SLOWO nr 006 817 KB Feb 01 2012 01:30:13 PM

Słowo
Materiały kaznodziejskie
numer 6 - 13 czerwca 2011
Adres wydawcy:
Adresy mailowe autorów:
„Augustinus“
Tomasz Pieczko: [email protected]
Skr. Pocztowa 28
Pedro Snoeijer: [email protected]
59-902 Zgorzelec 4
E-mail: [email protected]
Strony internetowe:
www.augustinus.pl
http://reformowani.blox.pl
www.pedrosnoeijer.blogspot.com
Od Redakcji
Drodzy Czytelnicy,
Otrzymujecie kolejny numer naszego
biuletynu „Słowo”, który chce tym z Was, dla
których studium Słowa BoŜego jest praktyką
osobistego poszukiwania dostarczyć materiału
do refleksji, a z kolei tym, którzy wykonują
posługę głoszenia „Słowa”, pomóc w ich
przygotowaniu studiów biblijnych, czy kazań.
śyczymy Wam dobrej lektury,
inspirującej refleksji i oczywiście na miarę
naszych moŜliwości słuŜymy moŜliwością
dialogu z tymi z Was, którzy mieliby w
poruszonych niŜej kwestiach pytania, uwagi,
czy wątpliwości.
Niech Was błogosławi nasz Pan i niech Was
prowadzi,
Redakcja
Uwagi do tekstu List do Galatów 5,13-28
UŜywane teksty biblijne pochodzą z: Pismo Święte Nowego Testamentu. Przekład Ekumeniczny z języków
oryginalnych (Warszawa: Towarzystwo Biblijne w Polsce, 2007)
o którym Apostoł pisze od Galatów 5,12,
jest sednem, istotą Ŝycia chrześcijańskiego.
Od Galatów 5,12 moŜemy mówić o nowej
części listu. Do tego miejsca list miał
charakter polemiczny, natomiast w rozdz. 5
Apostoł porusza bardziej ogólne kwestie,
dotyczące Ŝycia w Duchu. Niektórzy bibliści
uznają z tego powodu ostatnią część listu
za późniejszy dodatek. Nie ma jednak
całkowicie przekonujących argumentów,
aby tak twierdzić. Styl listu nie ulega tu aŜ
tak znaczącej zmianie, nie jest więc
koniecznie innego autorstwa. Cały list
naleŜy czytać w świetle zakończenia,
mianowicie: Ŝycie w Duchu. śycie w Duchu,
SŁOWO nr 6
Główne tematy fragmentu:
- przez miłość słuŜcie sobie nawzajem (w.
13)
- postępujcie (Ŝyjcie) według Ducha (w. 16).
Reszta Gal. 5,13-6,10 jest dostosowaniem
powyŜszego.
5,13-15
Galaci - i wszyscy chrześcijanie - są
powołani do wolności. Wolność jest jednak
1
13 czerwca 2011
Tłumaczenie Tow. Biblijnego: … zakon
streszcza się w tym jednym słowie…
Natomiast Tłumaczenie ekumeniczne :
…Prawo wypełnia się w tym jednym
nakazie…
NaleŜy jednak tłumaczyć w wersecie 14:
…Prawo jest wypełnione w tym nakazie…
Grecki oryginał wyraŜa czynność dokonaną
w przeszłości ze skutkiem w teraźniejszości
(perfectum passivum). Nie teraz naleŜy
wypełnić Prawo, lecz Prawo zostało juŜ
wypełnione. A skoro zostało to wypełnione,
teraz juŜ nie ma potrzeby wypełniania
przykazań w dawnym ich znaczeniu. (Por.
Ew. Mateusza 5,17).
Chrześcijanie z pogan nie są zobowiązani
do obrzezania, są natomiast zobowiązani
do prawa miłości, które dotyczy kaŜdego.
skutkiem powołania przez Boga, w związku
z tym nie moŜe być naduŜywana jako
‘własna’ wolność. Nie naleŜy uŜywać
wolności, jako podstawy ulegania ciału, czyli
Ŝycia w libertyńskiej wolności, bez etyki.
