HRP1 - SVyTEMV l i l i i HDD M l

HRP1 - SVyTEMV l i l i i HDD M l
Zagospodarowanie
wód opadowych
prof.ilrłiah. Ziemowit SulIgoujsM
Uly dział Inłynlerti lodowej,
PolitfdinikaGddbte)
S p r a w i a organizacja odbioru wód opadowych należy do podstawowych
w a r u n k ó w prawidłowego funkcjonowania jednostek osadniczych oraz
transportu, nawet pozostawanie niewielkiej warstwy wody, tworzącej
charakterystyczny film na nawierzchni drogi, stanowi poważne zagrożenie
opadowych
wody
zakłóca
naturalny
obieg
w przyrodzie, w tym ogranicza
zasilanie
zasobów
wód podziemnych.
Wzrost intensywności
spływu
stwarza
równocześnie zagrożenie dla ich odbior­
ników. Charakterystycznym przykładem
dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.
jest aktywizacja starorzeczy pozostałych
po wcześniej skanalizowanych ciekach
. Zagospodarowanie wód o p a d o w y c h
cie prognozuje się nawel 30-procenlowy
nie może być utożsamiane z ich kanalizo
przyrost wartości jednostkowego spływu
i podtapianie położonej na nich zabudo­
winieni i późniejszym odprowadzeniem
w warunkach
q.
wy. Można też spodziewać się intensyfika­
do odbiornika wodnego. Na szerzej ro­
W przypadku kanalizacji ogólnospławnej
cji występowania zjawisk powodziowych.
zumiane systemy melioracji miejskich
może zmieniać się wartość F. co jest
Problem len pozostaje aktualny zarów no
składają się takie elementy jak: p r z e w o ­
naturalną konsekwencją konieczności wy­
w przypadku kanalizacji rozdzielczej jak
dy kanalizacyjne, kanały kryte i otwar­
chodzenia |mza naturalne wododziały.
też ogólnospławnej.
te, cieki naturalne i sztuczne, natural
deszczu
nawaJnego
w bardzo dużym
Bezpośrednim odbiornikiem powięk­
ne i s z t u c z n e zbiorniki wodne oraz kryle
stopniu zależy od szczelności powierzchni
szającego się spływu wód opadowych
są wcześniej powstałe elementy systemów.
Wielkość Spływu
i otwarte zbiorniki retencyjne (w t y m sta­
zlewni i rodzaju jej przykrycia określanych
w y i jeziora dostosowane do pełnienia ich
przez u', a dodatkowym czynnikiem jesl
Bardzo trudnym do rozwiązania zagadnie­
roli). Niezbędne są także drenaże b u d o w ­
spadek
niem technicznym pozostaje dostosowa­
powierzchni zlewni. Ostatecz­
lane oraz rowy odciążające, poldery wraz
nie InihotT ocenia, ż e imirrt mala zmiana
nie przepustowości już istniejących sys­
z pompowniami,
Wtptkttit*9*
temów do ciągle narastających obciążeń
padkach
a w niektórych
elementy melioracji
przy­
rolnych.
npli/Hii IwnŁwj N j & M na
kaucotnj uimik vii im jrtlfi mar tlrmrn
W przypadku kanalizacji rozdzielczej wód
4
9
opadowych alternatywą |>ozosiaje |mgar-
kanalizowane cieki oraz starorzeczecza
waha się w szerokich granicach (na ogól
szanie się standardu usług i w efekcie
IKjzoslaie |K> uprzednio zasypanych cie­
podawane wartości mieszczą się w prze­
ograniczenie możliwości s|>cliiiania nor­
kach. W starszych jednostkach miejskich
dziale od 0.1 do 0.8-0.9, aczkolwiek
malnych funkcji m.in. przez systemy ko­
dość szczególną rolę odgrywają starorze­
pomiędzy poszczególnymi interpretacja-
munikacji
cza
nu mogą występować pewne różnice), ale
malnych wymagań normy EN75J, nawel
Potrafią się one uaktywniać nawel po
najważniejsza jesl jej zmienność w czasie.
