Panie i panowie! Mam ogromny zaszczyt powitać Państwa na

Panie i panowie!
Mam ogromny zaszczyt powitać Państwa na uroczystościach jubileuszowych Polskiego
Kongresu Drogowego. Okazja do tego jest podwójna. W 2015 roku mija bowiem 90 lat od
zainicjowania w Polsce Kongresów Drogowych i 10 lat reaktywowanej działalności
stowarzyszenia Polski Kongres Drogowy. A że w tym roku mija także 20 lat od
zorganizowania w Kielcach pierwszych targów "Autostrada Polska", postanowiliśmy połączyć
nasze jubileusze pod wspólnym hasłem "Drogowe Dekady".
Szanowni Państwo!
„W Polsce gospodarka drogowa jest bardziej zaniedbana niż inne dziedziny życia
gospodarczego, a polskie drogownictwo nękają trudne i palące zagadnienia. Wymaga ono
ulepszeń i reorganizacji. Na cele gospodarki drogowej brak jest środków materialnych, a
poziom techniki drogowej pozostawia dużo do życzenia. Te kapitalne zagadnienia wymagają
przeprowadzenia poważnych studiów i pracy. Są to zagadnienia wyłącznie natury
gospodarczej, technicznej czy finansowej. Apolityczne. Polityka nie powinna mieć do nich
dostępu".
To nie jest cytat ze współczesnych debat o problemach polskiej gospodarki, choć – zwłaszcza
końcowe słowa – brzmią bardzo aktualnie. Wypowiedział je inż. Melchior Władysław
Nestorowicz, otwierając obrady Polskiego Kongresu Drogowego 3 stycznia 1928 roku. Jak
zanotowali kronikarze działo się to o godzinie 13.00, w auli Politechniki Warszawskiej. W
Kongresie wzięło udział przeszło 500 osób.
Kongres stanowił zwieńczenie kilkuletnich starań inżynierów i innych przedstawicieli
środowisk technicznych. Idea powołania Polskiego Kongresu Drogowego została
sformułowana po raz pierwszy 90 lat temu - w czerwcu 1925 r., na VIII Zjeździe Inżynierów
Drogowych w Warszawie. Powołany Komitet Organizacyjny opracował statut i doprowadził
do rejestracji Stowarzyszenia Członków Polskich Kongresów Drogowych oraz zorganizował
wspomniany historyczny pierwszy Kongres.
Te słowa o zaniedbaniach i złym stanie dróg w Polsce odzwierciedlały stan faktyczny.
Pamiętać trzeba, że jeszcze do połowy lat trzydziestych w Polsce nie było w ogóle dróg
utwardzonych o gładkiej nawierzchni (poza głównymi ulicami wielkich miast). Nawet jedna z
czołowych drogowych inwestycji tamtego czasu, nowo wytyczona „Trasa Marszałka
Piłsudskiego” z Grodna do Wilna, miała nawierzchnię tłuczniową. Dopiero w drugiej połowie
lat trzydziestych zaczęto budować szosy o nowoczesnych nawierzchniach, jak klinkier, kostka
czy wreszcie asfalt.
Ówcześni drogowcy chcieli wnieść swój wkład w modernizację kraju, który ledwie przed kilku
laty powrócił na mapy Europy. Sieć drogowa kraju składała się wtedy z odcinków
peryferyjnych sieci dróg krajów- zaborców. Jej scalenie, poprzez budowę dróg i mostów, z
wykorzystaniem pojawiających się na świecie nowych technologii i rozwiązań technicznych,
przenoszonych na polski grunt, stanowiła wielkie wyzwanie dla polskich inżynierów i władz
publicznych.
O takich właśnie sprawach mówiono podczas Kongresów Drogowych. Łącznie przed II wojną
światową odbyły się 4 takie spotkania. Organizujące je Stowarzyszenie Członków Polskich
Kongresów Drogowych za swoją misję uznało „przyczynianie się do rozwoju sprawy
drogowej w Polsce przez urządzanie Polskich Kongresów Drogowych i związanych z niemi
pokazów, wystaw i wycieczek, oraz przez wydawnictwa doraźne i periodyczne”.
Ta tradycja była dobrze znana w środowisku drogowym. Kiedy więc jesienią 2004 roku,
podczas I Forum Zarządców Drogowych, rzucono hasło ponownego zorganizowania się
środowiska, oczywiste wydawało się nawiązanie do historii Polskich Kongresów Drogowych.
To był szczególny moment, tuż po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, gdy byliśmy pewni,
że dla naszej branży pojawiła się ogromna szansa na urzeczywistnienie marzeń o
podniesienie standardu naszych dróg do tego, który znaliśmy swobodnie podróżując od
jakiegoś czasu po Europie. Zacytowane słowa inż. Nestorowicza stały się natchnieniem dla
grupy kilkunastu wybitnych przedstawicieli polskiego drogownictwa, którzy w kwietniu 2005
roku doprowadzili do zarejestrowania stowarzyszenia Polski Kongres Drogowy. Powstała w
ten sposób szeroka, apolityczna platforma współdziałania osób zainteresowanych
zapewnieniem Polsce dróg o jak najwyższym standardzie. Właśnie dobiegła końca pierwsza
dekada naszej wznowionej działalności - i to jest drugi powód, dla którego się tu dziś
spotykamy.
