogą iteracji
rozmów, dotrzeć do jednolitego obrazu. Nie studiowałem żadnych
zachowanych dokumentów z tamtego okresu.
Rozmowy są źródłem subiektywnym i niepełnym, co wynika
z samej natury wspomnienia osobistego. W każdym przypadku na
własne zapamiętanie – lub nie – wydarzeń wpływa nieunikniony,
rozmywający wpływ czasu: wspomnienia nakładają się, daty i osoby umykają z pamięci, zamazują się. Wszystkie przeprowadzone
rozmowy mają jedną niepowtarzalną wartość: są próbą utrwalenia
minionych wydarzeń, tak ważnych dla naszych dziejów.
ze wstępu autora
z recenzji Tadeusza Godlewskiego
Karolina Golemo
Obraz Polski i Polaków we Włoszech
Poglądy, oceny, opinie
Książka ma charakter szkicu socjologiczno-kulturoznawczego i dotyczy współczesnych wyobrażeń o Polsce i Polakach
we Włoszech. Sięga jednak również do historycznych relacji polsko-włoskich, w których kształtowało się wzajemne postrzeganie
obu narodów. Poszukiwania elementów obrazu Polski i Polaków
(od czasów drugiej wojny światowej do dziś) koncentrują się na
trzech różnych źródłach: opiniach ekspertów do spraw polskich we
Włoszech, artykułach z włoskich gazet oraz wybranych włoskich
dziełach literackich i filmowych. Na tle kontaktów polsko-włoskich
ostatnich dziesięcioleci zaznaczają się główne przełomy i towarzyszące im przemiany w postrzeganiu „dalekiego kraju ze wschodu”
i jego mieszkańców.
Czasy „Solidarności”
na Uniwersytecie Jagiellońskim
1980–1989
we wspomnieniach
pod redakcją Andrzeja Kobosa
Tom przynosi 26 rozmów z pracownikami Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkami
„Solidarności” w latach 1980–1989. Są to
wspomnienia o zaangażowaniu rozmówców
w ruch „Solidarności” na Uniwersytecie i w regionalnych strukturach „S”, o atmosferze panującej wówczas na Uniwersytecie
oraz o działaniach, które zmieniły jego kształt nie tylko w owych
latach, ale w sposób oczywisty wpłynęły na lata przyszłe. Niektóre rozmowy dotyczą także wydarzeń z okresu wcześniejszego,
wszystkie jednak – takie bowiem przyjęto założenie – kończą się
na roku 1989.
88
ALMA MATER nr 129
KSIĘGARNIA AKADEMICKA
„Solidarność”
Uniwersytetu Jagiellońskiego 1980–1989
Wybór dokumentów
Pozytywnym rezultatem dyskusji toczonych w ostatnich latach przez badaczy zajmujących się najnowszymi dziejami Polaków
było zwrócenie uwagi na konieczność odwoływania się do różnych typów źródeł. Aby
ułatwić to zadanie przyszłym autorom historii
„Solidarności” Uniwersytetu Jagiellońskiego, zdecydowaliśmy się
na zestawienie w niniejszym tomie dwu różnych informacji źródłowych: wytworzonych przez sam związek oraz pochodzących z materiałów gromadzonych przez Służbę Bezpieczeństwa. Oba te zbiory
informacji nie są wobec siebie symetryczne pod względem zawartości, toteż trudno byłoby tu dopatrywać się „lustrzanego odbicia”
minionych wydarzeń. Są to raczej dwa – częściowo dopełniające się,
niekiedy wzajemnie weryfikujące – ciągi informacyjne.
Pozostając zatem przy tych właśnie dwu typach materiałów,
dokonajmy ich ogólnej charakterystyki. Do pierwszego zaliczymy
dokumenty sporządzone przez poszczególne struktury uniwersyteckiej, rzadziej regionalnej czy ogólnokrajowej, „Solidarności”,
przede wszystkim powstałe w ramach działań Komisji Zakładowej, oraz biuletyny wewnątrzzwiązkowe bądź też wypowiedzi
poszczególnych jej członków z tego czasu. Ich zakres tematyczny
obejmuje w pierwszej kolejności różne aspekty życia uczelni jako
instytucji akademickiej o ogólnopolskim znaczeniu, miejsca pracy
wielu ludzi i ich życia codziennego, ale są i takie, które odnoszą
się do spraw zasadniczych, jakimi żył wówczas kraj. Drugi zestaw
materiałów stanowią dokumenty peerelowskiej policji politycznej,
tj. różnych struktur Służby Bezpieczeństwa (o innych agentach tajnych służb, w tym przede wszystkim wojskowych, niestety, dotąd
nic prawie nie wiemy). Malują one dla odmiany obraz uniwersyteckiej „Solidarności” jako groźnego przeciwnika, którego trzeba
rozpoznać, a następnie obezwładnić i unieszkodliwić w obronie
socjalistycznego ustroju.
