Uchwała nr III/0709/2016 - Regionalna Izba Obrachunkowa w

Uchwała Nr III/ 709 /2016
z dnia 2 lutego 2016 r.
Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej
w Rzeszowie
Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie po rozpatrzeniu
zastrzeŜenia Wójta Gminy Dubiecko do wniosku zawartego w wystąpieniu
pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z dnia 21 grudnia 2015
roku – działając na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 3 i art. 18a ust. 3 i 4 w związku z art.
25b ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych
(Dz. U. z 2012 r. poz. 1113)
postanawia
uwzględnić zastrzeŜenia Wójta Gminy Dubiecko do wniosku zawartego w
pkt 14 wystąpienia pokontrolnego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie
z dnia 21 grudnia 2015 roku.
Załącznik do uchwały nr III/ 709 /2016 z dnia 2 lutego 2016 r.
Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie
Uzasadnienie
Regionalna Izba Obrachunkowa w Rzeszowie skierowała do Wójta Gminy
Dubiecko pismem znak WK.613 – 58/4/2015 z dnia 21 grudnia 20153 r. wystąpienie
pokontrolne z kontroli doraźnej, przeprowadzonej w dniach od 4 do 30 listopada
2015 r. Wystąpienie to doręczone zostało jednostce kontrolowanej w dniu 23 grudnia
2015 r.
Wójt Gminy Dubiecko złoŜył pismem znak NZ:3022/1/2016 z dnia 4 stycznia
2016 r. zastrzeŜenia do wniosku zawartego w punkcie nr 3 i 14 wystąpienia
pokontrolnego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z dnia 21 grudnia
2015 r. PowyŜsze zastrzeŜenia wpłynęły do Regionalnej Izby Obrachunkowej w dniu
5 stycznia 2016 r.
Kolegium Izby ustaliło co następuje:
W dniach od 4 do 30 listopada 2015 roku Regionalna Izba Obrachunkowa
w Rzeszowie przeprowadziła doraźną kontrolę gospodarki finansowej Gminy
Dubiecko. Wyniki kontroli zawarte zostały w protokole kontroli podpisanym w dniu
1 grudnia 2015 roku. Przeprowadzona kontrola wykazała nieprawidłowości między
innymi w zakresie zlecania spłaty zadłuŜenia Gminy instytucjom finansowym.
W protokole z kontroli opisano następujące ustalenia:
Gmina w dniu 30 czerwca 2014 r. zawarła porozumienie z M.W. Trade SA we
Wrocławiu porozumienie MWT/128/2014, przedmiotem którego było ustalenie
warunków spłaty zobowiązań Gminy w stosunku do MWT w związku z wstapieniem
MWT w prawa zaspokojonego wierzyciela w zakresie wierzytelności pierwotnie
przysługującej w łącznej kwocie 524.350 zł (§ 1 porozummienia). W myśl § 2 ww
porozumienia w zamian za zgodę na prolongatę spłaty wierzytelności do dnia
30 września 2014 r. ustalono prowizję w wysokości 11.350 zł. W dniu 30 września
2014 roku Gmina zawarła z M.W. Trade SA we Wrocławiu ugodę cywilnoprawną
MWT/194/2014, której przedmiotem było ustalenie zasad spłat zobowiązań Gminy
w stosuknu do spółki MWT w kwocie 524.350 zł z tytułu niespłaconej przez Gminę
kwoty głównej wynikającej z porozumienia nr MWT/128/2014 z dnia 30 czerwca
2014 r. (§ 1 ugody). W zamian za karencję terminu spłaty ww. kwoty wierzytelności,
a co za tym idzie nowy harmonogram spłaty ustalono prowizję w wysokości
15.153,72 zł, którą Gmina zapłaci spółce MWT (§ 2 ust. 2 ugody).
W dniu 30 września 2014 r. Gmina zawarła z Magellan SA w Łodzi umowę
o restrukturyzację zadłuŜenia i przejęcie długu, której przedmiotem była
restrukturyzacja zadłuŜenia Gminy w łącznej kwocie 3.070.450 zł poprzez przejęcie
obowiązku spłaty długu i jego spłate przez Magellan SA na zasadach art. 518 § 1
pkt 3 kodeksu cywilnego. Zgodnie z § 5 niniejszej umowy Gmina zobowiązała się do
zapłaty prowizji w wysokości 10.000 zł z tytułu restrukturyzacji przedmiotowego
zadłuŜenia oraz zapłaty naleŜnych odsetek w okresach miesięcznych wg stopy
zmiennej równej stopie WIBOR 3M powiększonej o stałą marŜę w wysokości
5,25%(na dzień zawarcia umowy wynosiła 7,93%). Spółka Magellan nie
przekazywała środków na rachunek budŜetu Gminy, a spłata ww. rat kredytów nie
nastąpiła ze środków rachunku bankowego budŜetu.