Wskazuje to na paradoks wiary
chrześcijańskiej. Chrześcijanin jest
jednocześnie wolnym i sługą. Marcin Luter
powiedział: ”Chrześcijan jest najbardziej
wolnym panem, gdyŜ nie podlega nikomu.
Jednocześnie chrześcijanin jest
największym sługą, który podlega
kaŜdemu.”
Ciało (Gr.: sarx)
Oprócz powyŜszego (sarx) istnieje inny
grecki wyraz, oznaczający ciało
(mianowicie: soma). Wyraz sarx oznacza w
Nowym Testamencie zazwyczaj źródło
grzesznych poŜądliwości i pragnień. W I
wieku n.e. wyraz ten posiadał (takŜe poza
Nowym Testamentem) takie znaczenie w
języku greckim.
Wyraz ciało (sarx) uŜywane jest zawsze w
przeciwieństwie do ducha: Ŝycie w ciele w
przeciwieństwie do Ŝycia w Duchu.
Nie naleŜy tego jednak rozumieć jako
dualizm, wg którego ciało fizyczne jest
zasadniczo złe, a duch jest dobry. Biblia
tego nie naucza. Wszystko, co stworzył Bóg
(równieŜ świat materialny) jest przecieŜ
bardzo dobre (por. Ks. Rodzaju / I MojŜ.
1,31).
Wyraz sarx oznacza w Nowym Testamencie
grzeszną naturę człowieka. Sarx oznacza
człowieka buntującego się, stającego się
przez swój grzech przeciwieństwem do
tego, jakim stworzył go Bóg. To ludzka
natura dotknięta grzechem, oddalona od
Boga, bez Chrystusa.
Wg staroŜytnych Greków ludzki rozum
powinien panować nad sarx.
Dla chrześcijan nie jest to rozum, który
przecieŜ takŜe jest dotknięty grzechem, lecz
Duch Święty, który panuje nad sarx (por.
Gal. 3,3).
RównieŜ w judaizmie miłowanie bliźniego
oznacza wypełnienie całego zakonu.
Znany jest cytat z Talmudu, który mówi, Ŝe
pewien poganin przyszedł do rabbiego
Hillela ze (złośliwą) prośbą, aby nauczył go
całej Tory podczas stania na jednej nodze.
Hillel powiedział mu: „to co jest złe dla
ciebie, nie czyń drugiemu. To jest cała Tora,
reszta jest tylko komentarzem. Idź i studiuj
komentarz”.
Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie
samego. Tego nauczał Jezus, ale judaizm
równieŜ (por. Ew. Marka 12,32-33). Całe
Prawo MojŜeszowe zawiera się w tym
przykazaniu. Paweł omija pierwsze
przykazanie dot. miłowania Boga, ale
oczywiście to przykazanie jest ujęte w
załoŜeniu całości Jego rozwaŜań.
Problemem w Galacji nie jest pierwsze
wielkie przykazanie, lecz drugie.
SŁOWO nr 6
Albrecht Dürer, Głowa apostoła, 1508
W wersie 15 Paweł w sarkastyczny sposób
ostrzega Galatów, uŜywając obrazu dzikich
zwierząt, które ostro walczą ze sobą. Był to
obraz doskonale znany ówczesnym
czytelnikom; z popularnych i chętnie
oglądanych na scenach amfiteatrów walk,
2
13 czerwca 2011
owoce Ducha. Wtedy czynią dokładnie to,
co jest celem Prawa BoŜego.
Chrześcijanie powinni być prowadzeni i
opanowani przez Ducha Świętego, tylko
wtedy mogą Ŝyć w prawdziwej wolności.
między zwierzętami lub między
gladiatorami, a zwierzętami. Takie walki
kończyły się zazwyczaj śmiercią, gdzie
zwycięŜające zwierzę poŜerało zabitego.