WYDAWNICTWO UNIVERSITAS
Nieśmiertelni. Krypta Zasłużonych
na Skałce
pod redakcją Franciszka Ziejki
[...] Pod koniec lat siedemdziesiątych
XIX wieku zdecydowano się stworzyć
w Krakowie, na Skałce, swoistą filię wawelskiego panteonu królów i bohaterów,
którą nazwano Kryptą Zasłużonych. W ten
sposób zapisana trwale w dziejach Polski
śmiercią św. Stanisława, a podniesiona do
rangi ważnego ośrodka kultu religijnego przez Jana Długosza,
który oddał ją pod opiekę sprowadzonych z Jasnej Góry paulinów, Skałka stała się drugim po wawelskiej katedrze miejscem
wiecznego spoczynku wielkich pisarzy, ludzi sztuki, uczonych
– swoistym nowym panteonem. W Krypcie Zasłużonych spoczywa dziś trzynastu „królów duchów” naszej narodowej kultury: od Jana Długosza po Czesława Miłosza. Dwoje wybitnych
twórców polskiej kultury: Aleksander Brückner i Karolina Lanckorońska, uczczonych tu zostało pamiątkowymi tablicami.
Tym wielkim synom polskiego narodu poświęcona jest ta
książka. Podejmując pracę przy niej, kierowaliśmy się jedną intencją: możliwie szerokiego upowszechnienia wiedzy o ludziach,
którzy trwale zapisali się w naszej kulturze, którzy wnieśli do
niej znaczący wkład. Nie chodziło w tym wypadku o opracowania naukowe, ale o możliwie przystępne nakreślenie sylwetek
twórców, których uczczono w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
Zdecydowaliśmy, że będzie to dzieło wielu autorów. Mimo niemałych trudności udało się ostatecznie zebrać grono osób, które
zgodziły się uczestniczyć w przedsięwzięciu. Nie narzucano autorom jednego schematu prac. Uznaliśmy, że w owej różnorodności ujęć tkwić będzie dodatkowa wartość publikacji.
Książka składa się z dwóch części. W części I umieściliśmy
kilka rozpraw o Skałce. Znalazły się tu zatem dwie rozprawy
nieżyjących już autorów: Marii Krasnowolskiej i Ireny Kmietowicz-Drathowej o dziejach Skałki w pierwszych wiekach naszej
historii oraz Józefa Lepiarczyka o zbudowanym w I połowie
XVIII wieku, do dziś istniejącym kościele na Skałce. Rozprawy
te, zamieszczone w mało dostępnych czasopismach naukowych,
nie straciły swej wartości naukowej. Nadto znalazły się w tej
części rozprawy byłego przeora zakonu paulinów ojca prof.
Andrzeja Napiórkowskiego o dziejach obecności paulinów na
Skałce oraz piszącego te słowa – o okolicznościach powstania
Krypty Zasłużonych. Część II, zasadnicza, zawiera sylwetki 15
„nieśmiertelnych”, których prochy złożono na Skałce lub też
których uczczono tu pamiątkowymi tablicami.
Post scriptum
W związku z zapełnieniem Krypty Zasłużonych na Skałce
w grudniu 2005 pojawił się pomysł jej rozbudowy i powiększenia o obiekt Centrum Edukacyjno-Muzealnego. W styczniu
2006 roku rozpoczęła działalność Fundacja „Panteon Narodowy
na Skałce”, której założycielami zostali: Klasztor oo. Paulinów
na Skałce oraz Polska Akademia Umiejętności. Staraniem Fundacji w latach 2007–2008 przeprowadzono na Skałce badania
archeologiczne, a także przygotowano się do ogłoszenia konkursu na ostateczny projekt architektoniczny nowej inwestycji.
Niestety, wiosną 2009 roku Klasztor oo. Paulinów wycofał się
z przedsięwzięcia, wskutek czego została także rozwiązana Fundacja.
