Świadomość i postrzeganie wolontariatu pracowniczego przez

WSPÓàCZESNE ZARZĄDZANIE nr 1/2010
Kwartalnik ĝrodowisk Naukowych i Liderów Biznesu
ĝwiadomoĞü i postrzeganie wolontariatu
pracowniczego przez studentów
Uniwersytetu Mikoáaja Kopernika w Toruniu.
Raport z badaĔ
Barbara JóĨwik*
Słowa kluczowe: społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw, wolontariat pracowniczy, zaangażowanie
pracowników
Keywords: corporate social responsibility, corporate volunteering, employees’ engagement
Synopsis: Artykuł prezentuje wyniki badania współprowadzonego przez autorkę w okresie od października
2008 r. do stycznia 2009 r., które dotyczyło postrzegania społecznej odpowiedzialności biznesu, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii wolontariatu pracowniczego, przez studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Badaniem byli objęci studenci czwartego, piątego i szóstego roku jednolitych stacjonarnych
studiów magisterskich oraz pierwszego i drugiego roku uzupełniających stacjonarnych studiów magisterskich (a więc osoby, które już pracują bądź w niedługim czasie wejdą na rynek pracy.
Employee volunteering, employer-supported volunteerism, employee community involvement, workplace volunteering – to różne spotykane w literaturze anglojęzycznej
określenia wolontariatu pracowniczego (corporate volunteering), który stanowi część
strategii społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Strategia ta jest obecnie podejściem zyskującym na znaczeniu, coraz częściej stosowanym przez organizacje. Wolontariat pracowniczy [Olbrot-Brzezinska, 2007, s. 34–38; Dyakowska, 2008] jest wciąż
pojęciem nowym, zwłaszcza w polskich realiach, stanowiąc jednocześnie jedną z form
zaangażowania społecznego, inwestycji społecznych.
Celem głównym badania było ustalenie poziomu świadomości studentów na temat społecznej odpowiedzialności biznesu oraz jej roli w podejmowaniu decyzji zakupowych i przy wyborze miejsca pracy.
Badaniem, które miało charakter poufny, zostali objęci studenci wszystkich wydziałów UMK (kampus toruński i bydgoski). Zastosowaną techniką była ankieta audytoryjna, zaś wszyscy uczestnicy otrzymali indywidualne kwestionariusze, które były
wypełniane w trakcie zajęć. Analizie zostały poddane różne aspekty związane z odpowiedzialnym biznesem, przy czym interpretacja zebranych danych została dokonana
ze względu na płeć, wydział i rok studiów respondentów.
-
-
-
-
WstĊp
-
* Mgr Barbara Jóźwik, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
150
I. PROBLEMY WSPÓàCZESNEGO ZARZĄDZANIA
W wyniku przeprowadzonej ankietyzacji otrzymano zwrotność na poziomie 2696
kwestionariuszy, co stanowiło 38,7% badanej populacji. Dwie z trzech przebadanych
osób to kobiety, zaś 33% stanowili mężczyźni. Blisko połowę stanowili studenci czwartego roku, co trzeci respondent był studentem piątego roku, jeden na dziesięciu studiował na pierwszym roku studiów uzupełniających (dalej – pierwszy rok) i tyle samo
na drugim roku studiów uzupełniających (dalej – drugi rok). Co piąty respondent był
studentem Wydziału Prawa i Administracji (WPiA), co siódmy był z Wydziału Nauk
Ekonomicznych i Zarządzania(WNEiZ), 13% respondentów to przedstawiciele Wydziału Nauk Historycznych (WNH). Jeden na dziesięciu respondentów studiował na
Wydziale Filologicznym (WF), prawie 9% stanowili studenci Wydziału Biologii i Nauk
o Ziemi (BiNoZ) oraz Wydziału Chemii (WCh). Studenci Collegium Medicum (Wydział Lekarski (WL CM), Wydział Farmaceutyczny (WF CM), Wydział Nauk o Zdrowiu (WNoZ CM)) stanowili łącznie prawie 10% badanych. Pozostała część respondentów pochodziła (zgodnie z malejącą liczebnością) z Wydziału Nauk Pedagogicznych
(WNP), Wydziału Matematyki i Informatyki (WMiI), Wydziału Teologicznego (WT),
Wydziału Sztuk Pięknych (WSP), Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej (WFAiIS) oraz Wydziału Humanistycznego (WH).