Paweł poprzez to porównanie próbuje dać
Galatom do zrozumienia, jak powaŜne
mogą być skutki ich konfliktu.
Jednym z problemów w Galacji był
Ŝydowski znak odrębności, mianowicie
obrzezanie i sposób odŜywiania (patrz
komentarz do Galatów 3,1-14 w „Słowo” nr.
3).
Koszerne (rytualnie czyste) jedzenie było
bardzo waŜne dla śydów. śydowscy
chrześcijanie, którzy chcieli Ŝyć według
Prawa MojŜeszowego, nie mogli wspólnie
jeść z nie obrzezanymi poniewaŜ bardzo
dokładnie przestrzegali reguł Prawa dot.
jedzenia. Wg Pawła, skutkiem tego
koszernego jedzenia było, Ŝe wzajemnie się
„gryzą i poŜerają”. Koszerne jedzenie stało
się nadmiernie waŜne, powodując „duchowy
kanibalizm’ w Galacji.
5,19-24
Te wersety konkretyzują to, co Apostoł
napisał w poprzednich. Podaje listę
uczynków ciała (grzechów) oraz listę
owoców Ducha. Człowiek zostaje
postawiony wobec bezwarunkowego
wyboru: albo ciało, albo Duch. Kompromis
między nimi jest niemoŜliwy.
W Starym Testamencie nie znajdujemy
podobnej listy uczynków dobrych i złych.
Natomiast w świecie greckim listy cnót i
złych uczynków były bardzo popularne, a
takŜe znajdujemy je w innych miejscach
Nowego Testamentu, np. Ew. Marka 7,2122; Rzymian 1,29-31; 1 Koryntian 5,9-11;
6,9-10; Efezjan 4,31-32; 5,3-5 oraz w
judaizmie od ok. II w. p.n.e. i we wczesnym
chrześcijaństwie. Podobne listy stawiały
człowieka przed wyborem drogi, którą
pragnie iść, aby Ŝyć lepiej. W tym
przypadku jednak nie chodzi o lepszą czy
gorszą drogę Ŝycia, lecz o drogę ku Ŝyciu
wiecznemu lub drogę ku śmierci.
5,16-18
Po ostrych i emocjonalnych słowach w
poprzednich wersetach następuje
spokojniejsze wyjaśnienie. Apostoł
akcentuje tu konflikt, z którym kaŜdy
wierzący ma do czynienia: postępowanie
według Ducha, czy według poŜądliwości
ciała (sarx, czyli według grzesznej natury
człowieka).
Ciało i Duch stoją diametralnie przeciwko
sobie. Przez grzech człowiek czyni to,
czego właściwie tak naprawdę nie chce;
człowiek jest niewolnikiem pod panowaniem
grzechu (w. 17b). Tę kwestię Apostoł
objaśnia obszernie w Rzymian 7,14-25.
Lista uczynków ciała nie jest kompletna,
lecz reprezentatywna, kończąc się i tym
podobne… Czytelnik potrafi sam uzupełnić
tą listę.
Lista zawiera takie grzechy, których
zakazuje Prawo MojŜeszowe. Nie chodzi
przy tym tylko o tzw. grzechy śmiertelne, ale
teŜ o grzechy, które często są widziane za
mniej powaŜne, lub mniej szkodliwe, takie
jak nienawiść, gniew, zawiść, zazdrość.
Te „mniej szkodliwe” grzechy są dla Boga
tak samo powaŜne i szkodliwe, jak
wszystkie inne grzechy!
Nie ma róŜnicy między śydami, a
chrześcijanami w odrzuceniu uczynków
ciała. Prawo Starotestamentowe potępia
uczynki ciała. Ewangelia wymaga takiego
samego posłuszeństwa Bogu i takiego
samego uświęcenia Ŝycia, jak Prawo
MojŜeszowe.
Jedyną róŜnicą jest to, Ŝe wierzący juŜ nie
musi być pod opieką Prawa, lecz Ŝyje
prowadzony przez Ducha Świętego (por.
Galatów 3,24-25; 4,1-11).