W powyŜszych umowach określono, Ŝe Gmina wyraŜa zgodę na dokonanie
odpowiednio przez spółkę MW Trade oraz spółkę Magellan zapłaty rat kredytów
Gminy na zasadach określonych w art. 518 § 1 pkt 3 kodeksu cywilnego. PowyŜsze
umowy dodatkowo przewidziały wystawienie weksla in blanco wraz z deklaracją
wekslową jako zabezpieczenie roszczeń spółek MT i Magellan wynikających z tych
umów. W protokole z kontroli stwierdzono, Ŝe nie chodziło o wstąpienie przez
ww. spółki w miejsce zaspokojonych wierzycieli, lecz powołanie nowego stosunku
zobowiązaniowego. Na podstawie zawartych umów (porozumienie MWT/128/2014
z 30 czerwca 2014 r. i umowa o restrukturyzację zadłuŜenia i przejęcie długu
z 30 września 2014 r.) spółki MWT i Magellan uiściły dług Gminy, a Gmina
zobowiązała się oddać ten dług powiększony o wynagrodzenie (odsetki, prowizję).
Wskazane wyŜej okoliczności wg. przeprowadzających kontrolę, przemawiają
za tym, aby uznać porozumienie MWT/128/2014 z 30 czerwca 2014 r. zawarte
między Gminą a spółką MWT oraz umowy o restrukturyzację zadłuŜenia i przejęcie
długu z 30 września 2014 r. zawartą pomiędzy Gminą a spółką Magellan za umowy
poŜyczki.
W wystąpieniu pokontrolnym wskazano jako nieprawidłowości nieujęcie
w budŜecie Gminy Dubiecko w planowanych i wykonanych przychodach
i rozchodach budŜetu operacji związanych ze spłatą rat kredytów Gminy
bezpośrednio bankom (środki nie wpływały i nie wypływały z rachunku budŜetu
Gminy) przez instytucje finansowe (nie będące bankami):
za 2014 r. w łącznej kwocie 1.573.050,00 zł, stanowiącej zaciągnięte
zobowiązanie finansowe w M.W. Trade SA we Wrocławiu na kwotę 524.350,00 zł
(porozumienie MWT/128/2014 z 30 czerwca 2014 r. i następnie ugoda
cywilnoprawna MWT/194/2014 z 30 września 2014 r.) oraz w Magellan SA w Łodzi
na kwotę 1.048.700,00 zł (umowa o restrukturyzację zadłuŜenia i przejęcie długu,
której przedmiotem jest restrukturyzacja zadłuŜenia Gminy z 30 września 2014 r.),
- wg stanu na I półrocze 2015 r. w kwocie 1.098.700,00 zł, stanowiącej
zaciągnięte zobowiązanie finansowe w Magellan SA w Łodzi (umowa
o restrukturyzację zadłuŜenia i przejęcie długu, której przedmiotem jest
restrukturyzacja zadłuŜenia Gminy z 30 września 2014 r.).
W związku z powyŜszym we wniosku nr 14 ujętym w wystąpieniu pokontrolnym
wskazano, Ŝe otrzymane poŜyczki naleŜy wykazywać jako przychody budŜetu Gminy,
a spłaty otrzymanych poŜyczek jako rozchody budŜetu zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 4 lit.
d oraz art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o finansach publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z
późn. zm.).