W zaistniałych okolicznościach jesienią 2009 roku niżej podpisany wystąpił z nową inicjatywą: budowy Panteonu Narodowego w podziemiach barokowego kościoła św. św. Piotra i Pawła,
stojącego przy Trakcie Królewskim w Krakowie (ul. Grodzka
52). Do pomysłu tego zdołał przekonać metropolitę krakowskiego
kardynała Stanisława Dziwisza, rektorów krakowskich publicznych szkół wyższych, a także władze Polskiej Akademii Umiejętności. Ostatecznie w dniu 31 maja 2010 roku został podpisany akt notarialny powołujący do życia nową fundację: „Panteon
Narodowy”, którą tworzą: jedenaście działających w Krakowie
publicznych uczelni (Uniwersytet Jagielloński, Akademia Sztuk
Pięknych, Akademia Muzyczna, Akademia Górniczo-Hutnicza,
Uniwersytet Ekonomiczny, Politechnika Krakowska, Uniwersytet Pedagogiczny, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna, Akademia Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Rolniczy, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II), Polska Akademia Umiejętności oraz
Kuria Metropolitalna Krakowska. [...]
Członkowie założyciele Fundacji przyjęli statut, który, między innymi, przewiduje powołanie do życia kapituły „Panteonu”.
To ona będzie w przyszłości podejmować decyzje o pochówku
osób szczególnie zasłużonych dla Polski i polskiej kultury „u
Piotra i Pawła”. Kapituła składać się ma z przedstawicieli instytucji o uznanym historycznie i społecznie wysokim poziomie akceptacji i zaufania. Liczyć będzie maksymalnie dziewięć
osób.
Fundacja zamierza tak poprowadzić prace w podziemiach
kościoła św.św. Piotra i Pawła oraz w wirydarzu, aby pierwszy etap budowy Panteonu zakończyć we wrześniu 2012 roku
– w 400. rocznicę śmierci spoczywającego w krypcie tego kościoła księdza Piotra Skargi, jednego z najwybitniejszych pisarzy
i hagiografów polskich z przełomu XVI i XVII wieku.
Należy wierzyć, że inicjatywa ta zakończy się sukcesem i że
w Krakowie w ciągu kolejnych kilkudziesięciu-kilkuset lat ludzie szczególnie zasłużeni dla ojczyzny, przede wszystkim dla
narodowej kultury, znajdą wieczny spoczynek w Panteonie.
Chodzi o to, aby pamięć o nich przetrwała jak najdłużej, wzbogacając o prawdziwe wartości tożsamość narodową kolejnych
pokoleń Polaków. Nadzieję tę wiązać należy przede wszystkim
z planowanym przez Fundację prowadzeniem pracy edukacyjnej wśród młodych Polaków w celu zachowania w ich pamięci
dorobku tych, którzy spoczywają w nekropolii królewskiej na
Wawelu, w Krypcie Zasłużonych na Skałce, jak i tych, którzy
w przyszłości spoczną w Panteonie Narodowym przy kościele
św.św. Piotra i Pawła.
Franciszek Ziejka
ALMA MATER nr 129
89
MAŁOPOLSKI ZWIĄZEK
REGIONALNYCH TOWARZYSTW KULTURY
WOJEWÓDZKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W KRAKOWIE
Małopolska.
Regiony – regionalizmy
– małe ojczyzny XII
Regionalizm jest przedmiotem zainteresowania nauki od chwili, kiedy ta idea
pojawiła się w swej nowożytnej formule,
czyli od czasów pozytywizmu. Można więc
powiedzieć, że wyrosła niejako z naukowej
refleksji, czego dowodem jest udział uczonych w kreowaniu
i propagowaniu regionalizmu w różnych krajach. Tak było we
Francji, uznawanej za kolebkę ruchu regionalistycznego w Europie, gdzie na miano animateur desprovinces zasłużył sobie
Charles Brun, i tak stało się w Polsce, gdzie luminarze nauki
wsparli swoimi nazwiskami i autorytetem program regionalizmu polskiego (1926). Świadczą o tym podpisy pod owym
dokumentem uczonych tej miary co Franciszek Bujak, Jan
Czarnocki, Jan Stanisław Bystroń, Stanisław Arnold, Kazimierz Nitsch, Witold Doroszewski, Konrad Górski, Stanisław
Lorentz, Adolf Chybiński, a nie są to wszyscy sygnatariusze.
Nigdy później nie udało się już pozyskać dla idei regionalizmu
tylu reprezentantów świata nauki zajmujących w nim tak wysoką pozycję.
