Alicja Sikora Wybrane aspekty publicznego finansowania energii

ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Alicja Sikora
Wybrane aspekty publicznego finansowania energii
odnawialnej w świetle zasad pomocy państwa
Ochrona środowiska naturalnego, z punktu widzenia zasięgu regulacyjnego prawa unijnego,
ma charakter wybitnie przekrojowy. W kontekście prawa pierwotnego granice polityki ochrony
środowiska wyznaczone są za pośrednictwem celów o szerokim zakresie określonych w art. 191
ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej1. W konsekwencji ustawodawca unijny objął
zakresem regulacji wyjątkowo zróżnicowane dziedziny, począwszy od problematyki ochrony
przyrody, mechanizmów oddziaływania na środowisko, gospodarki odpadami, ochrony wód
poprzez system jakości powietrza, działań przeciwko zmianom klimatu, a także nowych technologii2. Pomimo że polityka ochrony środowiska należy w świetle art. 4 ust. 2 lit. e TFUE do kompetencji dzielonych między Unię a państwa członkowskie UE, cechuje ją szczególna intensywność regulacyjna. Ponadto, wraz w wejściem w życie Traktatu z Lizbony3 szczególnego znaczenia
nabiera również art. 37 Karty Praw Podstawowych UE4, a wraz z nim pytanie, jak interpretować
zasadę wysokiego stopnia ochrony prawnośrodowiskowej z punktu widzenia praw jednostek5?
1. Wstęp
Tak horyzontalne ujęcie celów prawnośrodowiskowych prowadzi
nieuchronnie do konfrontacji z celami, jakie przyświecają innym
gałęziom polityk unijnych, wśród których znajduje się polityka konkurencji. W tym kontekście jednym z aktualnych tematów, na tle
którego ścierają się cele wspomnianych polityk, jest problematyka
finansowania energii odnawialnej.
Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej stanowi bezsprzecznie jeden ze sposobów realizacji celów UE określonych w art. 11
i w art. 191 ust. 1 TFUE, czyli ochrony i poprawy jakości środowiska
naturalnego przez zmniejszenie oddziaływania energetyki na środowisko naturalne. Promowanie energii odnawialnej, będące dla
Unii sprawą wysoce priorytetową, jest uzasadnione przez pryzmat
przyczyniania się do zabezpieczenia i zróżnicowania dostaw energii. W przyjętym w 2010 r. dokumencie Strategia „Europa 2020”6
1 Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012 r., s. 47–390, dalej jako TFUE.
2 Dla szerszej analizy por. N. de Sadeleer, Ch. Poncelet, Chronique de jurisprudence, Droit de l’environnement 2009–2012, Cahiers de droit européen,
2012(2), Bruylant.
3 Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat
ustanawiający Wspólnotę Europejską, podpisany w Lizbonie 13.12.2007 r.,
Dz. Urz. UE C 306 z 2007 r., s. 1–271.
4 Karta Praw Podstawowych UE, Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012 r., s. 391–407.
5 N. de Sadeleer, The principle of a high level of environmental protection in
EU law, w: L. Gipperth, Ch. Zetterberg (red.), Miljörättsliga Perspektiv och
Tankevändor, Iustis Förlag AB, Uppsala 2013, s. 447. W polskim porządku
prawnym o relacji bezpieczeństwa energetycznego oraz obowiązku ochrony
środowiska w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego, zob. S. Dudzik, Konstytucyjne ramy polskiego prawa energetycznego,
w: Państwo prawa i prawo karne. Księga Jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla,
P. Kardas (red.), T. Sroka (red.), W. Wróbel (red.), Warszawa 2012, s. 701.
6 COM(2010) 2020 final z 3.03.2010 r.
28 Europejski Przegląd Sądowy marzec 2015
państwa członkowskie uznały konieczność stworzenia warunków
do zrównoważonego wzrostu gospodarczego przez ustanowienie
celów, w tym dotyczących zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju w zakresie energii. Widnieje między nimi konieczność ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia udziału energii
ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii w UE.
Niezależnie jednak od zarysu polityki energetycznej danego państwa członkowskiego, a także ambitnych aktów przyjętych przez
instytucje unijne w dziedzinie ochrony środowiska, finansowanie
energii płynącej z odnawialnych źródeł energii musi spełniać wymogi
określone w art. 107 TFUE pod kątem zgodności z regułami pomocy
państwa. Nie oznacza to, że wszystkie projekty środowiskowe7 stanowią pomoc państwa, lecz – ze względu na to, że często wiążą się one
z pomocą państwa – niosą ze sobą wymóg weryfikacji ich zgodności
z regułami prawa konkurencji.
Specyfika relacji reguł prawa konkurencji oraz ochrony środowiska odzwierciedlona jest w samym Traktacie, który nie przewiduje
wprost możliwości uznania za zgodną pomocy udzielonej w celu
promowania ochrony środowiska. Pomoc może być natomiast
uznana za zgodną, jeżeli ułatwia rozwój określonych działań gospodarczych. Zatem to przez inkorporację celów ochrony środowiska, przepisy prawa pierwotnego pozwalają na uwzględnienie
synergii różnych założeń politycznych, w tym polityki energetycznej i ochrony środowiska. Podstawowe znaczenie w omawianym
kontekście ma rozporządzenie Rady nr 994/988 oparte na art. 108
7 Nie należy zapominać, że przy ustanawianiu krajowych systemów wsparcia
energii ze źródeł odnawialnych państwa członkowskie muszą brać pod uwagę
też reguły płynące ze swobody przepływu towarów oraz zasad niedyskryminacji.
Zob. wyrok TS w sprawie C-573/12, Ålands Vindkraft, EU:C:2014:2037.
8 Rozporządzenie Rady (WE) nr 994/98 z 7.05.1998 r. dotyczące stosowania
art. 107 i art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do niektórych kategorii
horyzontalnej pomocy państwa (Dz. Urz. WE L 142 z 14.05.1998 r., s. 1 ze zm.).
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
ust. 4 oraz art. 109 TFUE, które upoważnia Komisję Europejską
(dalej jako Komisja) do wyłączenia, w drodze rozporządzenia, niektórych kategorii pomocy z obowiązku notyfikacji, w tym pomocy
na ochronę środowiska.