W dniu 5 stycznia 2016 r. do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie
wpłynęły zastrzeŜenia Wójta Gminy Dubiecko z dnia 4 stycznia 2016 roku znak
NZ:3022/1/2016 do wniosku zawartego w wystąpieniu pokontrolnym Prezesa
Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z dnia 21 grudnia 2015 r. znak
WK.613-58/4/2015 dotyczącego nieujęcia w budŜecie Gminy Dubiecko
w planowanych i wykonanych przychodach i rozchodach budŜetu operacji
związanych ze spłatą rat kredytów Gminy bezpośrednio bankom (środki nie wpływały
i nie wypływały z rachunku budŜetu Gminy) przez instytucje finansowe (nie będące
bankami):
za 2014 r. w łącznej kwocie 1.573.050,00 zł, stanowiącej zaciągnięte
zobowiązanie finansowe w M.W. Trade SA we Wrocławiu na kwotę 524.350,00 zł
(porozumienie MWT/128/2014 z 30 czerwca 2014 r. i następnie ugoda
cywilnoprawna MWT/194/2014 z 30 września 2014 r.) oraz w Magellan SA w Łodzi
na kwotę 1.048.700,00 zł (umowa o restrukturyzację zadłuŜenia i przejęcie długu,
której przedmiotem jest restrukturyzacja zadłuŜenia Gminy z 30 września 2014 r.),
wg stanu na I półrocze 2015 r. w kwocie 1.098.700,00 zł, stanowiącej
zaciągnięte zobowiązanie finansowe w Magellan SA w Łodzi (umowa
o restrukturyzację zadłuŜenia i przejęcie długu, której przedmiotem jest
restrukturyzacja zadłuŜenia Gminy z 30 września 2014 r.).
W uzasadnieniu Gmina powołała, Ŝe wskazane porozumienie i ugoda zostały
zawarte zgodnie z przepisami art. 518 ustawy Kodeks Cywilny. Subrogacja nie
powodowała zaciągnięcia nowego długu zatem nie występują w ramach jej realizacji
nowe przychody. PowyŜsze rozwiązanie nie wiąŜe się z wpływem środków na
rachunek bankowy jednostki, gdyŜ nowy wierzyciel dokonuje spłaty zobowiązań
bezpośrednio na rachunek wskazanych wierzycieli. Cechą subrogacji jest to, Ŝe w jej
wyniku następuje zmiana wierzyciela, wierzytelność nie wygasa lecz trwa nadal ze
zmienionym podmiotem po stronie wierzyciela.
Mając na uwadze przedstawione wyŜej okoliczności faktyczne i prawne Wójt
wnioskuje o analizę zastosowanej wykładni prawa odnoszącej się do wniosku nr 14
i nr 3 wystąpienia pokontrolnego.
Kolegium zwaŜyło co następuje:
Zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, jednostki samorządu
terytorialnego mogą zaciągać kredyty i poŜyczki oraz emitować papiery wartościowe
na:
1) pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budŜetu jednostki
samorządu terytorialnego;
2) finansowanie planowanego deficytu budŜetu jednostki samorządu terytorialnego;
3) spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych
oraz zaciągniętych poŜyczek i kredytów;
4) wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków pochodzących
z budŜetu Unii Europejskiej.
PowyŜszy przepis określa cele zaciągania kredytów i poŜyczek oraz emitowania
papierów wartościowych przez jednostki samorządu terytorialnego. Zdaniem
Kolegium Izby tylko zobowiązania zaciągnięte w trybie ww. przepisu są przychodami
budŜetu jednostki samorządu terytorialnego, natomiast ich spłata rozchodami
budŜetu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. d ustawy o finansach publicznych
przychodami budŜetu jednostki samorządu terytorialnego sa min. środki
z otrzymanych poŜyczek i kredytów. Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy
o finansach publicznych rozchodami są spłaty otrzymanych kredytów i poŜyczek.
Umowa i porozumienie zawarte przez Gminę w dniach 30 czerwca
i 30 września 2014 r. z MW Trade S.A. we Wrocławiu i Magellan S.A. w Łodzi nie
zostały podpisane w oparciu o ww. art. 89 ust. 1 ustawy o finansach publicznych
lecz, jak wynika z ich treści w oparciu o art. 518 § 1 pkt 3 ustawy Kodeks Cywilny.
Zgodnie z art. 518 § 1 pkt 3 ustawy Kodeks Cywilny osoba trzecia, która
spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty
jeŜeli działa za zgodą dłuŜnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela; zgoda
dłuŜnika powinna być pod niewaŜnością wyraŜona na piśmie.
Wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela polega na tym, Ŝe
w istniejącym stosunku zobowiązaniowym (dłuŜnik-wierzyciel), osoba trzecia
wstępuje w miejsce dotychczasowego wierzyciela. W miejsce relacji dłuŜnikwierzyciel powstaje relacja dłuŜnik-osoba trzecia (nowy wierzyciel). Następuje więc
zmiana wierzyciela, a wierzytelność wciąŜ istnieje wobec dłuŜnika.