w złagodzonej wersji ATVA118 (1999),
u p ł y w i e setek lal. Starorzecze w aspek­
Do pewnego stopnia może lo tłumaczyć
staje się iluzją Oczywiście tempo zmian
cie bezpieczeństwa zabudowy nigdy nic
interpretacja
będzie pełnowartościowym terenem b u ­
uwagę, że na ogól podaje się wartości
dowlanym
przeciętne, me uwzględniając wielkości
Szczególnym
problemem są wcześniej
po zlikwidowanych systemach fos.
MicmV
Wartość współczynnika
lmhoffa,
zwTacającego
spadku powierzchni zlewni.
1 ich bezpośredni efekl |>ozostają różne
w konkretnych przypadkach.
W przypadku kanalizacji ogólnospła­
wnej
Podstawowe czynniki
powstają
Przede
-UJarunki eksploatacji systemom
W l e j sytuacji Spełnienie for­
Powszechnym
zjawiskiem
jesl
komplikacje-
przelewy
burzowe
projektowane były na określony stopień
rozcieńczenia
Wielkość spływu wód opadowych opi­
suje zależność:
dalsze
wszystkim
Wymagania
w stosunku
do zrzutów wód z przelewów narastają
Q • oj F-if,
postępujące uszczelnianie się powierzch­
w miarę upływu czasu - obecnie limitu-
gdzie q - jest lo natężenie jednostko­
ni
np. oszacować, iż
wana jest liczba zrzutów. Zachwianie bi­
we opadu. F - imwierzchnia zlewni, ę -
w ostatnim dwudziesloleciu wartość i|J
lansu zasilania na skutek zwiększenia
współczynnik spływu.
dla
Ponadto do wzoru wprowadza się
zlewni.
Można
terenów zurbanizowanych wzrosła
nawet
o ok.
40%. Wprawdzie
wiele
dopływu
wód
opadowych
powodu­
je, że zachowanie formalnych wymagań
mówi się o zabudowie ekologicznej, jed­
wynikających z przepisów prawnych sta­
lub pośrednio - ATVA118) wielkość po
nak
je się niemożliwe. Równocześnie jednak
wierzchni zlewni i jej kształt. Praktycz­
stają się normą, postępuje też uszczel­
pojawia się problem tradycji postrzegania
nie jedyny element niezmienny we wzo­
nianie
kanalizacji
rze stanowi wartość powierzchni zlewni.
rodzinnej. Szczególnego znaczenia na­
nieograniczonego odbiornika ścieków sa­
Nie jest lo jednak sytuacja bezwzględnie
biera
na obszary
nitarnych, co może skutkować zwiększoną
jednoznaczna
wyżej położone (dominujące) i w efek­
emisją zanieczyszczeń do środowiska. Za­
wy kanalizacji ogólnospławnej lub nie­
cie
chowanie wystarczającej przepustowości
kiedy rozdzielczej wód opadowych wkra­
na niżej położone tereny. Konsekwencją
istniejących
cza ona na nowe obszary, co prowadzi do
lej sytuacji jest
matycznego
element
uwzględniający
(bezpośrednio
W przypadku
rozbudo­
również
l a m szczelne przykrycia
powierzchni
wejście
zabudowy
zabudowy
poważne
przyspieszenie
jedno­
spływu
poważne
zwiększenie
położonych
ogólnospławnej
urządzeń
w kategorii
wymaga
angażowania
syste­
odpowied­
przełamania wododziałów i w efekcie do
obciążeń
elementów
nio dużych środków W polskich realiach
wykroczenia poza granice naturalnych
systemów zagospodarowania wód opa­
do wód opndiwwh "«> pntJchndaji •»}>;
zlewni.
dowych.
zbyt poważnie, Ottaiuowank oaraiikzii
Dolycliczasowe
doświadczenia
niemieckie wskazują na wzrost w miarę
niżej
Ostatecznym efektem są narastające
upływu czasu wartości natężenia jednost­
w miarę
upływu
kowego opadu. Oczekuje się zwiększenia
ilościowe.
