Wystąpienie 4 -

LWR-4101-17-01/2012
P/11/129
Wrocław, 4 stycznia 2012 r.
.
Pan
Rafał Dutkiewicz
Prezydent Wrocławia
WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli1, zwanej dalej
„ustawą o NIK”, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura we Wrocławiu przeprowadziła kontrolę w ZOO WROCŁAW
Sp. z o.o. we Wrocławiu, zwanej dalej „Spółką” lub „ZOO” w temacie - Wykorzystanie środków publicznych przez
ogród zoologiczny we Wrocławiu w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 24 października 2011 r.
W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w podpisanym przez Zarząd Spółki ZOO protokole
kontroli - NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 60 ustawy o NIK - przekazuje Panu Prezydentowi,
wykonującemu uprawnienia przysługujące Zgromadzeniu Wspólników Spółki, niniejsze wystąpienie pokontrolne.
1. NIK pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości oceniła realizację przez Spółkę
planowanych kosztów oraz sposób ich ujęcia w księgach rachunkowych. Niemniej jednak kontrola ujawniła
przypadki braku zwiększenia w księgach rachunkowych ZOO wartości środka trwałego. W księgach
rachunkowych ZOO nie zwiększono bowiem wartości początkowej środków trwałych w związku z kosztami
poniesionymi na wykonanie woliery kun Ŝółtogardłych – 9.000 zł oraz woliery dla sów – 5.000 zł. Zgodnie
z przepisami art. 28 ust. 1 pkt 1 i ust. 8 ustawy o rachunkowości nakłady te wpływały na wycenę majątku trwałego
ZOO (powodowały zwiększenie jego wartości) i podlegały zaewidencjonowaniu na koncie 011 „Środki trwałe”,
słuŜącym do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej środków trwałych,: przy czym ich
wartość i okres uŜytkowania determinują bilansowe kryterium ujęcia ich jako środków trwałych w ewidencji na
koncie 011.
1
Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 ze zm.
2. NIK negatywnie oceniła wywiązywanie się z obowiązków formalno-prawnych analizowanych
przypadków robót budowlanych. W badanym okresie Spółka udzieliła 24 zamówienia publiczne na łączną
kwotę 9.585,8 tys. zł netto, w tym 13 w trybie przetargu nieograniczonego, na kwotę 7.776,1 tys. zł netto.
2.1. Badanie 3 postępowań na łączną kwotę 5.394,4 tys. zł netto na udzielenie zamówienia publicznego w trybie
przetargu nieograniczonego wykazało, Ŝe we wszystkich przypadkach powołana została komisja przetargowa,
która działała na podstawie regulaminu pracy komisji przetargowej (art. 21 ust. 3 Pzp), wartość zamówienia
została ustalona zgodnie z zasadami określonymi w art. 32-35 Pzp oraz została opracowana kompletna SIWZ
(art. 36 ust. 1 Pzp). Postępowania zostały wszczęte poprzez zamieszczenie stosownych ogłoszeń o zamówieniu,
które zawierały elementy wymagane ustawą Pzp (art. 40-41 Pzp). Osoby wykonujące czynności w postępowaniu
o udzielenie zamówienia złoŜyły, pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, pisemne oświadczenie o
braku istnienia okoliczności uzasadniających ich wyłączenie (art. 17 ust. 2 Pzp). We wszystkich przypadkach,
zlecenie zadań następowało na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, a składane oferty były kompletne i
zgodne z SIWZ (m.in. art. 44, 45, 82, 89, 91, 92, 93 Pzp). Wszystkie 3 postępowania o udzielenie zamówienia
zostały udokumentowane w protokołach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, zawierających
elementy określone w ustawie Pzp (art. 96 Pzp).