Następny werset wyjaśnia:
przeciwieństwami nie są Ŝycie pod Prawem
i kompletna (nieograniczona) wolność.
Powinna to być wolność, ale kierowana
przez Ducha Świętego.
Celem Ŝycia w Kościele jest Ŝycie duchowe,
a nie ostre dyskusje na temat obrzezania.
Paweł nie identyfikuje ciała - lub uczynków
ciała - z judaizmem. PoŜądanie ciała jest
natomiast poŜądaniem niezgodnym z wolą
BoŜą, pochodzącym z grzesznej natury
człowieka.
Przez Ducha, którego Galaci otrzymali kiedy
uwierzyli, mogli wołać Abba - Ojcze (Gal.
4,6). Przez tego samego Ducha są w stanie
Ŝyć w społeczności z Bogiem i przynosić
SŁOWO nr 6
3
13 czerwca 2011
sprawiedliwością, pokojem (szalom) i
nadzieją (por. Rzymian 14,17; 15,13.32-33).
Pokój (gr. eirēnē) jest związany z
hebrajskim wyrazem szalom, jest to pokój w
najszerszym sensie. Oznacza największe
szczęście, Ŝycie w najlepszej relacji z
innymi i z Bogiem.
Cierpliwość. (gr.: makrothumia) oznacza w
Nowym Testamencie zazwyczaj cierpliwe
znoszenie czegoś złego bez złości lub
zemsty (por. 2 kor. 6,6; Ef. 4,2; Kol. 1,11;
3,12; 2 Tym. 3,10; 4,2; Hebr. 6,12).
Uprzejmość (gr. chrēstotēs) ma takŜe
znaczenie dobry, honorowy lub doskonały.
Dobroć (gr. agathōsunē) jest tez uŜywana
jako synonim dla uprzejmości, takŜe
zawierając znaczenie sprawiedliwość.
Wierność (gr. pistis) jest w Nowym
Testamencie często uŜywane aby określić
właściwą odpowiedź na BoŜą łaskę: są to
wiara i zaufanie.
Łagodność (gr. prautēs) oznacza łagodne
traktowanie innych a takŜe otwartość na
nauczanie (szczególnie przez Boga).
Opanowanie (gr. ekrateia) jest wyrazem o
znaczeniu etycznym, wprowadzonym przez
Sokratesa. Oznacza to, Ŝe człowiek ma
mnóstwo silnych poŜądliwości i
namiętności, które musi opanować, mieć
pod kontrolą. W I wieku n.e. był to centralny
termin w popularnej wówczas etyce
hellenistycznej. Chodzi tu o opanowanie
swoich namiętności, takŜe opanowanie
nadmiernego jedzenia, picia, skrajnych
emocji itd.
Ci którzy naleŜą do Chrystusa (Galatów
5,24a) nie muszą stać się śydami, aby móc
Ŝyć w sposób święty.
Wszystkie uczynki ciała cechują się tym, Ŝe
brakuje w nich zupełnie miłości do Boga i do
bliźniego; są to uczynki namiętności i
poŜądliwości, wypływające z egoizmu
człowieka.
Niektórzy bibliści próbowali podzielić listy w
kategoriach grzechów lub owoców. Nie ma
do tego podstawy, jest to sztuczny podział.
Obie listy są niekompletne, lecz
reprezentatywne i kolejność jest
przypadkowa.
Inni widzą w przeciwieństwie
uczynki/owoce, następujące znaczenie:
uczynki są ludzkim dziełem, a owoce są
naturalnym skutkiem działania Ducha.
MoŜna jednak mówić teŜ o uczynkach
Prawa (Galatów 6,7-8; Rzymian 6,21-22).
Jest faktem, Ŝe owe owoce są darami
BoŜymi, choć nie oznacza to, Ŝe wierzący
ma pozostać bierny, gdyŜ w innych
miejscach Paweł mówi o dobrych
uczynkach (Galatów 5,6; 6,4.10, 2 Koryntian
9,8).