Przedmiotem niniejszej publikacji jest zatem próba ujęcia interakcji polityki ochrony prawa środowiska oraz polityki ochrony
konkurencji w dziedzinie polityki energetycznej, pod kątem reguł
udzielania pomocy państwa, na przykładzie reguł finansowania
energii płynącej z odnawialnych źródeł energii (OZE).
Promowanie energii płynącej z OZE ujęte jest w prawie unijnym
– w prawie wtórnym w ramach prawa energetycznego oraz poddane
szczególnej regulacji prawa konkurencji.
Charakterystyczny dla tworzenia fundamentów prawa energetycznego proces przyjmowania przez ustawodawcę unijnego
tzw. pakietów energetycznych obejmujących rynek energii oraz gazu
ziemnego, który obecnie osiągnął etap tzw. trzeciego pakietu energetycznego9, nie dotyczy sensu stricto OZE. Regulacja problematyki
wspierania OZE łączy się raczej z kolejnymi krokami modernizacji rynku energii w kontekście zmian klimatycznych. Promowanie
wykorzystania energii odnawialnej jest bowiem jednym z celów
Europejskiej Polityki Energetycznej10.
Pierwszą próbą ujęcia problematyki promowania energii odnawialnej na poziomie prawa UE o była dyrektywa 2001/77/WE11,
na mocy której państwa członkowskie zachęcane były do podejmowania działań w kierunku zwiększenia zużycia energii odnawialnej12. Aktem regulującym aktualnie problematykę OZE jest
dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych13. Dyrektywa ta, która stanowi część
tzw. pakietu energetyczno-klimatycznego14, ma charakter ramowy
w tym sensie, że ustanawia zarys wspólnego mechanizmu wspierania
energii ze źródeł odnawialnych. Jej głównym przesłaniem jest uznanie, że korzystanie z energii odnawialnej jest środkiem koniecznym
do redukcji emisji gazów cieplarnianych, a także do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii, wspierania rozwoju technologicznego
i innowacji oraz do tworzenia możliwości zatrudnienia i możliwości
rozwoju regionalnego. Równocześnie dyrektywa 2009/28/WE
wyznacza obowiązkowe krajowe cele ogólne w odniesieniu
do całkowitego udziału energii ze źródeł odnawialnych zarówno
w końcowym zużyciu energii brutto, jak i w transporcie15.
Podstawową formą promowania energii odnawialnej jest wsparcie polegające na jej dofinansowaniu ze środków publicznych,
w szczególności w formie ustanawiania cen minimalnych sprzedaży energii ze źródeł odnawialnych (ang. feed-in-tariffs), które
stanowią typowy model wsparcia produkcji oraz wykorzystania
tego typu energii. Należy również wspomnieć zielone certyfikaty,
pomoc inwestycyjną, zwolnienia z podatku, obniżenia podatku,
systemy bezpośrednich dopłat do cen lub systemy aukcyjne16. Zgodnie z brzmieniem motywu 27 dyrektywy 2009/28/WE wsparcie
publiczne jest konieczne do osiągnięcia celów Unii w zakresie rozszerzenia wykorzystania energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii, w szczególności tak długo, jak ceny energii elektrycznej na rynku wewnętrznym nie będą odzwierciedlały pełnych
kosztów i korzyści środowiskowych i społecznych wynikających
z wykorzystanych źródeł energii.
Finansowanie publicznie jest zatem nieodłącznym elementem
systemu energii odnawialnej, co prowadzi do stosowania art. 107 TFUE.
Mimo że ustawodawca unijny wyraźnie podkreślił, iż instrumenty
wspierania energii z OZE nie mogą naruszać reguł pomocy państwa
określonych w art. 107 TFUE17, to dość lakoniczne stwierdzenie
kryje za sobą konieczność stosowania całego szeregu złożonych
reguł prawa pomocy państwa. Konieczność balansowania między
wymogami polityki energetycznej w związku z wymogami pakietu
klimatycznego a regułami pomocy państwa powoduje, że mechanizmy finansowania energii ze źródeł odnawialnych wymagają szczególnej staranności pod kątem weryfikacji ich zgodności z prawem
unijnym.
W odniesieniu do charakteru finansowania OZE należy jednak
zaznaczyć, że finansowanie to nie ma charakteru bezwzględnie
koniecznego do rozwoju energii odnawialnej. Chociaż w wytycznych z 2008 r. Komisja podkreślała, że „wysoki koszt produkcji
pewnych rodzajów energii ze źródeł odnawialnych uniemożliwia
przedsiębiorstwom stosowanie konkurencyjnych cen, utrudniając
tym samym wejście takiej energii na rynek”18, to równocześnie podkreślała znaczenie spadku kosztów produkcji, dzięki rozwojowi
technologii w obszarze energii odnawialnej i internalizacji skutków
zewnętrznych związanych z ochroną środowiska19, z czym wiązała
się, w opinii Komisji, coraz mniejsza konieczność udzielania pomocy.
Realizacja prawnośrodowiskowych celów polityki energetycznej
w postaci finansowania dla energii odnawialnej jest jednak szczególnie podatna, aby spełnić a priori kryteria pojęcia pomocy o charakterze pośrednim lub bezpośrednim w rozumieniu art. 107 TFUE20.
Ostateczna kwalifikacja określonego modelu wsparcia dla OZE musi
9 S. Dudzik, Przekształcanie polskiego prawa energetycznego pod wpływem prawa
UE, w: Europeizacja prawa administracyjnego, R. Hauser (red.), Warszawa
2014, s. 674–693.
10 An Energy Policy for Europe, COM (2007) 1 final, pkt 3.5.
11 Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 27.09.2001 r.
w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej
wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, Dz. Urz. WE L 283 z 27.10.2001 r.,
s. 33–40.
12 Por. motyw 18 oraz art. 3 ust. 1 i art. 4 dyrektywy 2001/77/WE.
13 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23.04.2009 r.
w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE,
Dz. Urz. UE L 140 z 5.06.2009 r., s. 16–62.
14 Pakiet obejmujący Dyrektywy 2009/29/WE, 2009/30/WE i 2009/28/WE. Celem tego
pakietu było ustanowienie ram prawnych pozwalających Unii Europejskiej na osiągnięcie w 2020 r. określonych założeń w dziedzinie klimatu i energii, a mianowicie
redukcji emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do ich poziomu w 1990 r.,
podniesienie udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych do 20% w końcowym zużyciu energii brutto i zwiększenie wydajności energetycznej w UE o 20%.