Zagadnienie
częstotliwości występowania ekstremal­
rywać w różnych aspektach, w tym eko­
nych zjawisk meteorologicznych i w efek­
logicznym. Przyspieszenie spływu wód
czasu
problemy
można
rozpat­
się do korzystania z budżetów lokalnych
Przydzielane
środki
odpowiadają bar
dzo często poziomowi wegetatywnemu,
co z góry bardzo ogranicza, czy też wręcz
uniemożliwia dostosowanie istniejących
! - SYSTEMY 111Ilfl l i OPADOWYCH
1
Studnia chłonna
szczelne połączenia ele­
Skrzynka rozsączająca
z zewnątrz w celu kontroli oraz e w e n t u ­
pozostaje drugorzędna.
alnego oczyszczania. Poszczególne jed­
Z kolei
******
Komora
w skrzyn­
n o s t k o w e urządzenia tworzą charaktery­
kach razsączających i n ­
styczne uklaily. W praktyce mogą to być
filtracja o d b y w a się przez
(rys. 3): palety, prostopadiościerne formy
ściany, ale w zależności
przestrzenne, względnie galerie. Skrzyn­
od
k i są w stanie funkcjonować w dowolnej
konkretnego
mu
I
sowane urząilzenia p o w i n n y być dostępne
mentów konstrukcyjnych
syste­
oraz
konfiguracji
konfiguracji, natomiast komory w różnych
w różnym
s t o p n i u ak­
w e r s j a c h przeznacza się d o układu pale­
tywne są ściany czołowe.
ty, a studnie d l a galerii. P r z y
L'ktad przestrzenny może
funkcji rozsączania wskazany jest układ
ograniczyć.
palety lub galerii.
względnie
przewadze
uniemożliwić współpracę
F
Rys. 1. Podstawowa klasyfikacja urządzeń razsączających
z podłożem
się warun-
urządzeń d o zmieniającycr
ków.
Studnie, skrzynki, komory
C e l e m alternatywnego
zagospodaro­
w a n i a wód o p a d o w y c h jest spowolnienie
Dostosowanie rozwiązania
określonych p o w i e r z c h n i
gruntowym
przyjmującym wypływ W p r z y p a d k u ko­
Istotą z a g a d n i e n i a jest
dostosowa­
mór p o d s t a w o w a część infiltracji o d b v w a
n i e przyjętego rozwiązania do l o k a l n y c h
się przez otwarte dno J e s t o n a e w e n t u
warunków
alnie uzupełniona w v p l y w e m przez otwo­
i p o z i o m u zwierciadła w o d y g r u n t o w e j )
ry boczne
oraz funkcji, które m a spełniać alter­
J e d n a k niektóre rozwiązani"!
( w t y m materiału
podłoża
typu k o m o r a służą w\'tącznie do pełnienia
natywne
funkcji z b i o r n i k a retencyjnego
n i a w ó d o p a d o w y c h . O b o k problemów
rozwiązanie
zagospodarowa­
ich spływu przez retencję, względnie za­
Urządzenia przypowierzchniowe (ko­
związanych ze stroną techniczną o d b i o ­
trzymanie n a danym obszarze przez wpro­
mory, s k r z y n k i ) są szczególnym przypad­
r u i rozsączenia d o g r u n t u , względnie
wadzenie do g r u n t u lub wykorzystanie d o
kiem systemu alternatywnego zagospoda­
spowolnienia
innych celów. Zużycie wewnątrz
rowania wód opadowych. Posiadają o n e
będzie
raczej
ga szeregu
a efekt
domu
drugorzędne, gilyz w y m a ­
kosztownych
ilościowy
zabezpieczeń,
pozostanie
mierny.