Przedmiotem regionalistycznie zorientowanych badań naukowych jest region wyodrębniany – w zależności od dyscypliny wiedzy – za pomocą rozmaitych kryteriów, na przykład
geograficznego, historycznego, socjologicznego, etnokulturowego, administracyjnego, gospodarczego itp. W naukach przyrodniczych wyróżnia się regiony geograficzne, zróżnicowane
pod względem fizycznym (ukształtowanie terenu, klimat, gleba, fauna i flora), a także w wyniku działalności człowieka (gospodarka, komunikacja, budownictwo, infrastruktura). W naukach społecznych i humanistycznych, oprócz uwarunkowań
fizjograficznych, bierze się pod uwagę kryteria historyczne,
polityczne, socjologiczne, kulturowe, językowe itp. W rezultacie przez region rozumie się najczęściej jednostkę terytorialną
usytuowaną w określonej przestrzeni geograficznej, historycznej, ekonomicznej i kulturowej.
Istnieje wiele możliwości wyodrębniania, a tym samym
badania regionu. Jednak niezależnie od tego, jak go nazwiemy i przy pomocy jakich kryteriów wyodrębnimy, posiada
on pewne stałe, konstytuujące go cechy. Są nimi: terytorium
mające swoją fizjonomię i nazwę własną, mieszkańcy, więź
wspólnotowa, tradycja (język, zwyczaje, obrzędy, system wartości, religia), instytucje, organizacje oraz ideologie, które są
zazwyczaj zaczynem ruchów regionalistycznych.
Wiedza o regionach w każdym ujęciu jest przydatna, a nawet niezbędna, gdy chcemy zrozumieć genezę i istotę ruchów
regionalistycznych, zarówno w przeszłości, jak i obecnie.
I dlatego w roczniku „Małopolska” zawsze było, jest i będzie
miejsce dla prezentacji badań naukowych, których przedmiotem są regiony i związane z nimi integralnie regionalizmy.
Edward Chudziński
90
ALMA MATER nr 129
BIURO DS. OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH UJ
Moja wędrówka.
Refleksje studentów i wykładowców UJ
o chorobie psychicznej i studiowaniu
Publikacja ukazała się w ramach programu Konstelacja Lwa, którego celem jest
udzielenie wsparcia studentom doświadczającym problemów wynikających z choroby
psychicznej. Intencją twórców programu
jest, aby studenci nie przerywali nauki z powodu problemów adaptacyjnych lub choroby.
Podjęta inicjatywa w znaczący sposób poszerza świadomość
społeczną i rozumienie zagadnienia choroby psychicznej, zwłaszcza w kontekście studiowania.
Dla koordynujących pomoc pracowników Biura ds. Osób Niepełnosprawnych UJ program jest źródłem ogromnej wiedzy, gdzie
i do kogo należy kierować ofertę. Model działania jest oparty na
współpracy pomiędzy studentem, Biurem ds. Osób Niepełnosprawnych i wykładowcami lub administracją uczelni.
Na zaburzenia psychiczne cierpi w Polsce około miliona osób.
Uniwersytet Jagielloński jako jedyny w kraju prowadzi kompleksowy program pomocy dla swoich studentów. Niepełnosprawność
psychiczna w sensie instytucjonalnym jest nowym zagadnieniem.
Pozostaje w cieniu, gdyż istnieje trudność w otwartym mówienia
o niej.
Autorzy niniejszej publikacji wykazali dużą odwagę, opisując
swoje bardzo poruszające, niekiedy dramatyczne historie. Część
studentów postanowiła napisać o swojej chorobie, przebytym
kryzysie psychicznym pod własnym nazwiskiem. W ten sposób
pomagają sobie i być może innym, którzy zdecydują się zwrócić
o pomoc. Główną przeszkodą w rozwiązywaniu trudności, jakie
niesie choroba psychiczna, oraz szukaniu pomocy jest obawa przed
stereotypami. Osoba chorująca może spotkać się z lękiem lub odrzuceniem społecznym.
Mocno utrwalony jest stereotyp, że problem chorób psychicznych dotyczy osób słabo wykształconych. Ze statystyk wynika jednak, że nikt nie jest wolny od tych problemów, w równym stopniu
dotyczą one wszystkich pracowników uczelni.
W zamyśle redaktorów książka powinna przyczynić się do
zmiany zbiorowej świadomości środowiska akademickiego. Na
Uniwersytecie Jagiellońskim została rozdana w liczbie pięciu tysięcy egzemplarzy. Publikacja stała się forum nieskrępowanej wypowiedzi i rozpoczyna debatę na uczelni. Cały tekst jest dostępny
w wersji elektronicznej na stronie www.KonstelacjaLwa.pl
Tun