15 W kontekście prawa polskiego warto nadmienić, że trudności z implementacją
dyrektywy 2009/28/WE doprowadziły do skargi Komisji z art. 260 ust. 3 TFUE,
na podstawie którego Komisja wniosła o nałożenie na Polskę okresowej kary pieniężnej za uchybienie obowiązkowi informowania o środkach
transpozycji omawianej dyrektywy. Por. opinia rzecznika generalnego
M. Watheleta z 11.12.2014 r. w sprawie C-320/13, Komisja przeciwko Polsce,
EU:C:2014:2441.
Por. wyrok TS z 26.09.2013 r. w sprawie C-195/12, IBV & Cie, EU:C:2013:598.
Por art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/77/WE oraz art. 3 ust. 3 tiret drugie dyrektywy
2009/28/WE.
Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska
(2008/C 82/01) (Dz. Urz. UE C 82 z 1.04.2008 r., s. 1), dalej jako Wytyczne
2008.
Pkt 48 Wytycznych 2008.
Jak daleko sięga pojęcie pomocy państwa potwierdza fakt, że w dziedzinie
handlu emisjami TS uznał nawet, iż przekazując nieodpłatnie do dyspozycji
zainteresowanych przedsiębiorstw uprawnienia do emisji, zamiast je sprzedać lub
wystawić na przetarg, i ustanawiając system przewidujący możliwość zbywania
takich uprawnień na rynku, nawet jeżeli są one powiązane z poziomem maksymalnym, państwo nadaje rzeczonym uprawnieniom charakter aktywów niemajątkowych i zrzeka się zasobów państwowych; por. wyrok TS z 8.09.2011 r.
w sprawie C-279/08 P, Komisja przeciwko Niderlandom, EU:C:2011:551,
pkt 102, Zb. Orz. 2011, s. I-7671.
2. Ujęcie promowania energii odnawialnej
w źródłach prawa UE
16
17
18
19
20
Europejski Przegląd Sądowy marzec 2015
29
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
być dokonana in casu zgodnie z regułami proceduralnymi prawa
pomocy państwa oraz musi spełniać kryteria materialne pojęcia
pomocy w rozumieniu art. 107 TFUE.
O wadze i aktualności problematyki interferencji pomiędzy
celami polityki ochrony środowiska a polityki ochrony konkurencji świadczy przyjęcie przez Komisję w 2014 r. dwóch
kluczowych dokumentów. Należą do nich znowelizowane
Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska
i cele związane z energią w latach 2014–202021, które weszły
w życie 1.07.2014 r. W tym samym dniu weszło też w życie
znowelizowane rozporządzenie nr 651/2014 w sprawie wyłączeń
grupowych22. Dokumenty te zostały przyjęte w ramach polityki modernizacji kontroli państwa zainicjowanej przez Komisję
w 2012 r.23 i stanowią kontynuację inicjatyw polityki pomocy
państwa w dziedzinie ochrony środowiska24. Modernizacja zasad
przydzielania pomocy mających za przedmiot energię i ochronę
środowiska była też krokiem oczekiwanym, zwłaszcza w związku
z ogłoszeniem nowych Ram politycznych na okres 2020–2030
dotyczących klimatu i energii25.
W odniesieniu do Wytycznych 2014 należy przypomnieć,
że przez ich przyjęcie Komisja wyznacza granice swojego uznania i nie może odejść od tych reguł bez ryzyka naruszenia ogólnych zasad prawa, takich jak zasada równego traktowania lub
zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań26. Zatem zarówno
z punktu widzenia beneficjentów potencjalnych programów
pomocowych lub pomocy indywidualnej, jak i przede wszystkim
państw członkowskich, wytyczne stanowią podstawową wykładnię warunków udzielania pomocy państwa w dziedzinie ochrony
środowiska.
Na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c TFUE, zgodnie z którym
Komisja może uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym pomoc
na ułatwianie rozwoju określonych działań gospodarczych,
Wytyczne 2014 wyraźnie nawiązują do synergii celów zrównoważonego rozwoju gospodarczego oraz ochrony środowiska
w kontekście zmian klimatu i zrównoważonego rozwoju w zakresie energii. Spełnienie warunków określonych w Wytycznych
2014 skutkuje objęciem programów lub pomocy indywidualnej pojęciem pomocy zgodnej z zasadami rynku wewnętrznego
w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Jak wynika z Wytycznych
2014, „pomoc państwa na ochronę środowiska i cele związane
z energią zostanie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym (...),
jeśli (...) skutkuje zwiększonym wkładem w realizację celów UE
w zakresie ochrony środowiska lub energetyki, bez wywierania
21 Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane
z energią w latach 2014–2020 (Dz. Urz. UE C 200 z 28.06.2014 r., s. 1),
dalej jako Wytyczne 2014.
22 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z 17.06.2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu
art. 107 i art. 108 TFUE (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014 r., s. 1), dalej jako
rozporządzenie nr 651/2014.
23 Komunikat Komisji Europejskiej „Unowocześnienie unijnej polityki w dziedzinie
pomocy państwa”, COM(2012) 209 final. Por. L. Idot, La modernisation des
aides d’État, un an après?, Revue Europe, czerwiec 2013, s. 3, oraz P. Thieffry,
State aid modernisation in action: regional airports and renewable energies, ERA
Forum 2014/2, vol. 15, s. 283–302.
24 Wytyczne wspólnotowe z 2008 r.
25 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Ramy polityczne na okres
2020–2030 dotyczące klimatu i energii (COM(2014) 15 final) z 22.01.2014 r.,
dalej jako Ramy 2030.
26 Por. wyroki TS: z 10.01.2008 r. w sprawie C-70/06, Komisja przeciwko Portugalii, EU:C:2008:3, pkt 34, Zb. Orz. 2008, s. I-1,oraz z 28.06.2005 r. w sprawie C-189/02 P, C-202/02 P, C-205/02 P – C-208/02 P i C-213/02 P, Dansk
Rørindustri i inni przeciwko Komisji, EU:C:2005:408, pkt 211–213.
30 Europejski Przegląd Sądowy marzec 2015
niekorzystnego wpływu na warunki wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem”27.