UtoŜsamienie się z Chrystusem oznacza
nową sytuację dla wierzącego. JuŜ nie ja
Ŝyję, lecz Ŝyje we mnie Chrystus (Galatów
2,20).
Podobnie jak ukrzyŜowanie Chrystusa miało
skutek w relacji do Prawa i sprawiedliwości
(por. Galatów 3,1), podobnie ma to skutek w
codziennym duchowym Ŝyciu wierzącego.
Bycie w Chrystusie ukrzyŜowanym,
oznacza, Ŝe nie moŜesz być legalistycznie
trzymającym się Prawa MojŜeszowego, ani
teŜ nie moŜesz praktykować libertyńskiej
wolności, czyli Ŝyć rozpustnie, w kompletnej
wolności poza Duchem Świętym.
Bycie w Chrystusie (lub innymi słowami:
postępowanie według Ducha) oznacza, Ŝe
zarówno Prawo, jak i Ŝycie według ciała,
zostało takŜe ukrzyŜowane (por. Rzymian
7,1-6; Kolosa 2,13-15).
Oczywiście nie zmieni to faktu, Ŝe w
Chrystusie człowiek w doczesnym Ŝyciu
Lista owoców zaczyna się od miłości (gr.:
agape). Bez wątpienia było to
najwaŜniejszym dla Pawła. Nie naleŜy
jednak robić sztucznych podziałów między
róŜnymi wyrazami oznaczającymi miłość (w
języku greckim). Faktem jest, Ŝe grecki
wyraz agape dominuje, jeśli chodzi o
doskonalą miłość Boga.
Miłość zawiera juŜ wszystkie inne owoce
Ducha, i wszystkie inne owoce wypływają z
miłości.
Radość (gr. chara) oznacza po grecku poza
Nowym Testamentem nie tylko czynność
cieszenia się, ale teŜ szczęście, co jest
często zaleŜne od okoliczności. W Nowym
Testamencie radość jest teŜ związana ze
SŁOWO nr 6
4
13 czerwca 2011
faktyczny niewolnik, czy teŜ ma prawo Ŝyć,
jako wolny. Wolność chrześcijanina jest
nierozerwalna z Duchem Świętym,
poniewaŜ wolność szybko moŜe oznaczać
autonomię, w której człowiek sam decyduje
jak Ŝyje i nie akceptuje Ŝadnych reguł poza
tymi, które mu odpowiadają.
Apostoł Paweł pisze o wolności kierowanej
przez Ducha Świętego jako o prawdziwej
wolności.
nadal jest grzeszny i ma do czynienia z
uczynkami ciała.
5,25-26
śyjemy według Ducha… Grecki wyraz, który
Apostoł tu uŜywa (stoicheo) oznacza ‘stać w
rzędzie’ tak jak Ŝołnierze powinni stać w
rzędzie. Oznacza więc postępowanie
według wymagań „z góry”, utrzymanie
porządku.
Wyraz ten oznacza takŜe ‘być w zgodzie z’.
Paweł uŜywa go w innych miejscach, jako
chodzić w czyjeś ślady (np. Rzymian 4,12)
lub Ŝyć według pewnej normy (np. Galatów
6,16, Filipian 3,16).
Apostoł Paweł wzywa, aby Ŝyć zgodnie z
wolą BoŜą, z pomocą Ducha Świętego. Ci,
którzy wierzą w Chrystusa i Ŝyją w Duchu,
mają - jako ‘dowód’ tego - owoce Ducha.
Człowiek nie czyni dobrze sam, lecz w
Duchu. Jest to typowe dla etyki
chrześcijańskiej. Etyczne zachowanie
wierzącego nie ma miejsca bez Ducha
Świętego. A Duch Święty nigdy nie działa
poza aktywnym wyraŜaniem wiary
wierzącego.
Duch Święty daje wierzącemu nowe Ŝycie i
ten sam Duch pomaga mu Ŝyć
odpowiednio, uwraŜliwiając wierzącego na
to, co sprzeciwia się Bogu. W ten sposób
Duch Święty umoŜliwia człowiekowi Ŝyć w
miłości, według woli BoŜej.