relatywnie
małą
głębokość
znaczną
odpurnością
na
obciążenia statyczne i dynamiczne. W Pol­
sce nadal brak tradycji o d p o w i e d n i c h pod­
Cechą charakterystyczną
budów nawierzchni i trzeba interpretować
urządzeń alternalywnego zagospodarowa­
krytycznie zalecenia zagraniczne w zakre­
nia wód opadowych jest to że są one mało
sie
bezpiecznego
uciążliwe d l a otoczeniu TVpowe
oczka
wy
projektowania dróg są w z n a c z n y m
w o d n e " i podobne obiekty mają
przede
znaczenie
dekoracyjne
Ich
rola u
iill(.*rnitv\viit?
K'i7(lt* roywi^jzunic
po winiło yip-pwnić
przecie*
dost'itpcj'nic
I p^^r^^jfi
tin '!
1
pojemność
C3.1(^^0 S p l ^ W U
oraz
dl'i
z"i
•••'j'- j p ^ Q
do
przykrycia.
Normaty­
obciążenia osiowe wzrosły mniej
a zatem
więcej
wskazane
. i-fJ
,,-rt'l ,rl1
jest
mentów na powierzchni
Przy analizach urządzeń oraz tworzo­
nych z nich
układów
należy
podkreślić,
że dla realizacji funkcji infiltracji należy
ograniczyć wielkości spiętrzenia wody. B a ­
rozsaczenia d o g r u n t u oraz z a t r z y m a n i a
dania
do moment n p r z e k a z a n i a d l a innego \ w
wskazują, że spiętrzenie wody sprzyja kol-
korzystania. Popularny jest
matacji.
układ mie­
Układ przestrzenny
podwyższenie o klasę wytrzymałości ele­
wszysl k i m s p p i w n v ot ihiór .spt\*\vaj i c y c h
wót 1 icli wstęp n t podczyszczenia
Uktad palety
stopniu zdezaktualizowane - rzeczywiste
dwukrotnie
I >"iftlzo ojjr'iiiiczona
szany, gdzie nadwyżka wód o p a d o w y c h
wrocławskie
Przy
k i e r o w a n a jest do kanalizacji, względnie
go
lokalnego o d b i o r n i k a .
czone
użyte
funkcji
Układ galerii
n
E . Burszty-Adamiak
zbiornika
elementy
powinny
geomembraną,
f£
retencyjne­
— i
być oto­
natomiast
przy
W praktyce stosowane są trzy g r u ­
(całkowitym lub częściowym) rozsączeniu
py urządzeń (rys. 1): s t u d n i e chłonne,
stosowane są o d p o w i e i l n i e geowlókniny.
s k r z y n k i rozsączające i komory. W stud­
P r z y równoczesnym pełnieniu o b u funkcji
niach chłonnych filtracja o d b y w a się przez
potrzebne jest użycie geowlókniny przy
dno. E w e n t u a l n a rola infiltracji p r z e z nie-
z a p e w n i e n i u dodatkowej pojemności Sto-
Rys. 3. Układ geometryczny urządzeń do rozsączania
n i k i e m pozostaje
zawsze
zdolność d o
p r z e n o s z e n i a występujących
dynamicznych,
Uklad dla infiltracji
czyn-
występujące
E w e n t u a l n e wykorzystanie wód opado­
wszystkim
ważnym
posadowie­
nia, w niektórych przypadkach wykazują
w y c h p o w i n n o mieć miejsce poza d o m e m .
nowoczesnych
spływu,
Uklad przy funkcji magazynowania
Rozwiązania
w tym o d
alternatywne
obciążeń
pojazdów.
są
bardzo
i s t o t n e zarówno w a s p e k c i e e k o l o g i c z ­
n y m ( z a s i l e n i e zasobów w ó d p o d z i e m ­
n y c h ) , j a k też e k o n o m i c z n y m i technicz­
nym.
Zjudiu
I
Einli4.frK
o u kim
Knnnii^iu
Vrfciih
[II mittst
IVarsxnKi
i
Wi
fn*£[fxsr&tutt'