W dziedzinie OZE, podstawową nowością Wytycznych 2014
jest wyraźne zdefiniowanie pojęcia energii odnawialnej28. Z punktu
widzenia mechanizmów finansowania energii odnawialnej, do nowatorskich rozwiązań można zaliczyć zastąpienie mechanizmu systemu
cen gwarantowanych przez system premii w uzupełnieniu do ceny
rynkowej29. Wytyczne 2014 potwierdzają również zasadność modelu
pomocy w formie systemu zielonych certyfikatów30. Ciekawe jest też
horyzontalne podejście Wytycznych 2014 do pomocy na produkcję
energii wodnej, gdyż zawierają one wymóg, aby przyznając pomoc
w tej dziedzinie, państwa członkowskie przestrzegały dyrektywy
ramowej 2000/60/WE31, w której ustawodawca unijny sformułował wiążący cel polegający na zakazie pogarszania stanu mas wód32.
Co się tyczy natomiast znowelizowanego rozporządzenia o wyłączeniach grupowych, w ocenie Komisji doprowadzi ono do zwolnienia z obowiązku notyfikacji ok. 3/4 instrumentów stanowiących
pomoc państwa, przez co „zachęci państwa członkowskie do ustanawiania instrumentów pomocowych, które przyczynią się do wzrostu
gospodarczego, nie naruszając przy tym reguł konkurencji”33. Oprócz
tradycyjnych dziedzin podlegających wyłączeniu, rozporządzenie
nr 651/2014/WE obejmuje również pomoc na infrastrukturę energetyczną, obejmującą energię elektryczną, gaz, ropę naftową oraz CO2.
Rozporządzenie zwalnia z obowiązku zgłoszenia Komisji pomocy
operacyjnej i inwestycyjnej na produkcję energii odnawialnej (art. 4
ust. 1 lit. v w zw. z art. 41 i art. 42 rozporządzenia nr 651/2014/WE)
oraz pomocy na promowanie energii ze źródeł odnawialnych w instalacjach na małą skalę (art. 4 ust. 1 lit. v w zw. z art. 43 rozporządzenia
nr 651/2014/WE), a także na pomoc inwestycyjną na infrastrukturę
energetyczną (art. 48 rozporządzenia nr 651/2014/WE). Ustanawia
też progi wysokości pomocy w odniesieniu do każdej z kategorii
wsparcia34.
Należy podkreślić, że znowelizowane rozwiązania proceduralne
płynące z rozporządzenia w sprawie wyłączeń i wytycznych w dziedzinie ochrony środowiska nie wyłączają możliwości przedłożenia przez państwo członkowskie Komisji określonego programu
pomocy, np. w formie nieformalnej konsultacji, co pozwala na uniknięcie błędów na etapie projektowania modelu wsparcia dla danego
sektora.
27 Zob. pkt 3(23) Wytycznych 2014.
28 Zob. pkt 1.3.(5) Wytycznych 2014, zgodnie z którym odnawialne źródła energii
oznaczają następujące odnawialne niekopalne źródła energii: energię wiatrową,
energię słoneczną, energię aerotermalną, geotermalną i hydrotermalną oraz
energię oceanów, hydroenergię, biomasę, gaz składowiskowy, gaz z oczyszczalni
ścieków i biogaz. Co ciekawe, pojęcie energii odnawialnej nie objęło energii
atomowej (zob. pkt 1.3.(11) Wytycznych 2014).
29 Zob. pkt 3.3.2.4 Wytycznych 2014. W odniesieniu do pomocy operacyjnej
na energię ze źródeł odnawialnych zob. pkt 3.3.2.1.(124) lit. a Wytycznych 2014.
30 Co do problematyki certyfikatów w orzecznictwie TS por. wyrok TS
z 1.07.2014 r. w sprawie C-573/12, Ålands Vindkraft, EU:C:2014:2037.
31 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23.10.2000 r.
ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej,
Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000 r., s. 1–73.
32 Co do wykładni celów dyrektywy 2000/60/WE por. opinię rzecznika generalnego N. Jääskinena w sprawie C-461/13, Bund für Umwelt und Naturschutz
Deutschland, EU:C:2014:2324 (w toku).
33 Z przemówienia J. Almunia, Komisarza ds. konkurencji, komunikat prasowy
IP/14/587, por. http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14–587_en.htm.
34 Odnośnie do progów wsparcia, pomoc operacyjna na produkcję energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych oraz pomoc operacyjna na promowanie energii
ze źródeł odnawialnych wynosi 15 mln euro na przedsiębiorstwo i na projekt,
a w przypadku przyznania jej na podstawie procedury przetargowej zgodnie
z art. 42 rozporządzenia nr 651/2014/WE próg określony jest na wysokości
150 mln euro rocznie, z uwzględnieniem połączonego budżetu wszystkich
programów objętych art. 42 rozporządzenia nr 651/2014/WE.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
3. Finansowania energii odnawialnej
w świetle aktualnego orzecznictwa
Dla omawianej problematyki kluczowe jest stanowisko TS
dotyczące relacji między celami przyświecającymi omawianym
politykom unijnym, z którego wynika, że chociaż ochrona środowiska naturalnego stanowi jeden z zasadniczych celów UE, konieczność uwzględnienia tego celu nie uzasadnia wyłączenia środków
spełniających kryteria pojęcia pomocy w rozumieniu art. 107
ust. 1 TFUE, ponieważ uwzględnienia celów ochrony środowiska
można w każdym razie dokonać w odpowiedni sposób w ramach
badania zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem zgodnie z art. 107 ust. 3 TFUE35. W świetle orzecznictwa, art. 107
ust. 1 TFUE nie wprowadza rozróżnienia pomiędzy interwencjami
państwowymi w zależności od ich przyczyn lub celów, ale definiuje
te interwencje na podstawie ich skutków36.
Ponadto, udzielanie pomocy w dziedzinie ochrony środowiska
napotyka na specyficzne ograniczenia. Samo pojęcie pomocy państwa w dziedzinie ochrony środowiska stoi pod znakiem zapytania
w świetle traktatowej zasady „zanieczyszczający płaci” wynikającej
z art. 192 ust. 2 TFUE, w świetle której to podmiot odpowiedzialny
za zanieczyszczenie powinien ponieść odpowiedzialność finansową w tym względzie37. Zatem organy państwowe powinny się
powstrzymać od subwencjonowania działalności zanieczyszczającej
środowisko naturalne, gdyż prowadzi to do przerzucenia kosztów
z odpowiedzialnego podmiotu na całe społeczeństwo. Ponadto, jak
pokazuje przykład handlu emisjami, nadmierne subsydiowanie może
się przyczynić nawet do załamania koniunktury danego sektora38.