Nie jest istotnym, aby wymienić całą listę
grzechów – lista taka nie miałaby zapewne
końca. Chodzi o to, co ukrywa się poza
samą listą - grzeszna natura człowieka.
Podobnie dotyczy to listy owoców Ducha.
Nie znajdziemy tu uczynków, takich jak np.
pomaganie biednym, troszczenie się o
wdowy, itd. NajwaŜniejsza jest miłość, z
której wypływają w sposób naturalny
wszystkie owoce Ducha.
Aplikacja
NajwaŜniejszym problemem, kwestią
podstawową w omawianym tekście jest: czy
chrześcijan ma Ŝyć pod Prawem, czyli jako
Pedro Snoeijer
Uwagi do Izajasza 6,1-13
Cytaty biblijne pochodzą z Biblii tzw. warszawskiej (Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa 1994).
* Wersety 9-10 są cytowane w Ewangelii
Marka 4,12 i w tekstach mu
odpowiadających. JednakŜe, Jezus jest
świadkiem Boga kochającego,
przyjmującego swoje dzieci, a nie Boga
powodującego zatwardziałość ludzi, by ich
tym łatwiej zniszczyć... Dlaczego zatem
Ewangelie cytują fragment tak przeciwny
przesłaniu Jezusa?
Tekst kazalny na Niedzielę Trójcy Świętej.
1. Pierwsze reakcje
* Wizja Izajasza wydaje się najpierw tak
znaną, Ŝe wręcz niektóre jej wyraŜenia
(np. serafini...) nie wydają się nam obce.
Osobę przyzwyczajoną do znajdowania w
Biblii „wizji”, opowiadanych przez tych,
którzy ich doświadczyli, być moŜe niewiele
zaskoczy w analizowanym tekście...
2. Lektura tekstu
* Koniec tekstu jest bardzo surowy. Co z
nim uczynić? Czy chcąc uniknąć trudności
naleŜałoby zatrzymać się w lekturze na
„Oto ja, poślij mnie?” (por. w.8). Niemniej,
zakończenia, nawet trudne, są niezbędne
dla właściwego zrozumienia całości....
SŁOWO nr 6
2.1. Wskazówki dla lektury
Tekst Izajasza daje szerokie miejsce
słownictwu związanemu z dworem
królewskim, np. w w.1:
- ‘âdon, Pan; termin odmienny od YHWH,
imienia własnego Boga - u początków,
5
13 czerwca 2011
2.2. Tekst w jego kontekście
‘âdon był jednym z tytułów bóstwa El, króla
bogów w mitologii kananejskiej;
- kkissé’ râm wenissâ’, tron wysoko
wzniesiony;
- shoulâyw – tren płaszcza królewskiego;
- héykâl, pałac królewski, ale takŜe
świątynia (sala wewnętrzna światyni...).
a) Kontekst bezpośredni
To, co poprzedza bezpośrednio rozdział 6,
nie moŜe być determinującym dla jego
zrozumienia. Wskazówka daty w wersecie
1 (śmierć króla Ozjasza) oznacza przede
wszystkim początek nowej sekwencji
literackiej, oddzielonej od poprzednich
przepowiedni. Podobnie data podana w
7,1 (czasy króla Achaza) stwierdza, Ŝe oto
nasz fragment kończy się na 6,13 (dane
czasowe mają zatem funkcję raczej
„redakcyjną”).
Takie uŜycie słownictwa w wizji Izajasza
wskazuje na Boga, jako Króla. Co miałoby
to oznaczać?
YHWH, Bóg plemion nomadów Izraela
(Bóg „pod namiotem” z 2 Samuela 7,6-7)
nie był nigdy wzywany przez nich, jako
„król” ludu osiadłego, z tronem, dworem,
pałacem.