Dokonana subrogacja, nie ma wpływu na stan zadłuŜenia, a osoba trzecia
(w tej sytuacji MWT i Magellan) dokonuje bezpośrednio spłat zadłuŜenia wobec
dotychczasowych wierzycieli (banków).
MoŜliwość zmiany warunków spłaty zobowiązania naleŜy traktować jako
konwersję długu, za którą to czynność pobrano - według badanych umów - prowizję.
Natomiast co do zabezpieczenia wekslem wierzytelności głównej, zaznaczyć
naleŜy, Ŝe przepisy prawa nie określają jednoznacznie, czy przy wstąpieniu w prawa
zaspokojonego wierzyciela przedmiotem jest wierzytelność łącznie z jej
zabezpieczeniami (prawami akcesoryjnymi), czy teŜ tylko wierzytelność główna. W
związku z powyŜszym strony umowy i porozumienia zawarły postanowienia
o zabezpieczeniu wierzytelności głównej wekslem in blanco. ZwaŜyć przy tym naleŜy,
iŜ weksel in blanco moŜe być środkiem zabezpieczenia wierzytelności wynikających
z róŜnorodnych stosunków prawnych. Wobec powyŜszego w ocenie Kolegium Izby,
fakt zabezpieczenia wierzytelości głównej wekslem in blanco nie przesądza o tym, Ŝe
podpisane umowa i porozumienie są de facto umowami poŜyczki.
Słusznie podniesiono w protokole z kontroli, Ŝe zgodnie z art. 65 § 2 ustawy
Kodeks Cywilny w umowach naleŜy badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy,
aniŜeli się opierać na jej dosłownym brzmieniu. JednakŜe z oceny przedmiotowej
umowy oraz porozumienia wynika, Ŝe wolą stron jak i celem ich zawarcia była
zmiana moŜliwości spłaty zaciągniętych zobowiązań, a nie zaciągnięcie kolejnych
poŜyczek.
W ocenie Kolegium Izby, zapłata prowizji za zmianę sposobu spłaty
wierzytelności jak i obowiązek zapłaty odsetek nie przesądza, Ŝe moŜna
interpretować zawarte umowę i porozumienie jako zaciągnięcie nowej poŜyczki.
Na poparcie takiego stanowiska powołać naleŜy wyrok Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Poznaniu z dnia 28 sierpnia 2014 r. sygn. I SA/Po 316/14
zgodnie z którym, nie ma podstaw do zrównywania skutków prawnych i podatkowych
rozliczeń pomiędzy uczestnikami systemu opartych na subrogacji, wynikającej
z konwersji długu, uregulowanej w art. 518 § 1 pkt 3 k.c. z umową poŜyczki. Przy
subrogacji stosunek zobowiązaniowy nie ulega, mimo zaspokojenia wierzyciela,
wygaśnięciu, lecz trwa nadal ze zmienionym jednak podmiotem po stronie
wierzyciela. W przypadku konwersji długu, pomiędzy osobą trzecią a dłuŜnikiem nie
dochodzi do zawarcia umowy, w której osoba trzecia zobowiązuje się przenieść na
własność biorącego (dłuŜnika) określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się
zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Stąd teŜ zaspokojenia osoby trzeciej w miejsce
spłaconego wierzyciela nie moŜna traktować jako zwrotu poŜyczki udzielonej
dłuŜnikowi przez osobę trzecią, nawet jeŜeli zwrot długu następuje wraz odsetkami.
Podobne stanowisko wyraŜone zostało w orzecznictwie sądów administracyjnych,
czego przykładem są wyroki - WSA w Gorzowie Wlkp. z dnia 24 lipca 2014 r. sygn.
akt I SA/Go 355/14, WSA we Wrocławiu z dnia 16 maja 2014 r. sygn. akt I SA/Wr
352/14, WSA w Warszawie sygn. akt III SA/Wa 349/14 z dnia 18 czerwca 2014 r.
Podsumowując naleŜy stwierdzić, Ŝe brak było podstaw do przyjęcia, Ŝe
podpisane umowa i porozumienie stanowią w istocie zaciągnięte nowe zobowiązania
z tytułu poŜyczki, co zobowiązywałoby do ujęcia ich w przychodach budŜetu
w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. d ustawy o finansach publicznych oraz ich spłatę
w rozchodach budŜetu w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o finansach
publicznych.
Mając powyŜsze na uwadze Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej
w Rzeszowie orzekło jak w sentencji.
Uchwała jest ostateczna.