Zgodnie z klasycznym orzecznictwem dotyczącym wykładni
art. 107 ust. 1 TFUE, aby uznać określone finansowanie jako pomoc
państwa, musi wystąpić, po pierwsze, interwencja państwa lub przy
użyciu zasobów państwowych; po drugie, interwencja ta musi być
w stanie wpłynąć na wymianę handlową pomiędzy państwami
członkowskimi; po trzecie, musi przyznawać beneficjentowi korzyść
selektywną; po czwarte, musi ona zakłócać konkurencję lub grozić
jej zakłóceniem39. Dla sektora energetycznego szczególne znaczenie ma fakt, że pojęcie pomocy jest bardziej ogólne niż pojęcie
subwencji, ponieważ obejmuje ono nie tylko świadczenia pozytywne, lecz także interwencje, które w różnych formach zmniejszają
obciążenia, jakim zazwyczaj podlega budżet przedsiębiorstwa40.
Wynika z tego, że instrument, który wprawdzie nie jest związany
z przekazaniem zasobów państwowych, ale stawia jego beneficjentów w lepszej sytuacji finansowej niż ta, w której znajdują się
inni podatnicy, stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107
ust. 1 TFUE. Do pośrednich korzyści mających takie same skutki
jak subwencja zalicza się zatem dostawę towarów lub świadczenie usług na preferencyjnych warunkach41. Zgodnie z ostatnim
35 Wyrok TS z 22.12.2010 r. w sprawie C-279/09, DEB, EU:C:2010:811,
pkt 75, Zb. Orz. 2010, s. I-13849.
36 Wyrok TS z 22.12.2008 r. w sprawie C-487/06 P, British Aggregates przeciwko
Komisji, EU:C:2008:757, pkt 89, Zb. Orz. 2008, s. I-10515.
37 Zob. J.H. Jans, European Environmental Law after Lisbon, Groningen 2012,
s. 318.
38 O skutkach nadmiernej alokacji darmowych certyfikatów por. N. de Sadeleer,
EU Environmental Law and the internal Market, Oksford 2014, s. 436.
39 Zob. wyrok TS z 17.11.2009 r. w sprawie C-169/08, Presidente del Consiglio
dei Ministri, EU:C:2009:709, pkt 52, Zb. Orz. 2009, s. I-10821.
40 Wyroki TS: z 8.11.2001 r. w sprawie C-143/99, Adria-Wien Pipeline i Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke, EU:C:2001:598, pkt 38, ECR 2001, s. I-8365,
oraz z 10.01.2006 r. w sprawie C-222/04, Cassa di Risparmio di Firenze i inni,
EU:C:2006:8, pkt 131, Zb. Orz. 2006, s. I-289.
41 Wyrok TS z 14.09.2004 r. w sprawie C-276/02, Hiszpania przeciwko Komisji,
EU:C:2004:521, pkt 24, Zb. Orz. 2004, s. I-8091, oraz z 1.07.2008 r.
orzecznictwem nawet udzielenie dorozumianej, nieograniczonej
gwarancji stanowi pomoc państwa42.
Trybunał Sprawiedliwości ostatnio miał okazję po raz kolejny
zinterpretować pojęcie pomocy w odniesieniu do finansowania energii wiatrowej. W sprawie Vent de Colère43 francuska Rada Stanu
przedłożyła pytanie prejudycjalne w ramach sporu dotyczącego
warunków zakupu energii elektrycznej wytwarzanej przez instalacje wykorzystujące energię mechaniczną wiatru. System wparcia
powiązany był z nałożeniem na dystrybutorów energii elektrycznej
obowiązku zakupu energii pochodzenia wiatrowego. Kwestia zgodności tego modelu z regułami pomocy państwa powstała w odniesieniu do mechanizmu wyrównania dodatkowych kosztów nałożonych w ten sposób na dystrybutorów energii elektrycznej. Zgodnie
z przepisami krajowymi dodatkowe koszty wynikające z obowiązku
zakupu były przedmiotem rekompensaty przez publiczny fundusz
produkcji energii elektrycznej, zarządzany przez kasę depozytową
będącą organem publicznym i finansowany ze składek należnych
od określonych kategorii producentów, dostawców i dystrybutorów
energii elektrycznej. Analiza omawianego modelu wsparcia, oparta
na czterech kryteriach pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107
ust. 1 TFUE doprowadziła TS do uznania, że stanowi on pomoc
państwa.
W tym kontekście należy zwrócić uwagę na dwie kwestie.
Po pierwsze, w sprawie Vent de Colère wskutek braku notyfikacji
omawianego systemu wsparcia dla energii wiatrowej wyrok TS
spowoduje obowiązek zwrotu otrzymanej już przez beneficjentów
pomocy. Po drugie, omawiany wyrok ma w dziedzinie energii odnawialnej szczególne znaczenie pod kątem wykładni przesłanki użycia
zasobów państwowych w rozumieniu art. 107 TFUE.
Aby dany środek został uznany za pomoc państwa, musi spełnić kryterium selektywnej korzyści w rozumieniu art. 107 TFUE,
co wymaga dokonania oceny tego, czy będące beneficjentem przedsiębiorstwo otrzymuje korzyść gospodarczą, której nie uzyskałoby
w normalnych warunkach rynkowych44. W sprawie Vent de Colère
obowiązek zakupu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych
po cenie wyższej niż cena rynkowa został uznany bezsprzecznie
za korzyść dla jej producentów. Jednak kwestia kompensacji kosztów
płynących z obowiązku zakupu zielonej energii może być analizowana
również pod kątem pojęcia usługi w ogólnym interesie gospodarczym
w świetle kryteriów orzecznictwa Altmark45, których spełnienie prowadzi do stwierdzenia, że dany model wsparcia nie stanowi pomocy
państwa. W omawianej sprawie orzecznictwo to nie zostało jednak
bezpośrednio podniesione przez sąd krajowy. Można jednak założyć,
że dla wspierania energii ze źródeł odnawialnych opartych na kompensacji kosztów orzecznictwo Altmark może stanowić jedną z dróg
do uznania pomocy za zgodną z prawem unijnym.