A zatem, atrybuty królewskie, które w
religii kananejskiej były takŜe naleŜącymi
do Boga El, króla niebios i suwerennego
nad innymi bogami, powoli zintegrowały
się, zostały przyjęte w religii izraelskiej,
aby oznaczyć królewskość, wyłączność
Boga wobec wszystkiego, wyłączność
YHWH - Boga wyzwoliciela dwunastu
plemion izraelskich.
To w Jerozolimie, ostatnim ze zdobytych
miast kananejskich, królewska tradycja
YHWH najlepiej się rozwinęła.
Księga Izajasza i liczne Psalmy (2, 24, 47,
93, 96, 97, ...) są tego najlepszym
świadectwem.
Lorenzo Monaco, Prorok Izajasz, 1405-1410
b) Rodzaj literacki
Pokusa rozdzielania w tym tekście wizji i
misji Izajasza (bez wątpienia szokującej)
nie jest uzasadniona. Tekst stanowi
jedność nierozdzielną i jako nierozdzielny
winien być traktowany w całości.
Wizja opowiadana przez tego, który ją
przeŜył, nie dąŜy do ubarwienia, ulŜenia
niejako otrzymanej misji, a wręcz słuŜy do
podkreślenia powagi, surowości tego, co
ma się dokonać. Strach, obawy, które
opowiadanie zawiera, nie mają charakteru
retorycznego, a podkreślają to, co
porusza, bulwersuje, poraŜa w kształcie
otrzymanej wizji i misji z tej wynikając.
Bóg ma być zawsze przyjęty w drŜeniu i
obawie (por. m-y innymi Księga Sędziów
13,22-23; Rodzaju/1 MojŜeszowa 32,31).
W religijnym języku epoki, wyobraŜenia
Boga, jako króla, często słuŜyły
podkreśleniu autorytetu króla ziemskiego,
często „spokrewnionego” z bóstwem (np.
faraonowie).
NIemniej w licznych tekstach prorockich
Biblii, wyznać YHWH jako króla oznaczało,
Ŝe Jego królestwo rzuca cień, rozciąga się
ponad wszystkimi królestwami ludzkimi,
choć pozornie tak potęŜnymi, włączywszy
w to takŜe królestwo dawidowe Izraela.
To, co jest takŜe waŜne w podkreśleniu
specyfiki ujęcia królewskości Boga Izraela,
to fakt, Ŝe ów potęŜny Król jest
wyzwolicielem niewolników, nie przestając
być przy tym Królem wszechświata.
Daleko później, w tej samej tradycji,
UkrzyŜowany zostanie rozpoznany jako
Mesjasz, Król z prawa BoŜego...
SŁOWO nr 6
c) Kontekst poszerzony
Miejsce tego tekstu w Księdze Izajasza
bardzo przejmowało komentujących.
6
13 czerwca 2011
Ŝe Bóg sprawia zatwardziałość serca
swojego ludu, aby ten się nie nawrócił i
aby mógł go On ukarać.
Dlaczego wizja ta jest opowiedziana w
rozdziale 6, a nie na początku księgi, tak
jak opowiadania o powołaniu innych
proroków? Wskazuje raczej nie na
powołanie samego Izajasza, ale na
obdarzenie go przez Boga misją juŜ w
trakcie jego posługi.
Pomimo, Ŝe jest jasnym u Izajasza, Ŝe Bóg
działa w ten sposób z nienawiści do zła, a
nie z kaprysu, to ów twardy Bóg przejmuje
strachem i zgorszeniem.
Dlaczego zatem, i – czy? – od jakiego
stopnia grzeszności Bóg rezygnuje ze
swego miłosierdzia?
Umieszczone w rozdziale 6 opowiadanie
słuŜy wprowadzeniu księgi proroctw w
odniesieniu do wojny syro-efraimskiej
(Izajasza 6-9); proroctw, które odbiły się o
obojętność króla Achaza.
Tekst wizji został być moŜe napisany w
tamtej epoce, tzn. po śmierci króla
Ozjasza, jednakŜe nie moŜna widzieć misji
w 6,9-10, jako streszczenia a posteriori
nauczania Izajasza i jego wezwań, które
pozostały bez efektu. Trzeba je widzieć
jako rozkaz otrzymany uprzednio!