Drodzy członkowie Kongresu, szanowni goście!
Dziś, w porównaniu z okresem II Rzeczpospolitej, warunki są inne, ale priorytety środowiska,
które artykułuje Polski Kongres Drogowy, pozostają niezmienne. My też - jak mówili nasi
poprzednicy z dwudziestolecia międzywojennego - chcemy "służyć sprawie drogowej". I
nadal tą najważniejszą sprawą jest radykalne unowocześnienie i głęboka przebudowa
polskiej sieci drogowej. I powiedzmy od razu, że to się dzieje, jesteśmy świadkami - choć
może lepiej byłoby powiedzieć : uczestnikami - historycznych przeobrażeń.
Ich wizualizacja składa się na wystawę "Drogowe dekady", którą mieli Państwo okazję
choćby pobieżnie zobaczyć wchodząc do Centrum Kongresowego. Bezpośrednio po naszym
seminarium zapraszam do dokładniejszego przyjrzenia się zdjęciom pokazującym tylko w
małym wyborze to jak bardzo zmienił się krajobraz Polski dzięki inwestycjom drogowym.
Stowarzyszenie samo nie buduje dróg, ale naszymi członkami są ludzie, dla których jest to
codzienna praca. Mówiło się - słusznie - że Polska stała się największym placem budowy
współczesnej Europy. Oczywiste, że daleko nam do dokończenia przynajmniej planowanej
sieci dróg szybkiego ruchu, a w trakcie realizacji wielkich inwestycji wspomaganych
funduszami Unii Europejskiej nie brakowało poważnych napięć i problemów. Nikt nie może
jednak zaprzeczyć, że sieć drogowa w Polsce przeszła gigantyczną metamorfozę, widoczną w
każdym praktycznie zakątku kraju. Jest to powód do uzasadnionej dumy dla inwestorów:
największego z nich - Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, samorządów
wszystkich szczebli (w tym Zarządów Dróg Wojewódzkich) i dla wykonawców,
podwykonawców, dostawców - wszystkich tworzących środowisko drogowe.
Nasze Stowarzyszenie skupia ludzi aktywnych w tym środowisku: zarządców dróg różnych
szczebli (państwowych i samorządowych), projektantów i wykonawców, producentów
materiałów, maszyn i urządzeń, przedstawicieli środowisk naukowych. Swoje cele
programowe osiąga organizując seminaria i konferencje dla środowiska drogowego,
uczestnicząc w międzynarodowej wymianie doświadczeń, a także opiniując i inicjując
niezbędne zmiany w prawie. Ściśle współdziałamy z innymi organizacjami działającymi w
naszej branży: Ogólnopolską Izbą Gospodarczą Drogownictwa, Polskim Związkiem
Pracodawców Budownictwa, Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Komunikacji RP,
Polskim Stowarzyszeniem Wykonawców Nawierzchni Asfaltowych. Bardzo mocno w naszych
szeregach reprezentowani są przedstawiciele administracji drogowej. Stąd nasze bliskie
współdziałanie z takimi jej reprezentacjami jak Konwent Dyrektorów Zarządów Dróg
Wojewódzkich, Krajowa Rada Zarządców Dróg Powiatowych i Komisja Drogownictwa
Miejskiego. Naturalnie współdziałamy także w wielu obszarach z Generalną Dyrekcją Dróg
Krajowych i Autostrad, choć nasze relacje można opisać tak, jak kiedyś zrobili to znani
politycy - jako "szorstką przyjaźń".
Szanowni Państwo!
Jest oczywiste, że takie okazje jak to jubileuszowe spotkanie, sprzyjają raczej mówieniu o
sukcesach niż o problemach. Nie jest to najlepszy moment na szczegółowe analizowanie
zmiennych losów drogownictwa w minionych latach, ale naszą "służbę sprawie drogowej"
rozumieliśmy także jako otwarte krytykowanie tego, co było niesłuszne, nieadekwatne do
potrzeb czy stanowiło zaniechanie.
Wszyscy mamy w pamięci i ogromne nadzieje lat 2006-2007. Były wizje ogromnych,
stabilnych nakładów finansowych, wielkiego frontu pracy dla firm i fachowców. Dość szybko
okazało się jednak, że struktura państwa była sama zbyt mało zmodernizowana, by sprostać
zadaniu tak wielkiej modernizacji sieci dróg.