W odniesieniu do pojęcia zasobów państwowych, jeżeli dane
środki stanowią korzyść w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE,
to orzecznictwo TS wymaga, aby, po pierwsze, zostały one przyznane bezpośrednio lub pośrednio z zasobów państwowych oraz,
42
43
44
45
w sprawach C-341/06 P i C-42/06 P, Chronopost i La Poste/UFEX i inni,
EU:C:2008:375, pkt 123, Zb. Orz. 2008, s. I-4777.
Wyrok TS z 3.04.2014 r. w sprawie C-559/12 P, Francja przeciwko Komisji,
EU:C:2014:217.
Wyrok TS z 19.12.2013 r. w sprawie C-262/12, Association Vent De Colère!
i inni, EU:C:2013:851.
Opinia rzecznika generalnego N. Jääskinena w sprawach C-106/09 P i C-107/09 P,
Komisja i Hiszpania przeciwko Government of Gibraltar i Zjednoczone
Królestwo, EU:C:2011:215, pkt 156.
Wyrok TS z 24.07.2003 r. w sprawie C-280/00, Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg, EU:C:2003:415, ECR 2003, s. I-7747.
Europejski Przegląd Sądowy marzec 2015
31
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
po drugie, aby można je było przypisać państwu46. Kryteria te mają
charakter kumulatywny. Spełnienie kryterium przypisania danego
środka państwu jest oczywiste w odniesieniu do różnego rodzaju
modeli wsparcia fiskalnego, wprowadzonych na podstawie ustawy
lub aktów wykonawczych. W sprawie Vent de Colère mechanizm
rekompensaty będący przedmiotem postępowania głównego został
wprowadzony w drodze ustawy i został przypisany państwu.
Podstawowa trudność powstała jednak w odniesieniu do drugiego
kryterium, tj. transferu zasobów państwowych. W dziedzinie wspierania energii elektrycznej mechanizm pobierania opłaty i tranzytu
środków na rzecz przedsiębiorstw–beneficjentów stanowi kluczowy
aspekt, pozwalający na wykluczenie albo zaliczenie określonego
modelu wsparcia jako pomocy państwa. Trybunał Sprawiedliwości
podkreśla w swoim orzecznictwie, że pojęcie pomocy państwa dotyczy wszystkich środków pieniężnych, które władze publiczne mogą
rzeczywiście wykorzystywać w celu wspierania przedsiębiorstw, bez
względu na fakt, czy środki te w sposób stały są, czy też nie są częścią
majątku państwa47.
W tym kontekście kluczowe znaczenie ma model finansowania
zaaprobowany przez TS w 2001 r. w wyroku Preussen Elektra dotyczący preferencyjnej taryfy sprzedaży energii ze źródeł odnawialnych.
Główne zagadnienie w tej sprawie sprowadzało się do rozstrzygnięcia kwestii, czy ustanowiony niemiecką ustawą system zasilania
publicznej sieci energetycznej w formie obowiązku zakupu energii
z OZE przez przedsiębiorstwa będące dostawcami energii po cenach
wyższych od ich wartości rynkowej spełniał kryterium transferu zasobów państwa. W sprawie tej TS orzekł, że „spoczywający na prywatnych przedsiębiorstwach zajmujących się zaopatrzeniem w energię
elektryczną obowiązek zakupu energii elektrycznej wytworzonej
z odnawialnych źródeł energii po ustalonych cenach minimalnych
nie prowadzi do żadnego pośredniego bądź bezpośredniego transferu
zasobów państwowych do przedsiębiorstw, które tę energię wytwarzają”48. Co za tym idzie, tego typu zaprojektowanie przepływu środków finansowych powoduje, że nie jest spełnione kryterium wykorzystania środków państwowych i nie stanowi ono pomocy państwa.
Podobnie, w sprawie Pearle TS uznał, że wykorzystane środki zostały
zebrane od korzystających z kampanii reklamowej przedsiębiorstw
w drodze obowiązkowych składek celowych przeznaczonych na jej
organizację49 i nie spełniały kryteriów pojęcia pomocy państwa.
Sprawę Vent de Colère różni zatem od wspomnianych orzeczeń przede
wszystkim pozostawienie kontroli nad tranzytem środków podmiotowi
prawa publicznego, czyli kasie depozytowej, przez którą przepływały
kwoty płynące z opłat ponoszonych przez konsumentów, a które ostatecznie były źródłem kompensaty dla dystrybutorów energii. Jak podkreślił TS, „nawet jeśli kwoty odpowiadające rozważanemu środkowi
nie są stale w posiadaniu skarbu państwa, to fakt, że stale znajdują się
pod kontrolą publiczną, a zatem w dyspozycji właściwych organów
krajowych, wystarczy, aby mogły zostać uznane za zasoby państwowe”50.
Stanowisko TS przyjęte w sprawie Vent de Colère stało się podstawą kolejnych rozstrzygnięć. W sprawie Elcogás51, w której kwestią
46 Wyrok TS z 16.05.2002 r. w sprawie C-482/99, Francja przeciwko Komisji,
EU:C:2002:294, pkt 24, ECR 2001, s. I-4397, i z 30.05.2013 r. w sprawie
C-677/11, Doux Élevage i Coopérative agricole UKL-ARREE, EU:C:2013:348,
pkt 27.
47 Wyrok TS w sprawie Doux Élevage, pkt 35.
48 Wyrok TS z 13.03.2001 r. w sprawie C-379/98, PreussenElektra, EU:C:2001:160,
pkt 59, ECR 2001, s. I-2099.
49 Wyrok TS z 15.07.2004 r. w sprawie C-345/02, Pearle i inni, EU:C:2004:448,
pkt 36, ECR 2004, s. I-7139.
50 Wyrok w sprawie Vent de Colère, pkt 21.
51 Zob. postanowienie TS z 22.10.2014 r. w sprawie C-275/13, Elcogás,
EU:C:2014:2314.
32 Europejski Przegląd Sądowy marzec 2015
sporną był status środków przyznawanych corocznie na rzecz spółki
będącej właścicielem szczególnej instalacji wytwarzającej energię
elektryczną, TS dokonał transpozycji rozwiązania Vent de Colère.