2.2. Badanie 5 zamówień na łączną kwotę 986,8 tys. zł netto udzielonych w trybie z wolnej ręki wykazało
nieprawidłowości wobec 2 postępowań o wartości 149,8 tys. zł netto:
- w dniu 25.10.2010 r. -[...]2Sp. z o.o. (umowa nr ZOO/2010/66) udzielono zamówienia o wartości 85.000 zł
(69.672,13 zł netto), którym było wykonanie w kierunku komory, zasuw na odpływie rowu, przekroju
trapezowego o niwelecie wytyczającej dno stawu po odmuleniu oraz zainstalowanie pomp odwadniających
w miejscach zagłębień (kurzawka), uniemoŜliwiających grawitacyjny spływ wody - pomimo braku przesłanki
uzasadniającej udzielenie tego zamówienia na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 6 ustawy Pzp. Jakkolwiek
zamówienie uzupełniające było przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu dla zamówienia podstawowego
(umowa z 6.08.2010 r. zawarta w następstwie przetargu nieograniczonego) oraz przewidziane w SIWZ,
w powyŜszym przypadku nie nastąpiło powtórzenie tego samego rodzaju zamówień, co w zamówieniu
podstawowym. Ponadto, wykonanie robót uzupełniających zlecono (25.10.2010 r.) przed zakończeniem
wykonania robót podstawowych (odbiór w dniu 16.11.2010 r.). Zapisy protokołu konieczności wykonania robót
uzupełniających wskazywały zaś, Ŝe w trakcie czynności odwadniania stawu okazało się, Ŝe osady w części
stawu nieobjętej czyszczeniem blokują odpływ wody oraz wystąpiły miejscowe źródła wypływu wody gruntowej
zasilanej z rzeki Odry oraz Ŝe taki stan rzeczy uniemoŜliwił osuszenie dna stawu na tyle, aby moŜliwe było
wprowadzenie sprzętu mechanicznego.
2
Tajemnica ustawowo chroniona na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U nr 112, poz. 1198 ze zm.). Wyłączenie dokonane przez NIK w interesie przedsiębiorcy.
2
- w dniu 3.11.2010 r.[...]3Sp. z o.o. (umowa nr ZOO/2010/67) udzielono w trybie z wolnej ręki zamówienia na
wykonanie robót dodatkowych o wartości 97.800 zł (80.163,93 zł netto) polegających na wykonaniu remontu i
wzmocnienia skarp w rejonie starego napływu wody oraz remontu i rekonstrukcji budynku starej pompowni –
pomimo braku przesłanki uzasadniającej udzielenie tego zamówienia na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 5 ustawy
Pzp. Wykonanie powyŜszych robót stało się konieczne na skutek sytuacji, która była wcześniej moŜliwa do
przewidzenia. W dzienniku budowy nie dokonano wpisów o konieczności wykonania remontu i wzmocnienia
skarp w rejonie starego napływu wody oraz remontu i rekonstrukcji budynku starej pompowni. Wpisy
w dzienniku budowy dotyczyły natomiast konieczności dodatkowego pompowania wody, w związku z ciągłym
napływem wody gruntowej powodującym ciągłe zalewanie wysychającej części namułu. Taka ewentualność
(napływ wody) została przewidziana w projekcie wykonawczym, który uwzględniał prawdopodobieństwo, Ŝe
wykonanie rowów wstępnego odwodnienia nie spowoduje dostatecznego osuszenia dna stawu oraz
konieczność wykonania dodatkowej sieci rowków osuszających. Ponadto, wykonane roboty dało się oddzielić
od zamówienia podstawowego. TakŜe odbioru robót zamówienia dodatkowego (6.12.2010 r.) dokonano po
odbiorze robót zamówienia podstawowego (16.11.2010 r.) i to w 20 dniowym odstępie czasowym. NaleŜy takŜe
zauwaŜyć, Ŝe Zarząd Spółki nie wskazał elementów zamówienia podstawowego, wykonanie których
uzaleŜnione było od zamówienia dodatkowego.
2.3.