Pamiętamy ile wysiłku trzeba było poświęcić na dostosowywanie przepisów prawa,
szczególnie prawa ochrony środowiska, warunków pozyskiwania gruntów pod inwestycje czy
prawa zamówień publicznych do potrzeb współczesnych inwestycji. Polski Kongres Drogowy
wielokrotnie zwracał uwagę na te problemy i wskazywał rozwiązania dla pokonywania tych jak je wówczas nazywaliśmy - barier dla budownictwa drogowego.
Na to nałożył się ogólnoświatowy kryzys, który spowodował poważne ograniczenia
budżetowe i w skali państwa i w samorządach i te ograniczenia dotknęły drogownictwo.
Sytuacje ratowały pieniądze Unii Europejskiej, ale inwestycje zostały ograniczone w zasadzie
tylko do wkładu własnego na uzupełnienie kosztów refundowanych przez Brukselę.
Ograniczone zostały nakłady na utrzymanie dróg.
Na polskim rynku robót budowlanych, na który trafił wielki pakiet zamówień publicznych,
pojawiła się ogromna konkurencja. W przetargach o każde zadanie ubiegało się nawet po 30
wykonawców . Ceny oferowane w przetargach stały się bardzo niedoszacowane, stawiające
pod znakiem zapytania możliwość wykonania kontraktów. Ostra walka konkurencyjna, ale
także błędy w przygotowaniu inwestycji spowodowały znaczący kryzys w drogownictwie.
Jego przejawami były: niską albo wręcz ujemna rentowność firm budownictwa drogowego,
bankructwa dużych firm pociągających za sobą małych podwykonawców, upadek biur
projektowych.
Nie mówimy o tym dopiero teraz. Samodzielnie lub razem z innymi organizacjami
branżowymi zwracaliśmy uwagę, że cały system udzielania zamówień publicznych i praktyka
jego stosowania w obszarze drogownictwa obarczony jest poważnymi wadami,
na co nakładają się dodatkowo błędy w stosowaniu go. Krytykowaliśmy nierówny podział
ryzyk, przenoszenie wszystkich normalnych w toku realizacji sporów na salę sądową.
Wierzymy, że wszystkie strony wyciągnęły wnioski z tamtych lat i w kolejnej perspektywie
budżetowej unikniemy tych napięć i poważnych perturbacji, które dotknęły branżę drogową
przed kilku laty.
Nadal jest jednak wiele spraw, które dla drogowców stanowią realne, poważne problemy.
Uważamy, że drogownictwo jako branża nie ma należnej rangi. Drogowcy są wbrew swej
woli wplątywani w konflikty (drogowcy versus ekolodzy, inwestycje w drogi versus inwestycje
w kolej), a jednocześnie czyni się ich odpowiedzialnymi za rozwiązywanie problemów
w innych dziedzinach -przy okazji inwestycji drogowych i na ich koszt archeolodzy znajdują
ślady dawnych kultur, gestorzy innych mediów przebudowują swoje sieci, a przyrodnicy
inwentaryzują florę i faunę.
Daje się we znaki brak jednego gospodarza – regulatora całej sieci drogowej, co widać
w praktyce po braku standardów, przepisów technicznych jakie powinny być jednolite
dla całego systemu drogowego kraju. Niesprawne zarządzanie siecią i nieprzystawanie
przepisów do współczesnych wymogów - patrz: postulat zmiany ustawy o drogach
publicznych z 1985 r. – to dalsze kwestie wymagające naprawy.
Pomimo trwałej tendencji zmniejszania się tragicznego wskaźnika liczby ofiar śmiertelnych
wypadków, polskie drogi wciąż zaliczają się do najbardziej niebezpiecznych w Europie.
I w tym obszarze zacząć trzeba od jasnego zdefiniowania wyposażonej w duże kompetencje
instytucji, która odpowiada za zarządzanie bezpieczeństwem ruchu drogowego. Gdy zdarzy
się wypadek lotniczy czy kolejowy, państwowe komisje miesiącami analizują ich przyczyny.
Przyczyny wypadków drogowych określa często nieprzygotowany policjant, który pierwszy
pojawi się na miejscu zdarzenia - choć na drogach ginie po wielokroć więcej ludzi.
To tylko przykłady spraw, z którymi zwracają się do nas przedstawiciele środowiska, w różny
sposób związani z drogami, ich budowa i zarządzaniem. Jak widać, będziemy mieć
czy zajmować się przez następne dziesięciolecia. Mogę to publicznie obiecać - będziemy tego
pilnować.
Panie i panowie!
Marka Polski Kongres Drogowy jest dziś kojarzona z jakością propozycji programowych,
zdolnością do integracji różnych grup, składających się na środowisko drogowe. Jesteśmy
stowarzyszeniem poważanym, cenionym za wyrażane opinie. Dziękuję, że byliście z nami
przez tych 10 minionych lat i za to, że jesteście dziś tu z nami. Liczymy, że będzie nas coraz
więcej!
Dziękuje za uwagę!