-
-
-
-
-
Wybrane wyniki badania
Poniżej zostanie zaprezentowana analiza wyników badania w odniesieniu do kwestii związanych z wolontariatem pracowniczym.
Respondenci zostali poproszeni m.in. o wskazanie stopnia ważności kilku wyszczególnionych działań w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Wśród ocenianych zakresów
znalazły się: zapewnienie miejsc pracy, terminowe wypłacanie pensji, umożliwienie
pracownikom godzenia życia zawodowego z prywatnym, umożliwienie pracownikom
zaangażowania się w wolontariat, działania proekologiczne, organizowanie jednorazowych akcji charytatywnych, zaangażowanie w długofalowe projekty społeczne, uczciwe
płacenie podatków i funkcjonowanie zgodnie z obowiązującym prawem. Z punktu widzenia niniejszego opracowania istotne są wyniki w odniesieniu do umożliwiania pracownikom zaangażowania się w wolontariat. Jeden na trzech respondentów uznał takie
działanie za bardzo ważne lub ważne, co wskazuje na znaczne (zdaniem autorki) zainteresowanie bezpośrednim zaangażowaniem się w działania społeczne.
Na uwagę z pewnością zasługuje fakt, że co trzeci respondent pracował lub obecnie pracuje. Spośród tych osób co piąta wskazała, iż przedsiębiorstwo umożliwia pracownikom włączanie się w działania społeczne, przy czym warto również wspomnieć,
że połowa osób, które mają doświadczenie zawodowe, nie wie, czy przedsiębiorstwo,
w którym pracowali lub pracują, oferuje swoim pracownikom taką możliwość. Wynikać to może ze złego systemu komunikacji występującego w danych przedsiębiorstwach, co skutkuje brakiem wiedzy pracowników o podejmowanych przez przedsiębiorstwo działaniach.
Z punktu widzenia pracodawców istotny wydaje się fakt, iż siedem na dziesięć osób
wskazało na chęć pracy w przedsiębiorstwie społecznie odpowiedzialnym (wskazanie
-
-
-
-
-
B. JóĨwik, ĝwiadomoĞü i postrzeganie wolontariatu pracowniczego...
151
odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „raczej tak”). Należy tu jednak zauważyć, iż niewiele ponad połowa respondentów deklaruje gotowość włączenia się (jako pracownik)
w działania społeczne podejmowane przez przedsiębiorstwo, jeżeli wystąpi taka możliwość. Nie ma więc bezpośredniego przełożenia na gotowość osobistego włączenia się
w działania społecznie odpowiedzialne, gdyż częściowo występuje oczekiwanie podejmowania takich działań przez „przedsiębiorstwo”. Wnioskować można, że dla części
przyszłych pracowników istotny jest społeczny wizerunek przedsiębiorstwa, w którym
będą chcieli podjąć pracę, nie są zaś zainteresowani osobistym udziałem np. w działaniach na rzecz społeczności lokalnej. Rozbieżność między wskazaniami na te pytania
może częściowo wynikać z samej definicji społecznej odpowiedzialności, w ramach
której niektóre działania są możliwe do realizowania przez ogólnie pojęte przedsiębiorstwo, a nie jego pracowników.