Rozdział 6 przypomina zatem czytelnikom
rozdziałów następnych, Ŝe Izajasz,
pomimo Ŝe niezaakceptowany przez
Achaza, został posłany przez Boga.
Izajasz 6 (bliski w tym prorokom Ozjaszowi
i Amosowi) wypowiada się przeciw
„przyzwyczajeniu do miłosierdzia”, jakie
nabył Izrael: „Bóg jest po to, aby
wybaczać”! Izajasz odpowiada na taką
tezę, Ŝe oto przyszedł moment, Ŝe pokuta
nie jest juŜ moŜliwa!...
Bóg powoduje zatwardziałość. Czy
oznaczałoby to, Ŝe moŜe On
„predestynować” istoty ludzkie do
potępienia, zgodnie z nauczaniem
kalwinizmu?
Tutaj ostroŜnie, aby nie pomylić obu tych
pojęć, a przede wszystkim nie pomylić
kontekstów! Jest prawdą, Ŝe Kalwin dla
swojego nauczania podnosi fragment z
Ewangelii Marka 4, cytujący Izajasza 6,910, ale kalwińska perspektywa jest daleko
odmienna: oddając Bogu pierwsze i
ostatnie słowo co do losu kaŜdego z nas,
co do zbawienia jak i co do potępienia,
Kalwin chce zredukować do zera wszelką
ludzką pretensją do współkreowania
swojego zbawienia. Wręcz jeszcze
bardziej precyzyjnie: Kalwin chce
wyeliminować wszelki niepokój co do
naszego zbawienia („zostawmy ten
problem Bogu....”).
Problem ten nie jest problemem Izajasza.
Wręcz przeciwnie: Izajasz atakuje
„pewność”, Ŝe Bóg nigdy nie ukarze, Ŝe
ciągle oczekuje pokuty/nawrócenia, i Ŝe
zło moŜe zatem obfitować, poniewaŜ
miłosierdzie BoŜe przewyŜsza wszystko.
Raffello Sanzio, Prorok Izajasz, 1511-12
Nie, mówi z mocą Izajasz: kiedy zło
obfituje, moŜe być juŜ za późno na
wszystko!
Jaki jest cel takiego stwierdzenia?
Odpowiedzią jest paradoks:
Bóg pozostaje Bogiem, zawsze. Nie, to nie
jest powtórzenie łatwego (zbyt łatwego)
3. Kwestie teologiczne
Pomimo, Ŝe kwestia zatwardziałości w
Starym Testamencie jest czytelna równieŜ
przed Izajaszem 6, to jednak fragment ten,
jako jedyny w takim wymiarze stwierdza,
SŁOWO nr 6
7
13 czerwca 2011
stwierdzenia związanego z lekko
traktowanym miłosierdziem BoŜym.
To nie jest tanie pocieszenie, ani teŜ
konkluzja dla „zachowania moralności”.
Nie jest to takŜe pretensja do jakiegoś
dogmatycznego ujęcia teorii Boga.
Jest to coś, jak błysk potęŜnej lampy, jak
mocny flesz aparatu fotograficznego, który
błyskiem swoim oślepia, ale jest błyskiem
pośród nocy!...
Kiedy wszystko jest stracone, kiedy
zbawienie moŜe wydać się stracone i
kiedy wydaje się, Ŝe Bóg tak chciał, nie
pozostaje nikt inny, jak tylko On – Bóg.
Być Jego świadkiem, to wszystko, co jest
jeszcze moŜliwym do zrealizowania,
oczekując końca.
Później, w późniejszym czasie, być moŜe
inni skorzystają z tego dramatycznego
świadectwa... i będą mogli Ŝyć!
Łukasz Cranach „starszy”, UkrzyŜowanie, 1500-04
Tomasz Pieczko
SŁOWO nr 6
8
13 czerwca 2011