W odpowiedzi na pytanie prejudycjalne hiszpańskiego Sądu Najwyższego, TS uznał, że kwoty zaliczone do „kosztów stałych systemu
energii elektrycznej”, opłacane przez ogół użytkowników i przekazywane przedsiębiorstwom z sektora energii elektrycznej przez
Comisión Nacional de Energia zgodnie z wcześniej ustanowionymi
prawnie kryteriami i bez żadnego zakresu uznania, stanowią pomoc
państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.
Wyrok w sprawie Vent de Colère znalazł też odzwierciedlenie
w orzecznictwie Sądu (UE) (dawny Sąd Pierwszej Instancji, dalej
jako Sąd), gdzie na uwagę zasługuje sprawa T-251/11, Austria przeciwko Komisji52, dotycząca skargi o stwierdzenie nieważności decyzji
Komisji53 w sprawie pomocy państwa udzielonej przez Austrię na podstawie ustawy o zielonej energii. Ustawa ta przewidywała częściowe
zwolnienie z obowiązku zakupu zielonej energii przysługujące przedsiębiorstwom o wysokiej energochłonności. Rząd austriacki podnosił, że takie ograniczenie kosztów dla przedsiębiorstw nie stanowi
pomocy państwa ze względu na brak wykorzystania „środków państwowych”. Odrzucając skargę rządu austriackiego, Sąd potwierdził
legalność decyzji Komisji, która – co ważne – uznała omawianą pomoc
za nielegalną, skutkiem czego wyrok rodzi obowiązek zwrotu otrzymanych przez beneficjentów korzyści.
4. Podsumowanie
Z punktu widzenia prawa konkurencji problematyka finansowania różnorodnych modeli wsparcia energii odnawialnej przez
państwa członkowskie nie stanowi podstawowego wymiaru stosowania art. 107 TFUE. Natomiast z punktu widzenia prawa ochrony
środowiska oraz prawa energetycznego, wymóg weryfikacji z regułami pomocy państwa jest kluczowy do wdrożenia instrumentów
finansowania energii z OZE.
Niezaprzeczalny jest, w omawianych dziedzinach, ogromny
wkład Komisji Europejskiej w promocję energii odnawialnej
w kontekście pakietu klimatycznego. Dla państw członkowskich
oznacza to możliwość, a nawet konieczność oparcia się na dokumentach soft law przy projektowaniu modeli wspierania energii
odnawialnej. Kontrola zgodności z traktatem ex post niesie ze sobą
bardzo duże prawdopodobieństwo uznania określonego modelu
finansowania za niezgodny lub nielegalny z rozumieniu art. 107
ust. 1 TFUE. Biorąc pod uwagę aktualne orzecznictwo, wydaje się
bowiem mało prawdopodobne, aby finansowanie energii odnawialnej przez państwo członkowskie nie zostało uznane za pomoc
państwa. W szczególności, bardzo szerokie rozumienie kryterium
dotyczącego mechanizmu tranzytu środków finansowych powoduje, że poza mechanizmem Preussen Elektra każda z form wsparcia będzie spełniać kryteria orzecznictwa TS dotyczące szerokiego
rozumienia pojęcia pomocy.
Na etapie ustanawiania zarówno pomocy indywidualnej, jak
i programów pomocy dotyczących finansowania energii odnawialnej kluczowa jest zatem weryfikacja tych środków pod kątem zgodności ze znowelizowanymi Wytycznymi 2014 w sprawie pomocy
państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią oraz
rozporządzeniem nr 651/2014 w sprawie wyłączeń grupowych.
52 Wyrok Sądu z 11.12.2014 r. w sprawie T-251/11, Austria przeciwko Komisji,
EU:T:2014:1060.
53 C(2011) 1363 wersja z 8.03.2011 r. Pomoc państwa nr C 24/2009.
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Z punktu widzenia proceduralnego każde finansowanie publiczne,
które nie może być uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym
w rozumieniu Wytycznych 2014, nie podlega rozporządzeniu
nr 651/2014, nie podpada pod zakres zastosowania reguły de
minimis54, a spełnia a priori kryteria „nowej pomocy” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, podlega obowiązkowi notyfikacji
w rozumieniu art. 108 ust. 3 TFUE55. W następstwie notyfikacji,
Komisja wydaje decyzję, zaskarżalną przed Sądem, wskazując, czy
dany środek stanowi pomoc państwa, a jeżeli tak, to czy dany instrument stanowi pomoc zgodną lub niezgodną z zasadami wspólnego
rynku na podstawie art. 107 ust. 2 lub ust. 3 TFUE. Przysługujące
Komisji wyłączne uprawnienie do oceny zgodności pomocy nie stoi
jednak na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy skierował do TS pytanie prejudycjalne o wykładnię pojęcia pomocy w ramach sporu dotyczącego określonego programu pomocy lub pomocy indywidualnej56,
gdyż TS może dostarczyć sądowi krajowemu elementy wykładni
prawa Unii pozwalające na określenie, czy przepis krajowy może być
zakwalifikowany jako pomoc państwa57.
Powstaje również ciekawy problem dotyczący zwrotu pomocy
państwa, której warunki mogą się okazać prawdziwym wyzwaniem58.
Zniesienie bezprawnie przyznanej pomocy przez jej odzyskanie jest,
w rozumieniu orzecznictwa, logiczną konsekwencją stwierdzenia jej
bezprawnego charakteru, a skutek ten nie może zależeć od formy,
w jakiej pomoc została przyznana59. Również uznanie określonego
środka za pomoc niezgodną z TFUE pociąga za sobą obowiązek
zwrotu. W dziedzinie promowania energii odnawialnej trudności
związane z koniecznością odzyskania kwot pomocy będą dotyczyć
niewątpliwie wyliczenia przez państwo członkowskie wysokości
pomocy wraz z należnymi odsetkami oraz skutecznego ich odzyskania. Trudności te obrazuje zarówno model pomocy w postaci obowiązku zakupu energii z OZE po określonych cenach60, zwolnienia
energii odnawialnej z określonych opłat lub ustanowienia na jej
rzecz określonych ulg, jak i specyfika środków, takich jak świadectwa pochodzenia energii, system aukcji na zakup energii lub środki
przeznaczone na rzecz efektywności energetycznej. W tym kontekście doświadczenia płynące z praktyki i orzecznictwa dotyczących
zwrotu pomocy w formie wsparcia fiskalnego mogą się okazać przydatne, choć niewystarczające61. Ponadto, TS w swoim orzecznictwie
54 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 z 18.12.2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
do pomocy de minimis, Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013 r., s. 1–8.