Blisko 30% osób deklarujących chęć uczestnictwa w działaniach społecznych podejmowanych przez przedsiębiorstwo wskazało, iż najchętniej włączyliby się w bezpośrednią pomoc osobom potrzebującym, co piąty respondent chciałby się włączyć
we wspieranie bieżącej działalności organizacji społecznej (np. fundacji), co czwarty
chciałby wziąć udział w akcjach charytatywnych, zaś jedna na dziesięć osób zadeklarowała chęć włączenia się w akcje ekologiczne.
Spośród przebadanych osób 20% wskazało, że spotkało się z pojęciem „wolontariat pracowniczy”, przy czym dla co siódmej osoby nie jest ono zrozumiałe. Płeć nie
różnicuje w sposób istotny wyników badania w odniesieniu do tego pytania, gdyż 20%
kobiet i 20,6% mężczyzn wskazało na znajomość tego pojęcia. Wyniki są nieco zróżnicowane, jeśli się weźmie pod uwagę rok studiów. Podobny wynik obserwujemy na
czwartym (19,4%) i pierwszym roku (19,1%) studiów. Największy udział odpowiedzi
twierdzących wystąpił wśród studentów piątego roku (23,8%), zaś najmniejszy wśród
studentów drugiego roku (13,4%). Największe zróżnicowanie wyników widać w podziale ze względu na wydziały. Najmniejszą znajomość pojęcia „wolontariat pracowniczy” deklarują studenci WCh (3,1%). Zbliżone wyniki zaobserwować można na WFAiIS (8,3%), WL CM (9,2%), WF CM (10,8%), WMiI (11,8%). Co interesujące, studenci
WNoZ w 24,7% deklarują znajomość tego pojęcia. Kolejną grupę tworzą studenci BiNoZ (16,5%) oraz WNP (16,7%). Wśród pozostałych wydziałów rozpiętość wskazań
odpowiedzi twierdzących mieści się w przedziale od 19,3% (WF) do 26,5% (WNEiZ).
Również jeżeli chodzi o kwestię zrozumienia analizowanego pojęcia, płeć nie jest
czynnikiem różnicującym istotnie odpowiedzi, gdyż 88,7% kobiet oraz 79,1% mężczyzn deklarujących znajomość pojęcia wskazuje na jego rozumienie. Niewielkie zróżnicowanie odpowiedzi występuje także w podziale na lata studiów. Najmniejsze zrozumienie pojęcia „wolontariat pracowniczy” wśród osób, które wcześniej spotkały się
z danym terminem, jest w ramach pierwszego roku (77,2%). Na podobnym poziomie
kształtuje się deklaracja zrozumienia pojęcia wśród studentów WNoZ CM (77,8%)
oraz WF (78,8%). Studenci pozostałych wydziałów wskazywali na zrozumienie wolontariatu pracowniczego w przynajmniej 83% (WMiI), zaś w przypadku studentów WCh,
WF CM, WFAiIS wszyscy studenci deklarujący znajomość pojęcia wskazali na jego rozumienie (należy tu jednak wziąć pod uwagę niewielką liczebność studentów tych wydziałów, którzy udzielali odpowiedź w ramach tych pytań).
152
I. PROBLEMY WSPÓàCZESNEGO ZARZĄDZANIA
-
-
-
-
-
Studenci deklarujący zrozumienie pojęcia zostali następnie poproszeni o wskazanie działań, które mogą być ich zdaniem podejmowane w ramach wolontariatu pracowniczego. Ze względu na liczbę wskazań działania można uszeregować następująco:
– organizowanie zbiórek odzieży, przyborów szkolnych, zabawek, słodyczy, książek, lekarstw, itp. („Zbiórki” – 70%);
– pomoc organizacyjna na rzecz organizacji społecznych („Organizacje” – 59,5%);
– budowa/remont domów pomocy społecznej, domów dziecka, szkół, szpitali
(„Remont” – 44%);
– bezpośrednia pomoc osobom starszym, dzieciom (np. korepetycje, opieka)
(„Korepetycje” – 41,8%).