ZastrzeŜenia NIK budzi udzielenie w dniu 21.06.2010 r. i w dniu 7.07.2010 r. z pominięciem przepisów
Pzp temu samemu wykonawcy dwóch zamówień publicznych o łącznej wartości 106.600 zł netto (130.052 zł
brutto), których łączna wartość przekraczała równowartość 14 tys. euro i zobowiązywała do stosowania trybów
przewidzianych ustawą Pzp. Zamówienia zostały udzielone na wykonanie robót budowlanych zlokalizowanych
w tym samym obiekcie, tj. budynku dyrekcji i polegały na wykonaniu: [1] modernizacji instalacji wody zimnej,
ciepłej, cyrkulacji i kanalizacji sanitarnej oraz demontaŜu starej instalacji c.o.; [2] modernizacji instalacji
centralnego ogrzewania.
Przed przystąpieniem do realizacji ww. zadań Spółka posiadała wiedzę o konieczności wykonania wszystkich
ww. robót, gdyŜ zostały one ujęte w planie jej działalności na 2010 r. TakŜe w projekcie wykonawczym z kwietnia
2010 r. przewidziano wykonanie w budynku dyrekcji, instalacji wody zimnej, ciepłej, cyrkulacji, kanalizacji
sanitarnej i ogrzewania w budynku. Wartość kosztorysowa tych robót ustalona została w dwóch kosztorysach
inwestorskich opracowanych w maju 2010 r. osobno dla instalacji wodno-kanalizacyjnej (oszacowana wartość 45.608,70 zł) i osobno dla instalacji c.o. (oszacowana wartość - 98.931,90 zł, w tym demontaŜ instalacji c.o. –
8.508,01 zł i wykonanie instalacji c.o. – 90.423,89 zł). Podkreślić naleŜy, Ŝe juŜ sama wartość zamówienia dot.
instalacji c.o. oszacowana na kwotę 90.423,89 zł netto, przesądzała o konieczności zastosowania trybów
przewidzianych ustawą Pzp.
3
Vide przypis 2
3
2.4.
Kontrola ujawniła 7 przypadków (budowa wolier)4, w których Zarząd Spółki przed rozpoczęciem realizacji
zadań nie dopełnił obowiązku zgłoszenia do właściwego organu architektoniczno-budowlanego zamiaru
wykonywania robót budowlanych, wymaganego przepisami art. 30 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy
z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane5. Brak takich zgłoszeń spowodował, Ŝe organ ten nie miał moŜliwości
wypowiedzenia się odnośnie tego, czy niektóre z tych robót wymagały uzyskania decyzji o pozwoleniu na ich
wykonanie, jak i pozwolenia na uŜytkowanie. Ponadto w przypadku 3 zadań (modernizacja bram i przegród
w budynku słoniarni; awaryjne zabezpieczenie i pokrycie dachu słoniarni; modernizacja instalacji centralnego
ogrzewania w budynku dyrekcji) nie uzyskano pozwolenia konserwatora zabytków, wymaganego w świetle art. 36
ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami6. W ocenie NIK
niezbędność wykonywanych prac, co podnoszono w składanych wyjaśnieniach, nie stanowi okoliczności
zwalniającej z obowiązków przewidzianych powyŜszymi przepisami.
2.5.
Według stanu na dzień 30.06.2011 r., teren ZOO zajmował obszar o wielkości 316.567m² w czym
obiekty dla zwierząt zajmowały ok. 15 ha (pawilony i wybiegi), obiekty techniczne i obsługi zajmowały ok. 3,6 ha,
a stawy zajmowały ok. 1,5 ha. Na terenie ZOO zlokalizowanych było 73 budynków, zajmujących powierzchnię
17.605,40 m² oraz 159 budowli.