55 Rozporządzenie Rady (UE) nr 734/2013 z 22.07.2013 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 659/1999 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93
Traktatu WE, Dz. Urz. UE L 204 z 31.07.2013 r., s. 15–22.
56 Wyrok TS z 29.06.1999 r. w sprawie C-256/97, Déménagements-Manutention
Transport SA (DMT), EU:C:1999:332, pkt 1.
57 Wyrok TS z 10.06.2010 r. w sprawie C-140/09, Fallimento Traghetti del Mediterraneo SpA przeciwko Presidenza del Consiglio dei Ministri, EU:C:2010:335,
pkt 24 i powołane tam orzecznictwo.
58 Por. Komunikat Komisji Europejskiej „Zapewnienie skutecznego wykonania
decyzji Komisji nakazujących państwom członkowskim odzyskanie pomocy
przyznanej bezprawnie i niezgodnej ze wspólnym rynkiem”, Dz. Urz. UE
C 272 z 15.11.2007 r., s. 4.
59 Wyrok TS z 14.04.2011 r. w sprawie C-331/09, Komisja przeciwko Polsce,
EU:C:2011:250, Zb. Orz. 2011, s. I-2933.
60 Por. wyrok Sądu z 30.04.2014 r. w sprawie T-179/09, Dunamenti Erőmű
przeciwko Komisji, EU:T:2014:236, pkt 170.
61 Obwieszczenie Komisji w sprawie stosowania reguł pomocy publicznej do środków związanych z bezpośrednim opodatkowaniem działalności gospodarczej (98/C 384/03). Por. wyroki TS: z 21.12.2011 r. w sprawie C-320/09,
A2A SpA, uprzednio AEM SpA przeciwko Komisji (EU:C:2011:858);
z 1.03.2012 r. w sprawie C-354/10, Komisja Europejska przeciwko Republice
Greckiej (EU:C:2012:109), a także z 22.12.2010 r. w sprawie C-304/09, Komisja przeciwko Republice Włoskiej (EU:C:2010:812, Zb. Orz. 2010, s. I-13903)
i wyrok TS z 5.05.2011 r. w sprawie C-305/09, Komisja przeciwko Republice Włoskiej (EU:C:2011:274, Zb. Orz. 2011, s. I-3225). W odniesieniu
opowiada się za rygorystyczną wykładnią zakresu zasady uzasadnionych oczekiwań, na którą mogą się powoływać beneficjenci na etapie procedury zwrotu pomocy w celu kwestionowania obowiązku
jej zwrotu. W przypadku producentów energii odnawialnej, jako
potencjalnych beneficjentów pomocy państwa, zarzut taki może być
podnoszony wyłącznie przed sądami krajowymi62.
Orzecznictwo zna też przypadek uznania pomocy za nielegalną
wskutek braku notyfikacji, lecz na późniejszym etapie decyzyjnym
Komisji zakwalifikowania jej jako zgodną. Trybunał Sprawiedliwości
orzekł, że w takim wypadku, jeżeli Komisja wydała końcową decyzję
stwierdzającą zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem, to sąd krajowy jest zobowiązany m.in. do nałożenia na beneficjenta obowiązku
zapłaty odsetek za okres, w jakim utrzymywała się sytuacja bezprawności. Jeżeli chodzi o rolę sądów krajowych w kontekście odzyskiwania pomocy, warto zaznaczyć, że art. 4 ust. 3 TUE63 nakłada na nie
obowiązek lojalnej współpracy z Komisją i sądami Unii Europejskiej64.
W końcu, brak wykonania przez państwo członkowskie decyzji Komisji nakazującej zwrot pomocy prowadzi do wszczęcia
postępowań o stwierdzenie uchybienia przed TS obejmujących
skargę na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE oraz skargę na podstawie art. 260 ust. 2 TFUE, związaną z możliwością nałożenia
przez Trybunał Sprawiedliwości sankcji finansowych na państwo
członkowskie. Mając na względzie złożoność problematyki zwrotu
pomocy w prawie unijnym, powyższe uwagi nie wyczerpują omawianego tematu. Stanowią jednak niezbity argument na rzecz
przestrzegania reguł pomocy państwa na etapie projektowania
modeli finansowania energii odnawialnej.
Summary
Alicja Sikora
Financing Renewable Energy in the light of State aid rules
The horizontal nature of environmental aims enshrined in primary and secondary EU law leads inevitably to the confrontation with targets of other EU policies. Financing renewable
energy is one of the current examples illustrating contention
between environmental protection and competition law rules.
It is beyond doubt, that using renewable energy contributes
notably to achieving objectives of Articles 11 and 191(1) TFEU
e.g. preservation and improvement of the environmental quality
through limiting the impact of energy use on the latter. Nevertheless, nothwidstanding the scope of targets of the energy policy
of a Member State, financing of the use of renewables must
comply with requirements of Art. 107 TFEU establishing rules
applicable to State aid.
dr Alicja Sikora
Autorka jest referendarzem w Trybunale Sprawiedliwości
Unii Europejskiej, w Gabinecie Rzecznika Generalnego
Niilo Jääskinena.
do wyliczenia okresu przedawnienia por. wyrok TS z 8.12.2011 r. w sprawie C-81/10 P, France Télécom SA przeciwko Komisji, EU:C:2011:811,
Zb. Orz. 2011, s. I-12899.
62 Wyrok Sądu z 14.01.2004 r. w sprawie T-109/01, Fleuren Compost BV przeciwko
Komisji, EU:T:2004:4, ECR 2004, s. II-127.
63 Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz. Urz. UE C 326
z 26.10.2012 r., s. 13–390.
64 Wyroki TS: z 13.02.2014 r. w sprawie C-69/13, Mediaset SpA przeciwko
Ministero dello Sviluppo economico (EU:C:2014:71, pkt 29 i powołane tam
orzecznictwo) oraz z 11.09.2014 r. w sprawie C-527/12, Komisja Europejska
przeciwko Republice Federalnej Niemiec (EU:C:2014:2193, pkt 57).
Europejski Przegląd Sądowy marzec 2015
33