Mniej niż 5% respondentów wskazało, iż żadne z powyższych działań nie wchodzą w obszar wolontariatu pracowniczego. Trzy osoby wybrały wariant „Inne”, jednak wszystkie odpowiedzi zasugerowane przez ankietowanych mieszczą się w grupach
wskazanych powyżej.
Tak jak w przypadku wcześniej omawianych aspektów, płeć nie stanowi czynnika
różnicującego uzyskane wyniki. Kolejność poszczególnych wariantów ze względu na
liczbę wskazań przedstawia się tak samo również w podziale na lata studiów. Analiza
ze względu na wydziały pozwoliła na zaobserwowanie następujących odstępstw w stosunku do wyników ogólnych. W ramach wydziałów (do analizy w tym miejscu włączono tylko wydziały, na których łączna liczba wskazań była większa niż 10) liczba
wskazań na poszczególne działania pozwoliła na wyodrębnienie następujących grup:
– w ramach BiNoZ warianty można uszeregować następująco: „Zbiórki”, „Remont”, „Korepetycje”, „Organizacje”,
– WF – „Zbiórki”, „Korepetycje”, „Organizacje”, „Remont”,
– WMiI – „Zbiórki”, „Remont”, „Organizacje”, „Korepetycje”,
– WNH –„Organizacje”, „Zbiórki”, „Remont”, „Korepetycje”,
– WSP – „Zbiórki”, „Organizacje” i „Korepetycje” (po tyle samo wskazań), „Remonty”.
Wyniki w odniesieniu do WNEiZ, WNoZ CM, WNP, WPiA, WT kształtują się na
poziomie wyników ogólnych.
Co piąty student (spośród odpowiedzi ważnych w ramach danego pytania) wskazał, iż w miejscu pracy chciałby mieć możliwość zgłaszania pomysłów działań na rzecz
społeczności. 40% osób, które udzieliły odpowiedź na to pytanie, wskazało chęć włączania się w akcje społeczne organizowane przez przedsiębiorstwo, zaś 30% oczekuje
wsparcia w podejmowanych/zgłaszanych indywidualnie działaniach.
Uwagi koĔcowe
Wyniki badania stanowią ciekawe źródło informacji dla pracodawców, którzy za preferowaną grupę pracowników uważają studentów lub absolwentów studiów wyższych.
Zaprezentowane powyżej wyniki wskazują, iż znajomość wśród studentów tematyki wolontariatu pracowniczego jest niewielka, przy czym największe różnice widać
w analizie ze względu na wydziały.
B. JóĨwik, ĝwiadomoĞü i postrzeganie wolontariatu pracowniczego...
153
Dominująca część ankietowanych wskazała, że nigdy nie spotkała się z pojęciem
„wolontariat pracowniczy”, jednak respondenci, którzy mieli styczność z tym pojęciem,
w większości (85%) deklarują świadomość jego znaczenia.
BibliograÞa
1. Dyakowska I., (2008), I Ogólnopolskie badania wolontariatu pracowniczego – raport, Centrum Wolontariatu, Warszawa.
2. Olbrot-Brzezinska A., (2007), Wolontariat pracowniczy jako forma społecznej odpowiedzialności biznesu, Zeszyty Studiów Doktoranckich AE w Poznaniu, z. 31.
Awareness and Perception of Corporate Volunteering
by Nicholaus Copernicus University’s Students
Summary
-
-
-
-
-
Employee volunteering, employer-supported volunteerism, employee community involvement,
workplace volunteering are various terms related to the subject of corporate volunteering, which
is relatively new concept, especially in the Polish reality. It is one of the elements of the corporate
social responsibility strategy, which has been more and more often applied by companies.
The article presents findings of research carried out by the author on the group of Nicholas
Copernicus University’s students on the turn of years 2008 and 2009. Research analyzed
corporate volunteering. Its main aim was to identify the students’ level of awareness of corporate
social responsibility and its role in consumer decisions and in the process of choosing a future
employer.