Pomimo obowiązków określonych w art. 62 ust. 1 ustawy - Prawo budowlane, Spółka nie przeprowadziła
w 2010 r., ani do dnia 21.10.2011 r. rocznych kontroli stanu technicznego i przydatności do uŜytkowania
wszystkich obiektów budowlanych (ostatnie przeglądy roczne przeprowadzono w marcu 2008 r.). KsiąŜki obiektu
budowlanego prowadzono natomiast niezgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra
Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie ksiąŜki obiektu budowlanego7, gdyŜ nie obejmowały one
przeprowadzonych remontów i przebudowy obiektów (w tym: modernizacji bram i przegród dla słoni w budynku
słoniarni; awaryjnego zabezpieczenia i pokrycia dachu słoniarni; modernizacji instalacji wody zimnej, ciepłej,
cyrkulacji i kanalizacji sanitarnej oraz demontaŜu starej instalacji c.o. i modernizacji instalacji c.o. w budynku
dyrekcji).
3. NIK oceniła pozytywnie kontynuowanie dotychczasowych działań, jak i nowe, zainicjowane jeszcze
w toku trwania kontroli, zapewnienia właściwych warunków hodowli, określonych w rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2004 r. we Wrocławiu. W badanym okresie, Zarząd Spółki podejmował
działania na rzecz poprawy warunków hodowli i utrzymania zwierząt (m.in. wykonano 7 wolier i 7 terrariów
w 2010 r. oraz 2 woliery w I półroczu 2011 r.). Niemniej jednak negatywnie ocenić naleŜy występowanie
wcześniejszych przypadków odstępstw warunków przestrzennych przetrzymywania zwierząt od minimalnych
wymogów określonych w załączniku do ww. rozporządzenia.
- dla kanczyli filipińskich, 2) dla olśniaków i krasek, 3) dla mandarynek i baŜantów, 4) dla argusów malajskich i
kitt czerwonodziobych, 5) dla sów, 6) dla kun Ŝółtogardłych, 7) dla perlic sępich
4
Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.
Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.
7 Dz. U. Nr 120, poz. 1134
5
6
4
Badanie warunków przetrzymywania 105 ze 119 przebywających na dzień 31.08.2011 r. w ogrodzie
zoologicznym gatunków ssaków; 179 ze 194 gatunków gadów oraz 137 ze 155 gatunków ptaków wykazało, Ŝe
minimalnych warunków przestrzennych określonych w ww. rozporządzeniu, nie zapewniono dla 20 gatunków
ssaków (19,0%), 20 gatunków gadów (11,2%) i 79 gatunków ptaków (44,1%).
Stwierdzono zbyt małe pomieszczenia wewnętrzne (m.in. dla ssaków: mangaby rudoczelnej, mangaby czarnej,
koczkodana zielonosiwego, wiewiórki trójbarwnej; ptaków: strusia afrykańskiego, emu, skrzydłoszpony, Ŝurawia
koroniastego, Ŝurawia rajskiego, dzioboroŜca kafryjskiego), zbyt małe pomieszczenia zewnętrzne (m.in. dla
ptaków: dzioboroŜca kafryjskiego), zbyt małe terraria gadów (m.in. dla krokodyla nilowego, cynkowca
haitańskiego, legwana nosorogiego, boa leśnego, lancetogłowa mlecznego, lancetogłowa goini, zaskrońca
igliwiowego), brak pomieszczeń zewnętrznych (m.in. dla ssaków: skoczka pustynnego; ptaków: wodnika, papuŜki
falistej, jemiołuszki, zeberki, ryŜowca, wikłacza czerwonego, sójki, kruka) oraz brak pomieszczeń wewnętrznych
(m.in. dla ssaków: burunduka, Ŝubra, bydła szkockiego; ptaków: orłana, bielika, olśniaka, papugi nandaji, papugi
mnicha, papugi kea, puszczyka brunatnego).
