Charakterystyka 5 umysłów: dyscyplinarnego, syntetyzującego

Charakterystyka 5 umysłów:
dyscyplinarnego, syntetyzującego, kreatywnego,
respektującego, etycznego.
„W epoce globalizacji, biologicznej i cyfrowej rewolucji oraz uczenia się przez
całe życie, ważne jest harmonijne rozwijanie wszystkich typów umysłów. Każdy
z pięciu typów umysłów to sposób wykorzystania rozumowania i postępowania
w szkole, w miejscu pracy, w życiu. Każdy typ umysłu odwołuje się do wielorakich
inteligencji. Trzy pierwsze rodzaje umysłów biorą swój rodowód ze sfery poznawczej;
dwa kolejne powstały na podstawie rozważań dotyczących ludzkich wartości. Rozwój
poszczególnych umysłów powinien, odbywać się równocześnie, ale w zależności od
tego, w jakim okresie rozwoju znajduje się człowiek, nacisk kładziony na jeden
z umysłów powinien być silniejszy. Zdaniem Gardnera „tych pięć umysłów powinno
działać w symbiozie” (H. Gardner, 2009, Pięć umysłów przyszłości, dz. cyt., s. 162).
Charakterystyczną cechą umysłu dyscyplinarnego jest przyswajanie
sposobów myślenia związanych z głównymi dyscyplinami naukowymi i zawodowymi
oraz umiejętność systematycznego doskonalenia się, pilność i „regularne
wykraczanie poza formalną edukację”(H. Gardner, 2009, Pięć umysłów przyszłości, dz. cyt., s.
152). Umysł dyscyplinarny posiada umiejętność wyłonienia istotnych tematów dla
danej dyscypliny oraz umiejętność ich analizy z różnych punktów widzenia. Ważne
jest, aby opanować jedną lub więcej dyscyplin, sztuk czy zawodów.
Na opanowanie danego zagadnienia musimy mieć wystarczającą ilość czasu. Umysł
dyscyplinarny wie, jak systematycznie pracować, żeby poszerzać zarówno swoją
wiedzę, jak i umiejętności; jest też wysoce zdyscyplinowany. Człowiek przyszłości
powinien posiadać taki poziom umiejętności i wiedzy przynajmniej w jednej
dziedzinie, aby mógł znaleźć się w gronie fachowców. H. Gardner uważa, że
człowiek przyszłości powinien umieć myśleć w sposób charakterystyczny dla
najważniejszych dyscyplin (H. Gardner, 2009, Pięć umysłów przyszłości, dz. cyt., s. 39).
Charakterystyczną cechą umysłu syntetyzującego jest umiejętność
korzystania z wielu różnorodnych źródeł, selekcjonowanie, przetwarzanie oraz
wykorzystywanie aktualnych i rzetelnych informacji. Konieczne jest sortowanie ich
oraz organizowanie tak, aby były użyteczne i przydatne dla innych osób, a
jednocześnie wzbogacały zasób wiedzy i umiejętności danej osoby. Człowiek musi
umieć dokonywać wyboru w sposób świadomy.
Charakterystyczną
cechą
umysłu kreatywnego
(twórczego) jest
nieszablonowe myślenie, odrzucanie stereotypów, wykraczanie poza aktualny zasób
wiedzy, poza istniejące już syntezy, stawianie nowych pytań, proponowanie nowych
rozwiązań, tworzenie nowatorskich dzieł i wizji. Umysł kreatywny bazuje na umyśle
dyscyplinarnym i syntetyzującym. Potrzebuje kompetencji w przynajmniej jednej
tradycyjnej dziedzinie wiedzy, aby móc ocenić jej jakość i przydatność. Umysł
kreatywny, aby móc sprawnie funkcjonować potrzebuje nowych wyzwań
i problemów, których rozwiązanie wymaga kreatywności.
Charakterystyczną cechą umysłu respektującego (tolerancyjnego) jest
świadomość istnienia innych ludzi, rozumienie oraz akceptowanie różnic dzielących
ludzi i całe zbiorowości. Na kształtowanie tego umysłu duży wpływ mają
doświadczenia własne oraz postawy obserwowane u rówieśników i znaczących
dorosłych. Umysł respektujący jest gotowy do efektywnej współpracy z każdym
człowiekiem, niezależnie od jego pochodzenia, poglądów czy statusu, a także do
poszukiwania dróg porozumienia. Konieczne jest wykraczanie poza zwykłą tolerancję
i polityczną poprawność.
Charakterystyczną cechą umysłu etycznego jest przestrzeganie
najważniejszych wartości niezależnie od trudności, przeciwności, zagrożeń czy
własnego interesu; rzetelne wywiązywanie się z obowiązków, zarówno zawodowych,
jak i obywatelskich. Dążenie do dojrzałości i doskonałości, do uzyskania miana
autorytetu, służącego jakiejś idei lub konkretnej sprawie, nawet kosztem własnym.
Osoba o umyśle etycznym potrafi myśleć o sobie abstrakcyjnie i uniwersalistycznie.
Niezwykle istotne jest, aby współczesny człowiek wykształcił u siebie
potrzebne elementy każdego z pięciu umysłów przyszłości. Powinny to być te
elementy, które najbardziej wiążą się z cechami osobowymi danego człowieka.
Najważniejszym wyzwaniem wydaje się być dopasowanie różnorodnych umysłów do
własnych potrzeb i możliwości.”1
1
Kędra M.,Kopik A. (red), 2013, Umysły przyszłości. Edukacja wczesnoszkolna. Program nauczania dla I etapu
kształcenia, Europejska Agencja Rozwoju, Kielce, ss. 10-11.