Zdaniem Zarządu Spółki, odstępstwa od wymogów rozporządzenia w większości przypadków wynikają
z niedostatków tego aktu prawnego, a nie rzeczywistego nieprzestrzegania zasad dobrostanu zwierząt dzikich
w hodowli zoo. Przykładowo wskazano, Ŝe dla części ptaków budowa pomieszczeń wewnętrznych jest
pozbawiona jakiegokolwiek sensu i uzasadnienia, gdyŜ pochodzą one z umiarkowanej i zimnej strefy klimatycznej
zarówno półkuli północnej, jak i południowej – papugi patagonka i mnicha, w tym w duŜej części krajowe (np.
bielik, orłan, sowy, sójka, kruk itp.) lub z wyŜszych połoŜeń górskich (np. baŜanty zamieszkujące Tybet i Himalaje,
Kea z Alp Nowozelandzkich). Niemniej jednak wskazano, iŜ od prawie pięciu lat trwają intensywne prace nad
poprawą warunków dla zwierząt, a wszystkie nowe i remontowane obiekty wielokrotnie przekraczają wymagane
w rozporządzeniu powierzchnie (np. wybieg dla niedźwiedzi, kotików, nowe woliery dla ptaków, zwierząt pustyń,
pand małych, małp). Część zwierząt oferowanych jest takŜe na wspólnej liście nadwyŜkowej.
NIK przyjmując argumentację Zarządu, w przedmiocie odstępstw warunków przestrzennych
przetrzymywania zwierząt od minimalnych wymogów określonych w załączniku do rozporządzenia zauwaŜa, Ŝe
Zarząd nie przedstawił dowodów na okoliczność inicjatywy zmiany treści przedmiotowego rozporządzenia,
a subiektywna ocena Zarządu jaskości obowiązującego prawa, nie zwalnia Spółki od jego przestrzegania.
4. W spółce funkcjonował system kontroli wewnętrznej, opisany w polityce rachunkowości, instrukcji obiegu i
kontroli dokumentacji finansowo-księgowej, regulaminie udzielania zamówień publicznych oraz regulaminie pracy
komisji przetargowej. System ten nie uchronił jednak Spółki przed wystąpieniem nieprawidłowości wskazanych
w niniejszym wystąpieniu pokontrolnym. NaleŜy równieŜ zauwaŜyć, iŜ Zarząd Spółki nie ustalił szczegółowego
trybu przeprowadzania kontroli oraz postępowania pokontrolnego, do czego zobowiązany był w świetle
postanowień § 55 regulaminu organizacyjnego Spółki. Nie opracowano równieŜ planu kontroli, o którym mowa
w § 54 tego regulaminu. W ocenie NIK złoŜone wyjaśnienia braku określenia szczegółowego trybu
przeprowadzania kontroli oraz postępowania pokontrolnego i planu kontroli z uwagi na bardzo wytęŜoną i
5
czasochłonną pracą przy przygotowaniu przetargu na budowę Oceanarium, nie mogą stanowić usprawiedliwienia
zaniechań w tej dziedzinie.
5.
Bardziej szczegółowe ustalenia kontroli wraz z wnioskami zmierzającymi do wyeliminowania
stwierdzonych nieprawidłowości zostały przedstawione w wystąpieniu pokontrolnym skierowanym do Zarządu
Spółki. Stąd, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura we Wrocławiu, wnosi o objęcie szczególnym nadzorem
obszarów, w których stwierdzono nieprawidłowości oraz spowodowanie w trybie nadzoru pełnej realizacji
wniosków pokontrolnych skierowanych do Zarządu ZOO WROCŁAW Sp. z o.o.
NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana
Prezydenta w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie
wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub
przyczynach niepodjęcia takich działań.
Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego
wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Prezydentowi prawo zgłoszenia na piśmie do dyrektora NajwyŜszej
Izby Kontroli Delegatury we Wrocławiu, umotywowanych zastrzeŜeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych
w tym wystąpieniu.
W razie zgłoszenia zastrzeŜeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym
wyŜej mowa, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK
6